choroba	śledziona	wątroba	płuca	serce, naczynia	mózg, nerwy	żołądek, jelita	nerki	ukł. rozrodczy	skóra, mięśnie, kości	węzły chłonne
WĄGLIK	- typowe ostre obrzmienie wąglikowe, powierzchnia gładka, torebka silnie napięta, z pow. Przekroju wynicowuje się bryjowata miazga	Posocznica -przekrwie zastoinowe	Posocznica: - przekrwienie i wybroczyny	Posocznica: uszkodzenie naczyń dalej wybroczyny i wylewy krwi do tkanek - pod nasierdziem liczne smugowate wylewy krwi - zwyrodnienie mięśnia sercowego	- porażenie ośrodka oddechowego i dalej śmierć Posocznica: - przekrwienie i wybroczyny w mózgu i oponach - nagłe wylewy krwi do opon i nagła śmierć, apoplexia intermeningealis	- w jelitach cienkich namnażają się laseczki Posocznica: - w jelitach rozlane lub ogniskowe krwotoczno- martwicowe zapalenie, tzw. karbunkuł Postać ogniskowa - karbunkuł /pustula maligna/- krwotoczne wyniesione ponad bł. śl. ognisko barwy czerwonej, pokryte włóknikowym nalotem, z czarnym strupem na szczycie; po odpadnięciu strupa zostaje owrzodzenie - owce, świnie i mięsożerne, nie bydło	- przekrwie zastoinowe		- powstają obrzęki (jak w zarażeniu mało laseczek obrzękotwórczych to mały), a jak ukł. odpornościowy zwalczy zarazę to tylko postać obrzękowa wybroczyny Posocznica: rozkład gnilny tkanek po śmierci, z naturalnych otworów sączy się ciemna , słabo krzepnąca krew, bł. śluzowe są zastoinowo przekrwione, obrzęki, wybroczyny Postać skórna: Krwisty obrzęk zapalny	- przynależn do miejsca obrzęku są ciemnoczerwone, powiększon, soczyste, przzekrwion
PRYSZCZYCA			- pęcherze pierwotne w jamie nosowej i potem wtórne i dalej tworzą się nadżerki - podsurowicze wylewy krwawe	- uszkodzenie mięśnia sercowego - podsurowicze wylewy krwawe - w worku osierdziowym dużo płynu surowiczego Postać złośliwa: - nierodne zapalenie m. sercowego, bez pęcherzy, często to u silnego bydła i dalej tygrysowy wygląd - dalej skrzepy krwi w lewej komorze	- uszkodzenie	- pęcherze pierwotne na podniebieniu twardym - pęcherze i wrzody od jamy ustnej do przełyku, przedżołądków i robią się strupy - w trawieńcu i jelitach wybroczyny, obrzęki zapalne, fałdy spiralne trawieńca przekształcają się w grube, galaretowate obrzęki z ciemnobrunatnymi strupami i owrzodzeniami		- ronienia	- uszkodzenie mięśni, zwyrodnianie szklisto- woskowe - pęcherze na wargach, szczęce, policzkach, na skórze i bł. śluzowej i dalej nadżerki - pęcherze u podstawy rogów, szpary międzyracicznej, wymieniu - ropnie podskórne, kości - wosokowate zapalenie stawów
BRUCELOZA	Układ rozrodczy: Wody płodowe - mętne, brudno-czekoladowe. Bł. płodowe - obrzękłe, surowiczo nacieczone, galaretowate, usiane wybroczynami, pokryte włóknikiem lub śluzowo-ropnym wysiękiem, obecne są szarożółte ogniska martwicowe Pomiędzy bł. śl. macicy, a kosmówką gromadzi się brudnożółty, bezwonny płyn z kłaczkami rozpadłych tkanek i wysięk czekoladowy, śluzowy. Płód - obrzęk skóry, tk. podskórnej i międzymięśniowej, worka osierdziowego i pępowiny; w jamach ciała gromadzi się surowiczo-krwisty płyn; bł. surowicze usiane są wybroczynami; ogniska zapalno-martwicze w narządach i ww. chł.; ropno-włóknikowe zapalenie płuc; kłaczkowata, cytrynowa zawartość trawieńca z licznymi bakteriami; nalot włóknikowy na bł. śl. przedżołądków, ostry, nieżytowy lub krwotoczny stan zapalny jelit. Buhaje: jądra; 2 postacie: 1) postać ostra, martwicowa - powiększenie jąder i najądrzy (odczyn zapalny osłonek), nagromadzenie wysięku ropno-włóknikowego w jamie pochwowej; ogniska martwicowe w miąższu jąder i najądrzach 2) postać przewlekła, ziarniniakowa - mikroskopowe, prosówkowe ziarniniaki /brucelloma/ i zwłóknienie jądra /fibrosis testis/ Bruceloza pęcherzyków nasiennych - ostra (powstawanie torbieli retencyjnych, ropni, martwaków i wylewów krwi) lub przewlekła (łącznotkankowe stwardnienie pęcherzyków i silne zgrubienie otoczki)
OSPA BYDŁĄ			czasem skóra śluzawicy, bł. śl. początkowego odcinka przewodu i oddechoweg			bł. śl. początkowego odcinka przewodu pokarmowego ROZWÓJ ZMIAN WSZĘDZIE TAKI SAM: różyczkowe zaczerwienienie skóry /stadium erythematosum, roseola variolosa/ -> grudki /stadium papulosum/ -> wielokomorowy pęcherzyk /stadium vesiculosum/ -> ropna krosta /stadium pustulosum/ -> brązowy strup /stadium crustosum/ -> strupy odpadają po ok. 2tyg. /stadium decrustationis/, Przy krowiance strupy są jasne, bo nie ma wybroczynowości. Przy zakażeniach powikłanych może być miejscowa martwica tkanek, ropowica i zapalenie wymienia.		Skóra strzyków i wymienia, sromu (samce: moszna)	Skóra głowy, szyi, przyśrodkowej str. ud, podbrzusza
KOLIBAKTERIOZA CIELĄT	Nadostra postać posocznicowa: -śledziona powiększona	Nadostra postać posocznicowa: - wątroba podtorebkowe wybroczyy, zwyrodnienie miąższow pęcherzyk żółciowy wypełniony gęstą ciemnozieloną żółcią - obrzęk i przekrwie	Nadostra postać posocznicowa - obrzęk płuc, zapalenie		Nadostra postać posocznicowa - obrzęk i zapalenia opon i mózgu	Nadostra postać posocznicowa: - wybroczyny na bł. śl. i sur. -Ostra postać posocznicowa: - ostre nieżytowe zapalenie trawieńca i jelit cienkich, ściana pokryta śluzem, wybroczyny i nadżerki na bł. śl.; serowata treść pokarmowa trawieńca, treść jelit cienkich wodnista, z pęcherzykami gazu, o nieprzyjemnym zapachu Postać jelitowa: zapalenie bł. śl. przewodu pok. w różnym nasileniu i obrzęk ww. chł. krezkowych, brak wybroczynowości. Postać toksemiczna: obraz negatywny	Nadostra postać posocznicowa: -zwyrodnien miąższowe - obrzęk i przekrwieni -podtorebk wybroczyny		Nadostra postać posocznicowa - obrzęk i zapalenie stawów,	Nadostra postać posocznicowa: - węzły chłonne krezkowe powiększone, soczyste, przekrwion
SALMONELLOZA BYDŁĄ	Przebieg przewlekły i podostry: - zmiany martwiczo-zapalne, śledziony Przebieg ostry: powiększona o gumowej konsystencji i ciemnoczerwonym zabarwieniu, z licznymi wybroczynami - objaw patognomiczny	Przebieg przewlekły i podostry: - zmiany martwiczo-zapalne wątroby (patognomiczne), martwica skrzepow, ziarniniaki (guzki paratyfusowe), marskość przerostowa z objawami żółtaczki Przebieg ostry: - obrzęk i zwyrodnieni		Przebieg ostry: -wybroczynowość nasierdzia i narządów - mięsień sercowy jest zwyrodniały, matowy, wiotki, z wybroczynami pod nasierdziem - dominują zmiany w klatce piersiowej - żółtoczerwony wysięk z domieszką włóknika (zapalenie nieżytowo-ropne) w płucach (gł. doczaszkowe i dolne partie środkowych płatów)	Przebieg ostry: - rzadko jest zapalenie opon mózgowych	Przebieg nadostry: obraz ujemny Przebieg ostry: - bł. śl. trawieńca i jelit cienkich jest przekrwiona i obrzękła, jelita są gazowo wzdęte, zawierają płynna treść pokarmową, może być krew, w jelicie biodrowym może być zapalenie dyfteroidalne (szarożółty nalot martwiczy)	Przebieg przewlekły i podostry: - zmiany martwiczo-zapalne nerek		Przebieg przewlekły i podostry: - zmiany martwiczo-zapalne szpiku kostnego Przebieg ostry - stawy i pochewki ścięgnowe mogą być obrzękłe, torebka stawowa zgrubiała	Postać ostra - ww. chło. krezkowe są obrzękłe, przekrwio, marmurkowate, zawierają ziarniniaki zapalne, serowaciejące w centrum
PASTRERELLOZA BYDŁĄ	-przekrwie i zwyrodnienie, -krwawe ogniska w śledzionie	-przekrwie i zwyrodnienie	-wybroczynowość i wylewy krwi w płucach -nieżyt górnych dróg oddechowych -zmienione płuca, powiększone, twarde, bezpowietrzne, brązowo czerwone, odoskrzelowe włóknikowe zapalenie i surowiczo-włóknikowe zapalenie opłucnej (nalot), pozostałe marmurkowate -W oskrzelach biały lub czerwony pienisty płyn, skrzepy włóknika drzewkowato rozgałęzione -opłucna i bł. śl. górnych dróg oddechowych usiane są licznymi wybroczynami -w jamach opłucnowych surowiczo-krwisty	-zakrzepy w naczyniach prowadzą do rozległych serowatych martwic. -w jamach ciała jest płyn surowiczy z domieszką krwi		-krwotoczne zapalenie trawieńca (może przechodzić w włóknikowe) Różnicowanie: zaraza płucna (pastereloza ma ostrzejszy przebieg i od początku występują zmiany martwicze)	-przekrwienie i zwyrodnienie		-wybroczynowość i wylewy krwi w bł. śl., mięśniach -surowicze obrzęki głowy, gardła i szyi, języka (siny)	obrzęk i krwotoczne nacieczenie węzłów chłonnych
ZARAZA PŁUCNA BYDŁA	Układ oddechowy: -zapalenie włóknikowe połowy płuc (płat środkowy i doogonowy) + zapalenie włóknikowe opłucnej (patognomiczny, nalot do 1-2cm) + w jamie opłucnej jest 15-20l płynu surowiczego ze strzępkami włóknika -powierzchnia płuc na przekroju ma pstry, marmurkowaty wygląd -płuca zrośnięte są z opłucną -obok tkanki zdrowej są zraziki niedodmowe, ogniska zwątrobienia -rozstrzeń oskrzeli. -obrzęk zapalny tk. śródmiąższowej i jej rozrost; słoninowate ogniska martwicowe, martwaki -okołonaczyniowe ogniska organizacji /organisatio perivascularis/ - grube, łącznotkankowe płaszcze Układ krwionośny -zakrzepy w naczyniach chłonnych i krwionośnych (zwłaszcza tętniczych) Różnicowanie: pasterelloza
IBR- IPV BYDŁĄ	Zakaźne zapalenie nosa i tchawicy bydła - IBR: - Zapalenie górnych dróg oddechowych. - Łagodna postać - nieżytowe zapalenie bł. śl. nosa, gardła i tchawicy; obecność strupów na śluzawicy. - Postać ciężka - wtórne zakażenie bakteryjne - ropno-włóknikowe (miejscami dyfteroidalne) zapalenie bł. śl. górnych dróg oddechowych, z nadżerkami i owrzodzeniami. - Postać przewlekła - nieżytowe zapalenie oskrzeli i płuc (u cieląt może być nieżytowo-ropne lub włóknikowe) Zapalenie mózgu i opon: Rozpoznanie histologiczne - nierodne, limfocytarne zapalenie istoty białej i szarej Ronienia: Zmiany tylko u płodu: nagromadzenie surowiczego płynu w jamach ciała, wynaczynienia krwi w bł. surowiczych, ogniska martwicowe i wewnątrzjądrowe ciałka wtrętowe w kom. otaczających w wątrobie Otręt bydła - IPV/Vulvovaginitis pustulosa infectiosa bovum/: Samice: Silne przekrwienie, zaczerwienienie, obrzęk bł. śl. przedsionka pochwy, warg sromowych, ud, wymienia, śluzowo-ropny wypływ z pochwy -> -> po 2-3 dniach pojawiają się pęcherzyki z surowiczą zawartością, ulegającą zropieniu (krosty), w okolicy łechtaczki, warg sromowych -> -> po pęknięciu zostają nieregularne nadżerki i owrzodzenia o wałowatych brzegach, z których sączy się żółtawy, kleisty płyn (czasem z domieszką ropy); goją się w ciągu 8-10dni, bez blizn. Przerośnięte grudki chłonne - czerwone guzki. Śródjądrowe ciałka wtrętowe w nabłonku bł. śl. w 2-4dniu choroby. Samce: Zaczerwienienie i obrzęk bł. śl. żołędzi, prącia, napletka (może prowadzić do stulejki i załupki) -> -> po 2-3dniach powstają liczne krosty, przekształcające się we wrzodziejące nadżerki, pokryte dyfteroidalnym nalotem (żołędź) -> -> zdrowienie po 3-4tyg., naloty odpadają. Utrzymuje się obrzęk grudek chłonnych
CHOROBA BŁON ŚLUZOWYCH I WIRUSOWA BIEGUNKA BYDŁA	-zwyrodnie narz. miąższowych	-zwyrodnie narz. miąższowych	-zapalenie płuc - śluzawica, jamy nosowe - nadżerki i płaskie owrzodzenia - przełyk - brązowe, podłużne nadżerki i szarobiałe wyniosłości z martwiczych kom. nabłonkowych			zmiany są podobne - różnią się nasileniem: - bł. śl. jamy ustnej - rozlane nieżytowe zapalenie, drobne ogniska martwicowe otoczone obwódką przekrwienia, nieregularne czerwone nadżerki na podniebieniu twardym, dziąsłach, policzkach - żwacz i księgi - zmiany jak w jamie ustnej; trawieniec - przekrwienie i obrzęk, płaskie owrzodzenia z jasną obwódką do 2cm - jelita - podłużne owrzodzenia pokryte dyfteroidalnym nalotem, różnicowanie: pomór bydła, głowica bydła	-zwyrodnie narz. miąższowych		- zapalenie i zmętnienie rogówki - skóra głowy, dolnej pow. ogona, okolice narz. płc., szpara międzyraciczna - nadżerki i owrzodzenia	- węzły chłonne głowy i szyi - krwistoczer barwa -powiększo grudki chłonne jelit i płytki Peyera (mogą ulegać martwicy i być pokryte skrzepami krwi lub dyfteroidalno-włóknikowymi nalotami
GŁOWICA BYDŁĄ	Postać posocznicowa (nadostra): - obraz negatywny lub zwyrodnienie i powiększenie śledziony		Postać głowowo-oczna i jelitowa: -bł. śl. górnych dróg oddechowych jest sina, wybroczyny, ropno-włóknikowe zapalenie		Postać nerwowa: - opony mózgu - przekrwione, nacieczone płynem surowiczym - komory mózgu - dużo żółto-czerwonego, mętnego płynu - mózg - nieropne zapalenie	Postać posocznicowa (nadostra): - obraz negatywny lub zwyrodnienie miąższowe narządów, powiększenie śledziony i ww. chł., zapalenie przewodu pokarmowego Postać głowowo-oczna i jelitowa: - bł. śl. jamy ustnej jest obrzękła, przekrwiona, pokryta włóknikowym nalotem, pod którym są nadżerki, owrzodzenia - bł. śl. trawieńca i jelit jest zapalnie zmieniona, wykazuje obrzęk i przekrwienie, wybroczyny i nalot włóknika Różnicowanie: pomór bydła, Mucosal Disease (w głowicy są nacieki limfohistiocytarne w przydance naczyń i histiocytów w nerkach, wątrobie - trójkąt Glissona, płucach oraz włóknikowe zwyrodnienie i martwica małych naczyń krwionośnych	Postać głowowo-oczna i jelitowa: - nerki - liczne, słoninowat guzki do 1cm średnicy (nacieki kom. limfocytarnych) -wybroczyny, krwawienia w miedniczkach nerkowych, cewce i pęcherzu moczowym		Postać głowowo-oczna i jelitowa: - skóra - osutka grudkowa i pęcherzykowa, tworzenie się grubych strupów i wypadanie włosów - może dojść do martwicy i zgorzeli kości sitowych, rogi obluzowują się i odpadają	Postać głowowo-oczna i jelitowa: - węzły chłonne - zanik limfocytów i rozplem limfoblastów i makrofagów (patognomiczny) Postać posocznicowa (nadostra): - obraz negatywny lub powiększeni ww. chł.,
ENTEROTOKSEMIA BYDŁA			-wyciek z nozdrzy - pienisty, krwisty płyn -bł. śl. jam nosowych jest obrzękła i przekrwiona	-jamy ciała (gł. worek osierdziowy) wypełnione są płynem surowiczym lub surowiczo-krwistym, niekiedy skrzepłym i galaretowatym		-w jamie brzusznej płyn może zawierać nitki włóknika -trawieniec i jelito cienkie - ostre, nieżytowe lub krwotoczne zapalenie, owrzodzenia -bł. śl. przew. pok. mają liczne wybroczyny			-tk. podskórna przedniej części ciała jest surowiczo-krwisto nacieczona
BRADSOT PÓŁNOCNY	-narządy wewn. są zwyrodniał, bł. śl. pokryte wybroczynami	-narządy wewn. są zwyrodniałe,bł. śl. pokryte wybroczynami	-w jamie opłucnowej znajduje się większa ilość wysięku krwistego.	-w jamie osierdziowej znajduje się większa ilość wysięku krwistego.		-w jamie otrzewnowej znajduje się większa ilość wysięku krwistego Zmiany w przewodzie pokarmowym: - ostre nieżytowe lub krwotoczne zapalenie trawieńca i dwunastnicy - w trawieńcu jest mała ilość śluzowej, czerwonawej treści - bł. śl. jest obrzękła, ogniskowo lub rozlanie przekrwiona - w odźwierniku widać odgraniczone ogniska krwotoczno-zapalne - jelita pokryte są włóknikiem i pozlepiane	-narządy wewn. są zwyrodniał, bł. śl. pokryte wybroczynami	-narządy wewn. są zwyrodniałe, bł. śl. pokryte wybroczynami	- zwłoki są wzdęte gazowo i szybko ulegają rozkładowi -tkanka podskórna jest obrzękła. -mięśnie przyjmują barwę ciemnoczerwoną
MARTICOWE ZAPALENIE WĄTROBY OWIEC		- ogniska martwicowe biało żółte, otoczone pasem przekrwienia, z młodymi motylicami w centrum		-zastoje krwi, obrzęki tk. podskórnej, wysięki surowiczo-krwotoczne do jam ciała, wybroczyny sercu		-zastoje krwi, obrzęki tk. podskórnej, wysięki surowiczo-krwotoczne do jam ciała, wybroczyny w trawieńcu, dwunastnicy, sercu różnicowanie: szelestnica, para szelestnica trawieńca, enterotoksemia, ostra inwazja motylicy			-obrzęki tk. podskórnej
LISTERIA			-obrzęk	-zwyrodnienie mięśnia sercowego	-uszkodzenie śródbłonka naczyń krwionośnych mózgu - przesięki, obrzęk kom. makrogleju, symetryczne ogniska rozmiękczynowe w podwzgórzu, zwojach, kom. Purkinjego móżdżku	-wybroczyny na bł. surowiczych	nerki - pośmiertne procesy proteolizy - obrzękłe, rozmiękłe. bryjowate (pulpy kidney)			-węzły chłonne śródpiersiowe są powiększone, krwisto nacieczone.
SZELESTNICA			-w jamach ciała gromadzi się czerwonawy, surowiczy płyn. -płuca przekrwienie zastoinowe i obrzęk	-w jamach ciała gromadzi się czerwonawy, surowiczy płyn. -narządy, szczególnie serce, wykazują cechy zwyrodnienia miąższowego -u cieląt zdarza się zapalenie wsierdzia -krew w sercu i naczyniach jest ciemna, skrzepła		-błony surowicze - pokryte galaretowatym, szaro-czerwonym nalotem włóknika. -w jamach ciała gromadzi się czerwonawy, surowiczy płyn. -bł. śl. jelit wykazuje ostry stan zapalny (przekrwienie, wybroczyny). w posocznicowej postaci choroby nie m szczególnych zmian Różnicowanie: paraszelestnica, obrzęk złośliwy, wąglik -zwłoki - silnie wzdęte, z otworów nosowych wypływa pienisty, różowo-biały płyn, a z odbytu i pochwy - płyn krwisty; w tk. podskórnej stwierdza się krwotoczne lub surowicze, bursztynowo-żółte obrzęki z gazem			mięśnie: - obrzękłe, kruche, surowizo-krwisto nacieczone, brudnoczerwone lub brązowo-czarne, porozrywane pęcherzykami gazu - trzeszczą przy macniu - zwierają nieregularne, suche, szare ogniska martwicowe oraz wylewy krwi - przy dostępie powietrza szybko jaśnieją - po nacięciu z przekroju wypływa pienisty, krwisty płyn	Węzły chłonne - obrzękłe, soczyste, z wybroczynami
OBRZĘK ZŁOSLIWY						-podobne do szelestnicy Różnicowanie: szelestnica, paraszelestnica			-zmiany obrzękowe tk. śródmięśniowej i podskórnej (galaretowaty wysięk surowiczy). Mniej nasilone zmiany gazo twórcze -obrzęki nie są krwawe, tylko bursztynowo-żółte i półprzezroczyste. -uszkodzone mięśnie są czerwonawe lub bladożółte, obrzękłe, wilgotne, wydzielają gnilno-kwaśny zapach. -rzadko są kruche -szybko rozprzestrzeniaj się obrzękowo-rozedmowe wybrzuszenia skóry, które trzeszczą przy dotyku

---