-1-
Podstawowe informacje o LPG
1.0 Wstęp
Montaż instalacji gazowej w wózku jezdniowym podnośnikowym może być wykonywany tylko przez pracownika ( konserwatora ) posiadającego Świadectwo Kwalifikacyjne do wykonywania prac na stanowisku eksploatacji w zakresie:
obsługi, konserwacji napraw, kontrolno - pomiarowych, montażu
dla następujących urządzeń i instalacji:
Grupa 3. Urządzenia do magazynowania paliw gazowych: butle LPG do 11 kg.
Grupa 7. Urządzenia, instalacje i przybory gazowe o ciśnieniu powyżej 5 kPa dla LPG.
Grupa 10. Aparatura kontrolno - pomiarowa i urządzenia automatycznej regulacji do urządzeń i instalacji wymienionych powyżej.
2.0 Podstawowe informacje o gazie płynnym.
2.0.1 Własności wybuchowe gazu płynnego.
Gazem płynnym węglowodorowym nazywa się mieszaninę ciekłego propanu z butanami / propylenu z butylami / w dowolnym stosunku lub każdy z tych ciekłych związków z osobna.
Własności typowego gazu płynnego są następujące:
ciepło spalania:................................28760 kcal/m3 lub 10935 kcal/kg,
ciężar właściwy:..............................2,48 kg/m3 ( gaz ) / 0,568 kg/litr ( ciecz ),
temperatura wrzenia:.......................- 40 0C,
granica wybuchowości:...................1,8 - 10 %,
2.0.2 Własności propanu ( C2 H5 ).
Propan jest gazem palnym o temperaturach: zapłonu -9 0C, samozapłonu 470 0C, wrzenia - 42,1 0C , topnienia - 187 0C . Cechą charakterystyczną jest jego stosunkowo niska toksyczność.
Inne dane:
gęstość:.....................................1,970 kg/m3,
stężenie śmiertelne:..................400 g/m3,
stężenie niebezpieczne:............36000 mg/m3,
dolna granica wybuchowości:..2,1 % objętości,
górna granica wybuchowości:..13,5 % objętości,
barwa:.......................................bezbarwny,
zapach:......................................charakterystyczny.
2.0.3 Własności butanu ( C4 H10 ).
Butan jest gazem palnym o temperaturach: zapłonu - 60 0C, samozapłonu 430 0C,.
wrzenia - 0,5 0C, topnienia Stosunkowo niska szkodliwość toksyczna.
Inne dane:
gęstość:.....................................0,6012 kg/m3,
dolna granica wybuchowości:..1,6 % objętości,
górna granica wybuchowości:..8,5 % objętości,
zapach:......................................bez zapachu,
barwa:.......................................bezbarwny,
-2-
2.0.4 Własności gazu płynnego będącego mieszaniną propanu i butanu.
Gaz płynny będący mieszaniną propanu i butanu w dużych stężeniach ma własności narkotyczne. Może wywoływać lekkie zatrucia, objawiające się bólem głowy, wymiotami i ogólnym osłabieniem. Przy stężeniach powyżej 10 % objawy bólu głowy mogą nastąpić już po dwóch minutach wdychania. Niezależnie od powyższego może oddziaływać dusząco na skutek braku tlenu w powietrzu.
Przy zatruciu ostrym występują bóle głowy, jamy brzusznej, wymioty, ślinotok, zwężenie źrenic, następuje upośledzenie słuchu, zwolnienie tętna do 40-50 uderzeń na minutę, podniecenie, a następnie sen trwający kilka godzin.
Ratowanie zatrutego: poszkodowaną osobę należy wynieść na świeże powietrze, ewentualnie podać tlen.
3.0 Butle na gaz propan butan.
Butle służą do gromadzenia gazu propan butan.
Charakterystyka butli:
pojemność:................... 27 [dm3 ],
napełnienie:...................mieszanina “B” w ilości 11 [kg],
stopień napełnienia:.......80 [%] pojemności,
ciśnienie robocze:..........1,2 [MPa],
ciśnienie próbne:...........2,5 [MPa],
gabaryty:.......................300 [mm], L= 600 [mm]
Butle muszą odpowiadać przepisom UDT-Dz-Uc-90 ZP.
Na każdej butli musi być umocowana na trwałe tabliczka znamionowa z następującymi danymi:
nazwa lub znak wytwórcy,
numer fabryczny,
pojemność w litrach,
ciśnienie próbne w MPa,
nazwa gazu,
tara butli w kilogramach,
ciężar dopuszczalny gazu znajdującego się w butli (waga gazu netto),
miesiąc i rok ostatniej / następnej kontroli.
Ponieważ do reduktora (mieszalnika) musi być dostarczony gaz w postaci cieczy, butla z mieszanką propan-butan usytuowana jest na wózku w pozycji poziomej. Pobór gazu (w postaci cieczy) odbywa się za pomocą zabudowanej w niej rurki połączonej z zaworem. Kierunek poboru zaznaczony jest na butli za pomocą namalowanej strzałki.
Ze względu na znaczną rozszerzalność cieplną mieszanki propan-butan stopień napełnienia butli nie może przekroczyć 80 % jej pojemności. Ilość ta podana w kilogramach jest wybita na płaszczu butli, jako waga gazu netto. Pozostałą pojemność wypełnia poduszka gazowa. Brak poduszki gazowej przy podwyższonej temperaturze powietrza powoduje gwałtowny wzrost ciśnienia w butli mogący spowodować jej rozerwanie.
Butle nie mogą znajdować się w pomieszczeniach w których temperatura powietrza przekracza +350C, ponieważ wzrost temperatury o +10C powoduje wzrost ciśnienia gazu w butli o 0,8 MPa Butle powinny być zamontowane w wózku na specjalnym stojaku, który posiada blaszany daszek w białym kolorze) zabezpieczający butlę przed działaniem promieni słonecznych.
-3-
3.0.1 Charakterystyka gazu do butli instalowanych na wózkach jezdniowych.
Butle mogą być napełniane tylko gazem (propan-butan techniczny) spełniającym wymagania PN-82/C-96000 i posiadającym symbol KTM0242-100-032-502 (mieszanina B).
Wymagania fizyczne i chemiczne gazu (mieszaniny B):
- zawartość metanu: max 0,1 %,
- zawartość etanu i etylenu max 4,0 %,
- zawartość propanu, propylenu min 18 % - max 55 %,
- zawartość butanu min 45%
- zawartość pentanu max 1 %,
- zawartość siarki: max 0,005 %,
- zawartość oleju mineralnego max 0,005 %,
- zawartość siarkowodoru nie występuje
- zawartość wody nie występuje
- zawartość amoniaku nie występuje
Gaz o innych niż podane wyżej parametry może spowodować nadmierne zanieczyszczenie filtra i całego układu gazowego, utrudniony rozruch, spadek mocy silnika, większe zużycie oleju, zwiększenie toksyczności spalin.
-4-
Poniżej przedstawiono przykładowe schematy instalacji gazowej
Rys. Nr 1 Schemat instalacji gazowej (zasilanie LPG / etylina)
3 2 1
Elektrozawór
benzyny
11
14
12
13
10 9 8
7 6 5 4
LEGENDA:
1.Uchwyt butli.
2.Butla.
3.Zawór butli.
4.Przewód gumowy
5.Elektrozawór gazu.
6.Łącznik.
7.Reduktor-parownik.
8.Przewód miedziany-gumowany.
9.Register.
10.Przewód gumowy.
11.Mikser (mieszalnik).
12.Przewód gumowy.
13.Przewód gumowy.
14.Przełącznik Benzyna-O-Gaz.
-5-
Rys. Nr 2 Schemat instalacji gazowej ze zintegrowanym reduktorem.
(zasilanie LPG / etylina)
3 2 1
Elektrozawór
benzyny
11
14
12
13
10 9 8
4
LEGENDA:
1. Uchwyt butli.
2. Butla.
3. Zawór butli.
4. Przewód gumowy
7 a. Reduktor zintegrowany.
8. Przewód miedziany-gumowany
9. Register.
10. Przewód gumowy.
11. Mikser (mieszalnik)
12. Przewód gumowy.
13. Przewód gumowy.
14. Przełącznik Benzyna-O-Gaz.
-6-
4.0.1.. Ogólna zasada działania.
Opis do rysunku nr 1
po otwarciu zaworu (3) wypływa z butli (2) - w skutek panującego w niej ciśnienia- gaz w postaci cieczy, który przewodem wysokociśnieniowym (4) dostarczany jest do elektrozaworu gazu (5), w którym zamontowany jest filtr paliwa,
gdy w silnik nie pracuje lub pracuje zasilany benzyną, elektrozawór gazu (5) jest zamknięty,
po otwarciu elektrozaworu gazu (5), przez ustawienie przełącznika (14) w pozycję G, gaz w postaci cieczy przedostaje się złączką (6) do reduktora-parownika (7),
w reduktorze-parowniku (7) na skutek podgrzania (płynem doprowadzonym z układu chłodzenia bloku silnika przewodem gumowym (12)) odparowuje i przechodzi w fazę lotną,
gaz w fazie lotnej przepływa przewodem (8) do registra (9) wyposażonego w śrubę do regulacji natężenia przepływu gazu,
z registra (9) przewodem (10) gaz przepływa do miksera (11), w którym następuje zmieszanie gazu z powietrzem. W mikserze znajduje się śruba regulacyjna nastawienia przepustnicy, służąca do ustawienia wolnych obrotów silnika,
z miksera mieszanka paliwowa przekazana jest do gaźnika i dalej do cylindrów silnika,
z chwilą przejścia silnika na pracę z paliwem gazowym, elektrozawór benzyny odcina jej dopływ do gaźnika,
przełącznik(14) służy do wyboru układu zasilania silnika gazem lub benzyną.
Opis do rysunku nr 2
W wariancie tym zastosowano reduktor zintegrowany (7a). Reduktor ten nie wymaga dodatkowego elektrozaworu gazu ze względu na spełnienie tej funkcji przez zawór na reduktorze (na wejściu gazu). W celu zapewnienia dopływu do reduktora zintegrowanego gazu oczyszczonego z zanieczyszczeń mechanicznych wprowadzony został zespół filtrujący montowany na wejściu gazu do reduktora.
Z tego wariantu zostały wyeliminowane następujące elementy:
elektrozawór gazu (5),
złącze (6)
Zasada działania jak przy opisie do rys. nr 1
-7-
4.0.2. Schemat podłączenia przełącznika elektronicznego Benzyna-O-Gaz
Rys.nr 3 Schemat podłączeń przełącznika
Regulacja czasu początkowego otwarcia
elektrozaworu benzyny ( 0 - 4,5 s )
●
biały
Rezerwa żółty
niebieski
czerwony
bezpiecznik
( ♦ ) brązowy ( max. 5 A)
czarny
elektrozawór
benzyny
elektrozawór
gazu
cewka +12 V
zapłonowa “po kluczyku”
Reduktor-parownik
( ♦ ) - Podłączyć do minusa cewki lub nawinąć ok. 5 zwoi wokół przewodu wysokiego napięcia.
-8-
4.0.2.1. Opis przełącznika elektronicznego Benzyna-O-Gaz.
Przełącznik trzypołożeniowy
czerwony
sygnalizuje rezerwę gazu
zielony GAS
sygnalizuje pozycję “Gaz”
żółty G czerwony
sygnalizuje pracę na sygnalizuje pracę
gazie na benzynie
4.0.2.2. Zasada działania przełącznika elektronicznego Benzyna-O-Gaz.
Przełącznik elektroniczny ELPIGAZ kod. AE 652 posiada trzy położenia o następujących
funkcjach:
Pozycja środkowa “O” : następuje wypalenie benzyny zgromadzonej w komorze pływakowej gaźnika. Elektrozawory gazu i benzyny zamknięte, dioda żółta G (GAZ), oraz czerwona (benzyna) nie świecą.
Pozycja dolna Benzyna, zasilanie silnika benzyną. Elektrozawór gazu zamknięty. Świeci się dioda czerwona.
Pozycja górna GAZ (GAS): wybrano zasilanie silnika gazem (dioda zielona “GAS” świeci). W tej pozycji uruchomienie silnika odbywa się bezpośrednio na gazie, jednakże silnik pracuje na gazie tylko wówczas , gdy świeci się także dioda “G” (GAZ), która sygnalizuje otwarcie elektrozaworu gazu.
Przełącznik wyposażony jest w urządzenie “sofety-car”, które pozwala na otwarcie
elektrozaworu gazu tylko przy pracującym silniku.
Gaźnik
Chłodnica
Silnik
Gaźnik
Chłodnica
Silnik
● ● GAS● ●
G
7