1. Jak nazywa się nauka badająca powstanie i rozwój gatunku ludzkiego? antropogeneza 2. Uporządkuj w kolejności występowania rodzaje człowiekowatych: homo habilis australopiteki homo sapiens sapiens homo erectus homo sapiens neanderthalensis austalopiteki homo habilis homo erectus homo sapiens neanderthalensis homo sapiens sapiens 3. Wymień dwa typy narzędzi najbardziej powszechne w paleolicie i mezolicie drapacz i rylec 4. Gdzie zostały znalezione najstarsze wytwarzane narzędzia kamienne i jak się nazywają? Wąwóz Olduvai, choppery, shopping-tools 5. Mamut to zwierzę występujące: a. w tajdze b. w tundrze c. na stepie 6. Paleolit w Europie i w Polsce dzielimy na: dolny środkowy górny schyłkowy 7. Przedstawiciele jakiego rodzaju człowiekowatych jako pierwsi dotarli na tereny Polski? homo erectus 8. Z jakiego okresu pochodzą najstarsze ślady osadnictwa paleolitycznego w Wielkopolsce? paleolit schyłkowy 9. Podaj nazwę stanowiska w centralnej Polsce, znanego w okresie paleolitu z wydobywania cennego dla ludności paleolitycznej barwnika Rydno 10. Co oznaczają skróty BP, BC występujące przy określaniu wieku znalezisk? 1000 BP - 1000 lat temu 2350 BC - 2350 lat przed Chrystusem before present, lat temu, before Christus, przed Chrystusem 11. Zaznacz 4 surowce, z których wyrabiano narzędzia w paleolicie i mezolicie? a) brąz b) kamień c) fajans d) kość e) poroże f) szkło g) drewno 12. Uszereguj zlodowacenia od najstarszego występującego na terenie Polski środkowopolskie 2 południowopolskie 1 bałtyckie 3 13. Wymień przynajmniej dwie techniki obróbki krzemienia w paleolicie i mezolicie: technika odłupkowa technika lewaluaska technika klaktońska technika rdzeniowa technika wiórowa 14. Jaki rodzaj pochówków występuje w paleolicie? a) ciałopalne b) szkieletowe 15. Z jakim rodzajem człowiekowatych związane są pięściaki? homo erectus 16. Jakie imię nadano najsławniejszej kobiecie - australopitekowi? Lucy 17. Wymień dwie główne cechy różniące narzędzia paleolityczne od mezolitycznych? mikrolityzacją i geometryzacją 18. Liściak to: a) surowiec używany do produkcji ostrzy b) typ narzędzia c) nazwa larwy motyla żerującego na liściach w okresie paleolitu 19. Z czym kojarzy się nazwa Obłazowa? jaskinia, obozowisko wielokulturowe, bumerang z kości słoniowej 20. Charakterystyczny czerwony barwnik używany powszechnie przez społeczności łowiecko-zbierackie to: ochra, hematyt 21. Co to jest rdzeń? przygotowany fragment kamienia, krzemienia służący do odbicia od niego wióra lub odłupka 22. Wymień przynajmniej cztery gatunki zwierząt występujących w okresie zlodowacenia: lew jaskiniowy koń mamut renifer nosorożec włochaty 23. Wymień dwa przejawy sztuki paleolitycznej malowidła ryty sztuka figuralna 24. Jak się nazywa najstarsza kultura archeologiczna, której pozostałości odkryto na terenie Wielkopolski? kultura hamburska 25. Przedstawiciel jakiego rodzaju człowiekowatych pierwszy wyemigrował z Afryki do Europy i Azji? homo erectus 26. Wymień przynajmniej dwa typy narzędzi krzemiennych wytwarzanych w mezolicie? np. drapacz, mikrolity, tylczaki, ciosaki 27. Wymień typy broni łowieckiej wykorzystywanej w mezolicie? łuk, harpuny 28. Na jakie zwierzęta polowano najczęściej w schyłkowym paleolicie? renifery 29. Z czym kojarzy się nazwa Janisławice? grób krzemieniarza, mezolit, pochówek mezolityczny, zbrojniki janisławickie 30. W jaki sposób pozyskiwano surowiec krzemienny do produkcji narzędzi? z powierzchni, wydobywano w kopalniach

1. Przedstawiciel jakiego rodzaju człowiekowatych pierwszy wyemigrował z Afryki do Europy i Azji (zaznacz właściwą odpowiedź): a) homo habilis b) australopitek c) homo erectus 2. Paleolit w Europie i w Polsce dzielimy na cztery etapy. Wymień jakie: dolny środkowy górny schyłkowy 3. Ślady pobytu, jakiego rodzaju człowiekowatych odkryto na terenie Polski (wymień przynajmniej dwóch)? homo erectus homo sapiens neanderthalensis homo sapiens sapiens 4. Kim byli Mary i Richard Leakey (określ zawód)? antropologami 5. Z jakiego okresu pochodzą najstarsze ślady osadnictwa paleolitycznego w Poznaniu i jego okolicach? paleolit schyłkowy 6. Co oznacza skrót BP występujący przy określaniu wieku znalezisk? Wyjaśnij na przykładzie. 2350 BP - to 2350 lat temu 7. Zaznacz 4 surowce, z których wyrabiano narzędzia w paleolicie i mezolicie? a) brąz b) kamień c) fajans d) kość e) poroże f) szkło g) drewno 8. Co to jest retusz? sposób uformowania narzędzia 9. Jak nazywa się nauka badająca powstanie i rozwój gatunku ludzkiego? antropogeneza 10. Z jakim rodzajem człowiekowatych związane są pięściaki? homo erectus 11. Wymień dwie główne cechy różniące narzędzia paleolityczne od mezolitycznych? mikrolityzacja i geometryzacja 12. Liściak to (zaznacz właściwą odpowiedź): a) surowiec używany do produkcji ostrzy b) typ narzędzia c) nazwa larwy motyla żerującego na liściach w okresie paleolitu 13. Z czym kojarzy się nazwa Obłazowa? jaskinia, obozowisko wielokulturowe, bumerang z kości słoniowej 14. Charakterystyczny czerwony barwnik używany powszechnie przez społeczności łowiecko-zbierackie to: ochra, hematyt 15. Połącz epoki geologiczne z okresami archeologicznymi paleolit plejstocen mezolit holocen 16. Podaj popularne określenie figurek kobiecych występujących w paleolicie Wenus 17. Jaki rodzaj pochówków występuje w paleolicie? a) ciałopalne b) szkieletowe 21. Co było podstawą zdobywania pożywienia ludności paleolitycznej i mezolitycznej? zbieractwo, łowiectwo, rybołówstwo 22. Jakie imię nadano najsławniejszej kobiecie - australopitekowi? Lucy 23. Wymień przynajmniej 4 gatunki zwierząt ze ścian jaskiń? renifery niedźwiedzie lwy bawoły konie 24. W jakim europejskim kraju znajdują sławne stanowiska archeologiczne: La Madeleine i Cro-Magnon? Francja 25. Co oznacza w języku polskim nazwa homo habilis? człowiek zręczny 26. Co znaleziono w jaskini Szanidar na Bliskim Wschodzie? a) cmenarzysko mamutów b) grób neandertalczyka z pyłkami roślin c) berło rogowe 27. Kiedy pierwsi ludzie dotarli na teren Polski? ok. 500 tys. lat temu 28. Wymień przynajmniej 2 nazwy jaskini, w których odkryto malowidła naskalne. Lascaux, Altamira, Chauvet 29. Kto jest autorem pracy "O pochodzeniu człowieka"? K. Darwin 30. Wymień przynajmniej jedno stanowisko archeologiczne w Polsce, na którym odkryto ślady kanibalizmu. Jaskinia Maszycka

3/ ornament

c/ szkieletowy

4/ flasza

d/ nutowy

5/ krzemień

e/ obronna

6/ osada

f/ dzwonowaty

7/ grób

g/ z kryzą

8/ jama

h/ ansa lunata

1f, 2h, 3d, 4g, 5a, 6e, 7c, 8b

. Z jakiego regionu geograficznego wywodzi się neolit europejski? z Bliskiego Wschodu 2. Kiedy i w wyniku jakich procesów został zapoczątkowany neolit na ziemiach polskich? 1/ ok. 9 tys. lat temu 2/ ok. 4500 p.n.e. 3/ ok. 2500 p.n.e. 4/ w wyniku ewolucji miejscowych społeczeństw mezolitycznych 5/ w wyniku migracji grup ludności rolniczej spoza Polski 6/ nie jest jeszcze znana odpowiedź 3. Jaka jest podstawowa różnica między gospodarką społeczeństw mezolitycznych i neolitycznych? mezolit: korzystanie z zasobów, których dostarcza środowisko naturalne (zbieractwo, łowiectwo, rybołówstwo...); neolit: wytwarzanie żywności (uprawa roli i chów zwierząt domowych) 4. Neolit na ziemiach polskich rozpoczął się w okresie ocieplenia czy ochłodzenia klimatu? Podaj nazwę tego okresu klimatycznego. w okresie ocieplenia; okres atlantycki 5. Podaj cztery hasła najtrafniej charakteryzujące neolit. rolnictwo osiadły tryb życia wytwarzanie naczyń ceramicznych wytwarzanie różnych form gładzonych narzędzi kamiennych 6. Wymień cztery centra najstarszego osadnictwa neolitycznego na ziemiach polskich i uzasadnij przyczyny osiedlenia się ludności rolniczej w tych rejonach. Małopolska Dolny Śląsk Górny Śląsk Kujawy ziemia chełmińska ziemia pyrzycka urodzajna gleba 7. Najstarsza archeologiczna kultura neolityczna na ziemiach polskich to: kultura ceramiki wstęgowej rytej (KCWR) 8 . Z jakiego regionu geograficznego wywodzi się neolit europejski? z Bliskiego Wschodu 2. Kiedy i w wyniku jakich procesów został zapoczątkowany neolit na ziemiach polskich? 1/ ok. 9 tys. lat temu 2/ ok. 4500 p.n.e. 3/ ok. 2500 p.n.e. 4/ w wyniku ewolucji miejscowych społeczeństw mezolitycznych 5/ w wyniku migracji grup ludności rolniczej spoza Polski 6/ nie jest jeszcze znana odpowiedź 3. Jaka jest podstawowa różnica między gospodarką społeczeństw mezolitycznych i neolitycznych? mezolit: korzystanie z zasobów, których dostarcza środowisko naturalne (zbieractwo, łowiectwo, rybołówstwo...); neolit: wytwarzanie żywności (uprawa roli i chów zwierząt domowych) 4. Neolit na ziemiach polskich rozpoczął się w okresie ocieplenia czy ochłodzenia klimatu? Podaj nazwę tego okresu klimatycznego. w okresie ocieplenia; okres atlantycki 5. Podaj cztery hasła najtrafniej charakteryzujące neolit. rolnictwo osiadły tryb życia wytwarzanie naczyń ceramicznych wytwarzanie różnych form gładzonych narzędzi kamiennych 7. Najstarsza archeologiczna kultura neolityczna na ziemiach polskich to: kultura ceramiki wstęgowej rytej (KCWR) 8. Wskaż, co oznacza nazwa "szewskie kopyto" i napisz z jakim okresem neolitu się łączy? 1/ typ ozdoby z miedzi 2/ typ motyki kamiennej 3/ technikę produkcji narzędzi kamiennych występuje w najstarszych kulturach rolniczych (wczesny i środkowy neolit) 9. Podaj dwa przykłady zabytków, na podstawie których przypisuje się społeczeństwom neolitycznym wiarę w siły przyrody. ozdoby z motywami solarnymi figurki zwierząt zdobienie naczyń motywami zoomorficznymi pochówki krów bagienne ofiary wotywne 10. Co wspólnego z neolitem ma słowo "czekoladowy"? krzemień czekoladowy 11. W jaki sposób i czym mielono zboże w neolicie? ręcznie używając kamiennego żarna i rozcieracza 12. Co to są kurhany i w jakiej kulturze występują najliczniej? groby z nasypami w kształcie stożka kultura ceramiki sznurowej 13. Jaką nazwą określa się proces rozprzestrzeniania się idei neolitycznej na nowe obszary? neolityzacja 14. Wymień cztery rośliny uprawiane w neolicie na ziemiach polskich. pszenica, jęczmień, proso, soczewica, groch, żyto 15. Z jakich surowców wytwarzano tkaniny w neolicie? wełna, len 16. Wymień dwa surowce, z których wykonywano ozdoby używane jako dary grobowe. kości zwierzęce, poroże, zęby zwierzęce, bursztyn, miedź, muszle, kamień 17. Co to jest przęślik i co może mieć on wspólnego z bajkową śpiącą królewną? gliniany krążek z otworem, służący do obciążenia i wirowania drewnianego wrzeciona, którym ukłuła się królewna i zasnęła 18. Wymień pełne nazwy dwóch kultur archeologicznych, z którymi łączy się grobowce megalityczne. kultura pucharów lejkowatych kultura amfor kulistych 19. Czy idea megalityczna wywodzi się z Europy wschodniej czy z zachodniej? z zachodniej Europy 20. Łucznicy - z jaką kulturą i dlaczego wiąże się to pojęcie? z kulturą pucharów dzwonowatych występowanie w grobach grotów strzał i kościanych płytek ochronnych na rękę 21. Nazwij jedno neolityczne narzędzie żniwne i opisz, jak i z czego je wykonano. nóż krzemienny (jeden długi wiór krzemienny) sierp (w oprawie z kości lub drewna? mocowano wiele drobnych krzemieni, które tworzyły ostrze) 22. Jaka jest różnica między motyką, siekierą i toporem kamiennym? siekiera nie ma otworu motyka i topór mają otwory, ale ich ostrza są usytuowane przeciwnie (motyki prostopadle do otworu, topora równolegle) 23. Wymień techniki zdobienia naczyń: Odciskanie, rycie, nakłuwanie, malowanie, żłobienie 24. Kultura ceramiki promienistej - w jakim okresie neolitu występuje, skąd się wywodzi, i gdzie jest najliczniej reprezentowana na ziemiach polskich? w późnym neolicie pochodzi z obszarów leżących na południe od ziem polskich (Węgry, Austria, Morawy, Słowacja) w Małopolsce i na Śląsku 25. Jakie przedmioty kojarzą Ci się ze słowem "importy" w neolicie? Podaj dwa przykłady przedmiotów lub surowców. miedź, obsydian, muszle, bursztyn, krzemienie (czekoladowy, pasiasty, świeciechowski...), kamienie (bazalt...) 26. Wymień nazwę kultury, w której najliczniej występują groby zwierzęce oraz gatunek składanego w nich zwierzęcia. kultura amfor kulistych bydło 27. Jakiej biżuterii nie mogłaby nosić kobieta w neolicie na ziemiach polskich? Zaznacz cztery pozycje na poniższej liście: 1/ naszyjnik z muszli i miedzianych rurek 2/ zawieszka z brązu w kształcie spirali 3/ drewniane korale 4/ kolczyki z emalii 5/ miedziana bransoletka ze szklanym paciorkiem 6/ krążek z bursztynu 7/ tarczka z kości zdobiona rytami 8/ koraliki gliniane na żelaznym pręcie 9/ diadem miedziany 28. Na jakiej podstawie uważa się, że w neolicie na ziemiach polskich wykorzystywano wóz jako środek transportu? na podstawie zdobienia naczyń motywem kół 29. Objaśnij znaczenie określenia "ofiara wotywna"? przedmiot (y) ofiarowywany/e czczonemu bóstwu 30. Utwórz poprawne hasła związane z neolitem ziem polskich, łącząc odpowiednio wyrazy z obu kolumn (np. 1f...): 1/ puchar a/ wołyński 2/ ucho b/ zasobowa

9. Podaj dwa przykłady zabytków, na podstawie których przypisuje się społeczeństwom neolitycznym wiarę w siły przyrody. ozdoby z motywami solarnymi figurki zwierząt zdobienie naczyń motywami zoomorficznymi pochówki krów bagienne ofiary wotywne 10. Co wspólnego z neolitem ma słowo "czekoladowy"? krzemień czekoladowy 11. W jaki sposób i czym mielono zboże w neolicie? ręcznie używając kamiennego żarna i rozcieracza 12. Co to są kurhany i w jakiej kulturze występują najliczniej? groby z nasypami w kształcie stożka kultura ceramiki sznurowej 13. Jaką nazwą określa się proces rozprzestrzeniania się idei neolitycznej na nowe obszary? neolityzacja 14. Wymień cztery rośliny uprawiane w neolicie na ziemiach polskich. pszenica, jęczmień, proso, soczewica, groch, żyto 15. Z jakich surowców wytwarzano tkaniny w neolicie? wełna, len 16. Wymień dwa surowce, z których wykonywano ozdoby używane jako dary grobowe. kości zwierzęce, poroże, zęby zwierzęce, bursztyn, miedź, muszle, kamień 17. Co to jest przęślik i co może mieć on wspólnego z bajkową śpiącą królewną? gliniany krążek z otworem, służący do obciążenia i wirowania drewnianego wrzeciona, którym ukłuła się królewna i zasnęła 18. Wymień pełne nazwy dwóch kultur archeologicznych, z którymi łączy się grobowce megalityczne. kultura pucharów lejkowatych kultura amfor kulistych 19. Czy idea megalityczna wywodzi się z Europy wschodniej czy z zachodniej? z zachodniej Europy 20. Łucznicy - z jaką kulturą i dlaczego wiąże się to pojęcie? z kulturą pucharów dzwonowatych występowanie w grobach grotów strzał i kościanych płytek ochronnych na rękę 21. Nazwij jedno neolityczne narzędzie żniwne i opisz, jak i z czego je wykonano. nóż krzemienny (jeden długi wiór krzemienny) sierp (w oprawie z kości lub drewna? mocowano wiele drobnych krzemieni, które tworzyły ostrze) 22. Jaka jest różnica między motyką, siekierą i toporem kamiennym? siekiera nie ma otworu motyka i topór mają otwory ale ich ostrza są usytuowane przeciwnie (motyki prostopadle do otworu, topora równolegle) 23. Wymień techniki zdobienia naczyń: Odciskanie, rycie, nakłuwanie, malowanie, żłobienie 24. Kultura ceramiki promienistej - w jakim okresie neolitu występuje, skąd się wywodzi, i gdzie jest najliczniej reprezentowana na ziemiach polskich? w późnym neolicie pochodzi z obszarów leżących na południe od ziem polskich (Węgry, Austria, Morawy, Słowacja) w Małopolsce i na Śląsku 26. Wymień nazwę kultury, w której najliczniej występują groby zwierzęce oraz gatunek składanego w nich zwierzęcia. kultura amfor kulistych bydło 27. Jakiej biżuterii nie mogłaby nosić kobieta w neolicie na ziemiach polskich? Zaznacz cztery pozycje na poniższej liście: 1/ naszyjnik z muszli i miedzianych rurek 2/ zawieszka z brązu w kształcie spirali 3/ drewniane korale 4/ kolczyki z emalii 5/ miedziana bransoletka ze szklanym paciorkiem 6/ krążek z bursztynu 7/ tarczka z kości zdobiona rytami 8/ koraliki gliniane na żelaznym pręcie 9/ diadem miedziany 28. Na jakiej podstawie uważa się, że w neolicie na ziemiach polskich wykorzystywano wóz jako środek transportu? na podstawie zdobienia naczyń motywem kół

3. Podaj przynajmniej cztery hasła najtrafniej charakteryzujące neolit. rolnictwo osiadły tryb życia wytwarzanie naczyń ceramicznych wytwarzanie różnych form gładzonych narzędzi kamiennych 5. Najstarsza archeologiczna kultura neolityczna na ziemiach polskich to: kultura ceramiki wstęgowej rytej (KCWR) 6. Wymień pełne nazwy przynajmniej czterech neolitycznych kultur archeologicznych. kultura ceramiki wstęgowej rytej kultura ceramiki wstęgowej kłutej kultura lendzielska (różne wersje i nazwy, zależnie od regionu) kultura pucharów lejkowatych kultura amfor kulistych kultura ceramiki sznurowej kultura ceramiki promienistej kultura pucharów dzwonowatych 7. Z czym w archeologii neolitu wiążą się nazwy wielkopolskich miejscowości: Wiórek i Luboń? z kulturą pucharów lejkowatych (pochodzącymi od nich nazwami faz KPL, odkryciem ważnych stanowisk KPL...) 8. Wskaż, co oznacza nazwa "szewskie kopyto"? 1/ typ ozdoby z miedzi 2/ typ motyki kamiennej 3/ technikę produkcji narzędzi kamiennych 9. Podaj przynajmniej jeden przykład zabytku, na podstawie którego przypisuje się społeczeństwom neolitycznym kult słońca. tarczki bursztynowe, tarczki kościane, naczynia i in. zdobione motywami solarnymi - krzyża, swastyki, promienistymi 10. Co wspólnego z neolitem ma słowo "czekoladowy"? nazwa surowca krzemiennego "krzemień czekoladowy" 11. Podaj nazwy dwóch przedmiotów kamiennych służących do mielenia zboża. żarno i rozcieracz 12. Co to są kurhany? groby z nasypami kamienno- ziemnymi/ ziemnymi kształcie stożka 13. Wymień dwa najstarsze rodzaje zbóż uprawianych w neolicie na ziemiach polskich. pszenica i jęczmień 14. Wymień dwa zastosowania gliny. wytwarzanie naczyń, wytwarzanie figurek zwierząt i ludzi, przęślików, łyżek, szpul, ciężarów tkackich, uszczelnianie ścian, ... (masa ceramiczna/ pasta ceramiczna, bardziej….) 15. Jakie zabytki świadczą o istnieniu tkactwa w neolicie? gliniane ciężarki tkackie, obciążające pionowy warsztat tkacki, gliniane przęśliki 16. Wymień przynajmniej dwa surowce, z których wykonywano ozdoby używane jako dary grobowe. kości zwierzęce, poroże, zęby zwierzęce, bursztyn, miedź, muszle, kamień 17. Wymień pełne nazwy dwóch kultur archeologicznych, z którymi łączy się grobowce megalityczne. kultura pucharów lejkowatych kultura amfor kulistych 18. Czy idea megalityczna wywodzi się z Europy wschodniej czy z zachodniej? z zachodniej Europy 19. Jaka jest różnica między siekierą i toporem kamiennym? topór ma otwór, a siekiera go nie ma 20. Z jaka kulturą neolityczną łączy się tzw. topory bojowe? z kulturą ceramiki sznurowej 21. Podaj przykład przedmiotu o cechach "zoomorficznych". figurka zoomorficzna (barana, bydła) naczynie zoomorficzne (formą przypominające zwierzę) ucho zoomorficzne (np. motywem głowy barana) 23. Wymień nazwę kultury, w której najliczniej występują groby zwierzęce oraz gatunek składanego w nich zwierzęcia. kultura amfor kulistych bydło 24. Z czym należy wiązać określenia: szybowy, niszowy, katakumbowy, korytarzowy? 1/ z motywami dekoracji naczyń 2/ z typami grobów 3/ z metodami eksploatacji krzemienia 4/ z typami zabudowy osiedli neolitycznych 25. Wymień cztery przykłady przedmiotów, które mogły służyć jako broń w neolicie. siekiera kamienna i krzemienna, topór kamienny, łuk ze strzałami zakończonymi grocikami krzemiennymi, włócznia zakończona grotem krzemiennym, nóż krzemienny... 26. Z jakiego odkrycia słynie Poznań - Dębiec? z jedynego w Wielkopolsce osiedla kultury ceramiki wstęgowej kłutej (kultury wstęgowej, kultury z wczesnego neolitu...) 27. Co to jest polepa? przepalone pozostałości gliny, którą uszczelniano ściany 28. Z czego wykonywano neolityczne bębny? z gliny kultura pucharów lejkowatych i kultura amfor kulistych 29. Do czego odnosi się i co oznacza słowo "udomowienie"? do roślin uprawnych i zwierząt domowych oznacza proces stopniowego oswajania, a potem umiejętność reprodukowania (uprawy i hodowli) występujących w przyrodzie - dzikich gatunków roślin i zwierząt. 30. Łucznicy - z jaką kulturą i dlaczego wiąże się to pojęcie? z kulturą pucharów dzwonowatych

1. Na ile okresów chronologicznych podzielił epokę brązu na ziemiach polskich J. Kostrzewski? na pięć (I-V) 2. Jaka kultura reprezentuje na naszych ziemiach krąg kultur mogiłowych? k. przedłużycka 3. Z jakim znaleziskiem łączy się nazwa miejscowości Bytyń? skarb brązów, wołki 4. Wymień dwa rodzaje ozdób wykonywanych z brązu. bransolety, naramienniki, szpile, naszyjniki, zausznice, diademy ... 5. Która z wymienionych kultur jest starsza: k. łużycka, czy unietycka? k. unietycka 6. Z jakim przedmiotem brązowym kojarzą Ci się określenia: - antenowy .......... miecz - z końcami zwiniętymi w uszka .......... naszyjnik 7. Jaki obrządek pogrzebowy panował wśród ludności kultury unietyckiej? szkieletowy 8. Gliniane dysze to ... zakończenia miecha (kowalskiego) 9. Z jakiego surowca wykonane są ostrza typu Płonie? z krzemienia 10. Co znajduje się w miejscowości Łęki Małe? cmentarzysko kurhanowe 11. Która z wymienionych poniżej kultur występowała w epoce brązu? Zaznacz właściwą odpowiedź. 1. k. ceramiki sznurowej 2. k. przeworska, 3. k. trzciniecka, 4. k. wielbarska 12. W której kulturze epoki brązu występowały gliniane figurki zoomorficzne? w łużyckiej 13. "Na wosk tracony" to metoda ... odlewania brązu 14. Podaj nazwę jednej z kultur wczesnobrązowych, w których występowały naczynia zdobione odciskami sznura. k. mierzanowicka, k. strzyżowska [ewentualnie Chłopice-Veselé] 15. Czy w epoce brązu na ziemiach Polskich znano złoto? tak 16. Z oddziaływaniami jakiego kręgu kulturowego wiąże się występowanie tzw. zapinek płytowych? kręgu nordyjskiego 17. W którym okresie epoki brązu występują na naszych ziemiach ugrupowania kultury mogiłowej? w II 18. W jakiej formie (pod jaką postacią) docierał na nasze ziemie brąz? gotowe wyroby 19. Wymień dwa spośród z zabytków łączonych z kultem solarnym w kulturze łużyckiej. zapinki płytowe, wózki kultowe, figurki ptaszków, ozdoby z elementami, naczynia zdobione wyobrażeniami słonecznymi i swastykami 20. Do czego służyły brązowe szpile? do spinania szat 21. Podaj nazwę kultury z którą należy łączyć przedstawione poniżej naczynie. k. łużycka 22. Jakim terminem określa się naczynia umieszczane w grobach ciałopalnych obok popielnicy? przystawki 23. Czy ludność kultury łużyckiej budowała grody? tak 24. W której części Polski występowały we wczesnej epoce brązu zausznice w kształcie wierzbowego liścia? wschodniej, południowo-wshodniej 25. Kremacja to inaczej ... ciałopalenie, palenie zwłok 26. Kultura unietycka na naszych ziemiach znana jest archeologom głównie z osad, czy cmentarzysk? cmentarzysk 27. Który z wymienionych zabytków nie powinien wystąpić w obiekcie z epoki brązu? - krzemienny grot strzały - motyka rogowa - naczynie toczone na kole - kamienna siekierka 28. W której kulturze z wczesnej epoki brązu występowały berła sztyletowe? k. unietyckiej 29. Skarby wyrobów brązowych były składane w ziemi lub w ... w wodzie, w bagnie 30. Które z ozdób brązowych posiadały zakończenia w formie spiral (spiralnych tarczek)? bransolety, naramienniki, nagolenniki Od czego pochodzi nazwa: kultura pól popielnicowych? od rozległych cmentarzysk, na których występują ciałopalne groby popielnicowe. 2. Gdzie w Europie znajdowała się najsłynniejsza kopalnia soli, w sąsiedztwie której odkryto wielkie, bogato wyposażone cmentarzysko birytualne? Podaj nazwę. Hallstatt w Alpach Salzburskich, w Górnej Austrii, okres halsztacki 3. Biskupin był otoczony wałem drewniano-ziemnym o obwodzie 465m. Co było centralnym elementem tego wału i jakie spełniało funkcje? wieża spełniające funkcje obronno-obserwacyjne Ile jest ulic i rzędów domów w Biskupinie? w 13 rzędach było 106 domostw, 11 równoległych do siebie ulic i jedna okrężna 4. Jak się nazywali i skąd przybywali koczownicy, którzy w VI w p.n.e. doprowadzili do zniszczenia lokalnych ośrodków osadniczych, gospodarczych i religijnych? (dotarli nawet do sanktuarium halsztackiego na górze Ślęży) Scytowie , przybyli ze Scyti - stepów nadczarnomorskich 5. Jaką metodą wydatowano budowę grodu w Biskupinie na zimę przełomu 738/737 r. p.n.e.? tak dokładną datę uzyskano podczas badań drewna z wału metodą dendrologiczną 6. Czy osada obronna w Biskupinie i wspaniałe grobowce Etruskie w Środkowych Włoszech były sobie współczesne? tak - w VI - V w p.n.e. 7. Jakiego surowca używali "metalurdzy" kultury łużyckiej do produkcji siekierek? brązu. 8. Gdzie w ostatnim czasie archeologowie z Instytutu Prahistorii w Poznaniu natrafili na największy skarb siekierek brązowych z VIII-VII w p.n.e. Rosko pow. Czarnków-Trzcianka 9. Skąd pochodzi najsłynniejszy i najpiękniejszy, znaleziony w Wielkopolsce naszyjnik - napierśnik brązowy? Można go podziwiać na wystawie "Pradzieje Wielkopolski" w Muzeum Archeologicznym w Poznaniu. z Mrowina, gm. Rokietnica 10. Co to jest obrządek birytualny i czym się charakteryzuje? mieszane pochówki szkieletowy i ciałopalny na jednoczasowym cmentarzysku 11. Wymień trzy miejscowości, w których znajdują się badane przez poznańskich archeologów grodziska ludności kultury łużyckiej. Biskupin, Smuszewo, Komorowo, Izdebno, Sibiejuchy, Kruszwica, Słupca, Tarnowa 12. Jakie były przyczyny upadku grodów kultury łużyckiej (wymień przynajmniej 2)? walki spowodowane najazdem hord scytyjskich, walki plemienne oraz zachodzące zmiany w środowisku przyrodniczym, podnoszenia się poziomu wody 13. Liczba monet w największych skarbach z okresu wpływów rzymskich, odkrytych na naszych ziemiach, przekracza 100, 500 czy też 1 000 sztuk? 1 000 14. Z jakiej miejscowości na naszych ziemiach jest znana starożytna kopalnia rudy żelaza? z Rudek k. Nowej Słupi = Rudki, gm. Bieliny, pow. Kielce 15. Ile wytopów żelaza można było przeprowadzić w dymarce i jakie paliwo wykorzystywano w procesie dymarskim? jeden wytop; węgiel drzewny 16. Podaj nazwy czterech kolejnych okresów epoki żelaza, z których pierwszy trwał na naszych ziemiach do V/IV wieku przed Chrystusem ... drugi - do narodzin Chrystusa ... trzeci - do 375 roku ... czwarty do VI w. 1 - okres halsztacki, 2 - okres lateński (lub przedrzymski), 3 - okres wpływów rzymskich (lub rzymski); 4 - okres wędrówek ludów 17. Obecność, jakiej ozdoby (części stroju) w grobach lub innych obiektach z okresu lateńskiego (przedrzymskiego) lub wpływów rzymskich pozwala datować te obiekty najdokładniej? Dlaczego? Obecność zapinek = fibul; często zmieniały swój kształt (pod wpływem mody = prądów stylistycznych) 18. Która kultura archeologiczna przejęła wiele celtyckich wzorców kulturowych i rozwijała się na znacznym obszarze naszych ziem przez kilkaset lat (od III/II w. przed Chr. po VI w. po Chr.)? kultura przeworska 19. Który pisarz starożytny przekazał nam najwięcej informacji o ludach zamieszkujących tereny Europy poza granicami Imperium Rzymskiego w I w. po Chr. W jakim dziele? Tacyt, Germania 20. W którym starożytnym mieście, położonym nad Adriatykiem, ważnym ośrodku obróbki bursztynu, zaczynał się szlak bursztynowy prowadzący nad Bałtyk - ku Zatoce Gdańskiej? w Akwilei 21. Jakie kategorie przedmiotów z przedstawieniami bóstw czczonych w Imperium Rzymskim znaleziono na naszych ziemiach? Podaj jeden przykład. posążki bóstw, miecze z inkrustowanymi wyobrażeniami Marsa i Wiktorii, monety, medaliony 22. Z przybyciem na Pomorze, jakiego ludu skandynawskiego są łączone cmentarzyska birytualne, z grobami płaskimi, kurhanami i kręgami kamiennymi? z Gotami lub z Gotami i Gepidami 23. Podaj jeden przykład charakterystycznej ozdoby stroju kultury wielbarskiej, często wykonanej ze srebra i niekiedy ze złota. bransolety: żmijowate = wężowate, wężykowate, klamerki esowate do kolii, wisiorki: gruszkowate, kuliste; paciorki: dwustożkowate, ażurowe 24. Wymień trzy typowe elementy uzbrojenia i jeden element oporządzenia jeździeckiego, które odnajdujemy w grobach wojowników z okresu wpływów rzymskich na naszych ziemiach miecze (i okucia pochew mieczy), groty włóczni, groty oszczepów (dzirytów), groty strzał, okucia tarcz (brzegu tarcz, środka - umba, uchwytu - imacze), topory, ostrogi, wędzidła, uzdy z wodzami łańcuchowymi 25. Z czego wykonywano tarcze u schyłku starożytności i jaką nazwę noszą okucia środka tarczy i uchwytu tarczy? z drewna (obciągniętego skórą) i metalowych okuć; umbo i imacz 26. Podaj dwa przykłady przedmiotów spotykanych głównie w grobach kobiecych, ze schyłku starożytności. przęśliki, okucia skrzynek, klucze do skrzynek, noże sierpikowate, kolie paciorków, większa liczba zapinek oraz innych ozdób i części stroju 27. Wymień przynajmniej cztery charakterystyczne elementy wyposażenia grobów tzw. książęcych, z okresu wpływów rzymskich. importowane naczynia metalowe (brązowe: dzbany, patery, wiaderka, misy, rondle, czerpaki, cedzidła; srebrne pucharki - pary, zastawy do picia wina), naczynia szklane (czarki, kielichy), ceramika, zwłaszcza terra sigillata, rogi do picia, skrzynki i wiaderka drewniane z okuciami, szklane i kościane kamienie do gry, ozdoby i części stroju ze złota i srebra (fibule, sprzączki, wisiorki, pierścienie), przybory toaletowe ze złota i srebra, monety, brzytwy, noże, nożyce i sporadycznie ostrogi z brązu i srebra, brązowe lusterka, figurki bóstw rzymskich, ruchoma podstawka z brązu do zawieszania mis 28. Czy w V w. w zasięgu wpływów państwa Attyli znalazła się także część naszych ziem? Jeśli tak, to podaj jeden przykład znaleziska potwierdzającego kontakty mieszkańców naszych ziem z Hunami (np. miejsce i rodzaj odkrycia lub odkryty przedmiot charakterystyczny dla Hunów) tak; groby wojowników w Jakuszowicach (mężczyzna pochowany razem z koniem i huńskimi insygniami władzy) i Przemęczanach (ze zdeformowaną czaszką, zgodnie z obyczajem panującym w ówczesnym środowisku nomadów), oba w Małopolsce; grób ?kobiecy w Jędrzychowicach na Śląsku; części łuku refleksyjnego (złote okładziny; Jakuszowice), huński kocioł brązowy (Jędrzychowice); bogato zdobione części uprzęży końskiej (Jakuszowice), ozdoby stroju zdobione złotem i almandynami (sprzączki, zawieszki; Jakuszowice), złoty kolczyk typu huńskiego (Przemęczny i skarb ze Świlczy) 29. Które zwierzę dominowało wśród zwierząt hodowanych na naszych ziemiach w okresie wpływów rzymskich? bydło 30. Jak najczęściej wyglądały starożytne trumny drewniane? były to trumny kłodowe; trumny z wydrążonych kłód drewna

1. Kiedy zaczyna się epoka żelaza na naszych ziemiach? ok. VII -VI w p.n.e. 2. Czym charakteryzuje się kultura pól popielnicowych? ta nazwa odnosi się do terenu Europy środkowej i północnej epoki brązu i wczesnej epoki żelaza, pochodzi ona od rozległych cmentarzysk , na których występują ciałopalne groby popielnicowe 3. Skąd pochodzi nazwa "kultura łużycka"? najważniejsza kultura epoki brązu i początków epoki żelaza została tak nazwana od pierwszych większych odkrytych cmentarzysk na Łużycach z charakterystycznym dla niej wyposażeniem 4. Jakie stanowisko archeologiczne w Polsce jest nazywane "Polskimi Pompejami"? Biskupin 5. Ile jest rzędów domów i ulic w Biskupinie oraz jaką techniką te domy były wznoszone? w 13 rzędach było 106 domostw, 11 równoległych do siebie ulic i jedna okrężna technika łątkowo-sumikowa 6. Dlaczego kulturę łużycką, której czas trwania określa się na około 1200 lat, nazywamy kulturą dwóch epok? występuje w epoce brązu i żelaza 7. Jakich form używano w metalurgii do produkcji ozdób np. bransolet oraz narzędzi np. siekierek, grotów oszczepów (z czego były wykonane i jak nazywa się metoda odlewnicza)? formy odlewnicze stałe : kamienne i formy gliniane na tzw. "wosk tracony" 8. Duże ilości znalezionego bursztynu np. na grodzisku w Komorowie w Wielkopolsce świadczą, o istnieniu szlaku handlowego przechodzącego przez gród. Jak określa się ten szlak i jak nazywamy miejsca handlu znajdujące się na trasie szlaku? bursztynowy, faktorie 9. Jakie są najbardziej typowe cechy obrządku pogrzebowego plemion kultury pomorskiej? to rodzinne groby skrzynkowe i popielnice twarzowe 10. Co to jest popielnica domkowa? (opisz jej kształt), a jakie naczynia nazywamy zoomorficznymi ? popielnice domkowe - prostokątne w kształcie domu z dwuspadowym dachem, naczynia zoomorficzne - w kształcie zwierząt 11. Podaj krótką charakterystykę grobu kloszowego i grobu skrzynkowego: grób kloszowy - popielnice lub pochówki jamowe nakryte dużymi naczyniami odwróconymi dnem do góry grób skrzyniowy - grobowce zbudowane w kształcie skrzyni z dużych płyt kamiennych 12. Jakie zmiany w obrządku pogrzebowym nastąpiły w V w p.n.e. w Wielkopolsce? pojawiły się nowe formy popielnic tzw. twarzowych 13. Jaką nazwą określa się kulturę Celtów? Wywodzi się ona od ważnego stanowiska archeologicznego w Szwajcarii. kultura lateńska 14. W jakich regionach ziem polskich osiedliły się grupy ludności celtyckiej? Wskaż przynajmniej jeden. Śląsk, Małopolska, może także Kujawy 15. Wymień trzy elementy uzbrojenia wojownika celtyckiego włócznia, miecz w metalowej pochwie, duża tarcza (owalna lub prostokątna), rzadko hełm i kolczuga 16. Jakiego typu żaren używali Celtowie? żaren obrotowych = rotacyjnych 17. W III w. przed Chr. przez nasze ziemie przeszły grupy germańskiej ludności kultury jastorfskiej (identyfikowane z plemionami Bastarnów i Skirów), wędrujące z dorzecza Łaby na tereny nadczarnomorskie. Za ślad ich wędrówki uważa się znaleziska charakterystycznych naszyjników. Określ ich kształt. miały kształt korony, naszyjniki koronowe = koroniaste 18. W którym wieku i za panowania którego cesarza odbyła się wyprawa ekwity rzymskiego na południowe wybrzeże Bałtyku po bursztyn, który uświetnił igrzyska w Rzymie? Jest ona znana ze starożytnego przekazu Pliniusza Starszego. I w. po Chr., za panowania Nerona 19. Jaką nazwę mają monety srebrne, najliczniejsze znaleziska monet starożytnych na naszych ziemiach? denary 20. Ludność której kultury archeologicznej, zamieszkująca część naszych ziem w pierwszych wiekach po Chr., stosowała birytualny obrządek pogrzebowy (pochówki ciałopalne i szkieletowe), nad niektórymi grobami sypała kurhany i stawiała kręgi kamienne na cmentarzyskach oraz przestrzegała zakazu składania broni do grobu? kultury wielbarskiej 21. Wymień przynajmniej jedną miejscowość, w której odkryto nekropolę z grobami płaskimi, kurhanami i kręgami kamiennymi z pierwszych wieków naszej ery. Odry, Węsiory, Grzybnica 22. U dwóch z niżej wymienionych ludów, często chowano zmarłego jeźdźca (wojownika, arystokratę rodowego) wraz z koniem. Wskaż jeden z tych ludów. a) Bałtowie b) Burgundowie c) Gepidzi d) Goci e) Herulowie f) Hunowie g) Wandalowie 23. Co często robiono z bronią składaną do grobów ciałopalnych ze schyłku starożytności? niszczono - gięto i łamano 24. Podaj dwa przykłady przyborów toaletowych, które znajdujemy w grobach ze schyłku starożytności. szczypczyki = pincety, brzytwy, grzebienie kościane i rogowe, sporadycznie lusterka brązowe, łyżeczki do czyszczenia uszu 25. Wymień przynajmniej jedną miejscowość z naszych ziem, słynącą z odkrycia grobu lub grobów tzw. książęcych z okresu wpływów rzymskich. Lubieszewo, Łęg Piekarski, Wrocław-Zakrzów, Dębe, Gosławice, Sandomierz-Krakówka, Opole-Gosławice, Giebułtów 26. Symbolami jakich mocy, czczonych na naszych ziemiach u schyłku starożytności, są takie znaki jak swastyki, krzyże, koła, trykwetry, zygzaki, spotykane między innymi na grotach, nożach, ceramice? nieba = słońca, burzy / błyskawicy 27. Podaj nazwę starożytnego pieca hutniczego, w którym odpadem wytopu żelaza był kloc żużla i wskaż część Polski, gdzie odkryto pozostałości wytopu żelaza w postaci szeregów kloców żużla tzw. dymarka, piec kotlinkowy, szybowy piec kotlinkowy, Góry Świętokrzyskie 28. Podaj dwa przykłady narzędzi kowalskich, używanych na naszych ziemiach u schyłku starożytności, od końca okresu lateńskiego (przedrzymskiego) kowadła, cęgi = kleszcze = szczypce, młotki, pilniki, tłoczki = punce, piłki do metalu, oskroby, przecinaki, przebijaki 29. Który lud jako pierwszy w dziejach naszych ziem bił monetę? Celtowie 30. Wymień dwa podstawowe typy grobów ciałopalnych z okresu lateńskiego (przedrzymskiego) i okresu wpływów rzymskich. jamowy, popielnicowy

Uwaga! Pytania z odpowiedziami w formie testowej -a,b,c- mogą zawierać jedną, dwie lub trzy poprawne wersje

1. Kto i o kim pisał: "...ma on trzy tysiące pancernych podzielonych na oddziały a setka ich znaczy tyle co dziesięć setek innych wojowników..."
Ibrahim ibn Jakub o drużynie Mieszka I.

2. Jaka jest najbardziej typowa dla grodów piastowskich konstrukcja wałów?
Podaj przykład grodu, w którym ją zastosowano.
konstrukcja przekładkowa z dolną partią wzmocnioną hakami. np. Gniezno, Poznań

3. Co to jest KRZYWAŚŃ?
a. górna część pastorału,
b. rodzaj sklepienia w kościele gotyckim,
c. określenie jednej z form wsi średniowiecznych


4. Z jakiego okresu i skąd pochodzą znajdowane na terenie Polski monety zwane DIRHEMAMI? Czym tłumaczy się fakt znajdowania w skarbach dużych ilości monet pociętych na kawałki?
Dirhemy arabskie pochodzą z IX- X w. a dzielenie ich na kawałki dowodzi, że kierowano się wartością wagową kruszcu, a nie nominałem monety

5. Leszek Biały prosić miał papieża o zwolnienie ze ślubu pielgrzymki do Ziemi Świętej ponieważ:
a. w Palestynie nie było piwa ani miodu a książę ten innego napoju nie pijał;
b. odniesione na polu bitwy rany nie pozwalały mu na dopełnienie ślubów;
c. skarb państwa nie był w stanie ponieść kosztów takiej wyprawy.

6. Co to są "WICI"?
pęk sznurów rozsyłanych rycerstwu werbowanemu na wyprawę wojenną

7. W jaki sposób przeprawiły się wojska Władysława Jagiełły przez Wisłę w 1410 r.?
po moście pontonowym

8. Z czyich rąk, przez kogo i za jaką cenę, zostały wykupione zwłoki św. Wojciecha, po jego męczeńskiej śmieci?
św. Wojciecha zabili Prusowie podczas misji chrystianizacji Prus, wykupił go Bolesław Chrobry za cenę takiej wagi srebra, ile ważył święty

9. W którym roku odbyły się dwie koronacje Piastów na królów Polski i jakich władców koronowano?
1025 r.; Bolesław Chrobry i Mieszko II

10. Jakie wydarzenie zadecydowało o przeniesieniu stolicy Polski z Gniezna do Krakowa, i kto tego dokonał?
Gniezno zostało zniszczone podczas najazdu Brzetysława czeskiego, a przeniesienia stolicy dokonał Kazimierz Odnowiciel

11. Pierwszego króla Polski (podaj jakiego) pochowano w katedrze:
a. w Gnieźnie;
b. na Wawelu;
c. w Poznaniu.

12. Jakich sposobów używano w okresie średniowiecza, aby zabezpieczyć domostwa przez wilgocią?
podłogi domostw kładziono na legarach a między nie dawano warstwę izolacyjną z faszyny i kory

13. Jaką scenę zawiera ilustracja zawarta w "Mszale rzymskim Mieszka II"?
Księżna lotaryńska Matylda wręcza Mieszkowi II "księgę obrzędów"

14. Opole w średniowieczu to:
a. jedno z najstarszych grodzisk leżące na szlaku handlowym łączącym zachód z Rusią;
b. najmniejsza terytorialna jednostka administracyjno-podatkowa;
c. zrzeszenie kupców

15. Małopolska to ziemia plemion:
a. Mazowszan;
b. Wiślan;
c. Lędzian

16. Powiedzenie "odszczekać oszczerstwo" pochodzi od
a. średniowiecznej kary polegającej na odszczekiwaniu oszczerstwa przez kłamcę siedzącego pod ławą;
b. zwyczaju darowania przez oszczercę pokrzywdzonemu psa;
c. kary skazania na pogryzienie przez psy kłamcy.

17. Wymień przynajmniej 5 surowców, z których wykonywano biżuterię we wczesnym średniowieczu
srebro, żelazo, złoto, kamień, glina, kości, poroże, szkło, bursztyn, pestki, kamienie szlachetne...

18. Chronologiczne zapiski o wydarzeniach historycznych notowane współcześnie to:
a. roczniki;
b. kroniki,
c. pamiętniki

19. Wymień elementy grodu widoczne na rysunku (rysunek był dostępny podczas konkursu):
a - fosa;
b - wał;
c - palisada;
d - majdan - wnętrze grodu;
e - osada przygrodowa, podgrodzie;
f - świątynia - palatium;
g - brama

20. Do czego służyły KAPTORGI?
do przechowywania różnego rodzaju amuletów

21. Jaką nazwę nosi urządzenie do uprawy roli we wczesnym średniowieczu, z jakiego surowca było najczęściej wykonywane? Opisz sposób jego użycia
radło początkowo drewniane w późniejszych okresach okuwane żelazem. Ciągnięte było przez woły

22. Kim byli WAREGOWIE?
Skandynawowie, którzy dotarli na tereny Rusi Kijowskiej i tam współtworzyli to państwo

23. Wymień przynajmniej 3 nazwy bóstw i podaj zakres ich mocy wg wierzeń słowiańskich.
Swaróg, Swarożyc, Perun, Wołos, Światowid

24. Jak określa się zgromadzenie, na którym podejmowano decyzje ważne dla całego plemienia?
Wiec plemienny
Decyzje przyjmowane były:
a. jednomyślnie;
b. większością głosów;
c. stosunkiem 2/3 głosów "za"

25. Jak nazywa się dokument, w którym Mieszko I oddał swe państwo (jakiego określenia użyto jako nazwę tego państwa) pod opiekę Stolicy Apostolskiej? W którym roku został on wystawiony?
Dagome iudex, "państwo gnieźnieńskie" , około 990 r.

26. Czyja córka, a jaka piastowska księżniczka (podaj imię słowiańskie lub skandynawskie), była matką Kanuta Wielkiego, wpisała się w dzieje Skandynawii i zyskała sobie sławę
w sagach ?
Świętosława - Sygryda córka Mieszka i Dąbrówki

27. Jakie ziemie należały już do państwa Mieszka w czasie przyjmowania przez niego chrztu?
Pas ziem środkowej Polski: Wielkopolska, Kujawy, Mazowsze, część Pomorza

28. Kiedy w źródłach pojawia się po raz pierwszy nazwa Polan?
koniec X w.(około 1000 r.)

29. MAŁDRAT to:
a. rodzaj kary stosowanej w okresie średniowiecza głównie w miastach,
b. inaczej mieszek, woreczek,
c. jednostka miary objętości (ok. 1 wozu pełnego zboża), jaką posługiwano się w okresie kolonizacji niemieckiej

30. Jaki element - związany z jeździectwem- jest (w przeciwieństwie do reszty oporządzenia końskiego), jedynym wynalazkiem powstałym na terenach Europy Zachodniej?
ostrogi

1. Co to jest PALATIUM, podaj z czego się składało i gdzie (przynajmniej 2 miejscowości na terenie Polski) odnaleziono ich pozostałości? Jest to budowla wzorowana na małych i średnich rezydencjach cesarskich. Składa się z pałacu połączonego z kaplicą. Np. Ostrów Lednicki, Poznań,Giecz, Przemyśl 2. Podaj czym charakteryzował się obrządek pogrzebowy na terenie Słowiańszczyzny w dobie pogańskiej? Był to obrządek ciałopalny, trudny do uchwycenia przez badania archeologiczne, gdyż prochy były składane w naczyniach ustawianych na niewielkich kurhanach. 3. Co na terenach Słowiańszczyzny spełniało rolę środka płatniczego (pomijając monety)? Płócienne chusteczki- stąd słowo określające transakcję handlową nosi nazwę "płacić", grzywny siekieropodobne, skórki zwierzęce (kuny), krusze soli, misy żelazne 4. Jak nazywa się krzyż, zazwyczaj ozdobny, w którym znajdowały się relikwie, noszony przez dostojników kościelnych? Pektorał 5. Jaka jest najbardziej typowa dla grodów piastowskich konstrukcja wałów? Podaj przykład grodu, w którym ją zastosowano. Konstrukcja przekładkowa z dolną partią umocnioną tzw. hakami(konstrukcja hakowa, np. Gniezno, Poznań 6. O jakim wydarzeniu historycznym pisał w ten sposób Gall Anonim: "...wtedy to Czesi zniszczyli Gniezno i Poznań i zabrali ciało św. Wojciecha..." najazd księcia czeskiego Brzetysława w 1038/1039 r. 7. Jakie ziemie zajmowało plemię Polan? dorzecze środkowej Warty 8. Jak nazywały się srebrne monety używane w Polsce do końca XIII w.? denary 9. Pod jakim imieniem znany jest w Europie św. Wojciech? Adalbert 10. W jakim mieście znajduje się oryginał włóczni Św. Maurycego? A w jakim kopia ofiarowana Bolesławowi Chrobremu przez Ottona III ? Wiedeń, Kraków-skarbiec 11. Władysław Jagiellończyk i Władysław Warneńczyk to: a. bracia; b. ojciec i syn; c. jedna osoba 12. Czy Gall Anonim mógł spotkać się z Mieszkiem I? Uzasadnij. Nie, gdyż Mieszko żył w X wieku, Gall zaś na przełomie XI i XII w. 13. Na Śląsku, w Małopolsce i Wielkopolsce dokonywano lokacji miast na prawie: a. niemieckim; b. czeskim; c. ruskim 14. Powiedzenie "odszczekać oszczerstwo" pochodzi od: a. średniowiecznej kary polegającej na odszczekiwaniu oszczerstwa przez kłamcę siedzącego pod ławą; b. zwyczaju darowania przez oszczercę pokrzywdzonemu psa; c. kary skazania kłamcy na pogryzienie przez psy. 15. Wymień przynajmniej 5 surowców, z których wykonywano biżuterię we wczesnym średniowieczu srebro, żelazo, złoto, kamień, glina, kości, poroże, szkło, bursztyn, pestki, kamienie szlachetne... 16. Wymień elementy grodu widoczne na rysunku (rysunek był dostępny podczas konkursu): a - fosa; b - wał; c - palisada; d - majdan - wnętrze grodu; e - osada przygrodowa, podgrodzie; f - świątynia - palatium; g - brama 17. Co to jest PERGAMIN i kto się nim posługiwał? wyprawiona skóra zwierzęca służąca jako materiał do pisania na nim, głównie przez mnichów. Służyła również do sporządzania dokumentów 18. Jaką nazwę nosi urządzenie do uprawy roli we wczesnym średniowieczu, z jakiego surowca było najczęściej wykonywane? Opisz sposób jego użycia . radło początkowo drewniane w późniejszych okresach okuwane żelazem. Ciągnięte było przez woły 19. Jaki typ hełmu nosi nazwę normańskiego i dlaczego ? Czy takie zabytki spotykane są też na terenie Polski? tzw. hełm z nosalem znany w całej średniowiecznej Europie, a rozpowszechniony przez Normanów; występują, np. znaleziony na Lednicy 20. Któremu ze średniowiecznych kronikarzy zawdzięczamy legendę o smoku wawelskim? Wincenty Kadłubek 21. Wymień przynajmniej 3 nazwy bóstw i podaj zakres ich mocy wg. wierzeń słowiańskich. Swaróg, Swarożyc (władza), Perun (wojskowość), Wołos (gospodarka, opiekun bydła), Światowid (bóg wszechrzeczy) 22. Do śmierci Władysława Jagiełły w 1434 roku - zdaniem Jana Długosza - miało się przyczynić: a. hulaszcze życie króla; b. nocne słuchanie śpiewu słowika; c. morowe powietrze. 23. Co to jest BAPTYSTERIUM? Pomieszczenie zawierające basen chrzcielny 24. Jak nazywa się dokument, w którym Mieszko I oddał swe państwo (jakiego określenia użyto jako nazwę tego państwa) pod opiekę Stolicy Apostolskiej? W którym roku został on wystawiony? Dagome iudex, "państwo gnieźnieńskie", około 990 25. Jakie jest znaczenie słowa: INTYTULACJA ? formuła zawierająca imię wystawcy dokumentu oraz jego tytulaturę np. "My Kazimierz z bożej łaski król Polski..." 26. Jakich sposobów używano w okresie średniowiecza, aby zabezpieczyć domostwa przez wilgocią? podłogi domostw kładziono na legarach, a między nie dawano warstwę izolacyjną z faszyny i kory 27. Jaką scenę zawiera ilustracja zawarta w "Mszale rzymskim Mieszka II"? Księżna lotaryńska Matylda wręcza Mieszkowi II "księgę obrzędów" 28. Co to jest ZAUSZNICA? noszona podobnie jak kabłaczki jako ozdoba głowy na pasku skóry lub płótna. Czasami spełniały rolę kolczyków. Składała się z łukowato wygiętej części nie zdobionej i dolnej upiększanej bogatą dekoracją. 29. Na jakich zabytkach możemy odnaleźć ślady PLATEROWANIA, na czym polegał ten zabieg? platerowanie to pokrywanie warstwą srebra lub złota wytworów z mniej wartościowych metali w celu podniesienia ich wartości i walorów estetycznych (ozdób, militariów). 30. Jak określa się zgromadzenie, na którym podejmowano decyzje ważne dla całego plemienia? wiec plemienny Decyzje przyjmowane były: a. jednomyślnie; b. większością głosów; c. stosunkiem 2/3 głosów "za"

. Kto i kiedy odkrył Biskupin? (podaj imię i nazwisko odkrywcy i rok odkrycia)
Walenty Szwajcer w roku 1933

2. Jaki obrządek pogrzebowy był typowy dla ludności zamieszkującej ziemie Wielkopolski w I tys. p.n.e.?
popielnicowy lub ciałopalny

3. Grobowiec ze stożkowatym nasypem ziemnym na planie koła to kurhan.

4. Jak nazywa się kultura archeologiczna pierwszych rolników na ziemiach polskich?
kultura ceramiki wstęgowej

5. Wymień przynajmniej 3 nowości technologiczne, jakie przynieśli ze sobą Celtowie na ziemie polskie?
- żarna rotacyjne
- żelazne radlice do drewnianych radeł - usprawnili orkę
- masowy wytop żelaza i udoskonalenie technik kowalskich
- koło garncarskie
- produkcja szkła, emalii

6. Jaki lud skandynawski przybył na Pomorze u ujścia Wisły do Bałtyku na przełomie er i jak nazywana jest kultura archeologiczna w Polsce, związana z tym ludem?
Goci, kultura wielbarska

7. Z jakiego języka pochodzi słowo megalit i co ono oznacza?
z j. greckiego, wielki kamień, wielkie kamienne budowle

8. Jaka metoda datowania absolutnego pozwala archeologom ustalić dokładny wiek znalezisk z materiałów organicznych?
metoda C14, metoda węgla radioaktywnego

9. Jakie towary sprowadzano do Imperium Rzymskiego z ziem polskich?
bursztyn, skóry zwierząt, niewolników

10. Co to jest oppidum?
(celtyckie) miasto/osada obronna

11. Wymień 4 funkcje grodu średniowiecznego:
obronna, prestiżowa, administracyjna, gospodarcza, religijna

12. Z jakim wydarzeniem historycznym kojarzy Ci się " Włócznia św. Maurycego"? (podkreśl właściwą odpowiedź):

a ) pokój w Toruniu
b ) chrzest Mieszka I
c ) bitwa pod Cedynią
d) zjazd gnieźnieński
e) zabójstwo św. Stanisława

13. Ułóż w kolejności chronologicznej kultury archeologiczne znane z ziem polskich. Dla najstarszej użyj cyfry 1 a dla najmłodszej cyfry 6
przykład:
Słowianie           7

kultura pomorska	5
kultura pucharów lejkowatych	2
kultura łużycka	4
kultura magdaleńska	1
kultura trzciniecka	3
kultura jastorfska	6

14. Skąd pochodzi ceramika typu terra sigilata znajdowana na ziemiach polskich w okresie rzymskim?
z Imperium Rzymskiego lub Rzymu lub prowincji rzymskich

15. Zaznacz parę najstarszych gatunków zbóż na ziemiach polskich:
a) pszenica i żyto
b) owies i pszenica
c) pszenica i jęczmień

16. Wymień przynajmniej 3 gatunki hominidów i człowiekowatych:
Australopithecus (Australopitek)
Homo erectus (Pitekantrop)
Homo habilis
Homo sapiens Neanderthalensis (Neandertalczyk)
Homo sapiens sapiens (człowiek rozumny)

17. Drapacze, rylce, zbrojniki to narzędzia wykonane z krzemienia (wymień surowiec) w epoce paleolitu i mezolitu, w starszej i środkowe epoce kamienia

18. Połącz ze sobą kulturę archeologiczną i charakterystyczny dla niej obiekt?

kultura łużycka	Biskupin
kultura pomorska	urny twarzowe
kultura pucharów lejkowatych	megality
kultura magdaleńska	rysunki w jaskiniach
kultura wielbarska	bransolety żmijowate

19. Podaj nazwę ostatniego zlodowacenia w Polsce.
zlodowacenie Wisły, zlodowacenie bałtyckie, Vistulian

20. Jaką nazwę nosi góra na Śląsku, która słynie z kamiennych rzeźb, m. in. "niedźwiedzicy" i była w przeszłości miejscem kultu
Ślęża

21. Skąd pochodzi nazwa "kultura łużycka"?
Nazwa pochodzi od nazwy krainy geograficznej - Łużyc, - miejsca znalezienia pierwszych pozostałości tej kultury.

22. Podaj nazwę ozdoby, którą w pierwszych wiekach naszej ery ludzie spinali szaty (najczęściej na ramionach)
zapinka lub fibula

23. Podaj nazwę wzoru geometrycznego zdobiącego naczynia w ostatnim wieku p.n.e. oraz pierwszych wiekach
meander

24. Wymień miejscowość, w której znajduje się sławna kopalnia krzemienia pasiastego?
Krzemionki Opatowskie

25. Co to jest "neolityzacja"? (zaznacz jedną prawidłową odpowiedź)?
a) specjalna technika obróbki kamieni
b) proces kulturowy
c) nie ma takiego terminu archeologicznego

26. Jaki specjalista zajmuje się badaniem szczątków roślinnych odkrytych podczas wykopalisk
paleobotanik, archeolog botanik, botanik

27. Wymień 4 główne grody państwa pierwszych Piastów
Poznań, Gniezno, Giecz, Ostrów Lednicki

28. Które z wymienionych przedmiotów nie mogłyby się znaleźć w wyposażeniu neolitycznego domu (wymień, co najmniej cztery)?
1/ naczynia gliniane ręcznie lepione
2/ naczynia gliniane obtaczane na kole garncarskim
3/ siekiery z krzemienia
4/ siekierka z miedzi
5/ drewniane łyżki
6/ pucharek ze szkła
7/ koszyki plecione z trzciny
8/ kociołek z brązu
9/ igły żelazne
10/ warsztat tkacki
11/ srebrne monety
12/ bursztynowe ozdoby
13/ odzież z lnu
14/ odzież z wełny

29. Wymień przynajmniej 4 plemiona polskie:
Ślężanie, Dziadoszanie, Polanie, Wierczanie, Opolanie, Słupianie, Trzebowianie, Golęszyce, Bobrzanie, Lędzianie, Goplanie, Pyrzyczanie, Wolinianie, Mazowszanie, Wiślanie, Pomorzanie

30. Jak nazywają się rezydencje piastowskich władców?
palatia, zespoły pałacowo-sakralne

1. Jak nazywa się inaczej urna, w której umieszczano przepalone, ludzkie szczątki? popielnica 2. W XIX wieku Ch. J. Thomsen posługując się kryterium surowca używanego do wytwarzania narzędzi zaproponował podział pradziejów na trzy epoki: kamienia, brązu i żelaza. 3. Brąz to stop miedzi i cyny lub arsenu ? 4. Jak nazywana jest w archeologii pionowa kolejność warstw osadów? stratygrafia 5. Kiedy i gdzie pojawili się Celtowie na ziemiach polskich? na Śląsku/w południowej Polsce, w IV w p.n.e. 6. Jakie zwierzęta domowe były grzebane w odrębnych grobach w okresie rzymskim? psy 7. Jak nazywa się starożytny szlak handlowy prowadzący z Imperium Rzymskiego na południowe wybrzeże Bałtyku? szlak bursztynowy 8. Wymień przynajmniej 4 królów polskich z dynastii Piastów: Bolesław Chrobry, Mieszko II, Bolesław Śmiały, Przemysł II, Władysław Łokietek, Kazimierz Wielki 9. Wymień przynajmniej 4 plemiona polskie: Ślężanie, Dziadoszanie, Polanie, Wierczanie, Opolanie, Słupianie, Trzebowianie, Golęszyce, Bobrzanie, Lędzianie, Goplanie, Pyrzyczanie, Wolinianie, Mazowszanie, Wiślanie, Pomorzanie 10. Jaka nowość w technologii wyrobu narzędzi kamiennych została wprowadzona w neolicie? gładzenie 11. Jaki specjalista zajmuje się badaniem kości zwierzęcych wykopanych podczas wykopalisk archeozoolog, zoolog lub archeolog-zoolog 12. Wymień przynajmniej 3 gatunki hominidów i człowiekowatych: Australopithecus (Australopitek) Homo erectus (Pitekantrop) Homo habilis Homo sapiens Neanderthalensis (Neandertalczyk) Homo sapiens sapiens (człowiek rozumny) 13. Co to jest pięściak i w jakim okresie występował? narzędzie krzemienne, w paleolicie / starszej epoce kamienia 14. Jak nazywa się metoda ustalania wieku znalezisk drewnianych stosowana w archeologii? dendrochronologia 15. Jaką nazwę nosi góra na Śląsku, która słynie z kamiennych rzeźb, m. in. niedźwiedzicy"" i była w przeszłości miejscem kultu Ślęża 16. Podaj nazwę ozdoby, którą w pierwszych wiekach naszej ery ludzie spinali szaty (najczęściej na ramionach) zapinka lub fibula 17. Wymień miejscowość, w której znajduje się sławna kopalnia krzemienia pasiastego? Krzemionki Opatowskie 18. Jakich surowców nie używano w neolicie na ziemiach polskich (podkreśl przynajmniej cztery). a) drewno b) bursztyn c) brąz d) szkło e) poroże f) kamionka g) owcza wełna h) glina i) krzemień j) kora drzew k) kości zwierząt l) żelazo ł) jedwab 19. Kto i kiedy odkrył Biskupin? (podaj imię i nazwisko odkrywcy i rok odkrycia) Walenty Szwajcer w roku 1933 20. Jak nazywa się nauka badająca współcześnie żyjące grupy ludzkie, ich działalność, wytwory w celu zrozumienia ludzi żyjących w przeszłości. etnoarcheologia ew. etnologia/etnografia 21. Podaj nazwę wzoru geometrycznego zdobiącego naczynia w ostatnim wieku p.n.e. oraz pierwszych wiekach meander 22. Skąd pochodzi nazwa "kultura łużycka"? Nazwa pochodzi od nazwy krainy geograficznej - Łużyc, - miejsca znalezienia pierwszych pozostałości tej kultury. 23. Jak nazywa się najbardziej charakterystyczna ozdoba noszona przez kobiety w średniowieczu? kabłączki (skroniowe) 24. Połącz ze sobą kulturę archeologiczną i charakterystyczny dla niej obiekt? kultura łużycka Biskupin kultura pomorska urny twarzowe kultura pucharów lejkowatych megality kultura magdaleńska rysunki w jaskiniach kultura wielbarska bransolety żmijowate 25. Z jakim wydarzeniem historycznym kojarzy Ci się " Włócznia św. Maurycego"? (podkreśl właściwą odpowiedź): a ) pokój w Toruniu b ) chrzest Mieszka I c ) bitwa pod Cedynią d) zjazd gnieźnieński e) zabójstwo św. Stanisława 26. Z jakiego języka pochodzi słowo megalit i co ono oznacza? z j. greckiego, wielki kamień, wielkie kamienne budowle 27. Wymień 4 funkcje grodu średniowiecznego: obronna, prestiżowa, administracyjna, gospodarcza, religijna 28. Co to jest oppidium? (celtyckie) miasto/osada obronna 29. 4. Jak nazywa się pierwsza kultura archeologiczna rolników na ziemiach polskich? kultura ceramiki wstęgowej 30. Ułóż w kolejności chronologicznej kultury archeologiczne znane z ziem polskich. Dla najstarszej użyj cyfry 1 a dla najmłodszej cyfry 6 przykład: Słowianie           7 kultura pomorska 5 kultura pucharów lejkowatych 2 kultura łużycka 4 kultura magdaleńska 1 kultura trzciniecka 3 kultura jastorfska 6

---