Utwór	Narracja		Kompozycja
Sofokles Król Edyp Antyk	Zachowanie zasady trzech jedności • czasu (akcja ciągła, prawdopodobnie rozgrywa się w ciągu jednego dnia), • akcji (został podjęty jeden wątek - niezawinionej zbrodni Edypa), • miejsca (dzieje się przed pałacem w Tebach). Fabuła zasadza się na konflikcie tragicznym. Utwór został podzielony według tradycyjnego schematu: prologos (wprowadzenie w akcję), parodos (wejście chóru), epeisodiony(monolog albo dialog aktorów) i stasimony (pieśni chóru komentujące zdarzenia z wcześniejszej sceny), exodos (wyjście chóru). Na scenie znajduje się maksymalnie trzech aktorów. Sceny drastyczne nie są ukazane bezpośrednio na scenie, ale relacjonują je osoby trzecie. Występuje chór, komentujący kolejne zdarzenia. Akcja tragedii nieuchronnie zmierza do katastrofy głównych bohaterów.
Bogurodzica Średniowiecze			Treścią Bogurodzicy jest modlitwa podmiotu zbiorowego Adresatem pierwszej strofy jest Matka Boża. Podmiot liryczny zwraca się do Niej w formie apostrof w wołaczu. W zwrotce drugiej zmienia się adresat, tym razem jest nim Chrystus (apostrofa w wołaczu Bożycze - Synu Boga). Obecność w utworze trzech adresatów - Maryi, Jana Chrzciciela i Chrystusa przypomina wzorzec ikonograficzny, charakterystyczny dla kościoła wschodniego- deesis. Wiersz intonacyjno-zdaniowy. Występują nieregularne rymy, w tym rymy wewnętrzne. Występują Paradoksy. Paralelizm. Liczne Archaizmy
William Szekspir Makbet Renesans	Tragedia Szekspirowska, konflikt tragiczny pomiędzy indywidualnymi dążeniami bohatera a wartościami powszechnymi lub też mocami wyższymi. Odrzucenie zasady 3 jedności. Realistyczne i psychologicznie typy ludzkie, odrzucenie fatum-bohaterowie mieli wpływ na swoje życie. Zrezygnowano z chóru, zastępuje go monolog wewnętrzny, występuje więcej niż 3 aktorów, Decorum nie jest przestrzegane. stylistyczne zróżnicowanie języka postaci.Zmienność charakterów występujących postaci-bohaterowie przechodzą metamorfozy,.Pojawiają się również bohaterowie niższego stanu (nie byli szlachetnie urodzeni) Dwuplanowa kompozycja, czyli współistniejące obok siebie płaszczyzny realistyczna i fantastyczna. Tematem przewodnim historii Makbeta jest chorobliwa walka o władzę
Molier Świętoszek barok	Trzy rodzaje komizmu: słowny (rozmowa Orgona z Doryną, wymiana zdań pani Pernelle z rodziną), sytuacyjny (scena pod stołem, zabicie pchły podczas modlitwy) i postaci (tytułowy Świętoszek) Akcja sztuki jest wartka - często zmieniają się wątki. Groteskowe połączenie patosu wypowiedzi Tartufe'a ze scenami komicznymi łatwo i jednoznacznie dają argumentację, potrzebną odbiorcy do własnej oceny zachowania bohatera.Podtrzymana zasada 3 jedności. Przebieg wydarzeń podporządkowany jest ukazaniu psychiki bohatera, o cechach zazwyczaj wyjaskrawionych - komedia charakterów. Postacie zachowują swoje naturalne cechy i nie posiadają mocy nadprzyrodzonych. Płynne przechodzenie ze sceny do sceny. Brak scen drastycznych i gwałtownych - zasada przystojności. jest respektowana zasada decorum. Zasada prawdopodobieństwa - Rzeczywistość dramatu nie jest odległa od rzeczywistego świata
Adam Mickiewicz Pan Tadeusz Romantyzm	Podwójna rola Narratora: -narrator wszechwiedzący, obiektywny rzetelnie, reportersko opisuje wydarzenia, myśli, uczucia, przeżycia,Jest on obserwatorem, który ze szczegółami oddaje wierność zachodzących wydarzeń, piewcą piękna natury, pozostaje jednak na zewnątrz świata przedstawionego - wyraziciel opinii, przekonań ogółu, przyznawał się przed czytelnikiem, iż nie wie wszystkiego. W inwokacji, niektórych fragmentach utworu, zakończeniu i Epilogu ujawnia się narrator, będący podmiotem lirycznym, który wypowiada się w pierwszej osobie liczby pojedynczej. Podmiot liryczny można utożsamić z poetą. Jednocześnie podmiot liryczny utożsamia się z rodakami, pozostającymi w rozproszeniu po Europie i bez ojczyzny. Czasem rolę narratora przejmują sami bohaterowie, co szczególnie widoczne jest w gawędziarskich opowieściach Wojskiego. Emocje postaci czytelnik poznaje dzięki zastosowaniu „mowy pozornie zależnej”, czyli przytaczania słów bohaterów. Narrator posiada też cechy klasycznego gawędziarza.		epopeja narodowa (epos), dwanaście ksiąg, pisanych trzynastozgłoskowcem. Jest to wiersz ciągły, stychiczny, wersy połączone są rymami (choć zdarzają się też wersy bezrymowe. Artyzm - Soplicowo jako ostoja Polskości,barwne opisy, bogactwo słownictwa, muzyczność i malarskość opisów, bogactwo typów charakterologicznych, bogactwo różnych rodzajów literackich: - gawędy, sielanki, epopei, poematu elegijnego. ). Stanowi także swoiste połączenie głównych gatunków literackich: liryki, epiki i dramatu. - Synkretyzm Gatunkowy i rodzajowy. Pan Tadeusz nie jest jednak prostym połączeniem różnych gatunków, a ich obfitość nie zaprzecza temu, że utwór jest eposem. Konstrukcja dzieła jest typowa dla eposu antycznego: inwokacja - bezpośredni zwrot do muzy, prośba o natchnienie, po czym następuje dwanaście ksiąg, rozpoczynających się opisami przyrody. Opisy scen batalistycznych, Porównania homeryckie, Retardacje akcji, wielowątkowość fabuły.
Adam Mickiewicz Dziady cz. III Romantyzm	zbudowana jest z Prologu, 9 scen oraz Ustępu. Utwór zbudowany jest ze jest ze scen realistycznych oraz z wizyjno-symbolicznych. Dramat Romantyczny. Występujący w nich bohaterowie są w większości postaciami autentycznymi. Fikcją literacką są tylko postacie Gustawa - Konrada oraz księdza Piotra. brak zasady decorum i trzech jedności, brak formalnego podziału dramatu antycznego. Charakter historiozoficzny, dwuplanowość akcji - plan ziemski i nadprzyrodzony, synkretyzm rodzajowy i gatunkowy oraz styli (łączy też różne style, np. patos z drwiną i groteską), kontrast postaci i scen.
Juliusz Słowacki Kordian Romantyzm	Składa się z: Przygotowania, Prologu oraz z trzech aktów części pierwszej, czyli Spisku koronacyjnego. Akt pierwszy dzieli się na trzy sceny; na akt drugi, opatrzony podtytułem “Rok 1828 - Wędrowiec”, składa się jedna scena, w której obrębie jednak następuje sześciokrotna zmiana miejsca akcji; akt trzeci obejmuje dziesięć scen, przy czym scena dziesiąta oznaczona jest jako “Scena ostatnia” Złamanie zasady 3 jedności. Sceny nie związane zależnościami przyczynowo-skutkowymi, ale osobą głównego bohatera. synkretyzm rodzajowy - niejednorodna struktura, pomieszanie fragmentów epickich i lirycznych. Niejednolitość stylu (styl wysoki pomieszany ze stylem prostym). Główny bohater o charakterze romantycznym, którego cechą charakterystyczną jest przemiana. współistnienie scen realistycznych i fantastycznych. Na akcję składa się szereg epizodów następujących po sobie, ale nie pozostających w związku przyczynowo-skutkowym
Zygmunt Krasiński Nie-Boska Komedia Romantyzm	Utwór Krasińskiego spełnia wymagania gatunkowe dramatu romantycznego. Cechuje go luźna struktura, zerwanie z klasyczną zasadą trzech jedności (miejsca, czasu i akcji). Brak związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy poszczególnymi scenami. Pod względem tematycznym utwór dzieli się na dwie zasadnicze części.: - Akt 1 i Akt 2 - dramat rodzinny - Akt 3 i Akt 4 - dramat społeczny Obydwie części utworu łączy postać głównego bohatera - hrabiego Henryka oraz sylwetki kilku bohaterów drugoplanowych. Każdy z czterech aktów utworu poprzedzony jest wstępem pisanym zrytmizowaną prozą, wprowadzającym w akcję poszczególnych części utworu, występują też elementy liryki (np. w wypowiedziach Orcia). - Synkretyzm gatunkowy. Świat fantastyczny przemieszany jest ze światem realnym (postacie realistyczne i fantastyczne). Frenetyzm romantyczny. Romantyczny prowidencjalizm. Synkretyzm styli - łączenie patosu z groteską, tragizmu z komizmem.
J. W. Goethe Cierpienia Młodego Wertera Romantyzm	Narrator (Werter) - autor listów opisuje wydarzenia i swoje subiektywne wrażenia. Narratorem jest również wydawca listów bohatera, który we wstępie dzieła informuje czytelnika, że starał się starannie zebrać zapiski mężczyzny. Jego obecność ujawnia się także pod koniec utworu, kiedy Werter coraz rzadziej pisze listy do przyjaciela. Wówczas wydawca w sposób obiektywny relacjonuje wydarzenia, poprzedzające ostatnie dni życia tytułowego bohatera. Odbiorca dzieła poznaje przede wszystkim subiektywną ocenę zdarzeń, opisywanych przez nadawcę listów, świat jego emocji i wewnętrznych doznań.Takie ujęcie narracji umożliwia stworzenie pełnego portretu psychologicznego bohatera, który jest jednocześnie autorem listów.		nowa postawę - postawę werteryczna - werteryzm, a także nowy typ bohatera - bohatera werterycznego. Powieść epistolarna (listy Wertera do Wilhelma, Lotty i Alberta). Pojawia się też fragment pamiętnika wertera, krótka nota na początku utworu, oraz narracja opisująca ostatnie dni głównego bohatera. Listy zabarwione są silnie uczuciowo, bohater zwierza się w nich swojemu przyjacielowi z najtajniejszych odczuć i myśli. Mimo że są to listy bardzo subiektywne dają one pełen obraz dziejów bohatera, plastyczny zarys pierwszo i drugoplanowych postaci, wyraziste tło wydarzeń i koloryt epoki, czyli wszystko, czego oczekuje się od tradycyjnej powieści.
Bolesław Prus Lalka Pozytywizm	Istnieje 2 narratorów: -narrator autorski, (narracja bezpośrednia)wypowiadający się w trzeciej osobie, prawie przezroczysty, wszechobecny i wszystkowiedzący, zdystansowany wobec przedmiotu wypowiedzi, raczej obiektywny. -bohater powieści - stary subiekt, Ignacy Rzecki, autor pamiętnika prowadzonego w pierwszej osobie. Obraz świata przedstawiany przez pamiętnikarza jest skrajnie subiektywny.		Proza realistyczna, kompozycja zakłócona jedynie przez „pamiętnik starego subiekta” dwugłos narracyjny,akcja właściwą (współczesną)i retrospektywna, sięgającą lat czterdziestych, pozorny chaos kompozycyjny, Dokładny opis miejsca akcji, realistyczna kreacja bohaterów, Wielowątkowa, rozbudowana fabuła. Akcja rozbudowana wokół wątku miłosnego - technikę nawarstwaiania motywów.
Eliza Orzeszkowa Nad Niemnem Pozytywizm	Narrator abstrakcyjny, ukrywa się poza światem przedstawionym, nie wiemy, kim jestStara się eksponować wydarzenia i postacie, stwarza wrażenie obiektywności i bezstronności. Jednak w większości wypadków ujawnia się w narracji poprzez komentarze odnarratorskie, czyli opinie i stwierdzenia, ironię lub wybór nacechowanego (dodatnio bądź ujemnie) słownictwa charakteryzującego zachowanie postaci czy, ma pełną wiedzę o przyczynach i skutkach wydarzeń, zna motywy postępowania i życie wewnętrzne postaci, wyraziście narzuca swoje oceny, staje się autorytetem moralnym - jest to tzw. narrator auktorialny a jego opowiadanie nazywa się narracją auktorialną		Retroskopowane nawiązania do przeszłości, Symbolika-dwie mogiły: • grób mitycznych przodków, protoplastów rodu Bohatyrowiczów, Jana i Cecylii - niejako sankcjonuje i uświęca rolę tego zaścianka na ziemi nadniemeńskiej • mogiła powstańcza to: — symbol świętego czasu powstania, kiedy to wszyscy solidarnie poszli walczyć za wielką sprawę — swoiste miejsce pamięci narodowej, którym opiekują się Bohatyrowicze przechowywający wartości przez nią symbolizowane.
Eliza Orzeszkowa Gloria Victis Pozytywizm	Płaszczyzna narracji zyskuje wymiar baśni, gdyż Orzeszkowa dokonała jej personifikacji i antropomorfizacji. Elementy leśnej przyrody (kwiaty i drzewa) przestały być niemymi świadkami tragedii. Opowiadają o tym, co widziały a nawet więcej - doznają przy tym ludzkich uczuć. Różnią się, na wzór rozumnych istot, charakterami, ponadto obdarzone są poczuciem prawości i stoją po stronie powstańców. Ich losy wywołują rozpacz wiatru		zmodyfikowaną wersja klasycznej noweli, konstrukcja „podwójnej treści”: Pierwszy plan - rozmowa lasu z wiatrem.. Drugi plan -opowieść lasu.
Maria Konopnicka Mendel Gdański Pozytywizm	trzeciosoobowa narracja, która w pośredni sposób oddaje głos bohaterowi. Jego rozmyślania są dla czytelnika źródłem informacji o jego własnej biografii, ale także to z jego relacji dowiadujemy się o stosunkach łączących członków lokalnej społeczności, oraz oszczegółach miejskiego podwórka.		Utwór skoncentrowany jest wokół postaci głównego bohatera. Przejrzysty układ akcji i stylizacja językowa służy wniknięciu w sferę uczuć i myśli głównego bohatera.
Bolesław Prus Kamizelka Pozytywizm	narracja retrospektywna. Narrator to człowiek który stał się posiadaczem tytułowej kamizelki. Obserwował on małżonków przez okno. Początkowo zapisuje on jedynie to czego doświadczył, co zaobserwował i ewentualnie usłyszał z domu sąsiadów przez otwarte okno - jest to czysta, pełna rzeczowości rejestracja faktów. Później staje się jednak narratorem wszechwiedzącym, mówi o wydarzeniach, których świadkiem być nie mógł		Wzorcowy przykład noweli właściwej. Kamizelka jest motywem przewodnim - motyw sokoła. Retrospektywne spojrzenie na dzieje poprzedniego właściciela i jego żony. Kamizelka symbolem poświęcenia małżonków. Kompozycja ramowa.
Bolesław Prus Potop Pozytywizm	dominuje narrator wszechwiedzący, zdystansowany i obiektywny, choć pojawiają się też: - subiektywizm (bezpośrednio wprowadzone oceny), - stylizowane relacje kronikarskie, - elementy szlacheckiego pamiętnika, - spojrzenie oceniającego wydarzenia historyka		obejmuje lata 1655 - 1656, co uwypukla charakter informacyjno-poznawczy utworu i scala kompozycyjnie. Występuje motyw wędrówki głównego bohatera. 2 główne, równoległe wątki: - historyczno-polityczny: najazd szwedzki - romansowy
Stanisław Wyspiański Wesele Młoda Polska	elementy opisowe - elementy wystroju charakterystyczne dla danych warstw społecznych. Obrazy - postaci na nich widniejące wezmą udział w akcji dramatu. Zerwanie z zasadą 3 jedności. Akcja na 2 planach: Realistyczny - tematyka antagonizmów między wsią a miastem, chłopstwem a inteligencją. Fantastyczny - postacie fantastyczne, niosące za sobą symbolizm.
Stanisław Reymont Chłopi Młoda Polska	Narrator podstawiony. Nie należy on do świata przedstawionego w utworze, nie bierze udziału w akcji, ale mamy o nim pewną wiedzę. Człowiek znający wieś i zaangażowany w jej sprawy. Pragnie jak najlepiej wyrazić myśli i uczucia bohaterów. Ma wgląd w odczucia i emocje. Opisuje wydarzenia od wewnątrz. Zmienia on czasem siłę i natężenie zainteresowania np. w sądzie narrator bardzo się emocjonuje, wchodzi w tę atmosferę, czasem z wnikliwością przygląda się jednostce np Antek w kościele (z punktu widzenia tej postaci). Narrator może też dystansować się od wydarzeń. Nie wyrażając uczuć i emocji. Język narratora to stylizacja gwarowa.		Ukazana jest pełnia zadań gospodarskich stanowiących życie ludzi wsi, różne formy obrzędowości ludowej i religijnej. Utwór pokazuje zależności życia człowieka od rytmu natury, nierozerwalny związek przyrody i jej wymogów z ludzkim życiem. Język stylizowany na gwarę chłopską, otwarta akcja, Zbiorowość wiejska jest bohaterem zbiorowym,
Stefan Żeromski Ludzie Bezdomni Młoda Polska	wielogłos narracji. Mimo iż główny narrator jest trzecioosobowy, autor wprowadza narrację personalną, zindywidualizowaną. Wprowadzenie innych narratorów: pamiętniki Joasi Podborskiej oraz listy jej brata z zesłania. indywidualizacja języka postaci. Autor zadbał o to by każdy bohater mówił językiem odpowiednim dla jego klasy społecznej i wykształcenia. Narrator jest mocno związany z osobą głównego bohatera powieści, Tomasza Judyma. O świecie przedstawionym powieści czerpiemy informacje głównie przez pryzmat osoby Judyma. Otoczenie doktora widzimy jego oczami.		Zrywa z wyznacznikami realistycznej powieści pozytywistycznej. albumowy charakter scen - W powieści akcja nie rozwija się linearnie, a poszczególne rozdziały nie są ze sobą powiązane za pomocą związków przyczynowo-skutkowych. Każdy rozdział to osobna scenka rodzajowa. rozbieżność czasowa - nie wiemy co działo się między niektórymi scenami. Rozluźniona kompozycja. synkretyzm poetyk ( symbolizm, naturalizm, impresjonizm). Stosowanie różnych styli: a)styl neutralny b)gawędziarski c) styl nacechowany wyrazami o ujemnym znaczeniu uczuciowym d)poetycko-patetyczny. Zakończenie otwarte - nie wiemy jakiego wyboru dokonał główny bohater. subiektywizm w ukazywaniu wydarzeń
Fiodor Dostojewski Zbrodnia i Kara pozytywizm	autor oraz narrator nie zajmują końcowego stanowiska, słaniając czytelnika do własnych poszukiwać intelektualnych i opowiedzenia się za którymś z rozwiązań. Narracja występuje w trzeciej osobie liczby pojedynczej. W powieści osoba opowiadająca losy bohaterów często używa słów: „jakby”, „prawdopodobnie”, „wydaje się”, nie ujawnia swego stosunku do postępowania, charakteru postaci, nie ocenia, nie komentuje. Czasem autor używa mowy pozornie zależnej.		Jest to powieść polifoniczna. Polifonia ta widoczna jest w takich elementach jak: różne interpretacje wydarzeń przez różnych bohaterów powieści, różnica ich ocen od ocen autora i narratora, przez co nie ma jednoznaczności interpretacyjnej. Głos bohatera jest swobodny, niczym nie ograniczony, nie ingeruje w niego narrator; widoczne jest poszukiwanie wielu prawd, odkrywanie różnych wątków, nie ma jednej przewodniej idei, która dominuje i determinuje zachowania i postępowanie bohaterów, wprowadzenie kontrapunktu światopoglądowego, czyli zdarzenia dwu przeciwstawnych racji, np. serca Soni i rozumu Raskolnikowa. W kolejnych wydarzeniach autor objawia prawdę i antyprawdę Powieść ta jest jednotomowa, składa się jednak z sześciu części oraz Epilogu. Książkę posiada zwartą kompozycję. Ukazuje związki przyczynowo-skutkowe poszczególnych wydarzeń czy prawdopodobieństwa akcji.
Joseph Conrad Jądro Ciemności Młoda Polska	W opowiadaniu występuje dwóch narratorów. Pierwszy z nich rozpoczyna i kończy nowelę, narrator- trzecioosobowy, usytoowany w czasie teraźniejszym wygłasza komentarze autotematyczne, prezentuje sytuację, w której opowiada drugi narrator - Marlow, równocześnie bohater utworu, który posługuje się retrospekcją, jest to narracja subiektywna. Bohaterowie ukazywani są poprzez oparte na ograniczonym zasobie informacji relacje narratorów.		Conrad w swojej powieści często posługuje się kontrastem. Zestawia ciemność z jasnością, kolor biały z czarnym, nędzę z elegancją, prawdę z fałszem. Cała postać Kurtza zbudowana jest na zasadzie głosów - tych wydanych o nim oraz tych, które płyną od niego samego. Motywem przewodnim jest odkrywcza podróż. Porządek opowieści jest niechronologiczny. Zastosowany został w niej zabieg polegający na opóźnionym przedstawieniu przyczyn wcześniej zaobserwowanych zjawisk.
Stefan Żeromski Przedwiośnie XX lecie międzyw.	narracja wyznacza sposób odbioru i jest odmienna w poszczególnych częściach utworu: -W rodowodzie narrator jako swoisty gawędziarz. -w szklanych domach dominuje narracja personalna (prowadzona z perspektywy któregoś z bohaterów), czasami przechodząca w narrację auktorialną (narrator występujący poza światem przedstawionym). Narrator wchodzi w psychikę którejś z postaci i z jej perspektywy dokonuje opisu wydarzeń-zjawiskio mowy pozornie zależnej (mimo narracji trzecioosobowej, poznajemy świat z pozycji bohatera). Nawłoć-Tu dominuje narracja personalna z perspektywy Baryki (inni bohaterowie nie dochodzą tu do głosu, jak w poprzedniej części) miejscami wprowadzony zostaje narrator wszechwiedzący. -W ostatniej części podmiot mówiący w tekście w dużej mierze właściwie jedynie przytacza opinie różnych bohaterów		Zasadą budowy "Przedwiośnia" jest kontrast (Polska"szklanych domów"- Polska prawdziwa ; Nawłoć-Chłodek ; Gajowiec-Lulek...). Oś kompozycyjną utworu stanowi biografia głównego bohatera. Jej kolejne etapy zostały przedstawione w trzech częściach powieści. Każda z nich ma inny charakter.
Witold Gombrowicz Ferdydurke XX lecie międzyw.	Narracja w powieści jest pierwszoosobowa, tak więc narrator jest jednocześnie bohaterem utworu i uczestnikiem wydarzeń, o których opowiada. Początkowo narrator powieści okazuje się być tożsamy z jej autorem. Narracja w Ferdydurke nie jest jednorodna, narrator ulega jak gdyby „rozmnożeniu”, choć ciągle jest to ta sama osoba jednak pełni aż trzy role wewnątrz powieści - bohatera, opowiadającego i pisarza. Występuje też narrator trzecioosobowy, który relacjonuje dzieje bohaterów.		Akcja "Ferdydurke" oparta jest na trzech etapach przygód i wędrówki Józia (szkoła - stancja - dwór) W te trzy sekwencje wkomponowane są partie związane z postaciami Filidora i Filiberta, które są pozornie oderwane od reszty. Kompozycja klamrowa (zaczyna się i kończy porwaniem). Kompozycja jest przemyślana i skonstruowaną niezwykle precyzyjnie. Występują liczne Symbole (słowa - klucze). Zerwanie z kanonem powieści realistycznej. Synkretyzm rodzajowy i gatunkowy. Innowacja stylistyczna - sprawia wrażenie zabawy słownej. Świat jest udziwniony i nierzeczywisty. Konwencja behawioralna
Zofia Nałkowska Granica XX lecie międzyw.	Narrator, który nie jest wszechwiedzący i usiłuje być obiektywnym; narracja prowadzona jest z perspektywy bohaterów;		przedstawienie na początku powieści jej zakończenia; kompozycja klamrowa; układu retrospektywy; schemat trójkąta: mąż, żona, kochanka. Brak chronologii, odwrócenie szyku fabularnego, Paralelizm (podobieństwo) wątków i motywów; technika różnych punktów widzenia; indywidualizacja języka; motywacja powieści jest psychologiczna. Występuje konwencja Behawioralna- poznawanie bohaterów przez analizę psychologiczną
Tadeusz Borowski Pożegnanie z Marią Współczesność	w jednej osobie występuje narrator i główny bohater, noszący imię „Tadek” Wypowiada się w pierwszej osobie liczby pojedynczej, przez co jego wspomnienia zyskują na autentyczności. Narrator w opisach używa niekiedy formy „my”, która pozwala mu utożsamić się z innymi więźniami obozu. Narrator nie jest wszechwiedzący i nie wnika w motywacje czy uczucia ludzi. Wykorzystując technikę behawiorystyczną. choć posługuje się narracją pierwszoosobową, zarezerwowaną zazwyczaj dla subiektywnych form pisarskich. Nie komentuje, przedstawia jedynie suche fakty		Behawioryzm, Nihilizm, pozbawienie introspekcji.
Gustaw Herling Grudziński Inny Świat Współczesność	Narracja autorska. Narrator należy do świata przedstawionego, tzn. jest bohaterem, którego można identyfikować z osobą autora. Konkretność narratora, człowieka znającego obóz z autopsji, sprawia, że opowieści, są wiarygodne. Autor-bohater nie tylko odtwarza realia, ale także potrafi spojrzeć na nie z perspektywy, umiejętnie je zanalizować, ocenić, przy zachowaniu szczerości. W narracji widoczny jest proces przetwarzania faktów w zeseizowaną powieść. Narrator bowiem płynnie przechodzi od suchej relacji do metaforycznego opisu czy rozważań filozoficznych. Opis rzeczywistości staje się pretekstem do pogłębionych refleksji		nie jest on jednolity gatunkowo. Inny świat posiada cechy wspomnień, relacji, pamiętnika, reportażu, eseju, powieści, noweli, opowiadania oraz różnych odmian powieści. Styl jest maksymalnie oszczędny, precyzyjny i lapidarny. Opisy sytuacji ekstremalnych pozbawione są patosu, szokują spokojem i rzeczowością. Odtwarzaniu kolorytu lokalnego sprzyja wprowadzenie swoistego “obozowego esperanto” (np. zwroty rosyjskie, nazewnictwo typu “urka”, “iteerowiec”, “zona”, “lesorub” itp.) Upadek Paryża w czerwcu 1940 roku (informacja podana przez Żyda) oraz jego wyzwolenie w lecie 1945 roku tworzą wyraźną kompozycję klamrową. Nawiązuje po trosze do konwencji powieści szkatułkowej, w której kilka odrębnych opowiadań zazwyczaj łączy fabułę i tworzy całość
Sławomir Mrożek Tango Współczesność	. Przestrzega zasady trzech jedności! Teatr Absurdu.
Hanna Krall Zdążyć przed Panem Bogiem Współczesność	dominacja narracji monologowej i rekonstruowanego dialogu bohaterów. Auktorialana.	własny, charakterystyczny styl reportażu, krótka, oszczędna w słowa relacja operująca często środkami typowymi dla prozy artystycznej, ograniczone do minimum komentarze odautorskiege. ułożona jest chronologicznie, choć niektóre wątki powracają kilkakrotnie uzupełniane o relacje innych osób, wzbogacane o pozornie nieistotne szczegóły i dygresje. Akcja rozgrywa się na kilku płaszczyznach. Technika przekazywania przeżyć bohatera w utworze ma charakter fotograficznych migawek.
Albert Camus Dżuma Współczesność	Podstawowym narratorem jest mieszkaniec, który swoje zapiski ujmuje w formę kroniki. Mówi on często w pierwszej osobie liczby mnogiej („my”), identyfikuje się z obywatelami Oranu. Pod koniec powieści dowiadujemy się, że za postacią narratora ukrywa się Rieux, choć przez całą powieść narrator mówi o doktorze Rieux w trzeciej osobie. W ten sposób w partiach narracyjnych poznajemy poglądy Rieux, który przeżył już dżumę i tworzy swoją kronikę, a w wypowiedziach Rieux w toku akcji - poglądy, uczucia i rozterki Rieux, jakie miał podczas zarazy. Narrator wielokrotnie ujawnia swoją obecność w toku powieści. Występują liczne zwroty do czytelnika, narrator jest osobą o konkretnych poglądach, zdaje sprawę z faktów i interpretuje je. Często pojawiają się u niego elementy charakterystyki postaci, gdy mówi bohaterach swojej kroniki. Odnajdujemy też zapiski Tarrou, który jest niejako drugim narratorem.	Próba nadania utworowi pozorów realności przez użycie rzekomych zapisków, pamiętnik, dziennik danego bohatera. W przypadku Dżumy mamy dwa takie „źródła” - kronikę Rieux oraz zapiski Tarrou. Powieść parabola (przypowieść). Podstawową cechą tego gatunku jest to, że wydarzenia i świat w niej przedstawione są pretekstem do głębszych przemyśleń, do przekazania uniwersalnych prawd o ludzkiej egzystencji. Dżuma może być rozumiana dosłownie jako choroba, ale także metaforycznie jako wojna, kataklizm, absurd czy zło, tkwiące w człowieku. Cechy Paraboli: Obecność motta, Możliwość przenośnego rozumienia zjawiska dżumy, Brak konkretyzacji czasowej, Ograniczenie przestrzeni, Pokazanie archetypicznych postaci, Aspekt moralny i dydaktyczny utworu, Podporządkowanie wszystkich wątków i motywów głównemu tematowi utworu, Liczne fragmenty filozoficzno-refleksyjne

---