1.POJĘCIE USTROJU PAŃSTWA. Ustrój to opis struktury instytucji powiązanych ze sobą organizacyjnie i funkcjonalnie. Pojęcie u. p. oznacza całokształt organizacji państwa i metod działania władzy państwowej. U. p. dzieli się na u. polityczny i u. społeczno - gospodarczy. Regulacja konstytucyjna u. p. nie jest regulacją pełną i nie zawiera norm szczegółowo określających wszystkie stosunki społecznie istotne dla organizacji państwa i działania władzy państwowej

2.TYPY I FORMY PAŃSTWA. 1) ze względu na liczebność władzy państwowej: a.)p. monokratyczne b.)p. oligarchiczne c.)p. demokratyczne 2)ze względu na sposób powołania na urząd najwyższego reprezentanta państwa w stosunkach wewnętrznych i zewnętrznych: a.)monarchię b.)republikę 3) ze względu na strukturę terytorialną państwa i jego wew. Organizację: a.)p. unitarne b.)p. federalne 4)dyktatura 5)p. autorytarne 6)p. totalitarne 7)p. demokratyczne

3.POJĘCIE ZASADY USTROJU I ICH SPECYFIKA. Zasada ustroju - (nie ma jednolitej formuły def. tej zasady) są to normy nakazujące realizację pewnego założonego przez nie stanu rzeczy w sposób możliwie najwyższy w danych warunkach, są to normy optymalizacyjne. Zasada - to norma o wysokiej wadze, jest identyfikowana z normą prawną i dyrektywą. Zasady dzielą się na zasady o charakterze opisowym i o charakterze dyrektywalnym. Elementy zasady ustroju (konstytucyjnej): norma prawna zawarta w k., której szczególna doniosłość wyraża się w tym, iż: -z normy tej wynikają inne normy konstytucyjne, -określa cechy danej instytucji, -wyraża wart. konstytucyjne, stanowiące podstawy aksjologiczne Konstytucji, -uznawana jest za zasadę w doktrynie i orzecznictwie, -norma najbardziej ogólna ze wszystkich norm konst. i nakazująca realizację pewnych stanów rzeczy w możliwie najwyższym stopniu, -dyrektywy wskazujące jakie ma być prawo na podstawie aksjologicznych założeń ustroju i jak je tworzyć by spełniało ten cel. Sposób rozumienia zasady ustroju: s. szerszy: utożsamiający zasady konstytucyjne z normami konstytucyjnymi. Każda norma zawarta w K. będzie zasadą konstytucyjną. S. węższy: zasady konstytucyjne są to tylko te normy konstytucyjne, które wyróżnia się ze względu na ich szczególną doniosłość.

4.KATALOG ZASAD USTROJU W KONSTYTUCJI RP. -najważniejsze zasady ustroju zawarte są w rozdz. I Konst. Katalog zasad ustroju politycznego: z. demokratycznego państwa prawnego; z. suwerenności narodu; z. podziału władz; z. hierarchicznej budowy systemu źródeł prawa; z. konstytucjonalizmu; z. pluralizmu społecznego; z. społeczeństwa obywatelskiego; z. przyrodzonej godności człowieka; z. republikańskiej formy państwa; z. pomocniczości; z. niepodległości i suwerenności państwa; z. istnienia samorządu terytorialnego; z. autonomii i wzajemnej niezależności oraz współdziałania w stosunkach między państwem a Kościołem oraz innymi związkami; z. odrębności i niezależności sądów i trybunałów. Katalog zasad ustroju społeczno - gospodarczego: z. społecznej gospodarki rynkowej; z. ochrony własności; z. wolności działalności gosp.; z. ochrony gospodarstw rodzinnych jako podstawy ustroju rolnego RP

5.KONSTYTUCYJNE ZASADY SYSTEMU ŹRÓDEŁ PRAWA. Z. hierarchicznej budowy systemu źródeł prawa: -nie jest wyrażona wprost w K. -na treść tej z. składa się zakaz wydawania aktów hierarchicznie niższych, sprzecznych z aktami hierarchicznie wyższymi -nakaz rozwijania, konkretyzacji aktów wyższych w hierarchii źródeł prawa przez akty niższego rzędu w hierarchii źródeł prawa -akty wyższego rzędu mają charakter aktów ogólnych. Z. dychotomicznego systemu źródeł prawa, czyli podział na akty powszechnie obowiązujące i wewnętrznie obowiązujące. Akty powszechnie obowiązujące mogą być adresowane do wszystkich podmiotów prawa w państwie tj. organów, funkcjonariuszy urzędów państwowych, jednostek i innych podmiotów prywatnych. Akty te obowiązują na terenie całego kraju, z wyjątkiem prawa miejscowego, które obowiązuje na terenie działania jednostek, które je ustanowiły. Akty prawa wew. Obowiązujące mogą być adresowane tylko do jednostek organizacyjnych podległych organowi wydającemu dany akt. Są to akty wydawane w stosunku nadrzędności i podporządkowania. Z. zamkniętego systemu źródeł prawa powszechnie obowiązującego: oznacza, że zarówno katalog aktów powszechnie obowiązujących, jak i katalog organów mających kompetencje do ich wydawania jest określony w sposób zamknięty. Rozporządzenia wydaje: Prezydent, RM, Prezes RM, ministrowie, KRRiT. Z. otwartego systemu źródeł prawa wewnętrznie obowiązującego: art. 93 K. wymienia przykładowe akty wew. Obowiązujące, tj.: uchwały i zarządzenia, ale nie zamyka tego katalogu. Do aktów wew. Obowiązujących zalicza się: regulaminy, instrukcje, ogólniki. Z. nadrzędności konstytucji. Z. prymatu ustawy: wykonawczy charakter regulacji przyjmowanych przez organy rządowe

6.ZASADA NADRZĘDNOŚCI KONSTYTUCJI. -jest wyrażona wprost w K. w art.8 -istotą z. konstytucjonalizmu jest to, że K. jest aktem samoistnym, nie jest wymagane upoważnienie płynące z innego aktu normatywnego -K. określa czym jest prawo obowiązujące w państwie -K. ma najwyższą moc prawną -aspekt negatywny nadrzędności K.: zakaz wydawania aktów prawnych sprzecznych z K. -aspekt pozytywny: oznacza nakaz wydawania aktów prawnych rozwijających postanowienia K i nakaz spójności całego porządku prawnego z K.

7.PRAWO MIĘDZYNARODOWE I WSPÓLNOTOWE W POLSKIM PORZĄDKU PRAWNYM -relacja K. - prawo międzynarodowe: I koncepcja: p. międzynarodowe p. krajowe stanowią dwa odrębne porządki prawne II koncepcja: nadrzędność przysługuje p. międzynarodowemu w stosunku do p. krajowego. -relacja K - akty prawa wspólnotowego : nadrzędność prawa wspólnotowego w stosunku do prawa krajowego występuje w Irlandii. W innych państwach występuje nadrzędność K. -zasada konstytucjonalizmu wyraża się bezpośrednim stosowaniu K.

8.ZASADA HIERARCHICZNEJ BUDOWY SYSTEMU ŹRÓDEŁ PRAWA. -nie jest wyrażona wprost w K. -na treść tej zasady składa się zakaz wydawania aktów hierarchicznie niższych, sprzecznych z aktami hierarchicznie wyższymi. Żadna norma prawna niższej rangi nie może być sprzeczna z normami K. -nakaz rozwijania, konkretyzacji aktów wyższych w hierarchii źródeł prawa przez akty niższego rzędu w hierarchii źródeł prawa -akty wyższego rzędu mają charakter aktów ogólnych

9.ZASADA POMOCNICZOŚCI W KONSTYTUCJI RP Istotą zasady pomocniczości (subsydiarności) jest stwierdzenie, że społeczność wyższego rzędu nie powinna ingerować w wewnętrzne sprawy społeczności niższego rzędu, pozbawiając ją kompetencji analogicznych. Subsydiarność wyznacza granice interwencji państwa i zmierza do harmonizacji relacji pomiędzy jednostkami a społeczeństwem. Państwo, ani żadna szersza społeczność nie może zastępować inicjatywy i odpowiedzialności osób i instytucji pośrednich.

10.ZASADA POMOCNICZOŚCI W UE Oznacza ona, że UE podejmuje tylko takie działania, które zapewniają większą skuteczność i efektywność, niż w przypadku, gdyby te działania podjęte zostały wyłącznie przez rządy poszczególnych państw członkowskich. Zasada ta ma swoje źródło w traktacie, czyli najwyższym i najważniejszym akcie normatywnym wspólnoty.

11.POJĘCIE I KONCEPCJE DOBRA WSPÓLNEGO Wśród zasadniczych elementów dobra wspólnego należy wymienić: 1)poszanowanie osoby jako takiej, rozumiane jako: umożliwianie jednostce korzystania ze swobód naturalnych, niezbędnych do rozwoju powołania ludzkiego, prawo do postępowania wg słusznej normy własnego sumienia, prawo do ochrony życia prywatnego i prawo do sprawiedliwej wolności, także w dziedzinie religijnej 2)dobrobyt rozumiany jako rozwój dóbr duchowych i ziemskich potrzebnych społeczności. Władza powinna zapewnić każdemu to, czego potrzebuje on do prowadzenia życia godnego i ludzkiego (wyżywienie, odzież, praca, opieka zdrowotna) 3)pokój rozumiany jako trwały, bezpieczny i sprawiedliwy porządek. Władza publiczna jest zobowiązana do zapewnienia stanu bezpieczeństwa społeczności i jej członków. Kryterium dobra wspólnego wyznacza granice: 1)legalnego działania wszystkich organów władzy publicznej i wszystkich pracowników urzędów instytucji politycznych i społecznych 2)akceptowanego konstytucyjnie działania wszystkich podmiotów społecznych i politycznych sprawujących władzę publiczną w państwie i wszystkich środków masowego przekazu

12.ZASADY PRZEWODNIE STATUSU JEDNOSTKI W KONSTYTUCJI RP -normy II rozdz. K. mają szczególny charakter, poprzez zwiększenie ich trwałości tzn. przepisy rozdz. II (również I i XII) mogą być zmienione w trudniejszej procedurze niż inne przepisy K. (referendum) i podmioty, które mają prawo inicjatywy ustawodawczej mogą zarządzać referendum -postanowienia II rozdz. mają niejednolity charakter. Należy odróżnić prawa i wolności jednostki sformułowane w postaci tzw. praw podmiotowych -od praw podmiotowych należy odróżnić zasady polityki państwa -zasady ogólne: z. godności; z. wolności; z. równości; zasady dotyczące ograniczeń praw i wolności jednostki.

13.ZASADA GODNOŚCI CZŁOWIEKA Godność traktowana jest przez K. jako dobro przyrodzone i niezbywalne stanowiące źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Mamy dwie koncepcje g. 1)g. osobowa: g. jest wartością trwałą, wrodzoną, przysługuje każdemu człowiekowi z racji jego człowieczeństwa, nie wymaga uprzedniego zdobycia, nie może być utracona 2)g. osobowościowa: g. jest osiągana przez pracę, sposób postępowania jednostki, przysługuje ludziom w różnym stopniu, stosownie do ich zalet, osiągnięć. -g. jest jednym z dóbr osobistych -wymiary g.: w. teologiczny (człowiek na obraz i podobieństwo Boga), w. filozoficzny (g. jest celem samym w sobie, kierowanie się rozumem, umiejętność podejmowania swobodnych decyzji) Poszanowanie g. aspekt negatywny: chodzi o wszelkie działania władz publicznych powinny uwzględniać istnienie pewnej sfery autonomii jednostki, czyli zakaz podejmowania działań, które naruszyłyby g. aspekt pozytywny: działania władz publicznych, które chronią przed sytuacjami nie do pogodzenia z g.

14.ZASADA RÓWNOŚCI -pojęcie równości: polega na tym, że wszystkie podmioty charakteryzujące się daną cechą istotną tzw. relewantną, w równym stopniu mają być traktowane równo, wg jednakowej miary, bez zróżnicowań zarówno dyskryminujących jak i faworyzujących -dwie postacie równości: równość w prawie: nakaz adresowany do ustawodawcy zobowiązujący go do takiego kształtowania treści prawa, które uwzględnia nakaz równości; równość wobec prawa: nakaz równego traktowania podmiotów przez władze publiczne w procesie stosowania prawa

15.ZASADA WOLNOŚCI -funkcje z. wolności: z. wolności jako z. ustroju; z. wolności jako z. systemu praw i wolności jednostki; z. wolności jako samoistne prawo podmiotowe; z. wolności ma charakter podstawowych wartości konstytucyjnych, jej źródłem jest prawo naturalne i istnieje obiektywnie, niezależnie od uregulowanie konstytucyjnego -treścią wolności jest swoboda podejmowania decyzji o swoim postępowaniu, swoboda podejmowania aktów woli i wyboru, zakaz ingerowania czynników zewnętrznych w sferę tej swobody -dwa ujęcia wolności: negatywne: zakaz wprowadzania nakazów, zakazów bez uzasadnienia konstytucyjnego; pozytywne: nakaz podejmowanie działań, które ochronią jednostkę przed naruszeniem wolności ze strony innych jednostek

16.OGRANICZENIA DOTYCZĄCE OGRANICZEŃ PRAW I WOLNOŚCI W KONSTYTUCJI RP Ograniczenia wolności i praw jednostki dzieli się na: 1)o. immanentne (wyznaczone są one przez znaczenie pojęć użytych w normach prawnych dot. praw i wolności jedn.) 2)o. osobiste (związane są z określeniem zakresu podmiotowego praw i wolności) 3)o. systemowe (wynikają z miejsca w systematyce całego aktu prawnego normy dot. danej wolności czy danego prawa jedn.) Ograniczenia konstytucyjnych praw i wolności: -K. stanowi, że ograniczenia w niej zawarte mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób -ustalenie konstytucyjnych granic praw i wolności spoczywa przede wszystkim na ustawodawcy -zasada proporcjonalności: ingerencja ustawodawcy w zakres konstytucyjnych praw lub wolności nie może być nadmierna

17. ZASADA DEMOKRATYCZNEGO PAŃSTWA PRAWNEGO z. państwa prawnego stanowi połączenie elementów formalnych oraz materialnych Elementy formalne: -w państwie prawnym musi istnieć autonomiczny względem państwa i jego organów porządek prawny -ujęcie prawa w państwie prawnym: prawem jest prawo powszechnie obowiązujące, przy czym akcentuje się hierarchie źródeł prawa, prymat ustaw, wyłączność pewnych materii do wyłącznej regulacji w ustawie -państwo prawne jest państwem konstytucyjnym w tym sensie, że K. jest najwyższym aktem w systemie źródeł prawa, zapewnione są gwarancje zgodności źródeł prawa z K. -zasada podziału władz -sądowa kontrola władzy wykonawczej -odpowiedzialność odszkodowawcza państwa i jego funkcjonariuszy za działania niezgodne z prawem Elementy materialne: -prawo w demokratycznym państwie prawa powinno wyrażać wartości społecznie akceptowane -demokratyczna procedura stanowienia prawa, prawo stanowione jest przez organ przedstawicielski narodu, w jawnej procedurze, przy niezbędnej złożoności czynności ustawodawczej -wprowadzenie instytucji demokracji bezpośredniej -demokratyzm wyrażający się w kreowaniu władz przez okresowo odbywające się wybory odpowiadające standardom państwa demokratycznego -określenie kadencji organu przedstawicielskiego na z góry określony czas -zasada suwerenności, zapewnienie udziału społeczeństwa obywatelskiego w podejmowaniu decyzji politycznych np. poprzez wybory

18.ZASADA PRAWORZĄDNOŚCI (LEGALIZMU) -z. legalizmu zawarta jest w art. 7 K. -z. ta polega na tym, że organy władzy publicznej nie mogą podejmować działań bez podania podstawy prawnej. Mogą czynić tylko to, co im prawo nakazuje lub pozwala -z. ta oznacza, że organy administracji działają na podstawie przepisów prawa. Praworządność oznacza przestrzeganie prawa w sferze jego stanowienie i stosowania.

19.ZASADA PRAWIDŁOWEJ LEGISLACJI W ŚWIETLE ORZECZNICTWA TK -z. zakazu wstecznego działania prawa „lex retro non agit” - zasada nieretroacji: nie stanowi się przepisów prawnych, które nakazywałyby stosować nowo ustanowione przepisy do zdarzeń, które miały miejsce przed wejściem w życie nowych ustanowionych przepisów i z którymi prawo nie wiązało dotąd skutków prawnych -z. vacatio legis (okres między ogłoszeniem ustawy a jej wejściem w życie) akty zawierające przepisy powszechnie obowiązujące wchodzą w życie po upływie 14 dni od daty ogłoszenia -z. ochrony praw słusznie nabytych: nowe regulacje prawne powinny chronić raz uzyskane prawa, które nie mogą być odebrane lub w sposób niekorzystny zmodyfikowane

20.ZASADA SUWERENNOŚCI pojęcie suwerena: najwyższy, -suwerenność państwa: zdolność państwa do samodzielnego podejmowanie decyzji Cechy władzy suwerennej: 1)samowładność: niezależność suwerena od jakiejkolwiek władzy zewnętrznej 2)pierwotny charakter władzy suwerennej, tzn. nie wyprowadza się jej od żadnej innej władzy w państwie ani poza nim 3)całowładność: niezależność władzy suwerennej w stosunkach wew., tj. samodzielność regulowania spraw wew. 4)nieograniczoność władzy suwerennej rozumiana jako niezależność od jakiegokolwiek prawa 5)trwałość: władza państwowa nie podlega żadnym ograniczeniom czasowym, jest stała i czynna w czasie

21.SUWERENNOŚĆ PAŃSTWA NARODOWEGO A PROCES INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ - formy sprawowania władzy przez naród (suwerena): a)demokracja przedstawicielska pośrednia. Forma demokracji przedstawicielskiej jest to sposób sprawowania władzy przez suwerena, czyli decyzje podejmowane przez suwerena. W demokracji przedstawicielskiej istnieje parlament, któremu można przypisać miano organu przedstawicielskiego. Organ przedstawicielski jest to organ wybieralny i reprezentatywny. Organ ten pochodzi z wyborów, określenie kadencji parlamentu na z góry określony czas, możliwość utworzenia nowego parlamentu, oparcie systemu politycznego o zasadę pluralizmu społecznego, silna pozycja parlamentu i szeroki zakres kompetencji. Ten wymóg definiuje zasadę podziału władz b)demokracja bezpośrednia - decyzje podejmowane są przez naród bez pośrednictwa jakiegokolwiek organu (referendum krajowe, referendum konstytucyjne) -zasada reprezentacji politycznej : art. 4 Konstytucji przyjął tzw. klasyczną koncepcję reprezentacji opartej na tzw. fikcji reprezentacji (wyborcy udzielają mandatu przedstawicielskiego - koncepcja zarachowania) -koncepcja mandatu wolnego : generalność mandatu, nieodwołanie mandatu, niezależność mandatu tj. nie związanie z instrukcjami. -cechy prawa wspólnotowego : odrębna podstawa obowiązywania; pierwszeństwo prawa wspólnotowego; zasada bezpośredniego stosowania prawa wspólnotowego wobec ustawodawstwa polskiego

- ograniczenia w zakresie wykonywania suwerenności :

1. wynikają z art. 90 Konst. - określany mianem klauzuli europejskiej

2. art. 90 Konst. wskazuje o transferze kompetencji

3. ograniczeniem jest zakres kompetencji, które mogą być przekazywane tylko do niektórych spraw

4. wykluczone jest przekazanie kompetencji, które określałyby istotę sprawy, określające gestie określonego organu państwowego

5. przekazanie kompetencji nie może być uniwersalne

6. zakazana jest możliwość przekazania najważniejszych kompetencji tj. stanowienia prawa, zapewnienie porządku publicznego, stanowienie o finansach państwa, tworzenie i utrzymywanie armii

7. złożony proces dochodzenia do skutku ustawy wyrażającej zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej przekazującej kompetencję organów państwowych w niektórych sprawach

8. zmiana zakresu przekazania kompetencji możliwa jest tylko pod warunkiem jej ratyfikacji przez państwo

- dwa tryby ratyfikacji umów międzynarodowych :

a ) umowy ratyfikowane na podstawie zgody wyrażonej w ustawie przyjętej w normalnym postępowaniu ustawodawczym lub w procedurze szczególnej bądź zgody wyrażonej w referendum

b) umowy, dla których ratyfikacji nie ma wymogu uzyskania takiej zgody

22.ZASADA ZWIERZCHNICTWA NARODU W KONSTYTUCJI RP Naród to wspólnota o podłożu etnicznym, gosp., politycznym, społecznym i kulturowym wytworzona w procesie dziejowym, przejawiająca się w świadomości swych członków

23.ZASADA PODZIAŁU WŁADZY W ŚWIETLE KONSTYTUCJI RP w zakresie określenia organizacji w państwie możliwe są dwa rozwiązania (zasady) :

1. przyjęcie zasady jednolitości władzy państwowej tj. przyjęcie zhierarchiwizowanej struktury organów państwa z których jeden ma strukturę dominującą

2. zasada podziału władz - założenia : wyodrębnienie w państwie trzech rodzajów władz ustawodawczej, wykonawczej, sądowniczej; każdej z tych władz odpowiada aktywność wyodrębnionych organów państwowych ; obowiązuje zasada niepołączalności władz

- zasada podziału władz nie ma charakteru absolutnego , nie zakłada absolutnego podziału władz

- zasada podziału władz uzupełniona jest mechanizmem równowagi i hamulców

- art. 10 ust. 2 Konst. przypisuje poszczególnym władzom właściwe organy państwowe : władza ustawodawcza - Sejm i Senat, wykonawcza - Prezydent, sądownicza -sądy. Wyliczenie władzy ustawodawczej jest zamknięte i wyczerpujące.

- zakaz delegacji ustawodawczej : sejm nie może przekazać kompetencji do stanowienia ustaw innemu organowi. Wyliczenie piastunów władzy wykonawczej nie ma katalogu zamkniętego

- dualizm władzy wykonawczej : powierzenie jej rządowi i prezydentowi. Władza sądownicza to sądy i trybunały. Trybunały nie sprawują wymiaru sprawiedliwości

- nie wszystkie organy państwowe zaliczamy do władzy ustawodawczej , wykonawczej, sądowniczej. Np. organy kontroli i ochrony państwa (RPO, NIK , KRRiT)

- dwie koncepcje zazębiania się organów :

1. koncepcja domniemań kompetencyjnych : kompetencje dające się w miarę jednoznacznie określić z uwagi na ich treść, można na podstawie domniemań przyporządkować poszczególnym władzom kompetencje (art. 92 Konst)

2. koncepcja istoty poszczególnych władz : zakłada, że istnieje swego rodzaju jądro kompetencyjne władzy ustawodawczej , wykonawczej, sądowniczej, w które inne władze nie mogą wkraczać, bo oznaczałoby to złamanie zasady podziału władz

- realizacja zasady podziału władz :

• wpływa akcesji na funkcjonowanie parlamentu : płaszczyzna ta wiąże się ze zmianą pozycji ustawy w systemie źródeł prawa oraz zniesienie dotychczasowego monopolu Sejmu i Senatu w zakresie ustawodawstwa , zapewnienie parlamentom krajowym udziału w stanowieniu prawa wspólnotowego, w razie kolizji między ustawą a umową kwalifikowaną ratyfikowaną pierwszeństwo stosowania ma umowa międzynarodowa lub akt prawa wspólnotowego USTAWA USTĘPUJE PIERWSZEŃSTWA ! Jest to pierwszeństwo stosowania a nie obowiązywania. Sąd rozstrzygający sprawę powinien odmówić regulacji ustawy (ale ustawa obowiązuje)

24. ZMIANY W ZAKRESIE FUNKCJONOWANIA PARLAMENTU W ZWIĄZKU Z AKCESJĄ POLSKI DO UNII EUROPEJSKIEJ- nowe obowiązki parlamentu związane z akcesją :

1. obowiązek uchylenia wszystkich aktów sprzecznych z prawem wspólnotowym

2. obowiązek dostosowania prawa krajowego do prawa wspólnotowego - obowiązki parlamentu polskiego :

1. parlament ma obowiązek implementacji aktów prawa wspólnotowego, dyrektyw unijnych i innych aktów o podobnym skutku

2. parlament ma obowiązek harmonizacji prawa krajowego z aktami prawa wspólnotowego

3. parlament bierze udział w tworzeniu prawa wspólnotowego

4. parlament ma obowiązek kontroli wszystkich projektów ustaw pod względem ich zgodności z prawem UE. W uzasadnieniu projektu ustawy ma być oświadczenie o zgodności projektu ustawy z prawem UE - wszystkie podmioty mają obowiązek. Niezależnie od tego oświadczenie, jeżeli z inicjatywą ustawodawczą wystąpi inny podmiot niż Prezydent i RM, marszałek Sejmu zarządza sporządzenie ekspertyzy przez Kancelarię Sejmu. Jeżeli marszałek Sejmu ma wątpliwości co do zgodności projektu ustawy z prawem UE może wystąpić do Komisji Ustawodawczej, by oceniła projekt (3/5 głosów może być uznany projekt za niezgodny z prawem UE). Na każdym etapie procedury ustawodawczej projekt ustawy może być badany z punktu widzenia zgodności z prawem UE.

- charakter prawny ustawy implementacyjnej : Konstytucja nie nadaje tym ustawom jakiejś szczególnej rangi, uchwalanie przepisów ustawy implementacyjnej musi być zgodne z przepisami konstytucji, chodzi przede wszystkim o terminy

- specyfika odrębności związana z uchwaleniem ustaw implementacyjnych : na etapie inicjatywy ustawodawczej preferowana jest Rada Ministrów, której obowiązkiem jest wnoszenie projektów ustaw implementacyjnych - USTAWA Z 2004 R. O WSPÓŁPRACY MIĘDZY RM A SEJMEM I SENATEM W SPRAWCH ZWIĄZANYCH Z CZŁONKOSTWEM POLSKI W UE. Jest to ustawa kooperacyjna. Inne podmioty prawa nie mogą wnosić projektów ustaw implementacyjnych (chyba, że marszałek Sejmu nada temu projektowi klauzulę implementacyjną). Termin dla RM to trzy miesiące przed upływem terminu wykonania danego aktu prawa wspólnotowego.

- ograniczenie ingerowania prze posłów w treść projektu ustawy implementacyjnej (ograniczenie prawa wnoszenia poprawek w pierwszym czytaniu projektu ustawy przez co najmniej 3 posłów w stosunku do normalnej procedury ustawodawczej, w której prawo wnoszenia poprawek przysługuje każdemu posłowi, w drugim czytaniu prawo wnoszenia poprawek ma co najmniej 15 posłów)

- termin maksymalny wobec zajęcia stanowiska przez Senat wobec ustawy implementacyjnej wynosi 30 dni

- prezydent termin max = 21 dni

25. ZMIANY W ZAKRESIE FUNKCJONOWANIA WŁADZY SĄDOWNICZEJ W ZWIĄZKU Z AKCESJĄ POLSKI DO UNII EUROPEJSKIEJ

-wpływ akcesji na funkcjonowanie władzy sądowniczej :

• władza sądownicza UE : ETS ,sąd I instancji . Ich właściwość to sprawy wspólnotowe ,sprawy z I filaru. Do ważniejszych kompetencji ETS zalicza się orzekanie o sprawach między organami wspólnot , badanie ważności aktów prawa wtórnego, orzekanie w trybie prejudycjalnym

- system źródeł prawa UE obejmuje :

1. akty prawa pierwotnego - traktaty założycielskie, kolejne traktaty je modyfikujące, traktaty akcesyjne. Prawo pierwotne ma charakter umów prawa międzynarodowego. Oprócz traktatów charakter prawa pierwotnego mają też zasady ogólne prawa wspólnotowego

2. akty prawa wtórnego - stanowione przez organy UE, tj. rozporządzenia, dyrektywy, decyzje w ramach I filaru

- wpływ akcesji na sądy krajowe :

1. trzy zasady : zasada bezpośredniej skuteczności prawa UE w krajowych porządkach prawnych, zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego przed prawem krajowym, zasada jednolitości stosowania prawa UE

2. stosowanie prawa unijnego należy do sądów i organów administracyjnych . Zapewnieniu jednolitości służą pytania prejudycjalne

3. pytania prejudycjalne : z pytaniem tym może się zwrócić każdy sąd krajowy, z tym, że uznanie danego organu za sąd następuje wg kryteriów prawa UE. Obowiązek zadania pytania prejudycjalnego spoczywa na sądzie ostatniej instancji. Przedmiotem pytania prejudycjalnego są tylko kwestie dot. prawa UE, natomiast ETS nie ma kompetencji do orzekania o zgodności prawa krajowego z prawem UE, może jedynie podjąć tą kwestię pośrednio. Ocena potrzeby wystąpienia z pytaniem prejudycjalnym należy do uprawnionego sądu i odmowa zadania pytania nie może być zakwestionowana przez ETS, chyba, że doszło do błędnego zastosowania prawa unijnego. Wystąpienie z pytaniem prejudycjalnym powoduje zawsze zawieszenie sprawy zawisłej przed sądem polskim. Orzeczenie ETS wiąże sąd, który wystąpił z pytaniem prejudycjalnym.

- kwestia rozstrzygania kolizji między prawem UE a prawem krajowym : rozstrzyganie kolizji należy do sądów krajowych stosujących prawo. Jeżeli powstanie wątpliwość co do zgodności prawa UE z prawem krajowym to sąd ma poszukać takiej wykładni prawa krajowego, aby było możliwe jego uzgodnienie z prawem UE tzw. zasada przychylnej wykładni prawa krajowego prawu UE. Jeżeli nie da się w drodze wykładni usunąć tej sprzeczności to sąd krajowy ma obowiązek dać pierwszeństwo prawu wspólnotowemu i to niezależnie od rangi porównywanych norm (nie dot. to Konstytucji) . Jeżeli następuje kolizja między normą prawa pierwotnego a normą ustawową lub podustawową to jej rozstrzygnięcie następuje na podstawie art. 91 ust. 2 Konst. , przyjmującego pierwszeństwo umów międzynarodowych ratyfikowanych w trybie kwalifikowanym za uprzednią zgodą ustawy lub referendum , przed ustawami. Jeżeli ma miejsce kolizja między normą prawa pochodnego a normą ustawową lub podustawową to podstawowym rozstrzygnięciem kolizji jest art. 91 ust. 3 Konst. (pierwszeństwo aktów prawa wspólnotowego przed ustawami w razie kolizji z nimi). W świetle art. 8 Konst. owo pierwszeństwo nie dot. Konstytucji.

26. ZASADY WSPÓŁPRACY RADY MINISTRÓW Z SEJMEM I SENATEM W SPRAWACH ZWIĄZANYCH Z CZŁONKOSTWEM POLSKI W UNII EUROPEJSKIEJ

- sposoby, które mają pomóc rozwiązać deficyt demokracji :

1. umacnianie roli PE oraz tworzenie instytucjonalnych form udziału parlamentów krajowych w podejmowaniu decyzji przez organy unijne (wspólnotowe) - protokół w sprawie roli parlamentów narodowych w UE przyjęty z Traktatem Amsterdamskim w 1997 r. ; Traktat Lizboński]

2. tworzenie w państwach członkowskich procedur parlamentarnego wpływania i kontroli nad działaniami rządów w UE. Przede wszystkim ma to wyraz w działaniach Komisji

- zadania Komisji Europejskich (Narodowych ):

1. opiniowanie aktów prawnych podejmowanych na szczeblu unijnym i opiniowanie stanowisk jakie rządy zamierzają zająć co do poszczególnych kwestii na posiedzeniach UE

2. zasadą jest, że opinie Komisji są niewiążące (wyjątkiem jest Dania)

- regulacje dot. współpracy rządu i Sejmu i Senatu :

1. regulaminy Sejmu i Senatu ( w 2004 r. wprowadzono do nich Komisję Europejską Sejmu i Komisję Europejską Senatu)

2. ustawa z 2004 r. o współpracy RM z Sejmem i Senatem w sprawach związanych z członkostwem UE

- charakter prawny kompetencji parlamentu związanych z pracą nad przedłożeniami rządowymi dot. wspólnotowego procesu decyzyjnego :

1. chodzi o przedstawianie parlamentowi projektu stanowisk jakie RM zawiera oraz projekty stanowisk jakie RM zamierza zająć na posiedzeniach Rady UE

2. udział parlamentu ma charakter pośredni

3. opiniowanie projektów, stanowisk rządu jest elementem kontrolnym Sejmu nad RM

4. funkcja europejska polega na współuczestniczeniu w tworzeniu prawa wspólnotowego

5. w praktyce postał spór co do charakteru kompetencji co do wyrażania opinii co do stanowisk jakie rząd zamierza zawrzeć na forum UE. Owe wątpliwości wiązały się z pozbawieniem Senatu w ustawie kooperacyjnej - w jej pierwotnym brzmieniu- kompetencji co do wyrażania opinii co do stanowisk jakie rząd zamierza zawrzeć na forum UE. Ten przepis został uznany za niezgodny z art. 10 Konstytucji , bo TK uznał, że istotą funkcji ustawodawczej jest możliwość oddziaływania w możliwie najszerszym zakresie na obowiązujące w kraju prawo i dlatego do funkcji ustawodawczej należy zaliczyć uprawnienia Sejmu i Senatu związane choćby z pośrednim wpływaniem na treść stanowiska Polski w kwestiach unijnych aktów prawnych zajmowanego na forum UE.

- obowiązki, które nakłada ustawa kooperacyjna na RM w stosunku do Sejmu i Senatu :

1. obowiązek przedstawiania regularnie, nie rzadziej niż pół roku , informacji o polskim udziale w UE, a na życzenie każdej z izb informowanie o konkretnych sprawach związanych z polskim członkostwem w UE

2. obowiązek przedstawiania Sejmowi Senatowi następujących dokumentów : planów legislacyjnych UE, projektów aktów prawnych wraz z odnoszącymi się do nich stanowiskami RM, projekty umów międzynarodowych , których stroną ma być unia, wspólnota europejska lub państwa członkowskie, projekty innych aktów mające znaczenie dla wykładni lub stosowania prawa w UE. Projekty aktów prawnych obie izby powinny otrzymać od rządu niezwłocznie, projekty stanowisk RM do tych aktów nie później niż w terminie 14 dni od otrzymania przez RM projektu tych aktów . RM ma też obowiązek uzasadnienia (do projektu) swojego stanowiska wraz z oceną skutków regulacji.

3. Ustawa kooperacyjna wskazuje przypadki kiedy konsultacja rządu z Sejmem i Senatem co do stanowisk jest obligatoryjna. Jest to w dwóch przypadkach : dot. spraw ,w których Rada UE decyduje jednomyślnie, dot. spraw pociągających za sobą znaczne obciążenie dla budżetu państwa

- Komisje Europejskie polskiego parlamentu : Komisja ds. UE Sejmu i Komisja ds. UE Senatu

1. są organami pomocniczymi , nie zastępują Sejmu i senatu w procesie współustanawiania projektów

2. Komisja ds. UE w Sejmie składa się z nie więcej niż 46 posłów. Jej skład ma odzwierciedlać proporcjonalnie reprezentację klubów oraz porozumień liczących co najmniej 15 posłów. Marszałek Sejmu kieruje do tej komisji niezwłocznie po otrzymaniu dokumenty UE dot. konsultacji z państwami członkowskimi , plany legislacyjne KE i Rady UE , projekty aktów prawnych UE oraz stanowisk RM, projekty umów międzynarodowych , których stroną ma być unia, państwo członkowskie, wspólnota, propozycje kandydatur na stanowiska członków trybunału obrachunkowego, sędziów ETS, sądu pierwszej instancji. KE jest organem opiniodawczym. Zadaniem KE jest sporządzenie sprawozdania na potrzeby izb Sejmu lub Senatu , który może np. sformułować zlecenie pod adresem rządu.

27. POJĘCIE I RODZAJE SYSTEMU RZĄDÓW

- pojęcie systemu rządów : system rządów to zespół zasad i instytucji ustrojowych określających stosunki między naczelnymi organami państwa

- kryteria wyodrębniania systemu rządów :

1. organizacja władzy wykonawczej dualistyczna, monokratyczna egzekutywa

2. odpowiedzialność polityczna rządu przed parlamentem

3. wymóg kontrasygnaty aktów urzędowych prezydenta i jej zakres

4. pozycja głowy państwa w danym systemie

5. sposób obsadzania stanowiska prezydenta

- analiza systemu rządów w danym państwie :

• płaszczyzna analizy systemu rządów normatywna (konstytucyjno - prawna)

• płaszczyzna analizy rządów praktyczna (polityczno - behawioralna)

- rodzaje systemu rządów :

1. system parlamentarno - gabinetowy (Wlk. Brytania)

2. system prezydencki (Stany Zjedn.)

3. system kanclerski (tzw. zracjonalizowany parlamentaryzm )]

4. system komitetowy (Szwajcaria)

5. systemy mieszane (np. semiprezydencki, premierowsko - prezydencki, prezydencko - parlamentarny )

- cechy poszczególnych systemów :

1. system parlamentarno - gabinetowy : dualizm egzekutywy (głowa państwa + rząd/premier), rząd i jego członkowie ponoszą odpowiedzialność przed parlamentem, występuje odpowiedzialność solidarna i indywidualna rządu, w przypadku niespójności preferencji większości parlamentarnej oraz polityki rządu możliwe jest skrócenie kadencji parlamentu. Występuje tu wyraźnie ograniczona pozycja głowy państwa- szeroki zakres kontrasygnaty aktów urzędowych głowy państwa. Natomiast zostaje wyeksponowana rola premiera. Istnieje tu zasada, że rząd pochodzi z parlamentu - dopuszczalność łączenia mandatu przedstawiciela z funkcją członka rządu. Wpływ systemu komitetowego na system parlamentarno - gabinetowy : system stabilnych bloków partyjnych (RFN, państwa skandynawskie), system rozbicia wielopartyjnego (np. Włochy gdzie byt rządu zależy od popierającej go koalicji); - prezydent nie odpowiada politycznie, a jedynie konstytucyjnie

2. system prezydencki : - jednolitość egzekutywy (egzekutywa jest monokratyczna), władzę wykonawczą sprawuje prezydent i podlegli mu sekretarze stanu ; - nie ma rządu; - sekretarze stanu ponoszą odpowiedzialność przed prezydentem, brak odpowiedzialności politycznej ministrów; - prezydent pełni trzy funkcje tj. jest głową państwa , jest szefem rządu, jest naczelnym dowódcą sił zbrojnych; - wybór prezydenta w wyborach powszechnych, wybór bezpośredni; - brak możliwości rozwiązania parlamentu przez głowę państwa, brak odpowiedzialności politycznej ministrów; - elementem separacji władz jest fakt, że prezydent nie dysponuje prawem inicjatywy ustawodawczej, formą wpływania na proces ustawodawczy przez prezydenta jest istnienie orędzia; - prezydent ma prawo veta ustawowego; - prezydent nie odpowiada politycznie, a jedynie konstytucyjnie

3. system kanclerski : - charakterystyczny jest system wyborczy, system wyborczy w Niemczech jest systemem mieszanym, 50 % okręgi jednomandatowe i 50 % w systemie proporcjonalnym; - silna pozycja kanclerza wyrażająca się w trybie jego powoływania, egzekwowania jego odpowiedzialności wyłącznie w trybie konstruktywnego wotum nieufności; - ukształtowanie trybu powoływania rządu przez parlament w trzech etapach z jednoczesnymi procedurami rezerwowymi na wypadek sytuacji kryzysowych; - procedura powoływania rządu : bundestag samodzielnie wybiera kanclerza , ale ministrów mianuje i odwołuje prezydenta wniosek kanclerza, nie istnieje wymóg uzyskania wotum nieufności, wyłączną odpowiedzialność za działania rządu ponosi kanclerz, członkowie rządu ponoszą wyłączną odpowiedzialność przed kanclerzem ,a nie przed bundestagiem. - Silna pozycja kanclerza wyraża się w trzech zasadach tj. zasada politycznego kierownictwa kanclerza, zasada ograniczonej samodzielności ministrów, zasada ograniczonej kolegialności, w ważnych sprawach gabinet/rząd decyduje w drodze głosowania; - ograniczona pozycja prezydenta federalnego; - stan wyższej konieczności ustawodawczej to sytuacje gdy kanclerz traci poparcie większości bundestagu, wtedy albo występuje do prezydenta o rozwiązanie parlamentu albo decyduje się rządzić jako kanclerz mniejszości i wtedy korzysta z wyższej konieczności ustawodawczej tj. do uchwalenia ustawy konieczna jest zgoda dwóch izb parlamentu.

4. systemy mieszane : - należą do większości ( Francja, Finlandia, państwa Europy Wsch.); - łączą silną pozycję prezydenta z dualistyczną egzekutywą i odpowiedzialnością rządu przed parlamentem; - wyłonienie prezydenta w drodze wyborów powszechnych, powierzenie mu stosunkowo szerokiego zakresu własnych kompetencji; - prezydent nie odpowiada politycznie, a jedynie konstytucyjnie; - przyjęcie odpowiedzialności politycznej rządu przed parlamentem i odpowiedzialność ministrów bezpośrednio przed prezydentem; - ograniczenie kompetencji ustawodawczych parlamentu poprzez zaznaczenie w Konstytucji rzeczowego zakresu regulacji ustawowej, pozostałe materie przekazane zostają do regulacji rządowej; - powierzenie prezydentowi roli arbitra tj. przyznanie mu dyskrecjonalnego lub ograniczonego uprawnienia do rozwiązania parlamentu, prezydent może rozwiązać parlament w każdym czasie (uprawnienie dyskrecjonalne), ma samodzielne prawo do zarządzenia referendum, ma kompetencję do występowania z vetem ustawodawczym, ma prawo do kierowania ustawy do sądu konstytucyjnego.

28. SYSTEM RZĄDÓW W KONSTYTUCJI RP

- stanowi skojarzenie systemu parlamentarno - gabinetowego z systemem prezydencko - parlamentarnym oraz z pewnymi elementami systemu kanclerskiego

- POLSKA = SYSTEM PREZYDENCKO - PREMIEROWSKI :

1. przewaga egzekutywy władzy wykonawczej w systemie rządów

2. wyeksponowana rola premiera, rola prezydenta schodzi na dalszy plan

3. elementy systemu kanclerskiego w systemie polskim : wotum nieufności, wzmocnienie pozycji premiera, związanie losów rządu z losami premiera, premier na zasadzie wyłączności ma kompetencję do przedstawiania kandydatów na ministrów, prezes RM reprezentuje RM, kieruje jej pracami, ustala priorytety i zasady realizacji polityki rządu, oddzielenie aktów powołania prezesa RM oraz pozostałych członków RM

4. pozycja prezydenta jest inna niż w systemie prezydenckim, tryb wyboru jest inny, Prezydent RP ma powierzonych wiele funkcji ustrojowych, powierzono mu szereg kompetencji o charakterze hamującym zracjonalizowany parlamentaryzm tj. ma dążyć do wyeliminowania wad czystego systemu rządów parlamentarno - gabinetowych , wprowadzać rozwiązania na wypadek sytuacji kryzysowych, wyposażenie głowy państwa w kompetencje dzięki którym pełni rolę arbitra.

1

---