ZIOŁOLECZNICTWO

Roślinne substancje biologicznie czynne

Sposób przygotowania i zastosowania ziół

Sposoby pozyskiwania i przechowywania surowców zielarskich

Zioła w pielęgnowaniu poszczególnych rodzajów cer i włosów

Kąpiele ziołowe

Gotowe preparaty ziołowe stosowane w kosmetyce

• Pierwsze wiadomości o ziołach pochodzą ze starożytnej Asyrii i Babilonii. Do XIX wieku leczenie odbywało się za pomocą ziół. W XIX wieku rozwój farmakologii opartej na chemii wypiera ziołolecznictwo. W popularyzacji ziół w Polsce duże zasługi mają Jan Biegciński i Jan Muszyński. Powstał wydział ziołolecznictwo utworzony przez Akademię Medyczną w Łodzi. Zaczynają także tworzyć się przeróżne plantacje ziół, co niosło za sobą potrzebę otwierania aptek ziołowych HERBAPOL. W nowoczesnej kosmetyce jak i medycynie zioła mają wszechstronne zastosowanie. Mogą służyć jako: maski, napary, kataplazmy, okłady, składniki preparatów kosmetycznych.

• Działanie ziół oparte jest na synergizmie - współdziałaniu dwóch lub większej ilości substancji, w których działanie połączone jest większe niż suma oddziaływań indywidualnych tych substancji. Organizm każdej rośliny składa się z wielu związków chemicznych, często o skomplikowanej budowie. Substancje czynne to te, które są korzystne dla organizmu człowieka. Jeden lub kilka związków zawartych w roślinie może działać w sposób dla nas korzystny np. przeciwbólowo.

• Ekstrakty ziołowe nazywane zamiennie wyciągami roślinnymi zajmują szczególną rolę w kosmetykach. Otrzymuje się je przez ekstrakcję polegającą na wymywaniu za pomocą odpowiednio dobranych rozpuszczalników pożądanych substancji z surowca roślinnego. Otrzymane ekstrakty poddaje się destylacji w celu usunięcia w całości lub w części rozpuszczalnika dla uzyskania zamierzonej konsystencji. Konsystencja ekstraktu zależy od charakteru ekstrahowanych składników i ilości pozostawionego rozpuszczalnika. W zależności od stopnia zagęszczenia wyróżnia się ekstrakty o konsystencji płynnej (wyciągi płynne), półstałej (wyciągi gęste) i stałej (wyciągi suche).

• W zależności od zastosowanego rozpuszczalnika do receptur kosmetycznych wprowadzane się ekstrakty alkoholowe, wodne lub olejowe. Ekstrakty alkoholowe są na ogół bardzo trwałe. Znajdziemy je jedynie w tych preparatach, w których etanol może być składnikiem receptury. Ekstrakty wodne w porównaniu z ekstraktami alkoholowymi są mało trwałe (szybko ulegają rozkładowi). Z tego powodu wymagają stosowania odpowiednich nośników, stabilizatorów i konserwantów. Ekstrakty olejowe zawierają niską zawartość substancji czynnych. Producenci zazwyczaj wzbogacają ekstrakty olejowe dodatkowymi substancjami czynnymi.

Sposoby przygotowania i zastosowania ziół.

• Fitoterapia, czyli ziołolecznictwo, to leczenie chorób substancjami pochodzenia roślinnego stosowanymi w różnych formach farmaceutycznych, np. napary, odwary, nalewki, wyciągi, mieszaniny substancji roślinnych.

• Zaletą tej grupy leków stosowanych w kosmetyce jest ich powolne, łagodne działanie, brak toksyczności i działania ubocznego.

• Skuteczność leków pochodzenia roślinnego zależy od zawartości substancji czynnych znajdujących się w różnych częściach roślin, np. glikozydy, saponiny, garbniki, olejki eteryczne, żywice i inne.

SPOSOBY PRZYRZĄDZANIA ZIÓŁ

• Napar

Przyrządza się je z surowców zawierających olejki lotne lub substancje nienadające się do długiego gotowania. Zioła zalewa się wrzącą wodą i zostawia pod przykryciem do ostygnięcia. Napar cedzimy przed spożyciem.

W metodzie tej substancje czynne wydobywamy z surowca roślinnego do wyciągu wodnego.

• Odwar

Rozdrobnione zioła zalewa się odpowiednią ilością wody i doprowadza do wrzenia na wolnym ogniu. Gotujemy 5 do 10 minut. Po przestygnięciu odcedzamy.

Zioła zawierające składniki łatwiej rozpuszczalne w wodzie gotuje się krócej. Te odporne na działanie wysokiej temperatury lub bardzo twarde (kory, korzenie) - dłużej.

• Odwaro-napar

Najpierw przygotowuje się odwar ziół, które wymagają gotowania, a następnie tym odwarem zalewa się pozostałe zioła, przyrządzając z nich napar. Po zaparzeniu zioła należy odcedzić.

• Nalewka

Nalewką nazywamy alkoholowy wyciąg z rośliny. Zioła układamy w naczyniu ze szczelnym zamknięciem, zalewamy 70% spirytusem w proporcjach 1:10 (10 g ziół na 100 g alkoholu). Odstawiamy w ciepłe miejsce na 4 do 6 tygodni. Po upływie tego czasu odcedzamy nalewkę, przelewamy ją do ciemnych butelek. Przechowujemy w ciemnym miejscu.

• Macerat

Macerat to zimny wyciąg przygotowany najczęściej z ziół zawierających śluzy. Surowiec zielarski zalewa się letnią, przegotowaną wodą. Pozostawia się prze z3 do 10 godzin w temperaturze pokojowej. Po przecedzeniu i wyciśnięciu surowca macerat należy zużyć w ciągu jednego dnia.

• Okład

Okłady sporządza się z ziół zawierających śluzy, gdyż te długo utrzymują ciepło i wilgoć. Surowiec zalewamy taką ilością wody aby powstała gęsta papka. Po doprowadzeniu do wrzenia zioła zawija się w gazę i przykłada na chore miejsce.

• Kataplazma

Przyrządza się ją, tak jak okłady. Sporządzane są z ziół takich jak: nasiona lnu, kwiat lipy, korzeń prawoślazu. Zioła zaszywa się w torebkę z płótna, zagotowuje. Tak przygotowana kataplazmę przykłada się na chore miejsce, okrywa folią, gazą lub watą i bandażuje.

• Kompres

Do kompresów ziołowych nadają się prawie wszystkie rośliny lecznicze. Najpierw przyrządzamy napar z wybranych ziół. Następnie w gorącym naparze moczy się lnianą lub bawełnianą chusteczkę i przykłada na 5 do 15 minut na chore miejsce.

Zabieg należy powtarzać 3-kronie.

• Olej ziołowy

Roztarte w moździerzu zioła układa się luźno w szklanym naczyniu i zalewa olejem słonecznikowym. Następnie słoik zakrywamy gazą, odstawiamy w ciepłe miejsce na 3 do 4 tygodni. Każdego dnia należy mieszać i wstrząsać zawartość naczynia. Na koniec zioła odcedzamy, a odcedzonym olejem zalewamy świeże zioła.

Czynność tę powtarzamy kilkakrotnie, aż do uzyskania oleju o silnym zapachu ziół.

• Ocet ziołowy

Do słoika wkładamy zioła i zalewamy je octem jabłkowym lub winnym. Zostawiamy na 2-3 tygodnie pod przykryciem. Po tym okresie zlewamy ocet i przelewamy go do butelek. Ocet ziołowy należy przechowywać w ciemnym i chodnym miejscu.

• Maski ziołowe

Dwie łyżki sproszkowanych ziół zalać letnią wodą i podgrzewać stale mieszając, aż do zagotowania. Maska powinna być papkowata. Ciepłą maskę nanosimy na skórę drewnianą szpatułką, przykrywamy ligniną, folią i ręcznikiem w celu utrzymania temperatury. Maska ziołowa może być stosowana jako maska odżywcza lub rozpulchniająca i rozgrzewająca.

W kosmetykach ziołowych rzadko stosuje się pojedynczy surowiec. Najczęściej łączy się kilka roślin, by zwiększyć zakres i efektywność działania stosowanych wyciągów roślinnych.

Sposoby pozyskiwania i przechowywania ziół.

• Zioła, rośliny zielarskie - wszystkie rośliny, które zawierają substancje wpływające na metabolizm człowieka (np. olejki eteryczne) i dostarczające surowców zielarskich. Są to gatunki lecznicze, przyprawowe, także trujące. Grupa ta obejmuje przede wszystkim jednoroczne i dwuletnie rośliny zielne, ale także drzewa, krzewy, warzywa i byliny. Zalicza się do nich także niektóre grzyby. Zioła stosowane są m.in. w ziołolecznictwie, aromaterapii i jako przyprawy.

• Surowiec zielarski - część rośliny zielarskiej (jej organ), tkanka lub wydzielina, w której koncentracja substancji czynnych (np. olejków eterycznych) jest największa. Najczęściej z jednej rośliny zbiera się jeden typ surowca (np. u mięty są to liście), ale z niektórych roślin pozyskuje się kilka surowców (np. mniszek lekarski).

• POZYSKIWANIE SUROWCA ZIELARSKIEGO

Najprostszym sposobem pozyskiwania roślin zielarskich jest ich zbiór ze stanowisk naturalnych. Surowiec roślinny powinien pochodzić z miejsc ekologicznie czystych.

Obecnie z upraw otrzymuje się 70-75% surowca zielarskiego dla przemysłu farmaceutycznego. Uprawia się głównie gatunki rodzime, ale także gatunki z innych stref klimatycznych, które się wcześniej aklimatyzuje. Dzięki uprawie ziół istnieje możliwość otrzymania odmian o określonym składzie chemicznym, odporności na choroby i szkodniki. Uprawy spełniają określone wymogi czystości i bezpieczeństwa.

Zioła zbiera się w 4 okresach: wiosennym, letnim, jesiennym i zimowym. Następnie są one suszone w specjalnych suszarniach i przechowywane w dostosowanych do tego przechowalniach. Całe ziele, liście, kwiaty, suszymy w miejscu przewiewnym, w cieniu. Owoce, kłącza i korzenie ziół możemy suszyć w piekarniku, w niskiej temperaturze do 50-60 *C. Suszenie ma na celu inaktywacje enzymów mogących spowodować rozkład związków czynnych.

• PRZECHOWYWANIE ZIÓŁ

Surowiec zielarski po wysuszeniu przechowujemy w papierowych torbach, szklanych pojemnikach, chronimy przed słońcem, wysoka temperaturą i wilgocią. Zioła mogą być przechowywane do 12 miesięcy.

Roślinne substancje biologicznie czynne

• Roślinne substancje czynne dzieli się na:

- substancje niezbędne roślinie jako materiał budulcowy i źródło energii, czyli produkty pierwotnej przemiany materii; należą tu: cukry, kwasy organiczne, estry kwasów tłuszczowych, aminokwasy, białka, enzymy, śluzy

• produkty wtórnej przemiany materii: niektóre glikozydy, terpeny, sterole, saponiny, olejki lotne, żywice, balsamy, garbniki, alkaloidy

• Do głównych składników ziół należą:

• - glikozydy - kwasy organiczne

• - alkaloidy - węglowodany

• - garbniki - tłuszcze

• - azuleny - białka

• - olejki eteryczne i terpeny - składniki mineralne

- balsamy i żywice - fitohormony

- śluzy i pektyny

Związki czynne w ziołach wykorzystywane w kosmetyce

Śluzy

Są to wielocząsteczkowe połączenia, w których znajdują się wielocukry. Związki śluzowe zawierają witaminę C, lecytynę, alantoinę, substancje dezynfekujące, powlekające, osłaniające, natłuszczające, zmiękczające, przeciwzapalne. Substancje pochodzenia roślinnego, które pęcznieją w wodzie i tworzą roztwory o dużej lepkości.

Stosowane są głównie w pielęgnacji cery suchej, wrażliwej, alergicznej, odwodnionej. Śluzy nie są wchłaniane przez skórę, zastosowane powierzchniowo tworzą na naskórku cienki film ochronny. Okłady śluzowe mają zdolność utrzymywania ciepła i wilgoci, w wyniku czego następuje zmiękczenie naskórka oraz rozszerzenie porów, co ułatwia oczyszczanie skóry.

W kosmetyce śluzy są wprowadzane do kremów dla cer wrażliwych i do środków do przemywań skóry przy cerach suchych i wrażliwych.

Rośliny zawierające dużo śluzów to:

- prawoślaz,

- ślaz (malwa),

- nasiona lnu,

- kozieradka,

- kwiat lipy,

- żywokost,

- pigwa,

- ziele ogórecznika,

- łodygi kaktusów( agawa, aloes),

- glony morskie (algi).

Garbniki

Znane są od dawna w kosmetyce jako środki ściągające. Pod ich wpływem pory skóry i naczynia włosowate zwężają się, dzięki temu zmniejsza się też wytwarzanie potu. Mają one działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwobrzękowe, wysuszające i hamujące wydzielanie, likwidują ból, uczucie swędzenia i pieczenia. To ostatnie właściwości wykorzystywane są do niwelowania skutków ukąszenia owadów.

• Do surowców dostarczających garbniki zaliczamy: liście i korę oczaru wirgilijskiego, liście szałwii, liście orzecha włoskiego, liście malin, wiciokrzew, korę dębu, korę wierzby, kora kasztanowca.

• Wysuszone liście i kora krzewu oczaru wirgilijskiego (hamamelis) zawierają tianinę- substancję czynną o działaniu garbującym. Wyciąg z liści oczaru zawiera flawonoidy, saponiny oraz olejki eteryczne. Dodawany jest do toników do twarzy, kremów, ampułek, masek. Stosowany jest przy trądziku, przetłuszczającej się skórze, przy zapaleniach. W pielęgnacji nóg i stóp wyciąg zawarty w kremach i logionach stosowany jest przy obrzękach, żylakach, zastojach żylnych.

• Liście, kwiaty i łodygi szałwii dostarczają surowca, który w preparatach kosmetycznych działa bakteriostatycznie i ściągająco. Olejek szałwiowy stosowany jest w preparatach przeciwtrądzikowych, przeciw łojotokowi, przy zapalnych zmianach skóry.

• Wyciągi z orzecha włoskiego działają ściągająco, zabarwiają keratynę i odstraszają owady.

Flawonoidy

• Występują najczęściej w formie glikozydów. Nazwa tych związków wywodzi się od koloru wielu roślin je zawierających (flavus - żółty). Najważniejsze cechy flawonoidów to: działanie ochronne (uszczelniające) na naczynia kapilarne, zdolność stabilizowania wit. C, działanie przeciwrodnikowe, zdolność pochłaniania promieni UV, korzystny wpływ na biosyntezę kolagenu, wpływ na poprawę stabilności tkanki łącznej.

• Niedobór flawonoidów objawia się skłonnością do: rozszerzania naczynek krwionośnych, podskórnych mikrowylewów, siniaków, powstawania tzw. pajęczynek.

• Do surowców dostarczających flawonoidy zaliczamy: arnikę, nagietek, rumianek, karotkę, malinę, ziele fiołka trójbarwnego, liście brzozy, ziele skrzypu, kwiat bzu czarnego i in.

• Wyciągi z arniki górskiej zapobiegają zapaleniom, poszerzają naczynia krwionośne, pobudzają krążenie krwi. Stosowane są jako dodatki do środków pielęgnacyjnych do stóp, preparatów przeciw cellulitowi, olejków do ciała, do kąpieli, toników do twarzy, jako składnik past do zębów, toników do włosów.

• Nagietek jest znany jako roślina lecznicza i ozdobna, o kwiatach od jasnożółtych po pomarańczowe. Wysuszone płatki zawierają saponiny, flawonoidy, olejek eteryczny, gorycze, żywice i kwasy. W kosmetyce wykorzystywane są właściwości: przyspieszanie gojenia ran, działanie przeciwzapalne, w preparatach dla cery suchej, szorstkiej, wrażliwej. Używany jest do produkcji olejków do ciała, kremów na dzień i na noc, toników do twarzy, preparatów przeciwsłonecznych, itd.

Antocyjany
Jest to grupa związków blisko spokrewniona z flawonoidami. Występują w roślinach jako glikozydy rozpuszczone w soku komórkowym wielu kwiatów, owoców nadając im barwę ciemnoniebieską, fioletową, czerwoną lub różową. Wykazują działanie przeciwrodnikowe. Stosowane są w kosmetykach dla cery zanieczyszczonej.

• Występują w : czarnych jagodach, owocach czarnej porzeczki, aronii, ciemnych winogronach, kwiatach malwy czarnej i leśnej, kwiatach bławatka.

Saponiny
Są glikozydami trójterpenów. Tworzą z wodą trwałą pianę delikatnie oczyszczającą skórę. Bardzo dużo saponin zawierają agawy i palmy jukka, występują też w wyciągach z kasztanowca, brzozy. Saponiny usuwają śluz, mają działanie resorbujące i odwadniające. Mają też działanie antybiotykowe i przeciwgrzybiczne, przeciwzapalne, przeciwobrzękowe, uszczelniające naczynia włosowate.

• Wyciągi z roślin zawierających saponiny wchodzą w skład kremów, żeli i mydeł przeciwcellulitowych, w szamponach, płynach do kąpieli, pieniących pastach do zębów.

• Najczęściej stosowanymi surowcami zawierającymi saponiny są: korzeń mydlnicy, kwiat dziewanny, bluszcz pospolity, drzewo mydłoki, owoce kasztanowca, korzeń żeń-szenia,

• Kasztanowiec zwyczajny - jego wysuszone nasiona zawierają escynę i eskulinę, zapobiegające gromadzeniu się wody w tkankach i działające tonizująco na ściany żył. Wzmacniają one ścianki naczyń krwionośnych, pobudzają krążenie krwi, działają przeciwwysiękowo. Wyciągi z kasztanowca zwyczajnego dodawane są do preparatów do kąpieli stóp, kremów i lotionów do stóp. Zapobiegają powstawaniu obrzęków, żylaków i zastojów żylnych.

• Liście, kora, pąki, sok z brzozy są wykorzystywane w preparatach kosmetycznych. Sok brzozowy pobudza krążenie krwi w brodawkach włosa i przypisywane jest mu działanie przyspieszające porost włosów.

Związki krzemu

• Związki krzemu znajdują się w naszym organizmie w nieznacznej ilości. Najwięcej w skórze, poza tym we krwi, grasicy, nadnerczach, płucach i trzustce. Szczególnie dużo związków krzemu ma tkanka łączna powstająca przy gojeniu się ran lub procesów zapalnych.

• Związki krzemu wywierają korzystny wpływ na ścianki naczyń krwionośnych, szczególnie kapilarów, zmniejszając ich przepuszczalność, przez co są środkiem przeciwprzesiąkowym i przeciwzapalnym.

• Związki krzemu znajdują się w roślinach, najwięcej ich występuje w skrzypie. Wpływają na wzmacnianie struktury włosa, powodują szybszy odrost włosa, redukują ich wypadanie w stanach osłabienia organizmu, wzmacniają paznokcie, redukują ich łamliwość, stosowane są w preparatach do cery naczyniowej i w leczeniu żylaków.

• Rośliny zawierające związki krzemu:

• skrzyp,

• owies,

• babka zwyczajna,

• ogórecznik lekarski,

• rdest ptasi,

• rzepik,

• trawa-kostrzewa.

Antybiotyki

• Są to substancje chemiczne wytwarzane głównie przez mikroorganizmy (pleśnie, bakterie), ale też przez rośliny: łopian, babka, chmiel, jaskółcze ziele, jałowiec.

• W kosmetyce stosuje się wyciąg z surowca zielarskiego lub sok ze świeżych roślin.

• Antybiotyki maja działanie hamujące wzrost drobnoustrojów lub są dla nich zabójcze.

Azuleny

• Występują w niewielu roślinach. Charakteryzują się zabarwieniem niebieskim, fioletowym lub zielonkawym. Wykazują działanie przeciwzapalne i przeciwkrwotoczne dzięki zdolnościom zwężania włosowatych naczyń krwionośnych, przeciwalergiczne; dzięki zdolności hamowania aktywnej histaminy, bakteriobójcze, bakteriostatyczne oraz zmniejszają obrzęki.

• W kosmetyce surowce azulenowe stosuje się jako składniki masek ziołowych, napary do przemywań skóry w celach dezynfekcyjnych i łagodzących. Wyciągi z rumianku używane są jako składniki wielu preparatów kosmetycznych ( płynów, mleczek, kremów, szamponów, past do zębów. Działanie azulenów łagodzi podrażnienia, stany zapalne, szczególnie w przypadku podrażnień błon śluzowych.

• Rośliny zawierające azuleny:

• rumianek,

• krwawnik,

Pektyny

• Są to rozpuszczające się w wodzie wielocukry, po ostudzeniu tworzą żele lub galaretki. Działanie pektyn podobne jest do działania śluzów, jest łagodzące, przeciwzapalne i powlekające. Działają neutralizująco na substancje toksyczne.

• W kosmetyce są wykorzystywane do produkcji kremów beztłuszczowych oraz do poprawy konsystencji preparatów w formie żelu.

• Występowanie pektyn:

owoce, a w szczególności jabłka, porzeczki, pigwa.

Fitohormony - hormony roślinne

• Zwane również fitoestrogenami maja działanie przeciwstarzejące. Niektóre z hormonów roślinnych swoją budową i właściwościami są podobne do hormonów ludzkich. Są zioła zawierające substancje czynne zbliżone właściwościami np. do estrogenu ( żeńskiego hormonu).

• Występowanie:

szałwia,

nagietek,

lipa,

kiełki pszenicy, ryżu i kukurydzy,

korzeń żeń-szeń.

CYTOKINY

• Substancje białkowe wytwarzane przez komórki roślinne, pośredniczące w przekazywaniu informacji między nimi. Wpływają na pobudzenie lub zahamowanie czynności życiowych takich jak: wzrost, rozmnażanie, wytwarzanie kolagenu i elastyny, itd. Działają miejscowo. Noszą nazwę „hormonów tkankowych”. Warunkiem ich działanie jest związanie z odpowiednim dla nich receptorem na powierzchni komórki. Brak receptora powoduje, ze dana cytokina nie działa.

• Cytokiny obecne w skórze są odpowiedzialne za: syntezę kolagenu, odnowę naskórka, obumieranie komórek.

• Cytokiny w preparatach kosmetycznych spełniają funkcję:

*regenerującą - aktywizują proces tworzenia się keratynocytów, w efekcie powodują szybszą odnowę naskórka

*ujędrniająco-nawilżającą - określone cytokiny stymulują w fibroblastach produkcję kolagenu, elastyny, proteoglikanów, co w efekcie prowadzi do intensywnego nawilżenia i uelastycznienia skóry, odmłodzenia i spłycenia zmarszczek

*obronną - cytokiny oddziałują na komórki systemu immunologicznego skóry, w efekcie skóra staje się odporna na stany zapalne, podrażnienia, infekcje i alergie

• Leczenie cytokinami to bioterapia.

KAROTENOIDY

• To grupa naturalnych barwników roślinnych (koloru od żółtego do czerwonego). Występują w dużych ilościach w: marchwi, pomidorach, kukurydzy, papryce, owocach dzikiej róży, itd. Obecnie pozyskuje się je z czerwonych glonów. W organizmie ludzkim karotenoidy przekształcają się w wit. A.

• W kosmetyce karotenoidy stosuje się : jako źródło wit. A, mają działanie ochronne przed promieniowaniem UV, przed wolnymi rodnikami.

KWASY ORGANICZNE {KWASY OWOCOWE (AHA - alfa-hydroksykwasy, BHA - beta-hydroksykwasy)}

Kwasy owocowe znalazły zastosowanie jako środki mniej lub bardziej złuszczające naskórek. Kwas mlekowy od dawna wykorzystywany był w kremach i lotionach do ciała jako środek nawilżający. W preparatach kosmetycznych stosuje się mieszaninę kwasów owocowych, wtedy ich działanie jest efektywniejsze. Działanie kwasów owocowych polega na stopniowym rozluźnieniu i rozrywaniu wiązań chemicznych między komórkami warstwy rogowej a cementem międzykomórkowym, w wyniku czego dochodzi do odrywania pojedynczych komórek naskórka lub większych ich skupisk. Następuje tez rozluźnienie całej struktury cementu, dzięki czemu może on wchłonąć więcej wody. Warstwa rogowa zostaje nawilżona.

• Do alfa-hydroksykwasów zaliczamy:- kwas glikolowy (w trzcinie cukrowej), kwas mlekowy, kwas jabłkowy, kwas cytrynowy, kwas winowy, kwas migdałowy(*)Rozpuszczalne w wodzie, nie przenikają przez warstwę sebum!!! (wyjątek*)

• Do beta-hydroksykwasów zaliczamy:• Kwas salicylowy (łac. Salix - wierzba)Rozpuszczalny w tłuszczach - zdolność przenikania przez warstwę sebum. W niższych stężeniach preparaty do cery trądzikowej, Wyższe stężenia w leczeniu np. Łuszczycy

• • PHA - polihydroksykwasy(Glukonolakton, Kwas laktobionowy

• Zdolności AHA, ale łagodniejsze działanie,

• Większa cząsteczka->mniejsze wnikanie

• Działanie nawilżające

Pozostałe substancje czynne :

• Alantoina

Występuje m.in. w kiełkach zbóż, łupinach kasztanów. Otrzymuje się ją także syntetycznie. Działania fizjologiczne alantoiny polega na przyspieszeniu ziarninowania uszkodzonej tkanki i ułatwieniu procesów bliznowacenia.

Zastosowanie alantoiny:

- jako składnik maści i zasypek używanych w leczeniu trudno gojących się uszkodzeń skóry,

- ze względu na działanie kojące i łagodzące podrażnienia stosuje się w preparatach przeciwtrądzikowych i do opalania oraz w płynach do kąpieli i dezodorantach.

• Enzymy

Substancje białkowe biorące udział w metabolizmie tkankowym.

Koenzym Q10 to enzym potrzebny każdej żywej komórce do wytwarzania i gromadzenia energii. Chroni on komórki przed niedotlenieniem, pobudza ich metabolizm i regenerację, jest również przeciwutleniaczem. Produkty zawierające koenzym Q10 chronią skórę przed zanieczyszczeniami ze strony środowiska i wolnymi rodnikami, zwiększają zdolności obronne naskórka, pobudzają regenerację skóry , zmniejszają zmarszczki.

• Liposomy

Są to drobne ciała tłuszczowe, mniejsze od komórek skóry, dlatego wykazują zdolność przenikania między nimi. Liposomy składają się z 2 warstw: tłuszczowej( wewnętrznej) i wodnej ( zewnetrznej). Są nośnikami różnych substancji biologicznie czynnych rozpuszczalnych w wodzie i w tłuszczach. Substancje czynne umieszczone we wnętrzu liposomów łatwiej wnikają w skórę niż przy zwykłym dawkowaniu powierzchniowym.

• NNKT - Niezbędne Nienasycone Kwasy Tłuszczowe

Czasami grupę związków zawierających te kwasy określa się mianem witaminy F. NNKT charakteryzują się korzystnym działaniem na skórę:

- łatwo się wchłaniają,

- mają właściwości przeciwalergiczne,

- zapobiegają powstawaniu odczynów zapalnych,

- biorą udział w produkcji sebum,

- hamują proces utraty wody,

- opóźniają proces rogowacenia naskórka.

Brak NNKT może prowadzić do atopowego zapalenia skóry lub do pogorszenia się jej wyglądu ( nadmierna szorstkość, wysychanie, łuszczenie). Jednym ze sposobów uzupełniania tego składnika jest stosowanie kosmetyków wzbogaconych w kwas linolowy lub inne kwasy szeregu O6.

• Cennymi surowcami, z których pozyskuje się NNKT są:

- olej wiesiołkowy,

- olej awokado,

- olej migdałowy,

- olej lniany,

- o. brzoskwiniowy,

- o. orzechowy,

- winogronowy,

- z kiełków pszenicy.

• Skwalen

Jest węglowodorem nienasyconym znajdującym się w łoju na powierzchni skóry, w małych ilościach występuje w niektórych olejach z ryb i roślin. Skwalen ma właściwości higroskopijne, ponieważ ma zdolność zmniejszania utraty wody przez skórę. Powoduje również zwiększenie oddychania tkankowego skóry. Stosuje się go jako naturalny środek zmiękczający do kremów nawilżających.

• Placenta

Jest to wyciąg z łożyska zawierający witaminy A, C. B2. B12, E, kwas foliowy, biotynę( wit. B7), aminokwasy. Wzmaga ona metabolizm tkankowy, przyspiesza gojenie się ran, owrzodzeń skóry oraz przyczynia się do zwiększenia odporności organizmu. W kosmetyce ma zastosowanie do pielęgnacji skóry odwodnionej i starzejącej się.

• Kolagen i elastyna

Kolagen to podstawowe białko tkanki łącznej, nadaje skórze odpowiednią elastyczność i napięcie, a także podtrzymuje wyższe warstwy skóry. Włókna kolagenowe stanowią główna podporę skóry, decydując o jej sprężystości i giętkości.

Elastyna to białko budujące włókna sprężyste skóry, decydujące o jej elastyczności, rozciągliwości i młodym wyglądzie. Dobre efekty otrzymuje się łącząc kolagen i elastynę w jednym preparacie.

Gotowe preparaty ziołowe stosowane w kosmetyce.

Rośliny kosmetyczne i inne składniki najczęściej stosowane w kosmetyce.

• ALGI (glony)

• Badaniem i wytwarzaniem alg do celów kosmetycznych naukowcy zajmują się od niedawna. Pionierem tych badań jest oceanolog - prof. Claude Chasse. To on, jako jeden z pierwszych badaczy, odkrył, że:

- ze względu na zawartość witamin z grupy B algi mają właściwości odbudowujące naskórek, a dzięki zawartości witamin E i C oraz b-karotenu zwalczają wolne rodniki, a więc opóźniają starzenie się skóry,

- algi to także bogactwo mikroelementów takich jak: brom, cynk, jod, wapń, żelazo, miedź, magnez i mangan, zapewniających prawidłowe funkcjonowanie skóry,

- algi mają właściwości bakteriostatyczne i przeciwzapalne. Regulują pracę gruczołów łojowych, nawilżają skórę, poprawiają jej krążenie stymulują przemianę materii - a wszystko to dzięki zawartości węglowodanów, kwasu hialuronowego, polifenoli i lipidów.

• Nic zatem dziwnego, że algi stały się bardzo pożądanym składnikiem kremów, maseczek, żeli i płynów do kąpieli czy preparatów do masażu ciała. Po kosmetyki z zielonymi i czerwonymi algami powinny sięgać osoby przebywające w suchych, klimatyzowanych pomieszczeniach, żyjące w ciągłym stresie. Nie bez znaczenia jest też miejsce w którym mieszkamy. W wielkich miastach, gdzie powietrze jest bardziej skażone, preparaty z algami są bardzo wskazane.

• Zaliczamy tu zielenice, brunatnice, krasnorosty. Zawierają 10-krotnie więcej witamin niż rośliny lądowe. Występują w nich następujące pierwiastki biogenne: wapń, jod, brom, żelazo, magnez, miedź, cynk, mangan, prowitamina A (beta-karoten), wit. B1, B2, B5, B6, B12, C i E. Oprócz tego algi zawierają proteiny, które działają wzmacniająco i nawilżająco na bariery skóry. Właściwości alg stosowanych w kosmetyce: zwalczają wirusy, wykazują działanie przeciwnowotworowe, redukują tłuszcz, regulują zawartość cukru, przyspieszają gojenie, obniżają ciśnienie krwi i poziom cholesterolu, uzupełniają niedobór jodu w tarczycy, działają ochronnie na błony śluzowe.

• Aosaina - białko występujące w zielenicy Ulwa sałatowa, stosowana jest w preparatach przeznaczonych dla skóry starzejącej się, do pielęgnacji biustu i dekoltu. Swą budowa podobna jest do elastyny, obniża aktywność elastazy (enzymu rozkładającego elastynę w skórze) o 53%.

• Substancjami czynnymi występującymi w algach są też polisacharydy:

Karagen - ma powinowactwo do protein skóry i włosów, chroni je.

Kwas alginowy - stosowane są jako środek zagęszczający w kremach do golenia, w emulsjach jako środek stabilizujący.

Fukoidyna i laminaryna - stosowane są w kosmetykach poprawiających ukrwienie skóry, stymulujących mikrocyrkulację.

Mannit - ma działanie bakteriostatyczne i nawilżające, stosowany jest w preparatach do pielęgnacji cery trądzikowej i tłustej.

Agar-agar - używane jest do zagęszczania żeli i zagęszczania roztworów.

• W kosmetyce algi są stosowane w postaci masek, kremów, żeli, liftingu. W peelingach stosuje się preparaty zawierające osad morski oraz muł z morszczynem pęcherzykowatym, algi planktonowe i sól morską, ze względu na ich właściwości złuszczające. W maskach, kompresach i bandażach kojących stosuje się algi liofilizowane i koloidy algowe.

• Woda morska - zalecana jest do spryskiwania twarzy i do picia. Wydobywana jest z dalekich obszarów Atlantyku. Zawiera minerały, mikroelementy.

• Całościowa metoda leczenia oparta na wykorzystaniu wody morskiej, alg i klimatu (dodatkowy czynnik terapeutyczny) to talassoterapia.

• ALOES

Surowcem jest sok z liści aloesu. Zawiera on substancje czynne przyspieszające przemianę materii, regenerujące tkanki, obniżające poziom cukru i cholesterolu we krwi. Stężone sok z aloesu nazywa się aloną. W kosmetyce wykorzystuje się właściwości przeciwzapalne, bakteriobójcze, regenerujące, nawilżające aloesu. Stosowany jest w kosmetykach dla skóry trądzikowej, łojotokowej, po opalaniu, do pielęgnacji włosów przetłuszczających się, podrażnionej skóry głowy, łysieniu łojotokowym, zakażeniach grzybiczych. Sok na właściwości nawilżające.

• ARNIKA GÓRSKA

Surowcem jest kwiat arniki. Zawiera m. in. flawonoidy. Właściwości: wzmacnia ściany naczyń krwionośnych, działa przeciwzapalnie, zmniejsza obrzęki i bolesność. Stosowana w preparatach do cery naczyniowej, łojotokowej i do pielęgnacji stóp.

• BLACK MUD (czarny muł)

Zawiera składniki: magnez, potas, wapń, bromki, miedź, cynk, kaolin, glinkę bentonitową. Muł morski powoduje podwyższenie temperatury skóry, poprawia, wymianę tlenu, pobudza krwiobieg, przenika do porów, oczyszcza i zwęża je. W kosmetyce stosowany jest w peelingach, kremach i szamponach. Wykorzystywany jest głównie do leczenia cer tłustych, z rozszerzonymi porami. Okłady ze szlamu stosowane są w leczeniu cellulitu, łuszczycy.

• CHMIEL

Surowcem są szyszki chmielu. Zawierają one czynniki działające ściągająco i bakteriostatycznie. Chmiel jest bogaty w roślinę hormony działające kojąco, łagodząco, odżywczo, delikatnie napina skórę.

• CYNAMON

Sprawia, ze skóra staje się jędrna, napięta, odzyskuje zdrowy koloryt. Stosowany jest w zabiegach odchudzających, oczyszczających, przeciwcellulitowych.

• CZEKOLADA

Zawiera dużo magnezu, kofeiny, flawonoidy, wit. A i E. Zbiegi czekoladowe mają działanie odżywcze, odmładzające, opóźniają procesy starzenia skóry, pobudzają krążenie krwi, przyspieszają wydalanie toksyn.

• DROŻDŻE

Zawierają tłuszcze, lecytynę, prowitaminę wit. D, zespół witamin grupy B. stosowane sa w pielęgnacji cery trądzikowej i łojotokowej. Hamują czynność gruczołów łojowych, ograniczają tworzenie się zaskórników, działają oczyszczająco i ściągająco.

• GLINKA

Zawiera makro i mikroelementy. Ma właściwości bakteriobójcze, remineralizujące, absorpcyjne, zabliźniające, stymulujące. Maseczki z glinek można stosować na twarz i ciało.

• Pod względem składu dzielimy glinki na:

Glinkę zieloną - ma działanie gojące, odkażające, oczyszczające; ściąga i uelastycznia tkankę, działa przeciwzmarszczkowo; zalecana dla cery tłustej, trądzikowej, przy leczeniu egzemy, łuszczycy, w leczeniu oparzeń, po ukąszeniu komara.

Glinkę biała - łagodniejsza w działaniu. Zalecana do pielęgnacji cery suchej, wrażliwej; działa zabliźniająco, kojąco.

Glinkę czerwoną - zawiera duże ilości krzemu, wapnia, żelaza, glinu; wskazana dla cery tłustej, delikatnej i wrażliwej: leczy i łagodzi trądzik różowaty, zapobiega teleangiektazji, ściąga pory, wygładza cerę.

Glinkę żółtą - łagodnie oczyszcza skórę, uzupełnia brakujące minerały; do pielęgnacji cery tłustej o szarym kolorycie, cery wrażliwej i normalnej.

• KRWAWNIK

Zawiera olejki eteryczne, azulan, garbniki, wit. C. stosowany zewnętrznie łagodzi stany zapalne skóry, przyspiesza eksfoliację, działa ściągająco i przeciwbakteryjnie. Jest polecany dla skóry łojotokowej, podrażnionej, dla włosów przetłuszczających się i przy łupieżu.

• LEN

Jest bogaty w substancje tłuszczowe, śluzowe. Zawiera glicerydy, kwas linolowy, linolenowy, olejowy, stearynowy, palmitynowy, fitosterole, wit. A, E i F. Ekstrakty z nasion lnu w preparatach kosmetycznych zapobiegają nadmiernemu wysuszaniu się skóry, osłaniają jej płaszcz lipidowy i chronią przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi. W preparatach do włosów poprawiają ich wygląd i stan. Len stosowany zewnętrznie poprawia elastyczność i odporność skóry, przyspiesza procesy ziarninowania i regeneracji naskórka przy skórze wysuszonej, zaczerwienionej, w atopowym zapaleniu skóry, przy oparzeniach i odleżynach.

• LIPA

Surowcem jest kwiat lipy zawierający flawonoidy, śluzy, kwasy organiczne, fitosterole, garbniki, sole mineralne, olejek eteryczny. Stosowana zewnętrznie ma działanie kojące, przeciwzapalne, przeciwświądowe, działa zmiękczająco na naskórek.

Napary z kwiatów lipy są używane do płukania włosów, do wyrobu maseczek kosmetycznych, do zmywania skóry twarzy.

• MELISA LEKARSKA

Surowcem są liście zawierające olejek eteryczny, związki terpenowe, trójterpeny, garbniki, flawonoidy, kwasy organiczne. Stosowana zewnętrznie działa przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo. W kosmetyce stosowana jest w preparatach do cery tłustej oraz do włosów przetłuszczających się.

• MILORZĄB JAPOŃSKI (ginko biloba)

Surowcem są liście i nasiona zawierające glikozydy, flawonoidy, związki bioflawonowe, kwasy tłuszczowe, sole mineralne. Stosowany zewnętrznie pobudza i poprawia krążenie krwi, zmniejsza kruchość naczyń włosowatych, poprawia elastyczność skóry, przywraca jej zdrowy koloryt. Występuje jako składnik kremów odmładzających, pod oczy, do pielęgnacji Peri, preparatach przeciw cellulitowi.

• MLEKO

Jest ono pochodzenia roślinnego. Zawiera cenne proteiny, lipidy, polisacharydy, nadające skórze jedwabistą miękkość, jędrność oraz wpływające rozjaśniająco na skórę. Szczególnie polecane jest dla cery suchej.

• NAGIETEK LEKARSKI

Kwiaty nagietka zawierają mieszaninę saponin trój terpenowych, karotenoidy, flawonoidy, śluzy, olejek eteryczny, żywice, sole mineralne, kwasy organiczne. Wykazuje on działanie przeciwzapalnie, bakteriobójcze, grzybobójcze. Stosowany zewnętrznie warunkuje właściwy wzrost nabłonka, hamuje łuszczenie się skóry, przyspiesza ziarninowanie i bliznowacenie uszkodzonej skóry, chroni ja przed zewnętrznymi czynnikami szkodliwymi, zmniejsza kruchość naczyń włosowatych. Jest stosowany do przemywań, okładów maseczek, kremów, preparatów do pielęgnacji ciała i włosów.

• RUMIANEK

Zawiera on flawonoidy, śluzy, karotenoidy, sole mineralne. Surowcem zielarskim są koszyczki kwiatowe rumianku. Olejek eteryczny wykazuje działanie bakteriostatyczne, przeciwzapalne, oczyszczające i regenerujące, łagodzi podrażnienia i świąd skóry. Stosowany jest w kremach, maseczkach, tonikach.

• TORF (borowina)

Jest to skała osadowa powstała z obumarłej roślinności bagiennej. Torf w dermatologii wykorzystywane jest jako dodatek do maści przeciw uczuleniom i łuszczycy. Wyciągi torfowe zwiększają odporność organizmu, wzmagają procesy jego regeneracji (odnowa tkanek) , zmniejszają objawy zapalne skóry. Preparaty torfowe dostarczają płytszym i głębszym warstwom skóry mikroelementy, chronią ją przed utratą wilgotności. W kosmetyce wyciągi torfowe stosowane są w kremach, mleczkach, emulsjach, tonikach, szamponach i płynach do kąpieli.

• ZIELONA HERBATA

Surowcem są liście krzewu herbacianego niepoddanych procesowi fermentacji. Herbata stosowana zewnętrznie nawilża, łagodzi podrażnienia, działa przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie. Ma zastosowanie w kremach, mleczkach, balsamach. Zawiera teotianinę, kofeinę, karoten, makro i mikroelementy, wit. C, B1, B2, PP, K.

ZASTOSOWANIE ZIÓŁ w zależności od rodzaju cery

• Cera normalna: wieku późniejszym przechodzi w cerę suchą, należy wiec stosować do przemywań wyciągi ziół zawierających śluzy (lipa, prawoślaz, nasiona lnu, nasiona kozieradki), wodę mineralną z dodatkiem soku z pomarańczy, grejpfruta lub żurawin.

• Cera sucha: dla niej stosujemy zioła zawierające składniki śluzowe, wit. C i P, flawonoidy, związki krzemu, pektyny działające osłonowo na skórę, chroniące ja przed przesuszeniem i szybkim odwodnieniem (lipa, siemię lniane).

• Cera tłusta: zioła stosowane dla tego typu cery powinny zawierać składniki

- bakteriobójcze, bakteriostatyczne, przeciwzapalne (łopian, dziurawiec)

- o właściwościach ściągających (pokrzywa)

- o działaniu rozpulchniającym i rozmiękczającym (len, siemię lniane) - nadmierne rogowacenie przymieszkowe

• Cera mieszana: każda partię twarzy należy traktować oddzielnie.

KĄPIELE ZIOŁOWE

• W celu przygotowania takiej kąpieli wsypuje się 200 do 300 g ziół do płóciennego woreczka i wkłada do wanny. Można też dodać ziół w postaci naparów lub odwarów. W zależności od rodzaju ziół przygotowuje się kąpiele o działaniu:

uspokajająco-kojącym: lawenda, lipa, melisa, rumianek, paczki sosny

pobudzająco-pojędrniającym: skrzyp, rozmaryn, pączki sosny

leczącym dolegliwości trądzika pospolitego i infekcji ropnych: fiołek trójbarwny, skrzyp, mięta, orzech włoski, szałwia, nostrzyk, kora dębu

przeciwzapalnym: rumianek, lipa

zmniejszającym nadmierną potliwość: pokrzywa, szałwia, macierzanka, paczki sosny

łagodzącym dolegliwości występujące przy żylakach: nagietek, żywokost, rumianek, kasztanowiec, skrzyp

---