TEMAT: Stanowisko ogólnodiagnostyczne w pracowni RTG.

Sposób realizacji ćwiczeń.

Regulamin ćwiczeń

1. Na ćwiczeniach obowiązuje biały fartuch.

2. Prowadzenie zeszytu na bieżąco jest obowiązkowe.

3. Nieobecność na zajęciach musi być odrobiona.

4. Słuchacz do ćwiczeń powinien być przygotowany:

• wiadomości z anatomii

• odpowiednio ubrany

• na ćwiczeniach należy wykonać wszystkie ułożenia

• wszystkie pomoce naukowe

Warunkiem zaliczenia ułożeń na ocenę z danego działu jest zaliczenie wszystkich ułożeń cząstkowych i dostarczenie zeszytu ćwiczeń.

Ocenianiu podlegają:

• wiadomości z anatomii prawidłowej narządu badanego zgodnie z wylosowanym zestawem

• przygotowanie stanowiska pracy

• przygotowanie pacjenta do badania

7. Kryteria oceny:

• dobór kasety do zdjęcia

• ułożenie pacjenta (narządu badanego) do kasety, do lampy

• należy ustawić odległość lampy

• scentrować i skierować promień środkowy

• należy oznakować zdjęcie

• należy ograniczyć wiązkę

• zastosować ochronę radiologiczną

• przestrzegać zasad BHP

• określić orientacyjnie kilowolty

8. Warunkiem zaliczenia semestru jest zaliczenie na ocenę pozytywną części ułożeniowej oraz części techniczno - laboratoryjnej.

9. Otrzymanie oceny niedostatecznej z jednej części powoduje niezaliczenie semestru.

STANOWISKO OGÓLNODIAGNOSTYCZNE. SCHEMAT OGÓLNY

Stolik służy do:

• wyboru stanowiska

• możliwości ustawienia ilości promieniowania

• wyboru ogniska

• warunków ekspozycji

Lampa rentgenowska zamocowana w kołpaku, na ramieniu poziomym, które jest przymocowane do kolumny.

Stół: szuflada, w której leży kaseta.

Statyw z kratką lub bez.

Pomoce wycięte ze styropianu pod kątem, woreczki z piaskiem, taśmy na palce, stołki, krzesła, schodki, kątomierze, cyrkle itp.

Pierwsza pomoc: środki dezynfekujące, przeciwbólowe, gaziki sterylne, środki przeciwwstrząsowe, odczulające, reanimacyjne.

Znaczniki do wykonania badania wykonane z ołowiu.

Ochrona radiologiczna:

• fartuchy

• ochrony na gonady

• rękawice

• tubusy

• uchwyty

• taśmy uciskowe

Nastawnia:

• stolik rozdzielczy (może obsługiwać kilka pracowni)

• szafka z kasetami, w których są błony (obita blachą ołowiową)

• Negatoskop do oglądania zdjęć.

TEMAT: Lampa RTG - budowa, zastosowanie.

1. Budowa lampy RTG.

Zbudowana z bańki szklanej wypełnionej próżnią 10^-8 mm Hg. Wewnątrz znajdują się dwie elektrody: katoda i anoda.

KATODA: Ma potencjał ujemny i służy do wytworzenia chmury elektronów. Zbudowana z włókna wolframowego w postaci drutu zwiniętego w spiralę (skręcenie ma wpływ na kształt ogniska). Wolfram ma wysoką temperaturę topnienia, wysoką liczbę atomową. Włókno wolframowe znajduje się w czaszy metalowej, która spełnia rolę soczewki - skupia elektrony. Do obwodu żarzenia podłączony jest prąd niskiego napięcia rzędu 12V, doprowadzony jest z generatora, który przekształca wysokie napięcie na niskie. Do katody podłączony jest prąd wysokiego napięcia. Jeżeli zamkniemy obwód żarzenia przez włókna płynie prąd i następuje TERMOEMISJA (oderwanie) elektronów pod wpływem temperatury (2200^oC). Wokół katody powstaje chmura elektronów.

ANODA: Ma potencjał dodatni. Zbudowana jest z płytki wolframowej z dodatkiem renu (żeby nie pękała), grubość 1,7 mm. Płytka jest wtopiona w miedź, która odprowadza ciepło.

• anoda stojąca (używana dawniej) miała kształt walca ściętego na powierzchni, gdzie była wtopiona blaszka wolframowa.

• anoda wirująca ma kształt dysku, na obrzeżach wtopiony pasek wolframowy

Anoda służy do hamowania chmury elektronów i powstawania promieniowania RTG. Anoda włączona jest w obwód wysokiego napięcia: diagnostyka 35-140 kV, terapia do 400 kV. Napięcie dostarczone na anodę musi być stałe. Musi być zastosowany generator wysokiego napięcia, który przetwarza napięcie sieciowe na wysokie napięcie. Generator posiada prostowniki i zespół filtrów wygładzających napięcie - rolę filtrów pełnią kondensatory.

2. Powstawanie promieniowania RTG.

Po włączeniu prądu żarzenia powstaje chmura elektronów. Następnie należy uruchomić anodę, włączyć w obwód wysokiego napięcia, co spowoduje jej ruch obrotowy. W niektórych lampach wymagany jest najpierw rozruch anody. Potencjał na anodzie jest bardzo wysoki. Rozpoczyna się ruch elektronów w kierunku anody.

Elektrony posiadają energię kinetyczną. Zostają zahamowane na anodzie - hamowanie elektronów zachodzi w atomie. Elektron dostaje się pomiędzy powłoki i dochodzi w pobliże jądra atomowego, gdzie następuje zmiana toru, strata energii, która zostaje zamieniona na energię promieniowania X.

Atomy znajdują się zarówno na powierzchni jak i wewnątrz płytki.

Atomy na powierzchni płytki wytwarzają promieniowanie o dużej energii tzw. promieniowanie twarde - bardzo przenikliwe.

Atomy, które zostają zahamowane w głębi płytki wytwarzają promieniowanie o niskiej energii tzw. promieniowanie miękkie - mniejsza przenikliwość.

O przenikliwości promieniowania decyduje napięcie prądu kV. Natężenie mA decydują o ilości promieniowania

3. Widmo promieniowania RTG.

Widmo promieniowania RTG jest widmem ciągłym. Jest to widmo, które posiada kwanty o różnej energii.

Promieniowanie ciągłe:

λ_min - λ_max (nieograniczone)

E_x=h*ν

E_x=h*(c/λ).

Jeżeli kV↑ to energia E_x↑, częstotliwość ν↑ to długość fali λ↓.

Powstaje również promieniowanie charakterystyczne - jest pomijane.

4. Ognisko rzeczywiste i optyczne.

Miejsce gdzie są zahamowane elektrony nosi nazwę ogniska rzeczywistego. Jego kształt jest owalny lub prostokątny - zależnie od skręcenia włókna wolframowego. Ognisko optyczne jest w kształcie kwadratu. Ognisko optyczne ma następujące wymiary:

• dla aparatów ogólnodiagnostycznych ma bok: małe 0,6 mm, duże 1,3 mm.

• w pantomografii ma bok 0,3 mm lub 0,5 mm

• w mammografii ma bok 0,1 mm do 0,3 mm

• aparaty zębowe 0,8 mm

Ogniska małego używa się wtedy, gdy chcemy uzyskać obraz gdzie struktury są bardzo wyraźne - ostre. Tam gdzie szczegóły są mniej istotne dajemy ognisko duże, bo wtedy możemy zwiększyć obciążenie lampy np. kończyna w gipsie.

Promieniowanie wychodzi przez okienko. Cała lampa jest zamocowana w kołpaku. Okienko jest zwrócone w kierunku otworu, cała lampa jest zanurzona w oleju transformatorowym, który chłodzi i izoluje lampę.

5. Filtry.

Filtr własny lampy - promienie zostają zahamowane w lampie, oleju, kołpaku. Pozostałe promienie wychodzą na zewnątrz przez filtr, który eliminuje promieniowanie miękkie, które nie odgrywa roli w diagnostyce jedynie obciąża pacjenta.

Filtr znajduje się między kołpakiem a kolimatorem. Służy do usuwania promieniowania miękkiego.

Filtry w diagnostyce są aluminiowe o różnej grubości. Grubość zależy od przyłożonego napięcia.

Napięcie [kV]	Grubość [mm]	Napięcie [kV]	Grubość [mm]
do 80	3,5	do 60	2
80-125	3,5-4,5	60-80	2-3,5
pow. 125	0,5 Cu	80-90	4
-	-	90-125	4,5

W terapii filtry są miedziane, ołowiowe, mieszane i glinowe.

6. Ograniczniki wiązki bezpośredniej:

1. kolimator

2. tubusy

3. tubusy terapeutyczne

Ad a)

Kolimator składa się z 4 par szczęk ołowiowych, które ograniczają wiązkę (przesłona głębinowa), można je zsuwać i rozsuwać - określają wielkość pola. Szczęki przesuwane są za pomocą pokręteł, linek, bloczków, które poruszają szczęki. Pozwalają określić promień środkowy. Kolimator ma od strony lampy otwór i tym otworem przylega do filtra. Od strony pacjenta jest pleksi z okienkiem, na którym narysowane są linie poprzeczne i podłużne oraz miejsce ich schodzenia się.

Układ optyczny, który pozwala nam obserwować wielkość wiązki, zobaczyć promień środkowy, wiązkę poprzeczną i podłużną, tworzy lusterko, które ustawiane jest pod odpowiednim kątem i żarówka, która określa wielkość pola, określonego przez szczęki. Wszystko obudowane jest obudową ze stopu aluminium z ołowiem.

Ad b)

Tubusy diagnostyczne są w kształcie stożka, używane są do zdjęć celowanych. Zakłada się je na kolimator. Mają za zadanie ograniczenie wiązki bezpośredniej oraz ograniczenie promieniowania rozproszonego.

Ad c)

W terapii ograniczniki przednie - tubusy terapeutyczne są w kształcie prostopadłościanów. Służą do ograniczenia wiązki bezpośredniej oraz ograniczenia promieniowania rozproszonego. Od strony lampy jest otwór, natomiast od strony pacjenta pleksi. Są oznakowane: odległość i wielkość pola

TEMAT: Błony RTG - budowa, rodzaje, zastosowanie.

Zdjęcia powstają albo na dysku albo na błonie RTG. Kontrast decyduje o ilości szczegółów.

Na ekspozycję mają wpływ:

1. napięcie prądu - kV decyduje o kontraście obrazu

2. natężenie prądu mA - ilość promieniowania - decydują o zaczernieniu filmu

3. czas ekspozycji

Aby zdjęcie było przydatne musi być kontrastowe i ostre.

Obraz powstaje na błonie RTG.

1. Budowa błony RTG.

Błona RTG zbudowana jest z:

• podłoża o zabarwieniu niebieskim lub białym

• warstwy wiążącej emulsję z podłożem

• warstwy bromku srebra (emulsja światłoczuła)

• utwardzonej żelatyny (czysta bez domieszek)

Błona może być kryta dwustronnie lub jednostronnie.

2. Obraz utajony.

Po przejściu promieniowania przez obiekt część promieniowania trafia na błonę rentgenowską (obraz powstaje pod wpływem promieniowania RTG - 10% i folii wzmacniającej - 90%)

Zarodek wywoływania: kwant promieniowania RTG pada na ziarenko emulsji (0,5 mikrona) - bromku srebra (sól, jon dodatni) wtedy dochodzi do przesunięcia elektronów z bromu do srebra i powstaje atom metalicznego srebra:

Ag⁺+e^-Ag

Br^--e^-Br

Atom metalicznego srebra jest zarodkiem i to tworzy obraz utajony. Najpierw są wywoływane naświetlone atomy.

3. Błony w diagnostyce.

• błony RTG ogólnodiagnostyczne

• błony RTG do technik specjalnych (małe obrazki, nowoczesne techniki obrazowania)

4. Na co należy zwrócić uwagę przy kupnie błon RTG?

• do jakich celów jest przeznaczona błona

• jakiej obróbce można poddać tę błonę - ręczna, automatyczna?

• z jakimi foliami (ekranami wzmacniającymi) błona współpracuje

• przy jakim oświetleniu ciemni możemy pracować z błoną

• jakie odczynniki muszą być zastosowane

Warszawskie Zakłady Fotochemiczne „FOTON”

ul. Wolska 45, 00-691 Warszawa

5. Rodzaje błon RTG.

1. ogólnodiagnostyczne

„FOTON”

• Rentgen XS - 1

- ma podłoże niebieskie, pokryta obustronnie emulsją, uczulona na światło niebieskie i UV. Nadaje się do współpracy z ekranami Perlux Universal - luminofor - wolframian wapnia; Quanta - nowej generacji z pierwiastków ziem rzadkich

- obróbka: maszynowa - wywoływacz WM, utrwalacz UM i starter - cykl 3,5 min., temp. 30^oC; ręczna - wywoływacz W 16, regenerator W 16 R, utrwalacz U 5 - czas 4,5 min., temp. 20^oC

- oświetlenie ciemni - lampa diodowa, ciemniowa Fotolux produkcji Emcon wysyła światło bursztynowe lub tradycyjne oświetlenie: żarówka 25 W i filtr ochronny przepuszczający prom. o długości fali poniżej 600 nm

• Rentgen XR - 1

- pokryta obustronnie emulsją, uczulona na światło niebieskie i UV. Nadaje się do współpracy z ekranami Perlux i Quanta

- obróbka - szybka obróbka maszynowa: cykl 30 s, temp. 35-36^oC lub cykl 3,5 min., temp. 29-30^oC

- oświetlenie ciemni - lampa diodowa, ciemniowa Fotolux produkcji Emcon wysyła światło bursztynowe lub tradycyjne oświetlenie: żarówka 25 W i filtr ochronny przepuszczający prom. o długości fali poniżej 600 nm

• Rentgen XR - 2

- uczulona na światło UV z dodatkiem światła niebieskiego, pokryta obustronnie, współpracuje tylko z ekranami Quanta

- obróbka maszynowa: cykl 90 s, temp 35^oC, cykl 2,5 min., temp.32^oC, cykl 3,5 min., temp. 29^oC

- oświetlenie ciemni - lampa diodowa, ciemniowa Fotolux produkcji Emcon wysyła światło bursztynowe lub tradycyjne oświetlenie: żarówka 25 W i filtr ochronny przepuszczający prom. o długości fali poniżej 600 nm

• ULTRA - VISION - zestaw do badań, nowy system w rentgenodiagnostyce, pozwala na uzyskanie większej ilości szczegółów. Zasadą funkcjonowania systemu jest tworzenie obrazu pod wpływem promieniowania UV, Zastosowanie ultrafioletu pozwala na zwiększenie rozdzielczości obrazu na błonie o ok. 40% przy jednoczesnej poprawie ostrości konturowej i wizualnie ocenianego kontrastu. Zmniejsza obciążenie pacjenta dawką promieniowania

- ekrany wzmacniające U-V DETAIL, U-V-FAST DETAIL, U-V RAPID, U-V SUPER RAPID

- błony RTG specjalnie uczulone: U-V G ogólnodiagnostyczne, U-V L wydłużona charakterystycznie, U-V C + kaseta + ekran U-V SUPER RAPID do zdjęć klatki piersiowej. Zapewnia nie tylko dobre zobrazowanie tkanki płucnej i śródpiersia także system naczyń płucnych, dróg oddechowych, struktury beleczkowatej kości w stopniu znacznie przewyższającym możliwości jakiegokolwiek układu. Wystarczy jedno zdjęcia dla uzyskania pełnej informacji diagnostycznej.

- są produkowane w wymiarach standardowych: 13x18, 18x24, 24x30, 30x40, 35,6x35,6, 15x40, 20x40, 20x60, 30x60, 30x90

- oświetlenie ciemni - lampa diodowa, ciemniowa Fotolux produkcji Emcon wysyła światło bursztynowe lub tradycyjne oświetlenie: żarówka 25 W i filtr ochronny przepuszczający prom. o długości fali poniżej 600 nm

„FUJI”

• New RX

- barwa niebieska

- obróbka automatyczna, cykl 90 s, 3,5-7 min.

• New RX - U

- wysyła tylko światło niebieskie

• Super HR

- uczulona na światło zielone, współpracuje z ekranami nowej generacji

• Super HR - G (s - standard)

- film ogólnego stosowania

• Super HR - C

- Zdjęcie klatki piersiowej

• Super HR - L

- Przewód pokarmowy, żołądek, brzuch

• UM - MA (MI - MA)

- do mammografii, pokryta jednostronnie, uczulona na światło zielone

• MI - NH

- do rejestracji obrazów w angiografii substrakcyjnej, tomografii, medycynie nuklearnej, ultrasonografii, rezonansie magnetycznym. Podłoże niebieski, kryta jednostronnie.

2. do technik specjalnych

• FLUOROFILM TK - 1

- otochromatyczna błona używana w tomografii ang. subst., med. nukl., USG, rezonansie magn. Kryta jednostronnie, podłoże niebieskie, zielone w mammografii. Uczulona na światło zielone, odwrotna strona błony pokryta jest ciemnoczerwoną żelatynową warstwą odblaskową, która odbarwia się w wywoływaczu, zapewnia płaskie podłoże i niezwijanie się błony. Współpracuje z ekranem CRONEX QUANTA VISION SCREEN.

- obróbka - maszynowa, cykl 3,5 min., temp. 30^oC - im dłużej tym niższa temperatura; ręczna czas 4,5 min., temp. 20^oC

- oświetlenie ciemni: diodowa lampa ciemniowa wysyłająca światło czerwone lub żaróka o mocy 15 W i ciemnoczerwony filtr ochronny przepuszczający prom. o długości poniżej 650 nm. NIE WOLNO UŻYWAĆ ŚWIATŁA BURSZTYNOWEGO!

- wymiary: 18x24, 24x30, 35,6x43,2, 28x35,3

• FLUOROFILM Z - 4N

- otochromatyczna błona fotograficzna stosowana w masowych badaniach klatki piersiowej ( zdj. małoobrazkowe)Pokryta jednostronnie emulsją wysokoczułą i kontrastową. Czuła na światło żółto-zielone, odwrotna strona pokryta jest żelatyną. Produkowana w postaci zwojowej o szerokości 7 cm i długości 30,5 m nawinięta na tuleję

- obróbka: ręcznie w puszkach, czas 4,5 min, temp. 20^oC; maszynowa cykl ok. 4 min., temp. 26-28^oC

- oświetlenie ciemni: diodowa lampa ciemniowa wysyłająca światło czerwone lub żaróka o mocy 15 W i ciemnoczerwony filtr ochronny przepuszczajacy prom. o długości poniżej 650 nm. NIE WOLNO UŻYWAĆ ŚWIATŁA BURSZTYNOWEGO!

• FLUOROFILM Z - 2K

- używany w rentgenokinematografii, w zakładach chemodynamiki, przy diagn. badaniach angiograficznych. Podłoże poliestrowe pokryte jednostronnie emulsją halogenosrebrową. Uczuilona na światło zielono-żółte i zielone. Odwrotna strona pokryta częścią antystatyczną. Produkowana w postaci kinematografowej błony zwojowej o szerokości 35 mm i długości 50 m nawinięta na tuleję.

- obróbka - ręczna; maszynowa 4 min., temp. 26-28^oC

- oświetlenie ciemni: diodowa lampa ciemniowa wysyłająca światło czerwone lub żaróka o mocy 15 W i ciemnoczerwony filtr ochronny przepuszczający prom. o długości poniżej 650 nm. NIE WOLNO UŻYWAĆ ŚWIATŁA BURSZTYNOWEGO!

3. błony medyczne do laserów helowo-neonowych

• LASER HN

- obraz powstaje najpierw w komorze laserowej, gdzie z ogromna prędkością póżniej tworzy go na błonie promień lasera. Służy do uzyskania obrazu najwyższej jakości (40%). Niebieska warstwa przeciwodblaskowa pokryta jednostronnie emulsją

- wymiary: 8x10'' (20x25 cm), 14x17'' (35,6x403,2 cm)

- obróbka: maszynowa - cykl 2 min., temp. 35^oC

- oświetlenie ciemni - wszystkie operacje w zupełnej ciemności, można posłużyć się lampą z filtrem zielonym umieszczonym 1,5 m od powierzchni błony

4. błony stomatologiczne

• DENTAL DX - D - błony zębowe

- do bezpośredniej ekspozycji prom. X

- wymiary: 3x4 cm

- koperta ślinoodporna

- obróbka automatyczna i ręczna

- błony zębowe duplikacyjne - umożliwiają wykonanie 2 zdjęć w formach 3x4 cm

- błony zgryzowe format 5,7x7,6 cm, do obróbki automatycznej i ręcznej

- błony do panoramy i pantomografii oraz rentenodiagnostyki twarzowo - szczękowej do bezpośredniej ekspozycji, format 10x24 cm oraz 13x18 cm

6. Pakowanie błon RTG.

Filmy pakowane są w pudełka światłoszczelne po 50, 100, 150 szt. opakowane w czarna folię. Między filmy włożone sa przekładki papierowe. Na pudełkach jest podany typ błony, rozmiar, seria, data produkci oraz data ważności.

7. Transport i przechowywanie błon RTG.

Transportowane w samochodzie krytym. Pudełka w pozycji pionowej. Nie mogą być transportowane z odczynnikami.

Przechowywanie w zakładzie, w magazynach suchych, czystych, nienasłonecznionych. Wilgotność 50-70%. Ogrzewanie normalne do 20^oC. Regały z dala od grzejników, pudełka ułożone pionowo, według rozmiarów, serii i daty ważności.

Wpudełkach w ciemni, stół suchy, szuflady ruchome. Ilość błon - tyle co się zużywa. Kasety przechowywane są w szafkach lub regałach w nastawni, w szafce obitej blachą ołowiową.

8. Właściwości błon RTG.

• wysoka czułość

• wysoka kontrastowość

• niskie zadomienie

9. Zadymienie

D=lg 0 =lg (I_s1/I_s2) γ - kontrastowość błony RTG

tan α=γ tan α - nachylenie b do osi naświetlania

A - czułość błony RTG - najmniejsza dawka promieniowania X, przy której obraz RTG będzie kontrastowy (ilość szczegółów obiektu badanego duża)

D₀ - zadymienie (samorzutny rozpad AgBr PN od 01 do 03). Zadymienie może wzrosnąć na skutek złego transportu, warunków atmosferycznych

b - prostoliniowy odcinek krzywej charakterystycznej - tam należy robić zdjęcia

TEMAT: Radiogeometria.

Wiązka, która wychodzi z lampy - stożkowa 80 cm - 2 m.

Wiązka jest równoległa, gdy odległość jest równa 2 m.

Wiązka stożkowa Wiązka równoległa

Kierunek wiązki określa promień środkowy. Im mniejsza odległość tym promienie brzeżne bardziej stożkowe. Obraz, który powstaje na błonie - jego kształt może być powiększony i zniekształcony przy wiązce stożkowej.

Powiększenie i zniekształcenie zależy od odległości ognisko - pacjent OP, pacjent - film PF. OF=OP+OF.

Zasada wykonywania zdjęć - obiekt powinien być jak najbliżej kasety.

Jeżeli obiekt przylega do kasety, a wiązka stożkowa, prostopadła z odległości 1 m, to szczegóły leżące na środku obiektu badanego, przez który przechodzi wiązka środkowa będą miały wymiary rzeczywiste i kształt się nie zmieni, natomiast szczegóły obiektu badanego, zewnętrzne rysowane przez promienie brzeżne będą powiększone, zniekształcone.

Kierunek wiązki określa promień środkowy.

Wiązka pod kątem

Wszystkie szczegóły będą zniekształcone i powiększone. Najbardziej powiększone i zniekształcone na brzegach obiektu.

Przesunięcie cieni - zjawisko paralaksy - wykorzystywane przy kości grochowatej.

TEMAT: Ciało jako bryła.

1. Osie ciała.

• oś długa

• oś strzałkowa

• oś poprzeczna

2. Płaszczyzny - tworzą duże osie równoległe do siebie.

• płaszczyzna czołowa - ogranicza oś długa i poprzeczna

• płaszczyzna strzałkowa - ogranicza oś długa i strzałkowa

• płaszczyzna poprzeczna - ogranicza oś poprzeczna i strzałkowa

3. W obrębie głowy trzy dodatkowe linie i płaszczyzny.

• oczodołowo - uszna górna

• oczodołowo - uszna środkowa

• oczodołowo - uszna dolna

4. Projekcje określa:

• ułożenie obiektu badanego (pacjenta) w stosunku do kasety (błony RTG) i do lampy RTG

• rzut promienia środkowego na daną płaszczyznę

5. Zdjęcia RTG wykonujemy w trzech podstawowych projekcjach

• projekcja A - P (interior - posterior, przednio - tylna)

• projekcja P - A (posterior - interior, tylno - przednia)

• projekcja boczna L i P

6. Rzut promienia środkowego - kierunek promienia środkowego.

1. prostopadły

2. skośny, półosiowy

3. osiowy

Ad a)

Rzut w obrębie czaszki i tułowia. Rzut A - P i P - A są to rzuty na płaszczyznę czołową. Kierunek promienia środkowego prostopadły. Rzut boczny P lub L promień środkowy pada prostopadle na płaszczyznę strzałkową. Kierunek promienia środkowego prostopadły.

Ad b)

Rzut skośny na płaszczyznę poprzeczną dla ułożenia A - P i P - A. Kierunek kaudalny - doogonowo, kranialny - dogłowowo.

Ad c)

Rzut promienia osiowego kranialny - dogłowowo. Promień biegnie wzdłuż osi długiej i prostopadle do płaszczyzny poprzecznej.

7. Kierunek promienia środkowego w obrębie kończyny górnej.

Staw ramienny

• A - P przednio - tylny

• rzut boczny

- przyśrodkowo - boczny - od strony pachy, na leżąco (kość ramienna, staw ramienny)

- boczno - przyśrodkowy - od boku do przyśrodka, na leżąco (kość ramienna)

Staw łokciowy

• A - P przednio - tylny

• boczno - przyśrodkowy

• osiowy (na wyrostek łokciowy)

Przedramię

• A - P

• boczny (promieniowo - łokciowy)

Kości ręki, staw nadgarstkowo - promieniowy

• grzbietowo - dłoniowy

• dłoniowo - grzbietowy

• skośny

8. Kierunek promienia środkowego w obrębie kończyny dolnej.

Kość udowa

• A - P

Staw kolanowy

• A - P

• P - A

• boczny (przyśrodkowo - boczny)

Kości podudzia

• A - P

• boczny (przyśrodkowo - boczny)

Staw skokowy i kości stopy

• A - P

• boczny (przyśrodkowo - boczny)

• skośny (do środka albo na zewnątrz)

Stopa

• grzbietowo - podeszwowy

• podeszwowo - grzbietowy (prostopadły lub skośny)

Zdjęcie osiowe pięty (promień środkowy wzdłuż osi pięty)

• boczny (przyśrodkowo boczny lub boczno - przyśrodkowy)

Kierunek określa rzut na daną płaszczyznę i nazwę zdjęcia.

9. Projekcje.

1. projekcja prostopadła

- A - P - odnosi się do tułowia, czaszki, kończyn. Pacjent leży na stole lub stoi przy ściance przodem do lampy i tyłem do kasety. Promień środkowy pada prostopadle na płaszczyznę czołową. Projekcja A - P w rzucie prostopadłym

- P - A - pacjent leży na brzuchu lub stoi przy ściance, przód zwrócony do kasety, tył zwrócony do lampy. Promień środkowy biegnie od tyłu do przodu prostopadle do płaszczyzny czołowej, równolegle do płaszczyzny strzałkowej. Projekcja P - A w rzucie prostopadłym

- boczna lewa - pacjent leży na stole lub stoi przy ściance lewym bokiem do kasety, prawym bokiem do lampy. Promień środkowy wchodzi od strony prawej do lewej i pada prostopadle na płaszczyznę strzałkową

- boczna prawa - pacjent leży na stole lub stoi przy ściance bokiem prawym do kasety lewym do lampy, promień środkowy wchodzi od strony lewej do prawej i pada prostopadle na płaszczyznę strzałkową

2. projekcja półosiowa - skośna

- A - P - pacjent leży na plecach tyłem do kasety, przodem do lampy, promień środkowy wchodzi:

- kranialnie - w kierunku głowy

- kauzalnie - w kierunku nóg

- P - A - pacjent leży na brzuchu przodem do kasety tyłem do lampy, promień środkowy skośny

- kranialnie

- kauzalnie

- osiowa - oś długa musi być ustawiona prostopadle do kasety. Czaszka - promień środkowy:

- szczytowo - bródkowy

- bródkowo - szczytowy

3. zdjęcia skośne płuc

- A - P - skośne prawe - pacjent stoi bokiem prawym i tyłem zwrócony do kasety. Przód i lewy bok zwrócone do lampy. Promień środkowy równoległy do płaszczyzny poprzecznej biegnie od przodu i boku lewego do tyłu i boku prawego.

- A - P - skośne lewe - pacjent stoi bokiem lewym i tyłem zwrócony do kasety. Przód i prawy bok zwrócony do lampy. Promień środkowy równoległy do płaszczyzny poprzecznej wchodzi od przodu i boku prawego do tyłu i boku lewego

- P - A - skośne lewe - pacjent stoi przodem i lewym bokiem zwrócony do kasety. Prawym bokiem i tyłem zwrócony do lampy. Promień środkowy wchodzi od tyłu i prawego boku do przodu i lewego boku

- P - A - skośne prawe - pacjent stoi przodem i prawym bokiem do kasety. Lewym bokiem i tyłem do lampy. Promień środkowy wchodzi od tyłu i lewego boku do przodu i prawego boku.

TEMAT: Kasety RTG - budowa, rodzaje, ułożenia. Oznakowanie zdjęć 2-15 RTG.

1. Kaseta.

Światłoszczelne pudełko, w którym znajduje się błona RTG. Kasety twarde - metalowe, aluminiowe, z tworzywa sztucznego, z pleksi, papierowe. Ma wyraźnie określoną stronę przednią i tylną. Ściana przednia od zewnątrz zaznaczony środek, od wewnątrz kaseta pomalowana na czarno i do tej ściany są przyklejone folie wzmacniające przednie. Kasety z kratką Lyscholma - przeciwrozproszeniową (na ścianie przedniej), na którą naklejona jest folia wzmacniająca. Ściana tylna od zewnątrz zamki, rozmiar kasety, blaszka do przytrzymania danych pacjenta, od wewnątrz blacha ołowiowa, gąbka lub filc, folia wzmacniająca tylna.

Kasety mogą być bez ekranów wzmacniających. Na foliach wzmacniających znajduje się pasek aluminiowy. Na tylnej ścianie (zewnętrznej) opisane jest gdzie jest pasek i jaki rodzaj folii wzmacniającej posiada kaseta.

Kasety papierowe - tektura, czarny papier, błona RTG (bez folii wzmacniających), można je wyginać.

Kasety papierowe ślinoodporne.

Kaseta może być pojedyncza - jeden film, jedno zdjęcie lub podwójna otwierana na obie strony, dwie ścianki przednie, jedna tylna z ołowiem.

Rozmiary kaset są znormalizowane, mają określone wymiary.

Pasek aluminiowy w osi poprzecznej lub w dolnym brzegu kasety.

Kasety mogą być z okienkiem lub bez.

Kasety do specjalnych technik (CAWO)

• kasety długie (CAWO U Cassette) np. do prześwietleń kręgosłupa i długich kończyn. Wymiary: 20x96, 30x90, 30x120.

• kasety miękkie do pantomografii z czarnego PCV (Flexible Cassette). Wymiary: 15x30

• CAWO UR Cassette - z wmontowaną kratką przeciwrozproszeniową Lyscholma

Symbol	N 30	N 70	N 40	N 70	N 40
Gęstość	30 linii/cm	70 linii/cm	40 linii/cm	70 linii/cm	40 linii/cm
Współczynnik siatki	6,5	8 lub 12	8 lub 10	6	8
Ogniskowa	równoległa	105 cm	105, 180 cm	równoległa	równoległa

• kasety z ekranami gradientowymi - folie wzmacniające o różnej czułości

CAWO SE Gradual+-200 - 400 czułość

CAWO SE Gradual+-+ 400 - 200 - 400 czułość

formaty: 15x40, 18x24, 18x43, 20x40, 24x30, 30x40, 35x35, 35x43,x20x60, 20x96, 30x90, 30x120

• kasety CAWO ABS - wykonana z novoduru, twarde tworzywo 30% lżejsze od kaset metalowych, mają specjalny system magnetyczny, który zapewnia wysoką kompresję - przyleganie folii do błony

Okienko służy do naniesienia danych pacjenta w gabinecie za pomocą kamery identyfikacyjnej (znacznika).

2. Ułożenie kaset.

Kaseta ułożona w stosunku do obiektu badanego poprzecznie lub podłużnie. Może leżeć na stole lub może być ułożona prostopadle do stołu (podłużnie, poprzecznie). Kaseta może leżeć w szufladzie. Zdjęcie z kratką Bucky'ego- Pattera (ruchoma) wtedy kaseta leży w szufladzie.

3. Oznakowanie zdjęć.

Przed wykonaniem należy oznakować P lub L. Poza literką należy oznaczyć strzałką, w jakiej pozycji jest wykonane zdjęcie (pozycja leżąca lub stojąca).

Znaczniki - gumowe, ołowiowe lub blacha ołowiowa.

Literka na kasetę - ułożenie literki w dolnym brzegu kasety, 2 - 3 cm od dolnego brzegu i od boku lub 2 cm poniżej. W zdjęciach w projekcji A - P literka położona normalnie, w projekcji P - A i bocznej odwrócona.

W ciemni błonę ( zdjęcie rtg) w projekcji A - P po wyjęciu z kasety trzeba odwrócić.

Dodatkowe oznakowanie w gabinecie. Kręgosłup w pozycji stojącej ↑ wzdłuż osi długiej.

Badanie kontrastowe musi mieć dodatkowe oznakowanie np. ukł. moczowy, woreczek żółciowy. Zegarem zaznacza się czas po podaniu kontrastu. Badanie tomograficzne musi mieć oznakowanie o warstwie.

4. Nanoszenie danych pacjenta na film.

Za pomocą znacznika błon RTG - służy do podpisania zdjęć RTG w ciemni metodą fotograficzną.

Dane naniesione:

• data badania

• placówka

• nr identyfikacyjny PESEL

• nazwisko i imię

• nr gabinetu

• nr identyfikacyjny pracownika

Kamera identyfikacyjna - znacznik, urządzenie do naświetlania metodą optyczną na błonę RTG danych z karty ident. pacjenta oraz daty wykonania badania. Urządzenie działa przy Świetle dziennym i wymaga stosowania kaset z okienkiem Siemens, Kodak. Dopasowane standardy okienek w kasetach do kamery identyfikacyjnej.

---