instalacja wielu procesów 9, technik informatyk, soisk utk


Wstęp

Każdy użytkownik peceta w zależnoœci od własnych potrzeb może wybrać odpowiedni dla siebie system operacyjny. W zależnoœci jednak od zastosowania żaden system nie jest idealny, czasem więc istnieje koniecznoœć posiadania kilku OS-ów (OS- Operating System) na jednym komputerze. Choć istnieje około siedmiu systemów operacyjnych mogšcych obsłużyć PC-ta tu zajmiemy się tylko tymi najbardziej popularnymi gdyż w zależnoœci od konkretnych systemów postępowanie w przypadku "pogodzenia" ich jest różne.

Podstawowym problemem jest fakt by nowo zainstalowany OS nie wpłynšł negatywnie na pracę starego systemu, z drobnymi wyjštkami najczęœciej wišże się to z koniecznoœciš partycjonowania, drugš kwestiš jest wymiana danych pomiędzy systemami, zwišzane jest to bezpoœrednio z pojęciem systemu plików.

Budowa dysku twardego

Budowa fizyczna

Aby łatwo można było poruszać się po skomplikowanej strukturze dysku, cylindry, głowice i sektory zostały ponumerowane. Odwołanie do konkretnego miejsca na dysku wymaga, więc podania trzech informacji (liczb) w standardzie C/H/S - Cylinder / Head (głowica) / Sector (sektor). (Dokładnie taki schemat stosowano w przypadku starszych dysków o pojemnoœciach do 528 MB - obecnie istnieje koniecznoœć stosowania tzw. translacji adresów).

   Budowa logiczna

Większoœć popularnych systemów operacyjnych musi zostać zainstalowana na partycji typu primary (głównej), co - ze względu na strukturę tablicy partycji - umożliwia zainstalowanie do czterech rożnych systemów na jednym dysku. Oprócz partycji typu primary można założyć również partycję extended (rozszerzonš). Jej główna zaletš jest to, że zajmujšc tylko jedno miejsce w tablicy partycji dysku, można na niej utworzyć znacznie większš liczbę dysków logicznych - czyli partycji na partycji extended.

Partycja rozszerzona zakładana jest niemal na każdym dysku. W przeciwieństwie do partycji podstawowych dyski logiczne utworzone na partycji extended sš widoczne zawsze, jeœli system plików zgodny jest z zainstalowanym systemem operacyjnym.

W pierwszym sektorze dysku znajduje się MBR zawierajšcy tablicę partycji. Do oznaczenia cylindrów i głowic wykorzystuje się cyfry zaczynajšce się od 0. Szesnaœcie głowic ma zatem numery od 0 do 15. Sektory oznaczane sš liczbami od 1 do 63. Każda partycja zaczyna się od rekordu ładujšcego (boot sectora). Co zostało przedstawione na poniższym rysunku.

Boot sector. Skok do kodu ładujšcego system operacyjny, opis systemu plików.

Ponieważ poczštek pierwszej partycji może znajdować się na zerowym cylindrze, ale pierwszej głowicy i pierwszym sektorze (CHS = 011), pomiędzy MBR i BS pozostajš wolne 62 sektory (31 KB), które nie sš wykorzystywane

FAT - dwie kopie tablicy alokacji plików, druga kopia utrzymywana jest jako backup.
Po BS znajduje się obszar, w którym zapisane sš informacje o rozmieszczeniu danych na partycji. Aby nie posługiwać się zwykle bardzo dużš liczbš sektorów, powstała jednostka alokacji (zajętoœci) zwana klastrem (cluster), łšczšca kilka sektorów w jednš całoœć. Tak więc klaster o rozmiarze 2 KB składa się z 4 sektorów, 4 KB łšczš 8 sektorów itd.
Każdy DOS-owy system plików ma dwie tablice rozmieszczenia plików (FAT - File Allocation Table), zawierajšce informacje o położeniu i wielkoœci plików na danej partycji. Budowa taka została podyktowana względami bezpieczeńs
twa - po utracie tablicy FAT zniszczeniu ulegajš wszelkie dane.

Katalog Główny - zawiera meta-dane plików w katalogu głównym partycji.
Ostatniš organizacyjnš częœciš partycji jest katalog główny dysku (root directory), zawierajšcy nazwy plików oraz informa
cje o ich wielkoœci i pierwszym zajmowanym klastrze.

Dane - informacje zapisane w plikach i puste miejsce.
Po katalogu głównym dysku znajduje się największa częœć partycji służšca do przechowywania danych.
Bardzo podobnie wyglšda organizacja partycji rozszerzonej. Tutaj jednak odpowiednik MBR, zwany EMBR (Extended MBR), znajduje się przed każdš kolejnš partycjš. Każdy EMBR zawiera informacje (adres) o jej poczštku i końcu.

Wracajšc do pierwszego sektora na każdym dysku, nazywanego MBR (Master Boot Record - CHS = 001) to warto zaznaczyć, że zawiera on IPL - Initial Program Loader (zwany również bootstrapem) oraz informację o organizacji partycji na dysku umieszczonš w Tablicy Partycji (TP). Umożliwia ona zapisanie informacji o maksymalnie czterech partycjach. Każdš z nich cechuje: stan (aktywna lub nie), adres poczštkowy zapisany w standardzie CHS, typ (primary lub extended), adres końcowy - CHS, numer poczštkowego sektora oraz liczba zajmowanych (alokowanych) sektorów.
Po włšczeniu zasilania procesor wykonuje instrukcje zawarte w pamięci ROM komputera (to właœnie program BIOS - podstawowe procedury startowe). Na koniec BIOS nakazuje procesorowi odczytanie pierwszego sektora (œcieżka 0, głowica 0, sektor 1) dyskietki lub twardego dysku (pierwszego w kolejnoœci, jeœli jest kilka napędów), na którym znajdujš się dalsze wskazówki, co do uruchamiania systemu. Ów pierwszy sektor dysku to właœnie wyżej wspomniany MBR (ang. Master BOOT Rekord - podstawowy zapis startowy). Podczas startu systemu po testach POST jest on ładowany pod adres 0:7COO i wykonywany.
A co za tym idzie wywoływany jest IPL - mały program sprawdzajšcy informacje zawarte w tablicy partycji i uruchamiajšcy system operacyjny z partycji, która ma ustawionš (włšczonš) flagę aktywnoœci.

Oto struktura MBR:

Offset

Rozmiar

Zawartoœć

+0

1BE h 

Instrukcje odczytujšce informacje o partycjach, wczytujšce blok ładujšcy aktywnej partycji i dajšce mu sterowanie

+1 BE h 

10 h

Opis partycji #1

+1 CE h

10 h

Opis partycji #2

+1DE h

10 h

Opis partycji #3

+1 EE h

10 h

Opis partycji #4

+1 FE h

2

Znacznik końca tablicy partycji (0AA55 h)

Oczywiœcie instrukcje ładujšce blok aktywnej partycji mogš doœć znacznie różnic się od siebie. W przypadku instalowanych w MBR boot-loaderów np: linuxowego lilo, to w przypadku standardowego MBR od razu kopiuje on się pod 0:0600 ponieważ pod 0:7COO będzie kopiowany boot sektor aktywnej partycji. Następnie szuka on aktywnej partycji ( pierwszy bajt opisu partycji równy 80H patrz ramka poniżej), następnie sprawdza czy przypadkiem inna partycja nie jest ustawiona jako aktywna. Jeœli jest więcej niż jedna aktywna partycja, lub nie ma żadnej to drukowany jest komunikat "Invalid partition table" i program pozostaje w nieskończonej pętli. W przeciwnym wypadku jako parametry przerwania 13H podawane sš głowica, œcieżka i sektor poczštku partycji (pobrane z bajtów 2-4 opisu aktywnej partycji). Na koniec sprawdzana jest obecnoœć magicznej liczby AA55H na końcu opisów tablic partycji, jeœli go nie ma to jest wyœwietlany napis "Drive not ready".
Należy zauważyć, że MBR zajmuje jeden sektor (512 bajtów) i koniecznie musi się mieœcić w pierwszym sektorze dysku.

Ostatnia częœć tego bloku zawiera tablicę partycji. Jest to 4-pozycyjna struktura (każda pozycja 16 bajtów), zawierajšca informacje o podziale dysku na strefy. W systemach do DOS 4.0 podział na strefy był jedynš metoda obsługi dysków powyżej 32 MB. W nowszych wersjach praktycznie każdy dysk może mieć tylko jedna strefę. ale możliwoœć podziału jest w dalszym cišgu zachowana. Jak już wczeœniej zostało to wspomniane każda partycja ma w MBR swój 16 bajtowy opis, którego struktura jest następujšca:

MBR wczytuje blok ładujšcy aktywnej partycji pod adres 0:7COO. Blok ładujšcy znajduje się na poczštku każdej partycji. Jego struktura jest następujšca:

Uwaga: powyższa tabelka jest dla rozszerzonego FAT32, dla FAT16 BPB kończy się w +3EH (z tego powodu inny też jest adres skoku w +0). Dla FAT32 boot record zajmuje 2 sektory (!). W czasie startu systemu po przekazaniu sterowania do bloku ładujšcego aktywnej partycji opis tej partycji jest wskazywany przez parę rejestrów DS:DI.

Podsumowujšc MBR zawiera główny program uruchomieniowy i tzw. tablicę partycji, czyli szczegółowy spis wszystkich partycji utworzonych na dysku. Tablica przechowuje informacje o typie partycji, jej adresie startowym i końcowym oraz statusie. Właœnie status partycji jest najważniejszy z punktu widzenia procedury startowej komputera: każda partycja może być widzialna lub ukryta, a w danej chwili może być aktywna tylko jedna partycja podstawowa.

Jako, że system uruchamiany jest z aktywnej partycji podstawowej, główny program uruchomieniowy przeszukuje tablicę partycji, odnajduje aktywnš partycję i przekazuje jej kontrole (każda partycja podstawowa ma w pierwszym sektorze własny program uruchomieniowy typowy dla zainstalowanego systemu operacyjnego).

W czasie startu systemu po przekazaniu sterowania do bloku lšdujšcego aktywnej partycji opis tej partycji jest wskazywany przez parę rejestrów DS:DI.
   
Planujšc podział dysku, zawsze powinniœmy pamiętać o możliwoœci wymiany danych pomiędzy różnymi systemami operacyjnymi. Niestety, nie każdy system operacyjny potrafi odczytywać obce systemy plików.

Systemy plików

Większoœć systemów operacyjnych - w tym DOS i wszystkie Windows - wykorzystuje do uruchomienia aktywnš partycję podstawowš, lecz nie wszystkie.

 

System operacyjny

Wykorzystywana partycja do uruchomienia

DOS

Aktywna partycja pierwszego dysku

Windows 3x/9x/Me

Aktywna partycja pierwszego dysku

Windows NT/2000

Partycja logiczna (program startowy musi być umieszczony na aktywnej partycji podstawowej pierwszego dysku twardego)

OS/2

Partycja logiczna nie przekraczajšca pierwszych 2 GB (to wynik przestarzałego sposobu adresowania, z czasów, gdy dyski twarde miały setki megabajtów pojemnoœci. Aby dokonać instalacji OS/2 na dysku logicznym trzeba posłużyć się dołšczonym do systemu programem BOOT Manager)

Linux

Partycja logiczna (bez wymagań dotyczšcych aktywnej partycji)

BeOS

Partycja logiczna (bez wymagań dotyczšcych aktywnej partycji)

Każdy system operacyjny musi stworzyć na swojej partycji system plików, który pełni dwie funkcje. Po pierwsze łšczy wiele sektorów w logiczne bloki, dzięki którym adresy sš krótsze a zarzšdzanie danymi łatwiejsze i przede wszystkim szybsze. Po drugie system operacyjny decyduje o położeniu zbiorów na dysku. Niestety systemy plików nakładajš pewne ograniczenia, które dotyczš maksymalnego rozmiaru partycji.
   
Tam, gdzie nie ma standardu, zawsze pojawia się problem niezgodnoœci: niektóre systemy operacyjne rozpoznajš tylko jeden system plików, inne natomiast sš w stanie korzystać z kilku. W tym drugim przypadku ważny jest dobór właœciwego systemu plików.

Co to jest system plików?

Większoœć systemów operacyjnych przechowuje informacje zarówno w szybkiej, ale nietrwałej pamięci RAM jak i stosunkowo wolnej, ale trwałej pamięci (dyskietki, dyski twarde, płyty CD, etc.). Sposób organizacji danych w takiej trwałej pamięci w logicznš strukturę nazywa się systemem plików. W zależnoœci od używanego systemu operacyjnego partycja może mieć różne systemy plików - inaczej struktury przechowywania i zarzšdzania danymi. Struktura taka zwykle składa się z sektora rozruchowego, katalogów i plików. Do zadań systemu plików należy œledzenie zajętej i wolnej przestrzeni dyskowej, przechowywanie nazw plików i katalogów oraz kontrola fizycznego położenia plików na dysku.

System plików zapewnia:
- dostęp do danych (często z uwzględnieniem uprawnień)
- spójnoœć zapisanych danych (czyli, że odczytane dane będš identyczne z tymi, które zostały zapisane)
- dostęp do informacji o własnym stanie (np. iloœć wolnego miejsca)
- dostęp do meta-danych, czyli wszystkich informacji dotyczšcych plików z wyjštkiem samych danych w plikach (np. czas dostępu, rozmiar, uprawnienia, etc.)
Obecnie w pecetach najczęœciej spotykane sš systemy plików:
-
FAT16 i VFAT
W systemie plików FAT16 (File Allocation Table) nazwy plików mogš mieć długoœć maksymalnie oœmiu znaków, po których następuje trzy znakowe rozszerzenie (struktura 8.3). VFAT jest rozszerzeniem FAT16 opracowanym dla Windows 95, gdzie można stosować dłuższe nazwy plików niż w formacie 8.3. Wadš FAT16 i VFAT jest ograniczenie wielkoœci każdej partycji do 2GB (wyjštek: Windows NT z ograniczeniem do 4GB).
-
FAT32
Microsoft w Windows 95 OSR2 wprowadził nowy system plików. Oprócz nadania plikom długich nazw, umożliwia on tworzenie partycji do 2TB. Klastry w tym systemie mogš być znacznie mniejsze, niż w FAT16. wadš tego systemu jest brak zgodnoœci ze starszymi systemami operacyjnymi
(DOS, Windows NT4).
-
NTFS
Dla Windows NT Microsoft opracował system plików o nazwie NTFS (New Technology File System). Został on zoptymalizowany pod kštem obsługi dużych partycji. Do zarzšdzania plikami służy tablica MTF (Master File Table). W odróżnieniu od powyższych systemów plików NTFS przechowuje informacje o prawach dostępu do każdego pliku i folderu.
-
HPFS
Wykorzystywany przez OS/2 system plików HPFS zrównuje rozmiar klastrów z rozmiarem sektorów (512 bajtów). Dzięki temu w przypadku przechowywania wielu małych plików tracimy znacznie mniej miejsca. HPFS dzieli partycje na 8-megabajtowe strefy z własnymi mapami alokacji, co pozwala zmniejszyć przesunięcie głowic dysku podczas poszukiwania anych.
-
ETX2
Maksymalny rozmiar ETX2 (Extended file system 2
- standardowy system plików Linuksa) pozwala na utworzenie partycji do 4TB.

Z obcymi systemami plików najlepiej radzi sobie Linux. Wystarczy jedynie do pliku /etc/fstab wpisać nazwę urzšdzenia i oznaczenie systemu plików, aby partycja stała się dostępna. Jeœli z poziomu Windows 9x lub NT chcemy uzyskać dostęp do partycji Linuksa, pomoże nam w tym użyteczne narzędzie systemowe o nazwie Explore2fs, które wyœwietla wszystkie informacje w oknie podobnym do Eksploratora Windows. Uwaga: przed włšczeniem opcji umożliwiajšcej zapis na partycji linuksowej (polecenie Enable Write Support ) należy przeczytać plik README.TXT.

Nie należy również zapominać o NetWare, Linux Swap itp. Nie zagłębiajšc się w szczegóły budowy tych systemów - oprócz FAT'u, należało by wiedzieć, które z nich rozpoznawane sš przez który system operacyjny: 

System plików

Systemy operacyjne, które je rozpoznajš

FAT

DOS, Windows 3x/9x/Me/NT/2000/XP, OS/2

FAT32

Windows 95 OSR2, Windows98/Me/2000/XP

NTFS

Windows NT/2000/XP

HPFS

OS/2, starsze wersje Windows NT

Linux Ext2, Linux Swap

Linux

NetWare File System

Serwery NetWare

Be File System

BeOS

Jak widać, problem wyboru systemu plików jest szczególnie istotny dla używajšcych różnych wersji Windows. System FAT (znany też jako FAT16) jest najbardziej uniwersalny, ale też najmniej ekonomiczny - nie radzi sobie z partycjami powyżej 2 GB, a przy pojemnoœci powyżej 512 MB traci się mnóstwo miejsca z powodu zbyt dużych klastrów.
   
Klaster to najmniejsza możliwa do zaadresowania partia danych, rodzaj stałej wielkoœci kontenera na informacje. Nawet jeœli zostanie wypełniony tylko w kilku procentach, procentach tak zajmie powierzchnię całš swojš objętoœciš. Straty miejsca z tego wynikłe sięgajš 25% - 40% partycji powyżej 512 MB (np. na prawie całkowicie zapełnionej partycji 2GB FAT16 z Windows 2000 marnuje się około 400 MB).

W przypadku FAT32 problem klastrów i małej maksymalnej pojemnoœci został praktycznie wyeliminowany, ale DOS i starsze Windows w ogóle nie rozpoznajš tego systemu plików. Podobnie rzecz się ma z NTFS, który jest fantastycznym rozwišzaniem dla Windows NT/2000, lecz kompletnie niedostępnym z innych wersji (chyba że przy pomocy specjalnego oprogramowania).
I tak na dysku twardym z dwiema partycjami FAT16: jednš podstawowš, drugš rozszerzonš (z dwoma dyskami logicznymi) znajdujš się kolejno:
        1.
MBR (Master Boot Record) - główny blok ładujšcy

  2.Pierwsza (podstawowa) partycja FAT16
             - Boot Sector - blok ładujšcy.
             - FAT (File Allocation Table) - tablica rozmieszczenia plików wraz z kopiš
             - Root Directory - katalog główny.
             - Data Space -
obszar danych.

Struktura systemu plików FAT:

Zarezerwowany region ( zawiera boot sektor)

Tablica alokacji plików (FAT)

Katalog główny

Region (obszar) danych

3.Druga (rozszerzona) partycja FAT16
- MBR - główny blok ładujšcy rozszerzonej partycji FAT16. Ma on podobnš budowę
do głównego MBR dysku. Będzie zawierał opisy dwóch partycji logicznych po czym
nastšpi sygnatura końca opisów AA55H.
- Boot Sector - blok ładujšcy logicznej partycji nr. 1.
- FAT (File Allocation Table) - tablica rozmieszczenia plików wraz z kopiš logicznej
partycji nr. 1.
- Root Directory - katalog główny logicznej partycji nr. 1.
- Data Space - obszar danych logicznej partycji nr. 1.
- Boot Sector - blok ładujšcy logicznej partycji nr. 2.
- FAT (File Allocation Table) - tablica rozmieszczenia plików wraz z kopiš logicznej
partycji nr. 2.
- Root Directory - katalog główny logicznej partycji nr. 2.
- Data Space - obszar danych logicznej partycji nr. 2.

Jeœli chodzi o logiczna struktura danych na dysku FAT32 to na pierwszy rzut oka nie ma wielu różnic. Omówimy tu identyczny przypadek jak powyżej dla FAT16. Różnica polega na tym że w partycji rozszerzonej drugi opis partycji nie będzie wskazywał bezpoœrednio na drugi logiczny dysk, lecz na kolejnš partycje rozszerzonš, która będzie miała MBR (jak każda partycja rozszerzona), oraz jeden wpis w MBR opisujšcy drugi dysk logiczny. Gdyby tych dysków logicznych było 10, to po prostu w każdej kolejnej partycji rozszerzonej byłby opis kolejnego dysku logicznego (opis partycji nr.l) oraz kolejnej partycji rozszerzonej (opis partycji nr.2). Pamiętajmy o tym, że na dysku może znajdować się do 4 partycji podstawowych/rozszerzonych jednak dos'owy fdisk nie pozwoli na stworzenie więcej niż jednej partycji podstawowej.

FAT (File Allocation Table) jest to struktura okreœlajšca, które jednostki przydziału (klastry) sš przyporzšdkowane plikom. Każda pozycja w tablicy FAT odpowiada jednemu klastrowi. Klastry na których zapisany jest plik zorganizowane sš w łańcuch. Oznacza to że chcšc odczytać dany plik system odczytuje ze struktury opisujšcej dany plik pierwszy klaster jaki zajmuje ten plik. Jeœli zajmuje on więcej niż jeden klaster to wartoœć podanego klastra wskazuje na następny klaster w którym przechowywana jest kolejna częœć pliku. Jeœli klaster ma wartoœć FFEH-FFFH oznacza to że jest to ostatni klaster (na nim kończy się plik). Oto możliwe wartoœci klastrów w tablicy FAT:

Wartoœć

Znaczenie

OOOH

Klaster jest wolny.

FFOH-FF6H

Klaster zarezerwowany dla bootrecord, rootdirectory) .

danych systemowych (MBR,

FF7H

Klaster uszkodzony.

FF8H-FFFH

Koniec pliku (ostatni klaster zajęty przez dany plik).

002H-FEFH

Następny numer klastra w

łańcuchu opisujšcy dany plik.

                            Tablica 5: Wartoœci klastrów w tablicy FAT

Pierwsza pozycja w tablicy FAT to identyfikator dysku (ten sam który znajduje się w bloku ładujšcym). Zwykle pierwsza kopia FAT znajduje się w sektorze l a druga kopia (zapasowa) zaraz po pierwszej.

Katalog główny (Root Directory) znajduje się za tablicami FAT. Przechowywuje informacje o plikach/katalogach w głównym drzewie partycji dysku twardego. Informacje o "podrzędnych" plikach czy katalogach przechowywane sš już w obszarze danych. W przypadku FAT16 wszystkie dyski przeznaczały stały obszar na katalog główny o wielkoœci 32 sektorów (32*512=16384B). Każdy plik czy katalog (który z punktu widzenia systemu też jest plikiem, tylko że z ustawionym bitem Directory), sš opisane przez 32 bitowš strukturę (będšcš zapisanš w Katalogu głównym). Jak łatwo policzyć w 16384 bajtach Katalogu głównego zmieœci się 512 takich 32-u bajtowych struktur - i to jest maksymalna iloœć plików/katalogów w głównym drzewie partycji FAT16. W każdej takiej strukturze sš między innymi takie informacje jak nazwa pliku, jego rozszerzenie, atrybuty, data założenia, data ostatniej modyfikacji oraz pierwszy klaster zajmowany przez plik. W przypadku FAT32 jednš z ważniejszych zalet jest to, że obszar ten może leżeć w dowolnym miejscu partycji FAT32. Ponadto rozmiar Katalogu głównego nie jest już ograniczony 32 sektorami, a tylko i wyłšcznie pojemnoœciš dysku twardego, (dlatego w Windows 95 możesz mieć tylko 512 plików w katalogu głównym a w Windows 98 tyle ile masz miejsca na dysku).

Różnice między FAT16 a FAT32:
O wielu różnicach jest wspomniane wyżej. Pozostałe to:
- oszczędnoœć - FAT32 jest znacznie bardziej oszczędny, ponieważ dla dysków do
8GB stosuje klastry 4KB, (czyli najmniejszy plik zajmuje 4KB), natomiast FAT16
już w przypadku dysków powyżej 1GB używa klastrów 32KB.
- partycje FAT32 mogš teoretycznie mieć wielkoœć 2TB (pamiętacie że w
rozszerzonym BPB pole całkowita duża liczba sektorów na dysku jest 4 bajtowe
czyli 32 bitowe co daje 4 miliardy sektorów po 512 bajtów każdy czyli w sumie
2TB. Dla porównania FAT16 miało maksymalnš liczbę sektorów zapisanš w polu
16 bitowym, co daje 65535 sektorów po 512 bajtów każdy, czyli tylko 32MB, Nawiasem mówišc w międzyczasie pojawiły się partycje FAT16, które pokonywały tę barierę 32MB.
- w FAT32 katalog główny może być ulokowany gdziekolwiek na partycji. W
rozszerzonym BPB zapisane sš poczštkowe klastry Katalogu głównego (czego
oczywiœcie w FAT16 nie było).
- w FAT32 boot record zajmuje 2 sektory ze względu na rozrastajšcy się BPB.
- w systemie plików FAT16 (File Allocation Table) nazwy plików mogš mieć długoœć maksymalnie oœmiu znaków, po których następuje trzy znakowe rozszerzenie (format 8.3). Natomiast w FAT32 pliki mogš mieć długie nazwy.

Podsumowujšc FAT jest najprostszym systemem plików, używanym przez DOS i Windows, jest to system oparty na tablicy alokacji plików FAT (File Allocation Table). Pierwotnie stworzony na potrzeby zapisu na dyskietkach, dzięki swojej prostocie trafił do obsługi dysków sztywnych w systemach Microsoftu. System FAT poczštkowo traktował jako jednostkę alokacji danych pojedynczy sektor, w wyniku czego przy 16-bitowej architekturze systemu operacyjnego umożliwiał obsługę dysków o pojemnoœciach nie przekraczajšcych 32 MB (65536 sektorów).

Obsługę większych pojemnoœci umożliwiło dopiero użycie większych jednostek alokacji, nazywanych klastrami (ang. cluster - pęczek, grono). Przy obsłudze woluminów większych od 32 MB wielkoœć klastra jest zależna od wielkoœci woluminu i w przypadku np. dysku o pojemnoœci 1 GB klaster liczy sobie 16 kB, a dysk 2,5 - gigabajtowy wymaga już klastrów o pojemnoœci 64 kB. Każdy zapisany plik to trochę zmarnowanej przestrzeni, œrednio połowa pojemnoœci klastra, bo przecież długoœć plików jest wielkoœciš przypadkowš. W przypadku, gdy dysk służy do przechowywania bazy danych, złożonej z kilku plików po kilkaset megabajtów, nie ma to żadnego znaczenia, ale w przypadku kilku tysięcy plików o różnych długoœciach, jakie znajdujš się na dysku typowego użytkownika, może to być kilkanaœcie megabajtów straconego miejsca. A w dodatku system odczytuje całe klastry - w przypadku potrzeby wczytania liczšcego sobie 300 bajtów pliku, np. *.ini, system żšda od dysku odczytu całego klastra. Oprócz straty miejsca jest to również strata czasu. Dzięki rozmaitym rozszerzeniom i protezom (jak np. VFAT) system FAT dotrwał do chwili, kiedy programiœci Microsoftu zdołali stworzyć 32 - bitowš tablicę alokacji. Zmiana nie tyle jakoœciowa, co iloœciowa dopiero dysk pojemnoœci większej od 2 GB wymaga stosowania jednostek alokacji większych od sektora.

O wadach systemu FAT, zwłaszcza w jego microsoftowych realizacjach, można by długo pisać. Oprócz wspomnianych już kłopotów, wywołanych przez zbyt małš liczbę dostępnych jednostek alokacji, poważnš wadš systemu FAT jest silna fragmentacja plików pomiędzy wiele klastrów o bardzo różnym fizycznym położeniu na dysku. Pocišga to za sobš koniecznoœć okresowej defragmentacji przy użyciu specjalnych narzędzi programowych, a także powoduje stosunkowo duże prawdopodobieństwo powstawania błędów zapisu, polegajšcych na przypisaniu jednego klastra dwóm plikom (tzw. crosslink), co kończy się utratš danych z jednego lub obu "skrzyżowanych" plików.

Typowym błędem, pojawiajšcym się w systemie FAT, jest również pozostawianie tzw. zgubionych klastrów, tj. jednostek alokacji nie zawierajšcych informacji, ale opisanych jako zajęte. O tym, jak duże jest prawdopodobieństwo tego rodzaju błędów, œwiadczy fakt wyposażenia DOS-u od samego poczštku w narzędzie do ich wykrywania i likwidacji (polecenie CHKDSK).

Aby mieć zawsze dostęp do wszystkich danych na partycjach Windows, należy wybrać kompromisowy system plików albo założyć oddzielna partycję z takim systemem na współużytkowane dane.
Systemy plików przedstawiane sš w tablicy partycji jako liczby w systemie szesnastkowym. Ich znaczenie podajemy w tabeli:

System plików

System operacyjny

Cechy partycji

Typ partycji

FAT12

MS-DOS

Mniejsza niż 32MB

01

FAT16

MS-DOS

Mniejsza niż 504MB; wersja wyższa od 3.3

04

FAT16

MS-DOS, Win 95/95OSR2/98/Me/NT/2000, OS/2

Mniejsza niż 2GB (4GB - NT/2000), kończšca się przed 8GB

06

FAT16

MS-DOS, Win 95/95OSR2/98/Me/2000, OS/2

Mniejsza niż 2GB (4GB – W2K), kończšca się poza 8GB

0E

FAT32

Win 95OSR2/98/Me/2000

Kończšca się przed 8GB (dla W2K mniejsza od 127 GB)

0B

FAT32

Win 95OSR2/98/Me/2000

Kończšca się poza 8GB (dla W2K mniejsza od 127 GB)

0C

NTFS

Win NT/2000

Zaczynajšca się nie dalej niż na cylindrze 1024

07

HPFS

OS/2

Mniejsza niż 2GB, kończšca się przed 8GB

07

Ext2

Linux

Zaczynajšca się nie dalej niż na cylindrze 1024

83

Swap

Linux

Dodatkowa oprócz Ext2

82

NetWare286

Novell NetWare

 

64

NetWare3.11

Novell NetWare

 

65

Be File System

BeOS

 

EB

Partycja rozszerzona

Wszystkie

Zwykła

05

Partycja rozszerzona

Wszystkie

Większa niż 8GB lub poza granicš 8GB

06

 

Okienka na jednej partycji

Istnieje możliwoœć zainstalowania okienek na jednej partycji takie rozwišzanie przynosi jednak pewne ograniczenia tzn. powstanie wtedy wspólny dla obu systemów folder Program Files co może wywołać sporo zamieszania oraz co najważniejsze nie jest możliwe uzyskanie korzyœci jakie daje NTFS.
Aby nie uszkodzić używanego dotychczas systemu, podczas instalacji Windows 2000 wybieramy opcję Zainstaluj nowš kopię systemu Windows 2000 (instalacja od nowa).

Należy zwrócić szczególnš uwagę by w momencie kiedy program instalacyjny proponuje konwersję partycji do systemu plików NTFS pod żadnym pozorem nie powinniœmy się na to zgodzić. W przeciwnym razie Windows 98 przestanie działać.
Po zakończeniu instalacji Windows 2000 i ponownym uruchomieniu komputera ujrzymy nowe menu startowe. Dzięki temu będziemy mogli wybrać, który system chcemy załadować.

Linux na wspólnej partycji z Windows 2000/NT

Każdy, kto do tej pory używał Linuksa zainstalowanego na pierwszej partycji dysku i teraz chce doinstalować Windows 2000, musi się przygotować na spore problemy. Nawet wtedy, gdy oprócz partycji linuksowych na dysku twardym jest wolne miejsce, nie da się zmusić programu instalacyjnego Windows do umieszczenia nowej partycji za dyskami Uniksa. Również próba utworzenia za pomocš narzędzi Linuksa partycji FAT32 i zainstalowania na niej Windows zakończy się niepowodzeniem. Dział pomocy technicznej firmy Microsoft potwierdził możliwoœć występowania problemów w opisanej wczeœniej konfiguracji. Jeżeli program instalacyjny Okien napotka partycję podstawowš dowolnego typu, próbuje umieœcić w jej sektorze startowym menedżera uruchamiania systemu. W przypadku partycji linuksowej z oczywistych względów operacja taka jest skazana na niepowodzenie. W efekcie instalacja Windows zostanie przerwana na etapie próby utworzenia partycji systemowej. Jest to spowodowane faktem, iż instalator Windows nie obsługuje innych systemów plików niż FATxx/NTFS. Rozwišzaniem w tej sytuacji jest Corel Linux lub Winlinux który może być instalowany na partycji Fat32, wišże się to jednak ze znacznym spadkiem wydajnoœci.

Jak widzimy na powyższych przykładach instalacja dwóch systemów na jednej partycji jest możliwa lecz bilans zysków i strat wypada na niekorzyœć tego rozwišzania. Najbezpieczniejszym i jednoczeœnie najwygodniejszym sposobem rozwišzania tego problemu jest instalacja systemów na dwóch osobnych partycjach. Wišże się to jednak z koniecznoœciš zorganizowania miejsca na dysku oraz zastosowaniem rozwišzania dzięki któremu moglibyœmy wybierać który system ma zostać uruchomiony. Istnieje spora grupa narzędzi które możemy wykorzystać.

Partycjonowanie dysku

Partycjonowanie dysku nie tylko porzšdkuje w pewien sposób dysk, ale także zwiększa wydajnoœć pracy podsystemu dyskowego. Podział dysku sprawia, że efektywny czas dostępu do danych w ramach jednej partycji jest krótszy. Granice partycji wyznaczajš jej pojemnoœć, a co za tym idzie, zakres, w jakim poruszajš się głowice dysku, odczytujšc lub zapisujšc dane na tej partycji. Trzymanie danych na mniejszej partycji sprawia, że sš one blisko położone na talerzu (lub talerzach) magnetycznym, więc podczas odczytu głowice przesuwajš się na mniejsze odległoœci niż w dysku tylko z jednš, dużš partycjš. Praca systemu plików na mniejszej partycji jest szybsza, właœnie ze względu na mniejsze œrednie odległoœci pomiędzy danymi.

Partycja jest to wydzielona do okreœlonych celów (np. dla okreœlonego systemu operacyjnego) częœć twardego dysku. Wyróżniamy trzy "odmiany" partycji:
podstawowe - na nich można zainstalować system operacyjny. Zwykle mamy do czynienia z jednš partycjš podstawowš na dysku (C:), warto wiedzieć, że tabela partycji umieszczana w sektorze MBR (Master Boot Record specjalny sektor rozruchowy, znajdujšcy się tylko na jednym dysku, z którego jest uruchamiany system operacyjny) m
a miejsce na cztery tego rodzaju partycje;

rozszerzone - stanowiš odmianę partycji podstawowych, ale ich zadaniem jest "przechowywanie" tzw. dysków logicznych. Służš do ominięcia limitu czterech partycji podstawowych. Dzięki partycji rozszerzonej można w ramach jednego napędu fizycznego utworzyć praktycznie dowolnš liczbę partycji (tzw. dysków logicznych). Jednak pamiętajmy: na dysku może istnieć tylko jedna partycja rozszerzona;
   dyski logiczne - dzielš jednš partycję rozszerzonš na częœci (praktycznie dowolnš ich liczbę).

Każdy dysk musi zawierać przynajmniej jednš partycję pierwszoplanowš. Niestety, w danym momencie tylko jedna partycja pierwszoplanowa może być aktywna (jest wtedy dyskiem logicznym C). Aby zrozumieć, dlaczego założono, iż tylko jedna partycja może być aktywna, trzeba sobie przypomnieć, co się dzieje w momencie uruchamiania komputera. Otóż wtedy specjalny, zawarty w pamięci BIOS, program czyta tzw. rekord inicjujšcy dysku (MBR master boot record), a wraz z nim tzw. tabelę partycji (partition table). Tabela ta, oprócz samego wykazu partycji, zawiera również informację, która z nich jest aktywna. Odczytany z MBR program czyta swojego "następcę" z tej właœnie, aktywnej partycji. Rolš "następcy" zapisanego w rekordzie inicjujšcym partycję (PBR partition boot record) jest załadowanie i uruchomienie odpowiedniego systemu operacyjnego. Jeżeli nie ma takiego systemu, to standardowo jesteœmy o tym informowani na ekranie.

Ze względu na to, iż klasyczna tabela partycji dopuszcza istnienie tylko czterech tego typu jednostek dyskowych, to w celu przełamania tego ograniczenia wymyœlono specjalny jej rodzaj tzw. partycję rozszerzonš. Partycja tego typu bez zdefiniowanej struktury nie jest miejscem przechowywania danych. Taka możliwoœć pojawia się dopiero, kiedy podzielimy jš na tzw. partycje logiczne. Aby każda z partycji (zarówno logicznych, jak i pierwszoplanowych) mogła pomieœcić okreœlone pliki danych i programów, musi zostać wczeœniej sformatowana, a póŸniej obsługiwana przez okreœlony system plikowy, który jest częœciš składowš systemu operacyjnego. Znaczna częœć systemów operacyjnych zawiera po kilka systemów plikowych. Wynika to z potrzeby zachowania okreœlonych standardów (np. CD-ROM, sieci) i zgodnoœci ze starszymi wersjami systemów operacyjnych (np. Windows NT zawiera zarówno obsługę NTFS, jak i starszego FAT).

Narzędzia do partycjonowania dysku.

FDISK jest standardowym programem konfiguracyjnym dysku twardego pod systemami Windows, oprócz braku interfejsu graficznego posiada nie wielkš iloœć funkcji:
ˇ utworzenie podstawowej i rozszerzonej partycji DOS;
ˇ utworzenie logicznego dysku w rozszerzonej partycji DOS;
ˇ ustawianie aktywnej partycji;
ˇ usuwanie partycji lub logicznego dysku;
ˇ wyœwietlanie informacji o partycjach.

W przypadku tworzenia więcej niż jednej partycji, tworzy się partycję rozszerzonš zajmujšcš pozostałš częœć dysku. W partycji rozszerzonej można założyć dowolnš iloœć następnych partycji poprzez tworzenie dysków logicznych. Po przeprowadzeniu całej operacji nowe partycje należy sformatować.

Fdisk dla Linux'a
Istnieje Linuxowy odpowiednik Fdisk'a spod okienek i charakteryzuje się podobnymi możliwoœciami.

Wszystkie opisane poniżej programy pozwalajš manipulować na partycjach w sposób, który nie niszczy danych, dozwolone jest dodatkowo przenoszenie danych, przesuwanie, formatowanie, konwertowanie oraz wiele innych operacji. Praktycznie wszystkie programy przedstawione poniżej posiadajš te same możliwoœci różnice uwidaczniajš się w iloœci obsługiwanych systemów plików, interfejsie użytkownika, szybkoœci działania oraz co najważniejsze cenie.
- OS Selector Delux firmy Acronis
- Partition Commander firmy V Communications
- Partition Magic firmy PowerQuest
- Ranisz Partition Manager autorstwa Mikhaila Ranisha
- Disk Druid

Nasze szczególne zainteresowanie wzbudziły dwa programy, które postanowiliœmy przybliżyć. Pierwszy to Partition Magic drugim zaœ jest Ranish Partition Manager.

a) Partition Magic
Najnowsza ósma już wersja programu Partition Magic'a oferuje całš gamę obsługiwanych systemów plików jedyne czego brakuje to obsługa BeFS, w stosunku do poprzedniej wersji operacje na partycjach przebiegajš bardzo szybko nie bez znaczenia jest też prosty w obsłudze graficzny interfejs. Praca w głównej aplikacji jest skoncentrowana wokół wybranego w danym momencie fizycznego dysku. Centralne okno dialogowe na bieżšco wyœwietla niezbędne informacje w tym podział dysku na partycje, wykorzystanie dostępnej przestrzeni (systemy plikowe FAT, FAT32, NTFS, HPFS lub Linux Ext2, Ext3, Swap, partycja extended, wolne, inne, nie sformatowane) czy też status (partycje aktywne, ukryte, uruchomieniowe, ukryte uruchomieniowe). Analiza klastra jest funkcjš działajšcš jedynie na partycjach FAT. Wykorzystuje ona fakt, iż podstawowš jednostkš wymienionych systemów plikowych jest klaster. Dany plik na wolumenie FAT zajmuje całkowitš liczbę klastrów, a liczba wszystkich klastrów (oraz ich wielkoœć w bajtach) zależy od wielkoœci takiego wolumenu.

Wychodzšc z tego założenia analiza klastra pozwala nam dobrać najoszczędniejszy jego rozmiar i odpowiadajšcš temu wielkoœć partycji. Po zatwierdzeniu zalecanych zmian wybrana partycja, jeżeli istnieje taka możliwoœć (kwestia danych aktualnie rezydujšcych na tejże partycji) jest konwertowana do nowych rozmiarów. Z kolei funkcja sprawdzania poprawnoœci (Check) zbliżona swym działaniem do DOS-owych narzędzi typu SCANDISK i CHKDSK potrafi obsłużyć wszystkie standardowe partycje, czyli te z systemami FAT16, FAT32, NTFS i HPFS. W sšsiedztwie funkcji Check znajdujš się:

Copy - (kopiowanie danej partycji do wolnego obszaru dysku, tworzona jest wtedy dokładna kopia zawartoœci jednej partycji do drugiej, nowo utworzonej);
Create - (tworzenie nowej partycji na wolnym obszarze dysku, mamy do wyboru, m.in. rodzaj partycji FAT, FAT32, NTFS, HPFS, rozszerzona lub nie sformatowana);
Delete - (kasowanie partycji wraz z umieszczonymi na niej danymi);
Format - (czyli formatowanie wybranej partycji w zadanym systemie plików FAT, FAT32, NTFS, HPFS);
Info - (wyœwietla informacje o partycji, m.in. zużycie dysku, straty na nie wykorzystanych do końca klastrach, ewentualne błędy wynikłe przy sprawdzaniu partycji, fizyczne położenie partycji na dysku, informacje dotyczšce zainstalowanego na niej systemu plików);
Label - (ustalanie etykiety partycji);
Move - (przes
uwanie partycji w granicach sšsiadujšcych z niš wolnych obszarów dysku);
Resize - (zmiana wielkoœci klastra i rozmiaru partycji).

b) Ranish Partition Manager

Ranish to propozycja skierowana głównie do bardziej zaawansowanych użytkowników.. Oprócz standardowych informacji o typach i nazwach zainstalowanych partycji udostępniane sš także ich szczegółowe dane. W zależnoœci od wybranego trybu wyœwietlania można zobaczyć liczbę sektorów zajmowanych przez poszczególne partycje lub poczštkowe i końcowe ich położenie w notacji CHS (Cylinder Głowica Sektor). Dzięki prostej budowie programu konfiguracja jest stosunkowo intuicyjna, zaœ użytkownika wspomaga system kolejnych podpowiedzi.

Standardowo możliwe jest za to utworzenie jednej z kilku partycji (FAT16, FAT-32, Extended, BeOS, Linux i Linux Swap). Wraz z programem użytkownik otrzymuje także prosty konwerter partycji typu FAT-16 na FAT32. Oczywiœcie, aby z niego skorzystać, wymagany jest system Windows 95 OSR2 lub wyższy (np. Windows 98 bšdŸ Windows 2000). Pozostałe systemy nie obsługujš bowiem FAT32.
Największš, niespotykanš u konkurencji, zaletš programu jest możliwoœć modyfikacji listy startowych partycji nawet w czasie uruchamiania komputera. Dzięki temu po odtworzeniu jednej z nich (np. z kopii znajdujšcej się na dysku CD-ROM) i ponownym uruchomieniu komputera możliwe jest jej natychmiastowe dołšczenie do listy i uruchomienie z niej systemu operacyjnego.

Ranish Partition Manager umożliwia zachowanie i odtworzenie zawartoœci MBR dla dowolnego systemu. Opcja ta ma szczególne znaczenie, gdy pojawiš się problemy po zainstalowaniu programu. Możliwe jest poza tym dowolne uwidacznianie i ukrywanie partycji. Dzięki kolejnej opcji - modyfikacji bufora klawiatury z poziomu programu - został znacznie ułatwiony proces uruchamiania niektórych konfiguracji.
Oprócz powyższych funkcji sš także następujšce funkcje dodatkowe: możliwoœć defragmentacji partycji, zmiany rozmiaru bez utraty danych, kopiowania i przenoszenia partycji oraz kontrolowania ich lub całego dysku. Znacznš niedogodnoœciš jest brak obsługi NTFS5.

Reasumujšc PM oraz RPM wzajemnie się uzupełniajš posiadanie obu narzędzi umożliwia obsługę praktycznie wszystkich systemów plików, sš bardzo szybkie i posiadajš wbudowane Bootmanagery. PM jest produktem komercyjnym RPM jest natomiast w wersji freeware.

Bootmanagery

MENEDŻER ŁADOWANIA (Bootloader, bootmanager lub po prostu loader) to program który odpowiada za wybór systemu operacyjnego podczas uruchamiania komputera. Przeważnie znajduje się na poczštku partycji lub w pierwszych sektorach dysku. Szczególnie przydatny jest w sytuacji, gdy na dysku posiadamy kilka systemów operacyjnych i nie chcemy do uruchamiania każdego z nich używać dyskietek startujšcych. Programy takie dostępne były już wczeœniej w takich systemach, jak Linux (LILO - Linux Loader), Windows NT (NTLoader) czy OS/2 (OS/2 Boot Manager). W przypadku dwóch pierwszych większy nacisk położono na funkcjonalnoœć i możliwoœci, mniejszy - na interfejs użytkownika (który pozostawia wiele do życzenia). Aplikacja zaimplementowana w systemie OS/2 ma już, łatwiejsze w obsłudze, okienkowe menu, niestety, w porównaniu z poprzednimi wymaga do pracy osobnej partycji.

Najpopularniejszym tego typu programem rozpowszechnianym z dystrybucjami Linuksa jest LILO (Linux Loader,lub GRUB). Posiada wiele możliwoœci niestety dla poczštkujšcych użytkowników jest doœć trudny w obsłudze i konfiguracji. LILO rozpowszechniany jest praktycznie z każdš dystrybucjš Linuksa. Poza tym wszystkie dystrybucje używajš go jako domyœlnego bootloadera.

Wszystko zaczyna się od programu zawartego w MBR. Ponieważ obszar ten odœwieżany jest przy każdej modyfikacji partycji na dysku (tworzenie, usuwanie, zmiana rozmiarów itp.), po zainstalowaniu dowolnego bootmanagera nie można stosować żadnych programów operujšcych na partycjach - np. FDISK, Partition Magic. Nadpisujš one bowiem MBR, a zainstalowany w nim program zamieniany jest na standardowy MBR odwołujšcy się do aktywnej partycji. Z drugiej strony programy takie przydajš się, gdy z jakiegoœ powodu trzeba odœwieżyć MBR. Uruchomienie np. programu FDISK z opcjš /mbr powoduje wpisanie do MBR standardowego kodu (programu) zwanego też czasem bootstrap. Przełšcznik ten może się przydać np. użytkownikom, którzy zainstalowali Linuxa z opcjš LILO (Linux Loader) w MBR, zaœ póŸniej pozbyli się partycji linuxowej, a LILO zostało. Po uruchomieniu FDISK-a z przełšcznikiem /mbr LILO zostanie zastšpione przez standardowy kod bootstrapa. Niestety, nie można go w żaden sposób konfigurować i system zawsze ładowany jest tylko z aktywnej partycji typu primary. Głównym zadaniem bootmanagerów jest zatem uaktywnienie tej partycji primary (może ich być maksymalnie cztery), na której zainstalowany jest system, który chcemy właœnie załadować.

Wczeœniej przedstawialiœmy kilka pakietów do partycjonowania, lecz oprócz tego każdy z nich ma wbudowany własny program umożliwiajšcy wystartowanie dowolnego systemu. Obsługa tych programów jest niezwykle prosta i intuicyjna, dlatego też nie opiszemy dokładnie jak przebiega konfigurowanie Bootmanagerów.
Inaczej wyglšda sprawa ustawień w budowanym narzędziu Linux'a - LILO jest ona trochę bardziej skomplikowana i wyglšda tak:
Na LILO składa się program ładujšcy, plik konfiguracyjny /etc/lilo.conf, plik map /boot/map zawierajšcy położenie jšdra i poleceni
e lilo które czyta plik konfiguracyjny i wykorzystuje informacje pochodzšcš stamtšd do utworzenia lub uaktualnienia pliku mapy i do zainstalowania plików potrzebnych do LILO.

Konfiguracja LILO zapisana jest w pliku /etc/lilo.conf (wcześniej wspomnianym), plik zawiera nazwy systemów jakie mogš być uruchomione oraz wskazuje, w jakim miejscu na dysku znajduje się program uruchomieniowy. Pierwsza linijka okreœla konfigurację, jaka jest automatycznie wczytana, gdy upłynie czas okreœlony w timeout i jeżeli niema dyrektywy default. Do zmiany domyœlnego systemu służy opcja default z odpowiedniš etykietš. W przykładowym pliku do default możesz przypisać etykietę linux, suse lub windows. W konfiguracji na obrazku, domyœlnym systemem, który uruchomi się po upływie 15 sekund jest windows. Zauważ, że czas okreœlany jest w 0.1 sekundy. Sekcje zaczynajšce się od image= odnoszš się do Linuksa, a zaczynajšce się od other dotyczš innych systemów np. DOS czy Windows. Istnieje możliwoœć przekazywania poprzez LILO parametrów do jšdra. Na przykład zapis append = "mem=128M" w lilo.conf poinformuje że w komputerze masz 128 MB pamięci RAM (niektóre starsze wersje jšdra nie widziały pamięci powyżej 64 MB).

Przykładowy plik lilo.conf:
boot = /dev/hda4
lba32
timeout = 25
prompt
message =
/boot/message
default = linux
read-only
map=/boot/map
install=/boot/boot.b
image = /boot/vmlinuz-2.4.13
label = linux
root = /dev/hda4
other = /dev/hda2
label = dos

Najważniejsze opcje oznaczajš:

boot - lokalizacja bootsectora (czyli gdzie ma być zainstalowany LILO)
     timeout - czas, po którym LILO załaduje wpis default, podany w decysekundach
     default - który wpis ładować domyœlnie
     image - nazwa pliku jšdra Linuksa w katalogu /boot
     label - etykieta wpisu
     root - lokalizacja głównego s
ystemu plików dla wpisu
     other - inny system do zbootowania (poza Linuksem)   
     message - obrazek w formacie PCX, który LILO wyœwietla podczas startu

Uruchamianie Linuxa z DOSa

Ta metoda ładowania systemu jest wykorzystywana najczęœciej gdy BIOS nie współpracuje z LILO. Aby załadować Linuxa z DOSa wykorzystamy programik Loadlin. Znajdziecie go na płytce instalacyjnej z Linuxem. Zaczniemy jednak od utworzenia katalogu vmlinuz na naszym dysku C. Skopiuj tam plik z kompaktu h:\dosutils\loadlin.exe (gdzie h to CD-ROM) - jest to plik który nam załaduje jšdro, które również musisz skopiować do tego samego katalogu jšdro znajdziesz w h:\dosutils\autoboot\vmlinuz. Bingo to już wszystko, teraz uruchom DOSa, przejdŸ do katalogu c:\vmlinuz\ uruchom program loadrelin komendš:

 loadlin c:\vmlinuz\vmlinuz root=/dev/hda2 ro

zauważ, że hda2 to dysk i partycja gdzie jest zainstalowany twój linux, jak masz go zainstalowanego na innych dysku, np.: na SCSI 3 partycji to musisz wpisać innš œcieżkę.
Jeœli nie chce ci się wpisywać całej tej komendy do wywołania Linuxa możesz utworzyć plik wsadowy z tymi samymi komendami. Nazwij go np.: go.bat i umieœć w tym samym katalogi co loadlin.exe czyli c:\vmlinuz\. PóŸniej wywołasz Linuxa poleceniem go.

Instalowanie wielu systemów operacyjnych na jednym dysku

W ogólnym przypadku proces instalacji kilku systemów na jednym komputerze (na różnych partycjach - takie rozwišzanie uznawane jest za najkorzystniejsze) przebiega według pewnego schematu:

1. Zorganizowanie miejsca na dysku pod nowy OS;

Możemy wykorzystać w zależnoœci od naszych potrzeb któryœ z programów od wbudowanych (Fdisk) do komercyjnych produktów (Partition Magic);
2. Zainstalowanie nowego systemu na przygotowanej partycji;

3. Konfiguracja Bootloadera;
W zależnoœci od instalowanych systemów możemy także skorzystać z wbudowanych (NTLoader, Lilo) lub pakietowych (Partition Magic, Ranish).

Linux i Windows NT na jednym komputerze

Wbrew opiniom niektórych użytkowników możliwe jest zainstalowanie i używanie na jednym komputerze systemów Windows NT oraz Linux. Jednym z rozwišzań jest skorzystanie z wbudowanego bootloadera Windows NT. Najlepiej jednak w tym celu wykonać kilka poniższych czynnoœci.
Najpierw instalujemy Windows NT. Konfiguracja programu startujšcego zawarta jest w pliku BOOT.INI, umieszczonym na partycji systemowej. Ma on strukturę na przykład podobnš do poniższej:

[boot loader]
    timeout=30
    default=multi(O)disk(0)rdisk(0)partition(2)\WINNT

[operatinq systems]
    multi(0)disk(0)rdisk(0)partition(2)\WINNT="NT Y4"
 
   multi(0)disk(O)rdisk(O)partition(2)\WINNT= "NT Y4 YGAMODE"
    /baseyideo /sos
    C:\="Tutaj jest DOS"

Interesuje nas sekcja operating systems, z której bootloader czerpie informacje na temat sposobu uruchamiania wybranej konfiguracji. Do sekcji tej dopisujemy linię:

C:\BOOTSECT.LIN="A tutaj jest Linux"

Kolejnym krokiem jest zainstalowanie Linuksa. Wybieramy przy tym instalację LILO, linuksowego programu ładujqcšgo system, który musi się jednak znaleŸć w sektorze startowym partycji linuksowej, a nie w głównym MBR dysku twardego - w przeciwnym razie stracimy możliwoœć uruchomienia Windows NT.

Kiedy Linux działa już poprawnie, musimy jeszcze utworzyć plik BOOTTSECT.LIN, w którym zawarta będzie kopia linuksowego rekordu startowego. W tym celu z poziomu Linuksa wydajemy polecenie:

dd if=/dev/hda3 bs=512 count=1
     of=/dosc/bootsect.lin

Zakładamy przy tym, że nasz Linux jest zainstalowany na partycji odpowiadajšcej urzšdzeniu /dev/hda3, natomiast partycja DOS-owa, na której chcemy umieœcić gotowy obraz rekordu, została zamontowana w- katalogu /dosc. Ostatnim krokiem jest skopiowanie obrazu w miejsce, wskazane w pliku BOOT.INI. Jeœli mamy problemy z uzyskaniem dostępu do dysku Windows (ponieważ jest to na przykład partycja NTFS), możemy użyć jako medium dyskietki, którš odczytamy póŸniej pod NT. Gdy przebrniemy pomyœlnie przez ostatnie zadanie, będziemy mogli wybierać Linuksa z menu startowego Windows NT.

Windows 9x, 2000, Linux

Łatwš do zrealizowania kombinacjš jest DOS lub Windows 9x lub 2000 i Linux na jednym dysku. W tym celu najpierw instalujemy Windows, pamiętajšc, by zostawić odpowiedniš iloœć wolnego, niespartycjonowanego miejsca na dysku.
W większoœci dystrybucji Linuksa proces tworzenia nowej partycji przebiega podobnie. Na pytanie, czy chcemy dysk podzielić na partycje czy w całoœci przeznaczyć dla Linuksa, musimy odpowiedzieć, wybierajšc w programie instalacyjnym pierwszš opcję; w przeciwnym razie wszystkie dane umieszczone na partycji z Windows zostanš bezpowrotnie stracone.

Jeœli na twardym dysku znajduje się dostatecznie duży obszar nie przypisany do żadnego systemu, Linux go wykryje i zaproponuje umieszczenie tam swoich partycji. Zazwyczaj w tym miejscu tworzona jest duża partycja Ext2 i niewielkš partycja Swap przeznaczona do realizacji pamięci wirtualnej.

WIN95. Idea z WINDOWS 2000 Professional jest podobna.

Drive Boot Start    End     Blocks             Id   System
/dev/hda1  * 1         501     402451+        0c  Win95 FAT32 (LBA)
/dev/hda2 502     1002   402482          83    Linux Native
/dev/hda3      1003   1011   72292             82  Linux Swap

Po stworzeniu partycji dla Linux możemy przejœć do fazy jego instalacji. Po instalacji wszystkich wybranych pakietów Linux zgłasza komunikat z zapytaniem gdzie ma umieœcić LILO. Należy wybrać instalację na głównš partycję Linuxowš (First sector of boot partition). Koniecznie ! W momencie zgłoszenia przez Linux komunikatu czy utworzyć dyskietkę startowš systemu należy jš utworzyć ! Tak więc jesteœmy szczęœliwymi posiadaczami dwóch dyskietek startowych - jedna dla NT druga dla LINUXa.

Uruchamiamy system LINUX z dyskietki startowej stworzonej po instalacji Linuxa (wczeœniej należy zmienić opcję bootowania w BIOS z CDROM na FDD). Po uruchomieniu systemu LINUX i zalogowaniu się jako root wydajemy polecenie: # dd if=/dev/XXXX of=/bootsect.lin bs=512 count=1

gdzie:
XXXX - jest identyfikatorem numeru dysku i partycji (w
tym przypadku LINUX Native) np.:
hda1 - dysk 1 partycja 1
hdb1 - dysk 2 partycja 1
hdc2 - dysk 3 partycja 2

Korzystajšc z Midnight Commandera (polecenie: mc) nagrywamy plik bootsect.lin znajdujšcy się w katalogu root na dyskietkę NT (podmontowujšc wczeœniej napęd FDD poleceniem mount).
Po reboocie zgłasza się ntloader oraz zaczyna się standardowy proces uruchamiania Windows NT Professional. Po zakończeniu poprawnego załadowania systemu kopiujemy z dyskietki startowej WINDOWS plik bootsect.lin do c:\, następnie na c:\ odszukujemy plik boot.ini i poddajmy go edycji na przykład w poniższy sposób:

[boot loader]
    timeout=30
    default=multi(0)disk(0)rdisk(0)partition(1)\WINNT
    [operating systems]   
    multi(0)disk(0)rdisk(0)partition(1)\WINNT="Microsof
t Windows 2000 Professional"

dodajemy za sekcjš
    [operating systems] wpis np.:
    C:\bootsect.lin="RED HAT 6.2"
    co da ostatecznš postać pliku boot.ini:
    [boot loader]
    timeout=30
    default=multi(0)disk(0)rdisk(0)partition(1)\WINNT
    [oper
ating systems]   
    multi(0)disk(0)rdisk(0)partition(1)\WINNT="Microsoft Windows 2000 Professional"
    C:\bootsect.lin="RED HAT 6.2"

Zapisujemy boot.ini i reboot systemu WINDOWS. Po restarcie powinna być możliwoœć wyboru i poprawnego uruchamiania systemów: Microsoft Windows 2000 Professional oraz RED HAT 6.2.
Funkcję bootmanagera pełni darmowy (dostępny w każdej dystrybucji) program LILO (LInux LOader). Po włšczeniu komputera LILO czeka przez okreœlony przez użytkownika czas i - jeœli nie dokonamy żadnego wyboru ładuje domyœlnie wybrany system operacyjny.
   
Ustawienia LILO możemy zmienić, modyfikujšc plik /etc/lilo.conf. Aby zmiany w tym zbiorze odniosły jakikolwiek skutek, należy, po zapisaniu pliku - wydać komendę lilo. Np. jeœli chcemy, aby system Windows 95/98 był także uruchamiany przez LILO, musimy na końcu pliku /etc/lilo.conf dopisać następujšce linie:

other=/dev/hda?
label=win95
gdzie hda? oznacza partycję, na której zainstalowano system Windows 95/98, a win95 jest etykietš, którš będzie trzeba wpisać po zgłoszeniu się LILO, aby wystartowany został system Windows. Po dokonaniu powyższych zmian zapisujemy je i aby zostały uwzględnione przy następnym uruchomieniu komputera, wydajemy poniższe polecenie:
lilo -v

Jeœli w trakcie uaktualniania LILO nie widzimy żadnych błędów, to możemy następnie zrestartować komputer.
Poniżej zamieszczona została przykładowa zawartoœć pliku /etc/lilo.conf:

default=linux
image=/vmlinuz
label=linux
read-only
# restricted
# alias=1

other=/dev/hda1
label=win95
# restricted

# alias=2

Windows i OS/2 na jednym dysku

Korzystanie z Windows i OS/2 na jednym komputerze również nie powinno stanowić problemu. Partycję głównš powinniœmy zarezerwować dla Windows, ponieważ OS/2 potrafi wystartować z partycji logicznej, o ile znajduje się ona w obrębie pierwszych dwóch gigabajtów dysku. Cechš charakterystycznš OS/2 jest własny bootmanager, który wymaga osobnej partycji typu primary o rozmiarze około 1 MB na pierwszym dysku. Po zainstalowaniu rozpoznaje on wszystkie zainstalowane dotychczas systemy operacyjne i umieszcza je w swoim menu startowym.

Linux i BeOS

Firma Be przygotowała także linuksowš edycję swego najnowszego produktu. Instalacja wyglšda podobnie jak w przypadku wersji okienkowej. Pierwszym krokiem jest utworzenie katalogu, w którym umieœcimy pliki BeOS-a:
mkdir /beos

Następnie kopiujemy plik Be0S4Linux.tar.gz do kartoteki /beos na dysku i rozpakowujemy go. Czynnoœć tę rozpoczynamy, przechodzšc do katalogu /beos i wydajšc polecenie:
tar xfvz Be0S4Linux.tar.gz

Na koniec używamy komendy:
do if=floppy.img of=/dev/fd0 bs=512 conv=sync; sync

Spowoduje ona utworzenie na dyskietce dysku startowego BeOS-a. Ponieważ nic nie
zostało zmienione w sektorze startowym partycji linuksowej (BeOS nie został zainstalowany na dysku, a jedynie rozpakowany do katalogu /beos), po wyjęciu dyskietki ze stacji zostanie uruchomiony Linux. Start komputera z umieszczonš w napędzie dyskietkš spowoduje uruchomienie BeOS-a.

Aby korzystać z BeOS-a, majšc już zainstalowanego Linuksa, potrzebujemy 600 MB wolnego miejsca oraz dyskietki startowej.

Instalacja więcej niż dwóch systemów operacyjnych

Sytuacja staje się bardziej skomplikowana, kiedy na dysku pojawia się więcej systemów operacyjnych - DOS-owy fdisk jest wówczas bezużyteczny. Jednym ze sposobów na utworzenie kilku partycji głównych jest wykorzystanie linuksowego programu fdisk. Dodatkowo umożliwia on zmianę identyfikatora partycji (Partition ID) bez jej niszczenia. Obsługa programu odbywa się w trybie tekstowym, dlatego też wiele osób korzysta z okienkowego narzędzia cfdisk, które zapewnia identycznš funkcjonalnoœć.
Jeœli na komputerze zainstalowane sš więcej niż dwa systemy operacyjne, z reguły ich liczba zwiększa się w sposób ewolucyjny; kolejne systemy dodawane sš jeden po drugim. Praktycznie za każdym razem, kiedy dodawany jest nowy system, okazuje się, że stary podział dysku na partycje nie jest już odpowiedni do nowych potrzeb.

Problemy tego typu możemy rozwišzać za pomocš profesjonalnych narzędzi do partycjonowania dysków, takich jak na przykład Partition Magic albo Ranish Partition Manager. Programy takie oferujš bez porównania więcej możliwoœci zwišzanych z zarzšdzaniem dyskami niż fdisk. Między innymi potrafiš one zmniejszać rozmiar istniejšcych partycji bez utraty danych i optymalizować wielkoœć klastrów. Bardzo użytecznš funkcjš jest możliwoœć konwersji z jednego systemu plików do innego.
Większoœć programów do partycjonowania dysków wyposażona jest też w bootmanagera z własnym menu startowym. Same programy zaœ zwykle pracujš w œrodowisku Windows lub
DOS-a.

 

Programy współpracy dwóch systemów operacyjnych (emulatory)

Istniejš programy, które umożliwiajš kontrolowanie się systemów operacyjnych między sobš.

Przykładem takiego programu może być program o nazwie SAMBA. Samba służy do łšczenia Linuksa (lub innych systemów uniksowych) z sieciš Microsoft Network. Dzięki temu możemy używać zasobów komputerów działajšcych pod kontrolš systemu Windows z poziomu Linuksa i odwrotnie. Po uruchomieniu pakietu Samba, nasz komputer będzie widoczny w Microsoft Network tak samo jak normalny host z systemem Windows.

 Nawet najbardziej zagorzali zwolennicy Linuksa chcš czasem skorzystać z aplikacji napisanych dla œrodowiska DOS lub Windows. Z pomocš mogš im przyjœć programy DOSEMU i WINE. Zasada działania tych emulatorów jest stosunkowo prosta: uruchamiajš one nowe procesy, które za poœrednictwem BIOS-u ładujš oryginalny system z DOS-owej partycji lub dyskietki. Takie rozwišzanie jest szybsze w porównaniu z metodami polegajšcymi na tłumaczeniu poleceń DOS-a na jšdro systemu Linuks. Ponadto zapewniajš pełnš kompatybilnoœć, ponieważ œrodowisko systemu operacyjnego Linuks jest takie samo jak w DOS-ie. Jedyny problem stanowiš bezpoœrednie odwołania do zasobów sprzętowych komputera z wykorzystaniem rozkazów systemowych.

VMWare jest to program, uruchamiany w Win2000 lub WinNT, który działa jak wirtualny komputer, tzn. komputer w komputerze, na którym można uruchomić dowolny system operacyjny. Sztandarowy produkt firmy VMware jest pełnoprawnym symulatorem "komputera w komputerze", umożliwiajšcym jednoczesnš pracę w kilku całkiem odmiennych systemach operacyjnych. Konkurencyjne produkty prezentujš zazwyczaj nieco uproszczone rozwišzanie, skupiajšc się na emulacji jednego, wybranego systemu operacyjnego. Autorzy prezentowanej aplikacji poszli znacznie dalej. Po uruchomieniu programu do dyspozycji użytkownika zostaje oddany nowy, pełnoprawny komputer, wyposażony we własny bios, dysk twardy, pamięć, kartę muzycznš i sieciowš. Pod jego kontrolš uruchamiany jest wybrany przez nas system. To jednak nie wszystko - możliwa jest jednoczesna praca kilku komputerów połšczonych między sobš w sieć. Zalety takiego narzędzia trudno przecenić - tworzenie oprogramowania w architekturze klient-serwer, jego póŸniejsze testowanie, możliwoœć szybkiej wymiany informacji między aplikacjami pracujšcymi na różnych platformach systemowych - to obszary zastosowań, w których pakiet w rodzaju VMware bardzo by się przydał.
Nie ma wersji pod Win98/95; jest natomiast wersja dla Linuxa (która to była pierwsza). Wirtualnemu komputerowi przydzielamy RAM, priorytet dostępu do procesora (High, Normal, Low), ustawiamy z której partycji ma bootować. Możemy też utworzyć wirtualnš partycję i zainstalować na niej nowy system (np. Linux pod Win2000). VMWare ma dostęp do CD-ROMu, drukarki, karty dŸwiękowej, sieciowej, portów COM i LPT, działa SCSI i IDE, stacja dysków, mysz (emulowana jako PS/2). Wszystko jak w prawdziwym PCecie. Najciekawsze jest to, że VMWare ma swój BIOS (Phoenix).

Win4Lin instaluje się bezpoœrednio w systemie plików Linuksa, zatem wszystkie pliki emulowanego œrodowiska (np. dokumenty) sš również dostępne z poziomu Linuksa. Jest to wygodne w porównaniu z VMware, który tworzy wirtualne dyski jako duże, pojedyncze monolityczne pliki dostępne tylko z poziomu VMware. Bez problemu działajš wszystkie popularne aplikacje biznesowe - MS Office, Adobe Photoshop, Lotus Notes, wiele narzędzi programistycznych i innych. Generalnie program będzie działał, jeœli nie korzysta z DirectX, protokołów innych niż TCP/IP i specyficznych wywołań systemowych.
Program zawiera również prosty emulator DOS, a teoretycznie możliwe jest uruchamianie Windows 3.x choć niczego na ten temat nie znajdziemy w dokumentacji. Ogromnš wadš jest natomiast brak możliwoœci emulacji Windows NT/2000, w tym w
ypadku jedynym rozwišzaniem pozostaje nadal Vmware.

Win4Lin jest przeznaczony dla użytkowników domowych i do biur. Bardziej wymagajšcy wybiorš zapewne VMware, ale dzięki niskiej cenie i œwietnej obsłudze pakietu MS Office wiele osób sięgnie po ten program. Wadš jest koszt Win4Lin - do niewysokiej ceny samego pakietu trzeba doliczyć cenę licencji na Windows 95/98. Kolejna wada to brak obsługi polskich czcionek i klawiatury, choć podobno trwajš prace nad usunięciem tego ograniczenia. Win4Lin będzie znakomicie działał w komputerze z 64 MB RAM, podczas gdy przy takiej konfiguracji VMware pracuje bardzo ociężale.
Wadami Win4Lin sš: jedyny obsługiwany protokół sieciowy TCP/IP, brak obsługi dŸwięku, portów szeregowych oraz DirectX. Niewielka jest również możliwoœć obsługi urzšdzeń zewnętrznych (np. modemów).

 



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
SYSTEMY1, technik informatyk, soisk utk
Urządzenia do komunikacji bezprzewodowej(1), technik informatyk, soisk utk
Router, technik informatyk, soisk utk
16.11.06, technik informatyk, soisk utk
Moduł 6 - Warstwy TCP-IP(1), technik informatyk, soisk utk
zakresy sieci(1), technik informatyk, soisk utk
Zestaw zagadnień do egzaminu z UTK, technik informatyk, soisk utk
policealna - ZALICZENIE SOISK, technik informatyk, soisk utk
Moduł 5 - Protokoły rutowalne i nierutowalne(1), technik informatyk, soisk utk
Moduł 5- IrDA(1), technik informatyk, soisk utk
prace kontrolne soisk sem 1, technik informatyk, soisk utk
okablowanie sieciowe- skretka(1), technik informatyk, soisk utk
zagadnienia ob sem 1, technik informatyk, soisk utk
Moduł 5 - Protokoły VPN(1), technik informatyk, soisk utk
Porównanie systemów plików FAT, technik informatyk, soisk utk
pytania do SOISK, technik informatyk, soisk utk
prace kontrolne ob sem 1, technik informatyk, soisk utk
Zagadnienia do egzaminu z przedmiotu grafika komputerowa na semestr I, technik informatyk, soisk utk
Myszki i Klawiatury, technik informatyk, soisk utk

więcej podobnych podstron