Istota makroekonomii

Ustroje gospodarcze

Czym makroekonomia różni się od mikroekonomii ?

„całość nie jest sumą części”

• efekty synergii (2 + 2 = 5), efekty zewnętrzne

• koszty transakcyjne

„efekty uboczne” polityki makroekonomicznej

np. problem siedmiu chorób Janosa Kornai'a - leczenie każdej z nich powoduje pogłębienie objawów innej:

• inflacja restrykcyjna polityka monetarna ?

• bezrobocie wzrost wydatków rządowych ?

• deficyt (w sensie nierównowagi popytowej lub podażowej)

• zadłużenie narodu dewaluacja waluty ?

• trudności wzrostu obniżenie stóp procentowych ?

• szkodliwa nierówność (w sensie alokacji zasobów) bezpłatne świadczenia, progresywny system podatkowy?

• biurokratyzacja zmniejszenie liczby instytucji państwowych ?

dobra wspólne i wartości narodowe

np. środowisko naturalne, religia, kultura, sztuka

Ustroje gospodarcze - podstawowe pojęcia:

Sytuacja gospodarcza - zmienia się wtedy, gdy zmienia się ilość dóbr pozostających w gestii danego podmiotu.

Czynność gospodarcza - działanie, którego bezpośrednim rezultatem staje się bądź zmiana sytuacji gospodarczej, bądź zapobieżenie zajściu takiej zmiany. Wyróżnia się czynności zakazane, nakazane, zastrzeżone, uniemożliwione.

Ustrój gospodarczy - stanowią go te reguły prawne, które przesądzają o tym, komu oraz jakie przysługują prawa do posiadania oraz kto i jakie może bądź musi wykonywać czynności gospodarcze (tzn. jakie obowiązują zakazy i nakazy).

„Triada własności”:

1. prawo przekazywania uprawnień własnościowych do danego dobra

2. prawo do prowadzenia działalności gospodarczej przy użyciu danego dobra (w sensie realizacji nadwyżki ekonomicznej)

3. prawo do użytkowania dobra w granicach jego fizycznych właściwości

Jakie są wyróżniki ustrojów gospodarczych?:

1/

Gospodarka liberalna - ilość czynności gospodarczych zastrzeżonych dla państwa oraz czynności nakazanych jest wysoce ograniczona.

Gospodarka zetatyzowana - ilość czynności gospodarczych zastrzeżonych dla państwa oraz czynności nakazanych jest duża.

2/

Gospodarka centralnie zarządzana - obowiązuje nakaz wykonywania „dyrektyw” gospodarczych oraz zakaz zaopatrywania się w czynniki produkcji poza „rozdzielnikiem”

Gospodarka rynkowa - nie obowiązują „dyrektywy” i „rozdzielnik”

3/

Ustrój klasowy - część ludności objęta jest z racji pochodzenia większą liczbą zakazów i nakazów wykonywania czynności gospodarczych.

4/

Kapitalizm - większość dóbr gospodarczych jest własnością prywatną przynajmniej w sensie pkt. 1 i 2 z „triady własności”.

Socjalizm - większość dóbr gospodarczych jest własnością bądź państwową, bądź prywatną, lecz w tym ostatnim przypadku ograniczona jedynie do pierwszej grupy uprawnień

5/

Ustrój demokratyczny - całe społeczeństwo lub klasa uprzywilejowana wyposażona jest w mechanizmy wyborcze za pomocą których może wpływać na obowiązujące prawo.

Ustrój dyktatorski - stanowienie prawa odbywa się z pominięciem mechanizmów wyborczych

NIERÓWNOŚCI SPOŁECZNE A USTRÓJ GOSPODARCZY

Miary nierówności w Polsce:

• minimum socjalne, tj. minimum potrzeb społecznie uzasadnionych (wydatki na żywność i mieszkanie, edukacja, zdrowie, kultura, transport, rekreacja)

• minimum egzystencji, tj. próg ubóstwa skrajnego (pomija potrzeby związane z wykonywaniem pracy zawodowej, komunikacją, kulturą i wypoczynkiem)

• ubóstwo relatywne - procent mediany lub średnich wydatków gospodarstw domowych (w Polsce 50% ogółu średnich wydatków)

• oficjalna granica ubóstwa - w Polsce wysokość minimalnej emerytury

Międzynarodowe miary nierówności:

• wskaźnik ubóstwa (odsetek populacji poniżej progu, np. w USA dla czteroosobowej rodziny ok. 16 tys USD)

• luka ubóstwa (ile społeczeństwo musi zapłacić za wsk. ubóstwa równy zero)

• granica ubóstwa - miernik Molly Orshansky (przeciętny udział żywności w dochodzie do potęgi -1 pomnożony przez minimalne wydatki rodzin o różnej wielkości )

• miernik Daltona-Atkinsona (część produktu społecznego, którą społeczeństwo jest gotowe poświecić w zamian za egalitarny podział dochodów)

KRZYWA LORENZA

Minimum egzystencji (2003)

Typ gospodarstwa	Liczba osób	Symbol	Minimum socjalne	Minimum socjalne per capita
Pracownicze	1-osobowe	M+K/2	354,8	354,8
Pracownicze	2-osobowe	M+K	583,6	291,8
Pracownicze	3-osobowe	M+K+DM	907,9	302,6
Pracownicze	3-osobowe	M+K+DS	906,2	302,1
Pracownicze	4-osobowe	M+K+DM+DS	1236,6	309,2
Pracownicze	5-osobowe	M+K+DM+2xDS	1559,5	311,9
Emeryckie	1-osobowe	M+K/2	351,2	351,2
Emeryckie	2-osobowe	M+K	576,5	288,2

Pytania:

1/ Scharakteryzuj ustrój gospodarczy w Polsce w okresie międzywojennym. Czy możliwe jest stworzenie ustroju dyktatorskiego, kapitalistycznego, liberalnego i centralnie zarządzanego ? Czy socjalizm może być liberalny?

2/ Scharakteryzuj ustrój gospodarczy Polski po roku 1990 ? W jakim kierunku twoim zdaniem będzie on zmierzał w przyszłości?

3/ Scharakteryzuj ustrój gospodarczy dominujący w średniowiecznej Europie.

4/ W jaki sposób zakres uprawnień własnościowych w rękach podmiotów ekonomicznych jest uzależniony od ustroju gospodarczego?

5/ Czy „surowe” prawo karne jest wyrazem wysokiego stopnia etatyzacji państwa ? Odpowiedź uzasadnij.

6/ Czy społeczeństwo klasowe w rozumieniu marksowskim miałoby rację bytu w dzisiejszych czasach?

7/ Skąd biorą się zawodności rynku w sensie mechanizmu alokującego zasoby poprzez konfrontację popytu i podaży?

8/ Co oznacza „sprawiedliwość społeczna” w gospodarce rynkowej?

9/ Czy nierówność i niesprawiedliwość w gospodarce narodowej oznaczają to samo?

10/ Po co nam państwo w gospodarce rynkowej?

Bazyli Czyżewski, materiały pomocnicze do ćwiczeń z makroekonomii

Współczynnik Giniego jest ilorazem pola figury OGHIJ ponad krzywą Lorenza i pola trójkąta ONJ.

Poniżej minimum socjalnego żyje w Polsce ogółem ok. 50% ludności, poniżej relatywnej granicy ubóstwa - 15%, a poniżej minimum egzystencji - 5 %

---