Teoria państwa i prawa

1. Władza; istota i podmioty władzy politycznej; prawomocność i cele władzy; władza, rządzenie, panowanie, zarządzanie, legitymizacja władzy; władza w zglobalizowanym świecie.

Oblicza władzy:

1.Władza jako zdolność podmiotu do zrealizowania swej woli, pomimo oporu innych.

Max Weber

2.Władza to działania, które wpływają na treść decyzji. (władza jako decydowanie)

Robert Dahl

3. Władza jako układ Określanie agendy politycznej, decyzje i bez-decyzje

4. Władza jako kontrola myśli: A sprawuje władzę jeśli wpływa, kształtuje lub określa chęci B

5. Wiedza jako „biowładza”

6. Poliarchia ( Robert Dahl)

7. Władza faktyczna (la puissance, force- siła, potęga)

8. Władza oparta na normach (prawo państwowe, kanoniczne itp.; le pouvoir, Power)

9. Władza społecznie akceptowana- autorytet.

Legitymizacja władzy:

1. „Ta władza pochodzi od Boga”

2. Idea umowy społecznej

3. „Ta władza jest odwieczna”

4. „Ta władza jest lepsza niż inne”

5. „Ta władza kieruje się wzniosłymi ideałami”

6. „Ta władza jest legalna”

7. „Ta władza realizuje obiektywnie prawa historii”

8. „Ta władza jest skuteczna”- legitymizacja utylitarna

9. „Ta władza jest kompetentna”

10. „Ta władza realizuje powszechnie uznane wartości”- legitymizacja cywilizacyjna

Źródła prawomocności władzy (Max Weber)

1. Tradycja- władza sprawowana zgodnie z uświęconymi przekonaniami, regułami, wierzeniami

( np. monarchia dziedziczna)

2. Charyzma- wiara w niezwykłe umiejętności przywódcy, wiara, że jest narzędziem opatrzności

, posiada niezwykłe cechy, które uzasadniają jego przejęcie władzy (np. Hitler, Stalin)

3. Prawo- władza opiera się na bezosobowym autorytecie norm prawnych, procedur decyzyjnych.

Decyzja władcza jest słuszna gdy jest podjęta zgodnie z obowiązującymi procedurami (demokratyczne prawo wyborcze)

Cele władzy:

1. Celem władzy jest „interes silniejszego” (Trazymach, (sofista))

2. Umożliwienie jednostkom życia zgodnego z ich wyborem

4. Szczęście

5. Władza paternalistyczna- „ojcowski” stosunek sprawujących władzę do poddanych

6. Sprawiedliwość, dystrybucja dóbr: (dobra materialne, bezpieczeństwo, wiedza, dostęp do

Informacji, wolność, prestiż

Władza - to możliwość wywierania przez jednostkę bądź grupę rzeczywistego wpływu na istotne okoliczności życia przez ukierunkowywanie własnego postępowania (władza nad sobą - indywidualna) lub postępowania innych osób (władza nad innymi - społeczna). Władza wykraczająca poza panowanie jednostki nad sobą - czyli władza społeczna - jest zdolnością ukierunkowywania zachowań innych ludzi niezależnie od tego, czy jest to zgodne z ich interesem i wolą. Gdzie przeważa zgodność interesów i woli współzależnych osobników - tam zbędne stosunki władcze. (Wikipedia)

2. Państwo; definicja państwa; koncepcje powstawania państw; suwerenność; cele i funkcje państwa; racja stanu; ustrój polityczny; partie i systemy partyjne

Definicja:

Państwo jako kraj; ogół ludzi żyjących w granicach danego państwa; struktura organów władzy Publicznej, ludzka wspólnota umarłych, żywych i przyszłych pokoleń.

F. Toennis:

Gemeinschaft: ( wspólnota, więzi osobowe i emocjonalne)

Gesellschaft: ( stowarzyszenie, więzi bezosobowe, instytucjonalne)

Sposoby definiowania:

Arystoteles-„ Zdolna do samowystarczalności wspólnota równych, mająca za cel doskonałe życie”

Cyceron- „ Rzecz ludu, lud zaś to wielka gromada ludzi zespolona wspólnym prawem i pożytkiem wynikającym ze wspólnego bytowania.”

Immanuel Kant- „ Zjednoczenie rzeszy ludzi pod panowaniem zasad prawnych”

Georg W.F. Hegel- „Państwo to krok Boga w świecie”

Karol Marks- „ Narzędzie klasy panującej”

Części składowe państwa (Georg Jellinek)

1. Ludność

2. Terytorium

3. Władza zwierzchnia

Państwo jest organizacją przymusową (przymus legalny, oparty na przepisach prawa)

Państwo jest organizacją złożoną, hierarchiczną

Państwo jest organizacją polityczną- państwo jest strukturą władztwa politycznego, odnosi się do działalności społecznej, która wiąże się ze sprawowaniem władzy.

Koncepcje powstawania państwa:

1. Doktryna grecka- państwo powstało na drodze naturalnego rozwoju, mniejsze wspólnoty rodzinne łączyły się w osady, które skupiając się tworzyły samowystarczalną wspólnotę maista- państwa.

2. Doktryna teologiczna:

- św. Augustyn (civitas Dei, civitas terrena)

- św. Tomasz (boskie pochodzenie zasady władzy, AX, ordo)

3.Doktryna patriarchalna

4. Doktryna patrymonialna: patrymonium- ojcowizna, majątek rodowy; państwo jako dziedziczna własność dynastii panującej.

5. Doktryna podboju

Ludwik Glumpowicz: państwo jest narzędziem panowania silnych nad słabymi, wszystkie państwa powstały w drodze podboju a władzę dzierży zwycięska rasa.

6. Doktryna rozwarstwienia klasowego: państwo jako organizacja panowania klasowego.

7. Doktryna socjologiczna

8. Doktryna organiczna

Suwerenność:

Państwo to organizacja suwerenna:

1. Wyłączność prawodawcza- tylko do władzy państwowej należy moc tworzenia i znoszenia prawa.

2. Państwo ma monopol na dysponowanie przymusem,

3. Państwo może swobodnie kształtować własny ustrój społeczno- gospodarczy

Suwerenność wewnętrzna: państwo ma najwyższą zwierzchniość w stosunku do osób i organizacji w nim działających.

Suwerenność zewnętrzna: państwo kształtuje stosunki z innymi państwami na zasadzie wolności, poszanowania równości i obopólnych korzyści.

Art. 4 Konstytucji RP

„Władza zwierzchnia w Rzeczpospolitej Polskiej należy do Narodu”

- naród jest piastunem władzy zwierzchniej w państwie

- wszystkie organy władzy publicznej czerpią swoje prawa i obowiązki z nadania narodu

- suweren ma prawo powoływania niektórych organów państwowych,

- prawo suwerena do współdecydowania,

- prawo suwerena do wyrażania opinii.

Cele i funkcje państwa:

Funkcje:

1. Ochrona wolności i praw człowieka,

2. Ochrona bezpieczeństwa zewnętrznego,

3. Zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego- przez stworzenie reguł prawnych i wymierzanie sprawiedliwości,

4. Prowadzenie polityki ekonomicznej i społecznej.

Racja stanu:

1. Racja istnienia państwa: państwo ma istotne znaczenie, jego istnienie jest niezbędne dla przetrwania wspólnoty politycznej, narodowej i poszczególnych jednostek.

2. Bezpieczeństwo państwa i obywateli,

3. Wyjątkowa sytuacja zagrożenia istnienia wspólnoty politycznej,

4. Realizm polityczny: teoria polityki międzynarodowej, opierającej się na kalkulacji sił i interesów narodowych; głównym aktorem polityki jest państwo dążące do realizacji swoich interesów.

5. Machiavelli: „Kiedy chodzi o ocalenie ojczyzny, nie wolno kierować się tym, co słuszne lub niesłuszne (…) Nade wszystko zważać należy na to, aby zapewnić jej przetrwanie.”

6. Friedrich von Meinecke:

„Racja stanu jest fundamentalną zasadą narodowego przywództwa, pierwszą zasadą ruchu państwa. Raison d`etat mówi mężowi stanu co należy czynić dla zabezpieczenia zdrowia i siły państwa. Państwo bowiem jest organiczną strukturą, która pełnię mocy może utrzymać jedynie poprzez kontynuację rozwoju, a racja stanu wskazuje zarówno drogi jak i cele prowadzące do wzmocnienia.”

Ustrój polityczny

System parlamentarno-gabinetowy

1. Władza ustawodawcza i wykonawcza uzupełniają się w realizacji podstawowych zadań

2. Odpowiedzialność polityczna rządu przed parlamentem; udział rządu w stanowieniu prawa; egzekutywa ma prawo do rozwiązania parlamentu.

3. Stanowisko głowy państwa (funkcja reprezentatywna) oddzielone od stanowiska szefa rządu (rzeczywista władza wykonawcza)

4. Przykład- Wielka Brytania

5. Izba Lordów: lordowie duchowni, parowie dziedziczni, parowie dożywotni, lordowie prawa. Prawo weta zawieszające na ok. rok.

6. Izba Gmin: Spiker Izby Gmin, Lider Izby Gmin, whipowie, Opozycja JKM, „gabinet cieni”. Stanowienie ustaw, kontrola rządu.

7. Monarcha: Głowa władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej.

„Królowa panuje a nie rządzi”

„monarcha nie może czynić źle”

Prawo do udzielania rad, zachęty i ostrzegania, Tajna Rada.

8. Premier

Dysponuje królewskimi prerogatywami, kieruje gabinetem, praktycznie decyduje o końcu kadencji parlamentu.

9. Rząd i Gabinet

10. Sądownictwo

System prezydencki

1. Separacja władzy

2. Prezydent wyposażony w pełnię władzy wykonawczej; bez możliwości ustawodawczych

3. Prezydent jest szefem rządu i głową państwa; wyznacza wszystkich członków administracji.

4. Brak politycznej odpowiedzialności władzy wykonawczej przed parlamentem

Impeachement.

5. Checks and balance

6. Przykład- Stany Zjednoczone

7. Kongres (Izba Reprezentantów, Senat); wyłączne prawo inicjatywy ustawodawczej i praktyczne kompetencje kontrolne.

8. Prezydent: pełnia władzy wykonawczej

9. Sądownictwo; Federalny Sąd Najwyższy

System półprezydencki

1. Prezydent powołuje premiera i ministra ale rząd odpowiada politycznie przed parlamentem

2. Prezydent nie odpowiada przed parlamentem i może zarządzić rozwiązanie Zgromadzenia Narodowego, zarządzić referendum, wydawać dekrety (kompetencje własne prezydenta),

3. Rząd posiada kompetencje prawodawcze (władza reglamentacyjna premiera)

4. Parlament (Zgromadzenie Narodowe i Senatu); funkcje ustawodawcze i kontrolne

5. Rada Konstytucyjna

6. Dualistyczna egzekutywa: prezydent przewodniczy Radzie Ministrów; premier kieruje działalnością rządu

7. Prezydent głową państwa i szefem władzy wykonawczej.

8. Przykład- Francja

System rządów zgromadzenia

1. Brak systemu podziału władzy

2. Zasada jednolitości władzy państwowej, którą uosabia Parlament (Zgromadzenie Federalne realizuje funkcje ustawodawcze i wykonawcze)

3. Siedmioosobowa Rada Federalna ( polityczna, kantonalna, językowa i religijna „magiczna formuła),

4. Brak szefa rządu; funkcje głowy państwa pełni rząd

5. Brak sądownictwa konstytucyjnego (spory kompetencje rozstrzyga parlament)

6. Instytucje demokracji bezpośredniej.

7. Przykład: Szwajcaria

Partia i systemy partyjne

1. Definicja

Partia polityczna to dobrowolne zrzeszenie obywateli, którzy grupują się w imię wspólnoty programowej, ideowej lub wspólnoty interesu, by razem działać politycznie i dążyć do zdobycia i utrzymania władzy państwowej.

2. Funkcje

• Edukacja przywódców politycznych, przygotowuje kadry i elity polityczne

• Artykułowanie i łączenie interesów różnych grup; przekazywanie opinii publicznej

• Funkcja mobilizacji i integracji politycznej

• Funkcja rządzenia i opozycji („rządy partii”)

• Funkcja wyborcza ( typowanie kandydatów i formułowanie programu wyborczego)

• Partie patronażu, interesu, światopoglądowe, kadrowe / masowe.

3. Historia

1. Koteria arystokratyczna, XVIII w. - koalicja rodów arystokratycznych wsparta przez liczną klientelę, stronnictwa arystokratyczne („Familia” Czartoryskich, wigowie, torysi)

2. Partie klubowe, XIX w. - początek formalnej organizacji; powstanie programów; frakcje partyjne; konserwatyzm / liberalizm.

3. Partie masowe II poł. XIX w. - upowszechnienie prawa wyborczego, mass media, umocnienie wpływu szeregowych członków, reprezentacja interesu klasowego; ideologie;

4. Partia profesjonalno- wyborcza (catch- all party) - erozja bazy społecznej; osłabienie powiązania obywateli z partią; dezideologizacja programów; organizuje wyborców a nie członków; wzmocnienie orientacji państwowej; strategia konsumencka; wzmocnienie pozycji elity partyjnej; wzrost roli profesjonalnych konsultantów.

5. Partia - kartel - strategia kooperacyjna; zatarcie różnic między rządzącymi i opozycją; partia jako wyspecjalizowana agenda państwa; finansowanie z budżetu; członkowsko wyłącznie jako legitymizujący mit; zatarcie różnic programowych.

4. Systemy partyjne

1. System partyjny: stabilny i do pewnego stopnia uporządkowany system powiązań między partiami politycznymi

2. System jednopartyjny: władza państwowa na trwałe przyznana jednemu ugrupowaniu

Monopartyjność (prawny zakaz funkcjonowania innych ugrupowań)

System partii hegemonicznej i partii satelickich

3. System dwupartyjny (USA, Wielka Brytania)

4. System partii dominującej (Japonia, Indie, kraje skandynawskie, Singapur)

5. System wielopartyjny

- ustabilizowany (dwublokowy); Niemcy

- rozproszony.

3. Państwo a naród, wspólnota i stowarzyszenie; koncepcje narodu; czynniki i procesy narodotwórcze; patriotyzm; mniejszości narodowe, przyszłość państwa narodowego

1. Definicja

Naród - powstała w toku rozwoju historycznego wspólnota ludzi, która uznaje wspólny język za swój ojczysty, określone terytorium za swoje, posiada własną tradycję i tworzy właściwą sobie kulturę.

1. Elementy składowe narodu:

1. Wspólny język

2. Terytorium, które zbiorowość uważa za swoją ziemię,

3. Dziedzictwo kulturowe,

4. Partycypowanie w kulturze narodowej,

5. Wspólna symbolika, zasób uczuć i myśli,

6. Przekonanie o wspólnym pochodzeniu etnicznym,

7. Poczucie wspólnoty między ludźmi różnych klas i warstw społecznych,

8. Świadomość odrębności narodowej,

9. Posiadanie państwa lub wola jego stworzenia.

2. Terminy związane z pojęciem „naród”

1. Naród państwowy (naród tytularny) - naród, który dążył do utworzenie państwa, który dążył do utworzenia państwa, który traktuje je jako wysoko cenioną wartość narodową i z reguły stanowi największą część jego mieszkańców.

2. Państwo narodowe (homogeniczne), państwo wielonarodowe (niehomogeniczne)

3. Grupa etniczna - grupa, która oparta jest na przeświadczeniu, że jej członkowie wywodzą się z jednego plemienia lub bliskich sobie plemion ( Kurdowie, Czeczeńcy, Tamilowie.)

3. Mniejszość narodowa

Część narodu, która poza granicami państwa, w którym mieszka ta część, tworzy własne państwo; część narodu nie posiadającego własnego państwa i osiadła w państwie , które nie obejmuje jego ziem etnicznych (np. Żydzi przed 1948 rokiem).

4. Patriotyzm

1. Co to jest?

Patriotyzm - amor patriae, uczycie miłości do własnego kraju, ojczyzny,

Ojczyzna - pozostaje rzeczywistością nawet jeśli naród traci swoje państwo; duchowa wspólnota osób przenikniętych tymi samymi ideałami; obejmuje i nadaje wartość innym elementom ( ziemia ojczyzna, państwo jako instytucja służebna wobec ojczyzny, narodowość, język, dzieje historyczne)

2. Rodzaje patriotyzmów:

• Patriotyzm republikański - koncepcja staropolska, oznacza wierność woli narodowej; aktywne korzystanie z wolności politycznych i aktywność obywatelska; republikański etos służby publicznej; moralno - polityczna jedność.

• Patriotyzm romantyczny - oznacza wierność idei narodowej przekazywanej przez tradycję; religijno- narodowy mesjanizm; idea narodowa utożsamiona z ogólnoludzką misją zbawicielską; religijno- narodowy mesjanizm; etos walki zbrojnej; kultura klęski.

• Patriotyzm jako obrona realistycznie pojętego interesu narodowego; tradycja endecka; naród jako organiczna całość, której jednostka musi się podporządkować.

5. Wielokulturowość (salad bowl, melting pot)

Wielokulturowość - aprobata dla kulturowej różnorodności społeczeństwa; zagwarantowanie szacunku i uznania w prawie; aprobata korzyści jakie wypływają dla całego społeczeństwa z różnorodności kulturowej.

6. Wspólnota a stowarzyszenie

F. Toennis:

Gemeinschaft: ( wspólnota, więzi osobowe i emocjonalne)

Gesellschaft: ( stowarzyszenie, więzi bezosobowe, instytucjonalne)

4. Jednostka i wspólnota; obywatelstwo; demokracja; społeczeństwo obywatelskie

1. Obywatelstwo

Sensu largo - osoba o konkretnej przynależności państwowej

Sensu stricte - osoba o konkretnej przynależności państwowej posiadająca w tym państwie pełnię praw, szczególnie politycznych

Sposoby nabycia obywatelstwa - nabycie pierwotne ( prawo ziemi, prawo krwi), zasada efektywnego obywatelstwa.

2. Demokracja, rodzaje

1. Demokracja pluralistyczna ( Robert Dahl):

• Zorganizowane grupy interesu zdolne do artykulacji powszechnych żądań,

• Szerokie rozproszenie władzy politycznej,

• Liderzy grup odpowiedzialni przed ich członkami,

• Neutralna machina rządowa

• Kryteria istnienia poliarchii:

- wybór przedstawicieli,

- powszechne prawo wyborcze (inkluzja)

- wolne, uczciwe i częste wybory,

- wolność słowa,

- dostępność do alternatywnych źródeł informacji,

- wolność stowarzyszania się,

- kontrola „wokandy”

NEOKORPORACJONIZM.

2. Dwa modele demokracji przedstawicielskiej ( Arend Lijphart)

Demokracja westminsterska	Demokracja konsensualna
Rządy jednopartyjne Stopienie władzy i dominacja gabinetu Asymetryczna dwuizbowość System dwupartyjny Większościowy system wyborczy Rząd scentralizowany Niepisana konstytucja i suwerenność parlamenty	Rządy koalicyjne (wielkie i nieminimalne koalicje) Wyraźny podział władzy gabinety i władzy ustawodawczej Zrównoważona dwuizbowość System wielopartyjny Proporcjonalny system wyborczy Autonomia, federalizm Spisana konstytucja.

2. Demokracja deliberatywna (John Rawls i inni;)

3. Demokracja elitarystyczna - rządy oligarchiczne, to elity polityczne sprawują rządy w państwie a nie lud, jak to powinno wyglądać w klasycznej demokracji.

4. Demokracja schumpeterowska

1. Twórca- Joseph Schumpeter

2. Demokracja to rozwiązanie instytucjonalne służące wypracowaniu politycznych decyzji, w którym jednostki uzyskują moc decydowania poprzez walkę konkurencyjną o głosy wyborców

3. Indywidualne preferencje dobro wspólne

Wpływy, działania, wola ludu.

Akty woli

5. Decyzyjna teoria demokracji Sartoriego

1. Decyzje polityczne:

a) skolektywizowane ryzyko zewnętrzne

b) kolektywne koszty wewnętrzne

2. Decyzje powinny być podejmowane w trybie „komitetowym” - przez trwałą i zinstytucjonalizowaną małą grupę osób oddziaływujących na siebie i bezpośrednio kontaktujących się między sobą.

3. Społeczeństwo obywatelskie

1. Aspekt deskryptywny - forma społecznej samoorganizacji możliwa dzięki formalnym rozwiązaniom, istnieniu określonych instytucji, procedur i postaw.

2. Aspekt normatywny - pewna koncepcja życia społecznego oparta na wolności.

3. Modele społeczeństwa obywatelskiego

• Model klasyczny / republikański

Społeczeństwo obywatelskie = społeczeństwo polityczne

Status obywatela: obowiązek troski o to, co publiczne (cnoty obywatelskie); więzi wspólnotowe.

Wolność w państwie, wolność polityczna.

• Model liberalny

Społeczeństwo cywilne, ekonomiczne

Wolność od państwa; przyrodzone uprawnienia jednostki; cele indywidualne; ochrona przed państwem; obywatelska sfera prywatna.

5. Ideologie polityczne; ideologia a doktryna; liberalizm, konserwatyzm, ideologie totalitarne, anarchizm, nacjonalizm, ekologizm, fundamentalizm religijny

Ideologia-to najbardziej ogólny i usystematyzowany zbiór idei, wartości, poglądów na świat, przekonań na temat organizacji i funkcjonowania społeczeństwa właściwy jakiejś grupie, warstwie lub klasie społecznej. Ideologie tworzą pożądany, uproszczony i uporządkowany obraz świata dzięki czemu są łatwo przyjmowane przez szerokie rzesze społeczne. Powstanie ideologii politycznych jest związane z utworzeniem się Partii w XIX w.

Doktryna- pojęcie węższe od ideologii, konkretne sformułowania wyodrębnione z danej ideologii i zastosowane np. do zagadnień społecznych, ekonomicznych. Doktryna może się również odnosić do do ogółu życia społ-politycznego. Zawierają nie tylko teoretyczne uzasadnienia , ale także praktyczne wskazania dotyczące realizacji idei zawartych w ideologii. Treść ideologii kształtuje treść doktryny, na gruncie jednej ideologii może narodzić się wiele doktryn, również jedna doktryna może nawiązywać do wielu ideologii.

Anarchizm (od gr. ἀναρχία anarchia - "bez władcy") - doktryna polityczna i ekonomiczna postulująca model społeczeństwa opartego na równości społecznej, solidarności międzyludzkiej i poszanowaniu wolności jednostki oraz ruch społeczny dążący do realizacji tych celów.

Głównymi zagrożeniami dla tego modelu są autorytaryzm oraz hierarchia społeczna, dlatego anarchizm dąży do zniesienia państwa oraz innych form społecznej władzy i wyzysku oraz zorganizowania wolnościowego społeczeństwa na zasadach dobrowolności, federalizmu i pomocy wzajemnej.

Poszczególne szkoły różnią się, zarówno w poglądach na kształt przyszłego wolnego społeczeństwa, jak i w poglądach na sposoby dążenia do niego. I tak np. anarchoindywidualiści nie przedstawiają wizji przyszłego społeczeństwa, gdyż wychodzą z założenia, że jednostki tworzące społeczeństwo mają prawo określać zasady wzajemnej współpracy. Anarchokomuniści zaś mają dość usystematyzowaną wizję społeczną opartą na komunach oraz społecznej kontroli środków produkcji i dystrybucji dóbr zgodnie z zasadą "od każdego według sił, każdemu według potrzeb".

Anarchistyczne wątki można odnaleźć już w starożytnej myśli taoistów, cyników czy stoików[1], a także średniowiecznych ruchach w rodzaju Braci i Sióstr Wolnego Ducha czy później w radykalnym nurcie Braci Polskich[2] jednakże początek krystalizacji tych poglądów datuje się na XIX wiek, kiedy rozwinęły się w doktrynę polityczną i ekonomiczną w nawiązaniu do radykalnych ruchów w Rewolucji Francuskiej i niektórych poglądów socjalizmu utopijnego (zwłaszcza Fouriera). Za pierwszego nowożytnego myśliciela anarchistycznego uważa się Williama Godwina.

W czasie Rewolucji Francuskiej określenie "anarchista" było używane przez jakobinów pod adresem ich radykalnych przeciwników politycznych, takich jak Wściekli. Jako pierwszy swoje własne poglądy nazwał tak Pierre Joseph Proudhon.

Anarchizm jako ruch społeczny powstał w łonie ruchu robotniczego. Zarówno zwolennicy Proudhona, jak i Michała Bakunina byli członkami I Międzynarodówki. Łączyła ich z innymi nurtami socjalistycznymi niechęć do kapitalizmu, a dzielił stosunek do państwa.

We współczesnym anarchizmie występuje wiele nurtów, można jednak wyodrębnić podstawowe, które ukształtowały się w toku rozwoju anarchizmu:

Ekologizm, zespół idei, działań politycznych i społecznych, których istotą jest przeciwdziałanie zagrożeniom związanym z industrializacją oraz niszczeniu środowiska naturalnego człowieka. Kierunek polityczny, w którym problemy ekologii postawione są w centrum problematyki społecznej. Terminu tego użył po raz pierwszy w 1869 E. Haeckel w odniesieniu do zagadnień, których przedmiotem są relacje pomiędzy organizmami żywymi a środowiskiem.

Od początku lat 70. XX w. kwestia ochrony środowiska stała się przedmiotem polityki organizacji międzynarodowych, takich jak ONZ, czy różnego typu organizacji regionalnych, np. Wspólnoty Europejskiej. Powstały partie polityczne (Zieloni) i organizacje pozarządowe typu Greenpeace opierające swój program na ekologii. Programy polityczne właściwe ekologizmowi wyrażają sprzeciw wobec zbrojeń i militarnej sfery aktywności państwa, nieufność wobec nowoczesnych technologii, zawierają wątki antyindywidualistyczne, propagują styl życia oparty na kontakcie z naturą i edukację ekologiczną

Liberalizm (z łac. liberalis - wolnościowy, od łac. liber - wolny) - ideologia, kierunek polityczny głoszący, iż szeroko rozumiana wolność jest nadrzędną wartością. Najogólniej mówiąc liberalizm odwołuje się do indywidualizmu, stawia wyżej prawa jednostki niż znaczenie wspólnoty, głosi nieskrępowaną (aczkolwiek w ramach prawa) działalność poszczególnych obywateli we wszystkich sferach życia zbiorowego.

Liberalizm wywodzi się z okresu Oświecenia. Skupiał on zwolenników tej epoki i związanych z nią nurtów filozoficznych. Postulował przeprowadzenie szeregu reform społeczno-politycznych, takich jak: zniesienie ustroju feudalnego, ograniczenie przywilejów szlacheckich, zastąpienie pańszczyzny wolnością gospodarczą, wprowadzenie równości obywateli wobec prawa, ograniczenie roli Kościoła, zniesienie monarchii i absolutyzmu, wprowadzenie demokracji opartej na konstytucyjnej zasadzie trójpodziału władzy czy też respektowanie praw człowieka, swobód obywatelskich i zasad tolerancji. W opozycji do liberalizmu pojawiła się ideologia konserwatywna, broniąca "starego ładu", odrzucająca indywidualizm, stawiająca wyżej znaczenie wspólnoty niż prawa jednostki, krytykująca demokrację i próby zniesienia hierarchicznego ustroju społecznego, przywiązana do tradycji oraz religii postrzeganej jako źródło wartości.

W 1823 we Francji odbyło się spotkanie grupy liberałów, na którym przyjęto dokument ("Plan liberałów na rzecz wzmocnienia rewolucji"), w którym to zawarte były postulaty nawiązania intensywnych stosunków pomiędzy liberałami z innych krajów. Na spotkaniu w Genewie w 1924 powołano do życia Międzynarodowe Porozumienie Partii Radykalnych i Podobnych Partii Demokratycznych, na czele którego stanął Francuz M.F. Buisson. W kwietniu 1947 w Oksfordzie odbył się kongres założycielski Międzynarodówki Liberalnej

Fundamentalizm religijny - rygorystyczne przestrzeganie zasad i norm wyznaczonych przez doktrynę religijną połączone często z narzucaniem tych zasad innym członkom społeczności niekoniecznie wyznającym tę samą religię lub przymusowym prozelityzmem.

Fundamentalizm dotykał i dotyka wszystkie istniejące religie, a zwłaszcza te o spisanej lub skodyfikowanej tradycji (religie księgi). Choć w ostatnich czasach najbardziej widoczny stał się fundamentalizm ze świata muzułmańskiego, to nie pozbawione takich grup są także inne wielkie religie, jak chrześcijaństwo, hinduizm - czy mniejsze, jak judaizm i sinto. W przypadku dwóch czy też trzech ostatnich fundamentalizm religijny jest najczęściej powiązany także z polityczną ideologią nacjonalizmu, jako że są to de facto religie narodowe.

Źródeł fundamentalizmu religijnego można upatrywać w procesach modernizacyjnych właściwych nowoczesności, prowadzących do relatywizacji wszelkich wizji świata (teza rozwinięta na gruncie polskim w książce D. Motak "Nowoczesność i fundamentalizm. Ruchy antymodernistyczne w chrześcijaństwie", Kraków 2002). W sytuacji kiedy religia nie stanowi już niepodważalnej legitymizacji panującego światopoglądu, pojawia się potrzeba powrotu do prawd objawionych, redukcji możliwych znaczeń uniwersum symbolicznego, w którym jednostka się porusza. Stąd dosłowne odczytywanie tekstów świętych, negatywne waloryzowanie wszelkich alternatyw wobec wyznawanych dogmatów i antyreformizm. Jednocześnie pojawia się potrzeba zaprowadzenia porządku idealnego w skali uniwersalnej, skąd wypływa polityczny aktywizm grup fundamentalistycznych.

Chrześcijaństwo - Chrześcijański fundamentalizm. Wobec laicyzacji społeczeństw europejskich najsilniejsze i najliczniejsze chrześcijańskie środowiska fundamentalistyczne skupiają się obecnie w Stanach Zjednoczonych, gdzie mają one także dosyć znaczący wpływ na politykę Partii Republikańskiej. Silne pokrewieństwo z chrześcijańskimi ideami fundamentalistycznymi wykazuje także tzw. podziemie antyaborcyjne - grupy walczące z klinikami aborcyjnymi metodami od demonstracji poprzez szantaż aż do zamachów bombowych.

W swym całościowym ujęciu fundamentalizm chrześcijański jest bardzo niejednorodny, co wynika z rozlicznych podziałów w obrębie samego chrześcijaństwa. Pojęcie to łączy tak odległe - i wrogie - kierunki, jak protestanccy fundametaliści ze środkowego Zachodu USA oraz tradycjonaliści katoliccy francuskiego arcybiskupa Lefebvre.

Judaizm - wśród drobnych, judaistycznych partii religijnych zasiadających w Knessecie znajdują się ugrupowania sprzeciwiające się - paradoksalnie - istnieniu samego Państwa Izrael, postrzeganemu jako twór ludzki i świecki w przeciwieństwie do właściwego Izraela, który ma być dziełem mesjasza. Grupy te nie akceptują zwrotu Palestyńczykom czy sąsiadom Izraela żadnych z ziem okupowanych - uznając je za część świętej ziemi narodu izraelskiego przekazanej mu przez Boga. W wyniku chwiejnej większości w parlamencie członkowie tych ugrupowań dosyć często w stosunku do uzyskiwanego poparcia wyborczego biorą udział w rządach. Ze środowiska judaistycznych fundamentalistów wywodził się m.in. zabójca dążącego do pokoju z Palestyńczykami izraelskiego premiera Icchaka Rabina.

Hinduizm - silne wpływy polityczne poprzez partię nacjonalistyczną ma także fundamentalizm hinduski. W Ajodhji (Indie) w 1992 ruch hinduistyczych fundamentalistów w wyniku masowych demonstracji doprowadził do zburzenia meczetu Babri Masdźid zbudowanego w XVI wieku przez wielkiego mogoła Babura - rzekomo stojącego na miejscu świątyni boga Ramy. Na tle sporów z muzułmańskim Pakistanem niejednokrotnie dochodzi także w Indiach do pogromów muzułmanów, a także Sikhów, którym fundamentaliści nie mogą wybaczyć dążenia do utworzenia Kalistanu.

Islam - wśród wyznawców islamu pojawiło się wiele ruchów, które głosiły powrót do pierwotnych zasad poprzez podporządkowanie życia społecznego i politycznego prawom Bożym (szariat) zawartym w Koranie i hadisach. Źródeł fundamentalizmu islamskiego można doszukiwać się w rosnącym niezadowoleniu muzułmanów rządzonych przez władze kolonialne oraz w sprzeciwie wobec sekularyzacji, niezależnych już, państw muzułmańskich i ich modernizacji na wzór zachodni

Konserwatyzm (z łaciny conservare - zachowywać, dochować zmian), orientacja polityczna, która bazuje na hasłach obrony istniejącego porządku społeczno-gospodarczego oraz zachowywania i umacniania tradycyjnych wartości, takich jak: religia, naród, państwo, rodzina, hierarchia, autorytet, własność prywatna. Konserwatyści chcą obronić stary porządek ze względu na przekonanie o ewolucyjnym charakterze zmian społecznych. Konserwatyzm zrodził się na przełomie XVIII i XIX w., był próbą przeciwstawienia się racjonalistycznej myśli oświeceniowej. Nowoczesny konserwatyzm stanowił reakcję na wydarzenia rewolucji francuskiej. Za twórcę podstaw ideologicznych nurtu uważany jest E. Burke. Jako idea polityczna termin ten po raz pierwszy użyty został w 1820 r. przez zwolennika restauracji François René de Chateaubriand (1768-1848), który wydawał pismo "Konserwatysta".

W znaczeniu politycznym konserwatyzm to termin odnoszący się do jednej z wielu filozofii lub ideologii politycznych, także na określenie opcji politycznej reprezentowanej przez wiele współczesnych partii politycznych (zwykle kojarzonych z prawicą

Nacjonalizm (z łac. natio - naród) - postawa społeczno-polityczna uznająca naród za najwyższe dobro. Nacjonalizm uważa interes własnego narodu za nadrzędny wobec interesu jednostki, grup społecznych, czy społeczności regionalnych. Przyjmuje on, że najwyższym suwerenem państwa jest naród. Nacjonalizm przedkłada interesy własnego narodu nad interesami innych narodów,[1] zarówno wewnątrz kraju (mniejszości narodowe lub etniczne) jak i na zewnątrz (narody sąsiednie).[2] Ideologia ta uznaje państwo narodowe za najwłaściwszą formę organizacji społeczności złączonej wspólnotą pochodzenia, języka, historii i kultury. W literaturze polskiej istnieje wyraźne rozróżnienie między nacjonalizmem a patriotyzmem, który w odróżnieniu od nacjonalizmu częściej postrzegany jest pozytywnie. Za skrajną, agresywną formę nacjonalizmu uważany jest szowinizm.

Pojęcie nacjonalizmu w Polsce różni się od definicji w wielu innych językach. Np w krajach anglosaskich pojęcie to ma szerszy zakres niż w polskiej i na ogół nie ma charakteru wartościującego. Nacjonalizm może oznaczać poczucie przynależności narodowej, świadomość narodową, ideę narodową itp.[3]

Faszyzm powstał we Włoszech i prowadził do przejęcia władzy w celu utworzenia państwa totalitarnego. Zrzeszał on w swoich szeregach osoby, którym bliskie były poglądy skrajnie nacjonalistyczne. Mussolini w 1919 r. założył "Fasci di Combattimento" co w języku włoskim oznaczało związki kombatanckie, które przypominały tradycję starożytnego Rzymu. Przykładem na to stał się gest wzniesienia prawej ręki w znaczeniu pozdrowienia były to tak zwane "rózgi liktorskie", które były stosowane po raz pierwszy w starożytnym Rzymie przez legionistów tego państwa. Organizacja ta z czasem przerodziła się w Narodową Partię Faszystowską w 1921 r. Zdobyła ona wielką popularność we Włoszech w 1922 r. dzięki czemu Benito zdobył władzę w państwie, przekształcając je jednocześnie w kraj faszystowski. Z biegiem czasu nazwa tej organizacji przybrała nazwę międzynarodową i partie o tej nazwie pojawiły się także w innych rejonach świata. Od samego początku nazwa faszyzm budziła wiele kontrowersji w środowiskach inteligencji oraz w kręgach politycznych. Ostatecznie uznano, że ostrzejszą wersją faszyzmu włoskiego był nazizm w Niemczech, który do 1935 r. nawiązywał i czerpał inspirację z ideologii Mussoliniego. W kolejnych latach sytuacja się odmieniła i Hitler wywierał wpływ na faszyzm włoski. Poza Niemcami i Włochami ideologie faszystowskie pojawiały się również w Wielkiej Brytanii pod nazwą Czarne Koszule, Francji-Croix de Feu, Austrii, Finlandii, Polsce nazywane były ONR lub Falanga, a także w niektórych państwach Ameryki Łacińskiej. W czasie trwania II wojny światowej partie faszystowskie rządziły w Chorwacji, Słowacji, Rumunii oraz na Węgrzech. Natomiast w Portugalii i Hiszpanii rządziły władze autorytarne, które były podobne do partii faszystowskich choć nie zostały one tak nazwane. Przyczyną rozwinięcia się faszyzmu był sprzeciw społeczeństw, które zostały pokonane w I wojnie światowej. Narody te nie umiały pogodzić się z porażką oraz z postanowieniami w Wersalu po zakończeniu wojny, które pogorszyły warunki w tych państwach poprzez spłatę reparacji wojennych dla państw zwycięskich. Swoją frustrację partie faszystowskie wyrzucały na kryzysy ekonomiczne oraz na komunistów, którzy odnosili sukcesy oraz coraz większe znaczenie na arenie międzynarodowej. Na podatny grunt idee faszystowskie szczególnie wstąpiły we Włoszech i Niemczech. Otwarcie sprzeciwiały się one demokracji, liberalizmowi, kapitalizmowi, bolszewizmowi, humanizmowi, indywidualizmowi, chrześcijaństwu, komunizmowi, pluralizmowi parlamentarnemu. Faszyści uważali się za jedynych, którzy mają rację, dlatego należało wierzyć tylko w ich poglądy, wszystkie inne były błędne. Poza tym ostro występowali przeciwko chrześcijaństwu oraz komunizmowi, który podobnie postępował w stosunku do faszyzmu. Filozofia faszyzmu we Włoszech opierała się na imperializmie włoskim, który zainicjował Crispiego oraz na nacjonalistach XIX w. jak Pareta, Sorela, czy Machiavelle. W Niemczech natomiast faszyzm opierał się na poglądach Gobineau, Chamberlaina, Nietzschego i Wagnera. Sam przywódca faszyzmu we Włoszech rozwinął program swojego ruchu w swoim dziele pt. "La dottrina del fascismo", które powstało w 1932 r. W innych ruchach faszystowskich wzorowano się przeważnie na tradycjach nacjonalistycznych oraz na tych, które sprzeciwiają się demokracji.

Najważniejszym punktem ideologii faszystowskiej było nawiązanie do historii swego państwa oraz spojrzenie na swoją rasę jako wyższą od innych. Poza tym winą za złą sytuację ekonomiczną w państwie obarczono wrogów faszyzmu, których upatrywano w liberałach, demokratach, komunistach i Żydach. Antysemityzm najwcześniej pojawił się w poglądach niemieckich nazistów. Przykładem na to były ustawy norymberskie, które zostały przegłosowane i wprowadzone w życie w 1935 r. w III Rzeszy. Na jego mocy ludność żydowska była dyskryminowana. Wojna prowadzona z wyżej wspomnianymi przeciwnikami była wpisana w ideologię faszystowską, aby mogła rozszerzać się po całym świecie. Program ruchu faszystowskiego czerpał wiele z idei socjalistycznych przykładem na to jest: zlikwidowanie podziałów klasowych, usunięcie kapitalizmu, zapobieganie bezrobociu w wyniku wprowadzenia robót publicznych, czas pracy nie miał przekraczać ośmiu godzin. Faszyści zyskali dzięki temu przychylność społeczeństwa w budowaniu swojego państwa.

Na czele państwa faszystowskiego stała jedna partia, która poprzez policję polityczną ingerowała we wszystkie sprawy publiczne, prywatne, kulturę oraz w oświatę. Zmierzano do tego aby państwo stało się totalitarnym, w którym tylko partia faszystowska mogła ustanawiać prawo w tym kraju. W konsekwencji doszło do wielu nadużyć w sprawie przestrzegania sprawiedliwości, a także wstrzymano rozwój kultury. Na czele państwa faszystowskiego stał wódz, który w języku włoskim oznaczał duce. Pełnił on najważniejszą funkcję w jedynej partii, stał na czele armii oraz był najwyższym sędzią. Duce kształtował moralność i etykę ludzi, którymi rządził, sam decydował kto jest wrogiem partii. W celu utrzymania porządku w państwie wprowadzał terror, doprowadzał do masowych morderstw w wyniku, których zginęło miliony osób.

Po zakończeniu działań wojennych w 1945 r. odkryto prawdę o faszyzmie przez co został potępiony i stracił na popularności. Mimo, że istniał w dalszym ciągu po II wojnie światowej to już nie przybierał takich rozmiarów masowych jak wcześniej. Do partii faszystowskich, które powstały w drugiej połowie XX w. zaliczyć możemy Narodowodemokratyczną Partię Niemiec oraz Partię Republikanów, Ruch Społeczny we Włoszech, Amerykańska Partia Nazistowska w Stanach Zjednoczonych, Front Ludowy we Francji. Partie te obecnie są nazywane neofaszystowskimi i w swoich szeregach posiadają przede wszystkim młodzież, która sprzeciwia się bezrobociu i stagnacji gospodarczej.

Nazizm zwany także hitleryzmem

Nazizm jest to ruch polityczny, który powstał w 1919 r. i nawiązuje do narodowego socjalizmu. Ruch ten zwany jest także hitleryzmem, tą nazwę wziął od swojego wodza Adolfa Hitlera. W 1933 r. przejął on władzę w Niemczech, a następnie wprowadził reżim zwany III Rzeszą. Hitleryzm uważany jest jako jeden z systemów totalitarnych na naszym kontynencie bądź niemiecką formę faszyzmu. Nazizm był wymierzony przeciwko postanowieniom traktatu wersalskiego, trudnej sytuacji gospodarczej, która się pojawiła w kilka lat po wojnie, liberalizmowi, systemowi wielopartyjnemu, demokracji, marksizmowi, komunizmowi, pacyfizmowi, chrześcijaństwu oraz innym kościołom. Na czele partii faszystowskiej NSDAP w Niemczech stał Adolf Hitler, który od samego początku dążył do obalenia rządów Republiki Weimarskiej. Idee ruchu nazistowskiego powstały w 1920 r. zapoczątkowane przez Federa, a rozwinął je Hitler w swojej książce "Main kampf", która powstała w 1925 r. oraz Rosenberg. Hitleryzm dążył do podporządkowania człowieka we wszystkich jego poczynaniach, oznaczało to całkowitą lojalność i posłuszeństwo wobec NSDAP. Ponadto nawiązywał do rasizmu, uważając wyższość rasy aryjskiej nad wszystkimi innymi. Darwinizm społeczny nadawał siłę i podsycał walkę stanowiącą najważniejsze prawo społeczne, które zmierzało do zdobycia przestrzeni życiowej. Ponadto z nacjonalizmu wypływała teoria krwi i ziemi. Za wrogów przez nazistów uważano Żydów, komunistów, liberałów oraz socjaldemokratów. Teoria nieprzyjaciela wypływała z nacjonalizmu w hitleryzmie i prowadziła do usunięcia go bez żadnych wyjątków. Podobnie jak w faszyzmie włoskim, nazizm w Niemczech nawiązywał do idei socjalistycznych dzięki czemu znaczną część społeczeństwa tego kraju poparła Hitlera w wyborach. Hitler w ten sposób doszedł do władzy i wprowadził poglądy faszystowskie w sprawowaniu władzy w państwie. Mimo to koncepcja socjalizmu według faszystów niemieckich była traktowana tak, że każde państwo ma prawo do stworzenia swojej wersji. Od wygranych wyborów przez nazistów w 1933 r. do 1945 r. panowała w Niemczech jedyna partia nazistowska NSDAP. Na jej czele stanął charyzmatyczny wódz. Idea wodzostwa została zaczerpnięta od teorii filozofii Nietzschego. Funkcję tą pełnił Adolf Hitler, w wyniku czego stanowił on najwyższą osobę w państwie III Rzeszy. W ciągu 12 lat swego panowania wprowadził terror i bezprawie wobec wszystkich wrogów nazizmu, uzasadniał w myśl swojej ideologii wywołanie II wojny światowej oraz masowych zbrodni dokonanych w czasie jej trwania. Przegrana wojna przez Niemców zakończyła w ich kraju sprawowanie władzy przez nazistów, wielu z nich zostało poddanych pod sąd w Norymberdze za zbrodnie, których dokonali. Niektórzy zostali skazani na karę śmierci większość z nich została osadzona w więzieniach, byli i tacy których uniewinniono z zarzutów. Ponadto postanowiono wprowadzić denazyfikację terminów i nazw ulic faszystowskich w Niemczech. Jednak akcja ta została przeprowadzona niekonsekwentnie i nie wprowadzono jej we wszystkich przypadkach. Po II wojnie światowej od czasu do czasu powstawały ruchy, które nawiązują o idei nazizmu. Nazywane one są partiami neonazistowskimi. Po nie chlubnej popularności raczej było niewiele osób, które popierały te partie stąd liczba członków tych partii jest raczej znikoma i nie stanowi większego zagrożenia dla współczesnego parlamentaryzmu.

Różnica między faszyzmem, a nazizmem

Faszyzm oraz nazizm miały podobne idee i zaczęły się pojawiać początkowo wśród kombatantów, którzy byli niezadowoleni z postanowień traktatu wersalskiego po zakończeniu I wojny światowej. Oba ruchy bazowały na ideologii nacjonalizmu, socjalizmu i syndykalizmu. Podobnie kształtowała się idea hierarchiczna władzy w postaci wodza, który stał na czele państwa, usuwano opozycję parlamentarną, aby na arenie państwa istniała jedynie partia faszystowska, wprowadzano propagandę. W Niemczech najwyższą osobą w partii nazistowskiej był Adolf Hitler, a we Włoszech Benito Mussolini. Największa różnica między faszyzmem, a nazizmem wynikała z wdrażania tych idei w życie. Włoski faszyzm nawiązywał tylko do stworzenia imperium włoskiego, lecz nigdy nie wprowadził swego pomysłu w czyn. W Niemczech naziści doprowadzili do wprowadzenia idei faszystowskich w czyn doprowadzając do wybuchu II wojny światowej. Podobnie sprawa miała się w stosunku do wymordowania ludności żydowskiej, hitlerowcy doprowadzali do masowych mordów tego narodu we wszystkich podbitych przez siebie państwach. Świadczyć o tym mogą chociażby obozy zagłady, których było bardzo wiele na terenia naszego państwa. Ich liczba w Polsce wynikała z tego faktu, że w naszym kraju było bardzo wielu obywateli syjonistycznych i łatwiej było ich przetransportować z Europy zachodniej do nas niż na odwrót. Holocaust zapisał się ciemną stroną w historii nazistowskich Niemiec. Włosi natomiast ograniczali się tylko do piętnowania Żydów bez stosowania wobec nich krwawego terroru

6. pojęcie prawa, funkcje prawa; prawo naturalne i prawo stanowione; prawo przedmiotowe i prawa podmiotowe, tradycja pozytywistyczno-normatywistyczna oraz naturalistyczno-prawna

• Prawidłowość dot. Wszelkich adresatów, nie ustalone przez żadnego ludzkiego prawodawcę, nie mają żadnych sankcji

• Przedmiotowe

• Podmiotowe

Prawo w sensie przedmiotowym

• zbiór norm prawnych (ściślej przepisów prawnych, których treść mogą stanowić normy prawne albo i zdania orzekające mające choćby charakter ideologiczny) ustalonych przez właściwy organ prawodawczy

• możliwe zmiany;

• normy związane z sankcjami to jest zbiór dolegliwości dotykających tego adresata normy, który jej nie wykonał (problematyczne jest nie tylko to, że prawem przedmiotowym są obok norm także inne zapisy, ale także określenie legitymacji dla organu prawodawczego dla organu prawodawczego; problematyczne jest i to, że przewidziany w tej def. Organ prawodawczy ustanawiać ma normy dozwolone i arbitralne, nie są bowiem w niej uwzględniane wymagania rozumności lub dobra wspólnego: tego rodzaju punkty odniesienia nie mają charakteru prawnie istotnego lecz pozostają na poziomie moralnych chyba, że zostaną uwzględnione w przepisach prawnych)

Prawo w sensie podmiotowym

• możność zachowania przewidziana w normie prawnej (możność ma charakter prawnie istotny o ile przewidywana jest w normach prawnych- możnośc ma więc walor prawa o ile jest przewidziana w normach należących do prawa przedmiotowego; norma zatem przekształca możność faktyczną lub moralna w możność o charakterze prawa podmiotowego)

• wymaganie pewnego zachowania od innych podmiotów

Np. prawem podmiotowym jest prawo własności, które jest prawem „złożonym” obejmującym:

• 
  możność korzystania z rzeczy

• możność rozporządzania rzeczą

• możność żądania od innego podmiotu by nie przeszkadzał właścicielowi w korzystaniu i rozporządzaniu rzeczą - ma charakter uprawnienia w sensie ścisłym. Nie dotyczy relacji uprawnionego do rzeczy lecz relacji do wszystkich innych podmiotów

Poziom prawniczy obejmujący namysł nad prawem w znaczeniu przedmiotowym i podmiotowym należy odróżnić od tzw. poziomu faktyczności. O ile na I poziomie występują prawa podmiotowe (np. prawo własności) o tyle na poziomie faktyczności nie występują. Posiadanie rzeczy ze strony faktyczności może być dopełnione prawem podmiotowym (np. dzięki zastosowaniu jednej z instytucji np. nadanie posiadaczowi bezprawnemu tytułu prawnego tj. prawo własności do rzeczy na podstawie zasiedzenia - rzecz, z której faktycznie korzystał i którą faktycznie rozporządzał przez określoną ilość lat).

Prawo podmiotowe dzieli się na:

• bezwzględne (obejmujące możność żądania pewnego zachowania np. podmiotowe prawo własności)

• względne (obejmuje możność żądania pewnego zachowania np. możność wierzyciela żądania zwrotu długu)

• przenoszalne - takie, które uprawniony może zbywać (np. prawo własności)

• nieprzenoszalne - których nie może zbywac (np. prawo nietykalności osobistej)

Struktury normy prawnej:

1. hipoteza - tj. ta część, która zawiera opis sytuacji lub zdarzenia prawnie istotnego oraz wskazanie adresata normy np. jeżeli dłużnik pożyczył od wierzyciela …

2. dyspozycję - tj. część w której ustalana jest reguła postępowania obowiązująca w sytuacji opisanej w hipotezie. Reguła, którą winny zrealizować adresat normy. Np. …to powinien dług zwrócić… W dyspozycji znajduje się również źródło prawa podmiotowego (np. wierzyciel może żądać od dłużnika zwrotu długu, ma zatem roszczenie - to jest możność żądania pewnego zachowania. W dyspozycji znajdujemy po pierwsze obowiązek ciążący na jednej stronie /tzw. stosunki prawne/ po drugie - możność- uprawnienie przysługujące drugiej stronie tego stosunku a odpowiadające takiemu obowiązkowi)

3. sankcje - tj. ta część, w której zawarty został opis dolegliwości dotykający adresata normy, który nie zrealizował reguły określonej w dyspozycji. Np. …a jeżeli tego nie uczyni, płacić będzie karę umowną

Norma prawna to nie przepis prawny!

Norma- jest elementem „materialnym” lub wypełniającym formę zwaną przepisem

Przepis - element prawny stanowiący jednostkę redakcyjną tekstu prawnego.

- opatrywany nazwami typu „artykuł”, „ustęp”, „paragraf”, itd.

- jest w nich pomieszane wiele norm prawnych (ich części np. hipoteza) jak również innych treści nie mających charakteru norm lecz ujmowana np. w zdaniach orzekających (np. Warszawa jest stolicą Polski)

Historia filozofii prawa

• główny spór o relację treści prawa przedmiotowego (stanowionego przez wole prawodawcy ludzkiego, np. króla, parlament, lud) do prawa podmiotowego wyższego rzędu (prawa bożego, objawionego lub pozytywnego, naturalnego, wiecznego/Tomasz z Akwinu/)

• U Arystotelesa- prawo wieczne określa treść gatunku ludzkiego (jego istotę, naturę), umysł ludzki rozpoznaje treść tej natury występującej w każdym człowieku w postaci tzw. skłonności lub inklinacji przyrodzonej

• U św. Tomasza są 4 inklinacje:

• Do zachowania życia

• Do podtrzymania gatunku

• Do pozostawania z innymi w pokoju

• Popoznawania rzeczywistości

• Umysł poznawszy te skłonności dodaje do nich „ochronę normatywną”, wskazuje jakie reguły chronią te skłonności, chronią zatem naturę gatunkową. W ten sposób umysł sam sobie określa treść prawa naturalnego(od XVII wieku w skojarzeniu z przyrodą i rozumnością właściwą człowiekowi /tj. prawo rozumu/. Wciąż jest zespołem norm regulującym tylko zewnętrzne zachowania jednostki.)

• W nowych ujęciach prawa natury pojawiły się po uprzednim ustaleniu tzw. uprawnień przyrodniczych (np. Locke wskazywał 4 uprawniania przyrodnicze/prawa naturalne/ stąd u Lock'a norma prawa natury miałaby zakazywać wzajemnego naruszania praw naturalnych

• 
  W nowożytności pogłębia się tendencja odchodzenia od ujęć naturalno - prawnych, zwłaszcza od XIX wieku.

• Historyczna szkoła prawa (Niemcy - Karl von Sauigny)

• 
  Utylitaryści buddyjscy (twórca jutrstrydencji analitycznej /prawniczej roztropności/ Austin John)

Przygotowali podstawę pod rozwój tzw. pozytywizmu prawniczego - prawny charakter mają tylko te normy, które aktualnie uznawane są przez wolę prawodawcy.

Kwestia uzasadnienia praw podmiotowych prawodawcy, wywiedzenia ich z wcześniejszej normy, uzasadniała krytykę formułowaną względem tego stanowiska na początku XX wieku przez tzw. prawniczych normatywistów (głównie Hans Kelsen - on podawał Franz, ale w Internecie jest Hans…to bardzo ważne nazwisko, Szlachta mówił, że na pewno się pojawi na teście!)

Poglądy normatywistów:

• Musi istnieć tzw. norma podstawowa by organ prawodawczy mógł korzystać z prawa podmiotowego do stanowienia norm

• Dokonuje się rozróżnienie na poziomie praktycznym dwóch organów:

• Konstytuanty - ustanawiającą normę prawną w postaci konstytucji

• Legislatywy - korzystającej z prawa do stanowienia norm przewidywanego w konstytucji

• państwo jest ponad empirycznym bytem jednostek, jest wartością samą w sobie (wikipedia)

Relacjonują właściciela i mają charakter wolności prawnie chronionej

---