Papier wartościowy to papier, który ma jakąś wartość. Papiery wartościowe są dokumentami stwierdzającymi istnienie określonych praw majątkowych.
Realizacja tych praw możliwa jest jedynie na podstawie okazania tych dokumentów bądź ich zwrotu. Papiery wartościowe są z reguły dokumentami o finansowym charakterze. Do najczęściej spotykanych należą:-Akcje;bony pieniężne NBP;bony skarbowe;listy zastawne;losy loteryjne ;czeki;weksle.Papierami wartościowymi mogą być również niektóre dokumenty o charakterze handlowym, stanowiące podstawę do dysponowania towarami czy innymi składnikami majątkowymi i do przenoszenia tych uprawnień na inne podmioty. Wejście w posiadanie np. konosamentu czy listu przewozowego jest z reguły wystarczającym warunkiem otrzymania danego towaru. Dokument jest to zapis praw obowiązków i utrwalenie danego prawa w formie pisemnej. Wyróżniamy dokumenty: -urzędowy ;prywatnyDokument urzędowy ma moc dowodową. Dokument prywatny może być środkiem dowodowym, ale nie jest tak ważny jak dokument urzędowy.Dokumenty przybierają formę pisemną. Papiery wartościowe zaliczamy do specyficznych dokumentów prywatnych.Papiery wartościowe klasyfikuje się wg rozmaitych kryteriów:Wg charakteru praw majątkowych dzieli się je na:-finansowe papiery wartościowe, stwierdzające uprawnienia do roszczeń pieniężnych, należą do nich: --czeki;weksle;akcje;obligacje;bony pieniężne NBP i bony skarbowe;listy zastawne;certyfikaty inwestycyjne;renty kapitałowe zwane walorami-towarowe papiery wartościowe stwierdzające upoważnienie do dysponowania określonymi składnikami majątkowymi, należą do nich: --listy zastawne;konosamenty;dowody składoweBiorąc pod uwagę funkcje przez nie spełniane, wyodrębnić można:-dokumenty stanowiące potwierdzenie wierzytelności pieniężnych, należą do nich: --obligacje--weksle;czeki;listy zastawne-dokumenty uprawniające do współwłasności majątkowej - akcjeZe względu na tryb w obrocie, a więc sposób przenoszenia tytułu własności innych praw majątkowych, papiery wartościowe dzielimy na:na okaziciela (bezimienne);imienne (czek imienny, akcje, obligacje);dokumenty na zlecenie (weksle, czeki, konosament, dowody składowe)Kolejny zasadniczy podział papierów wartościowych uwzględnia charakter dowodów, a więc korzyści z posługiwania się nimi. Wyróżniamy tu papiery wartościowe:przynoszące stały dochód od wartości nominalnej dokumentu, wyrażony najczęściej w formie stałej stopy procentowej i uzyskiwany w ustalonych odstępach czasu (obligacje, bony skarbowe);papiery udziałowe (akcje), z których dochód zależy od zyskowności danej spółki akcyjnejPapiery wartościowe można również podzielić w zależności od korzyści, jakie przynosi posługiwanie się nimi - rozróżnia się:papiery wartościowe służące celom rozliczeniowym (czeki, weksle);papiery wartościowe lokacyjne (akcje, obligacje, bony pieniężne)Papiery wartościowe dzielimy także na:długoterminowe, których termin zapłaty przypada po upływie co najmniej roku;krótkoterminowe (czeki, weksle, bony pieniężne NBP)Papiery wartościowe umożliwiają prywatyzację oraz tworzenie mieszanych kapitałów, co sprzyja korzystnym przemianom własnościowym. Sposób przenoszenia praw papierów wartościowych :poprzez przelew; poprzez indos; poprzez wydanie
Indos to krótka informacja na odwrocie papierów wartościowych przez posiadacza, który swe prawo przekazuje na inną osobę. Może wystąpić przejście papieru wartościowego na konfiskatę. Śmierć człowieka powoduje przejście prawa papieru wartościowego na spadkobiercę. Papiery wartościowe dzielą się na:deklaratywne;konstytutywneFormy zapłaty: funkcja płatnicza i funkcja kredytowa (akcje, obligacje, listy zastawne, konosament).Umorzenie papierów wartościowych Papiery wartościowe na okaziciela nie podlega umorzeniu. Papiery wartościowe imienne i na zlecenie ustawodawca określa postępowanie amortyzacji, z umorzeniem zwracają się do sądu.Odróżnianie papierów wartościowychznaki wartościowe;moneta - wartość pieniężna;banknot - znaczki skarbowe i pocztowe, akcyza, opłata sądowaznaki legitymacyjne;żeton, numerek w szatni (umowa przechowania);bilet do kina
Weksel jest papierem wartościowym określającym zobowiązanie wystawcy do zapłacenia określonej kwoty środków pieniężnych. Jest to środek zabezpieczający wierzytelność. Weksle spełniają następujące funkcje:kredytową - polega na udzieleniu nabywcy krótkoterminowego kredytu (tzw. kupieckiego) wskutek tego, że zapłata z weksla następuje w oznaczonej na nim dacie, a więc po upływie pewnego czasu od dokonania zakupuobiegową - może być przez posiadacza przeniesiony na inną osobę, której również taka możliwość przysługuje. Przenoszenie praw wekslowych z jednej osoby na drugą jest nieograniczone, a więc ten sam weksel może być wręczany jako zapłata za towar lub usługę w wielu transakcjach handlowychpłatniczą - wiąże się ściśle z funkcją obiegową i oznacza, że przy pomocy weksla można regulować zobowiązaniagwarancyjną - polega na zabezpieczeniu przy pomocy weksla roszczeń, jakie mogą występować w trakcie wykonywania umowy wskutek jej naruszenia przez wystawcę weksla. Zapłata weksla zabezpieczona jest przez wszystkie osoby na nim podpisane. refinansową - wiąże się z możliwością złożenia go przez posiadacza weksla w banku do dyskonta jeszcze przed terminem płatności. Oznacza to, że posiadacz weksla sprzedaje go bankowi za sumę umieszczoną na wekslu pomniejszoną o dyskonto. Podstawą doliczenia potrącenia pewnej części sumy nominalnej weksla stanowi wskaźnik procentowy wyrażający stopę dyskonta. Bank dyskontujący weksle zazwyczaj zbywa je dalej (najczęściej w banku emisyjnym).Weksel stosowany jest w obrocie gospodarczym do rozliczeń bez konieczności dokonywania przelewów środków pieniężnych. Ponadto legalizuje kredyt handlowy, nadając mu określoną formę prawną. Weksel handlowy jest zatem w stosunkach gospodarczych źródłem kredytu i środkiem płatności, a równocześnie zabezpieczeniem należności. Rozróżnia się dwa podstawowe rodzaje weksli:weksel własny (weksel prosty, suchy);weksel trasowany (weksel ciągniony, trata)W wekslu własnym wystawca sam przyrzeka bezwarunkowo zapłacić oznaczaną sumę pieniężną na rzecz lub na zlecenie wskazanej z nazwiska osoby (remitenta).Zgodnie z art. 101 weksel teki powinien zawierać:słowo „weksel” w samym tekście dokumentu;przyrzeczenie bezwarunkowej zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej;oznaczenie terminu płatności;oznaczenie miejsca płatności ;oznaczenie osoby remitenta;oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla;podpis wystawcy wekslaDodatkową formą zabezpieczenia zapłaty sumy wekslowej jest poręczenie osoby trzeciej, zwane awalem, które umieszcza się obok wystawcy weksla.Poręczenie wekslowe (awal) jest czynnością, na podstawie której osoba trzecia, zwana poręczycielem wekslowym lub awalistą, zaciąga względem posiadacza weksla, tj. remitenta lub indosatariusza, obowiązek zapłaty sumy wekslowej w całości lub w części, jeżeli poręczony dłużnik wekslowy (awalat) sam tego nie zrobi. Opłata skarbowa od weksla wynosi 10 groszy od każdych rozpoczętych 100 zł sumy wekslowej. Weksel nie będzie ważny jak zabraknie jakiegokolwiek elementu. Data płatności weksla jest aby wierzyciel nie mógł od dłużnika odebrać pieniędzy wcześniej, tylko w terminie wyznaczonym na wekslu. Wierzyciel musi sam się zgłosić do dłużnika po pieniądze a nie dłużnik do wierzyciela.Przyrzeczenie zapłaty musi być warunkowe.Dokładnie trzeba oznaczyć sumę. Jeśli zapis cyfrowy nie odpowiada zapisowi sławnemu to ważny jest zapis słowny. Jeśli są sumy podwójne to liczy się zapis słowny, który jest najmniejszy. Weksel bez oznaczenia waluty jest nieważny. Podpisanie weksla musi być własnoręczne. Podpis musi być czytelnie podpisany. Nie można na wekslu podpisać się parafką. Weksel może być spełniony przez pełnomocnika ale musi on podpisać, że w cudzym imieniu działa.
Weksel trasowany jest pisemnym poleceniem wystawcy skierowanym do trasata, dotyczącym bezwarunkowej zapłaty na rzecz remitenta określonej sumy pieniężnej. Weksel trasowany powinien posiadać:słowo „weksel” w języku, w jakim weksel został wystawiony;bezwarunkowe polecenie zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej, pochodzące od wystawcy i skierowane do trasata;oznaczenie osoby trasata;oznaczenie miejsca płatności;oznaczenie remitenta, tj. osoby, na rzecz której lub na zlecenie której ma być dokonana zapłata;określenie daty i miejsca wystawienia weksla;podpis wystawcy weksla
Wszystkie wymienione składniki weksla są konieczne dla jego ważności, z zastrzeżeniem art. 2 praw weksla, zgodnie z którym:weksel bez oznaczenia terminu płatności uważa się za płatny za okazaniem;w braku osobnego oznaczenia, miejsce, wymienione obok nazwiska trasata, uważa się za miejsce płatności, a także za miejsce zamieszkania trasata;weksel, w którym nie oznaczono miejsca wystawienia, uważa się za wystawiony w miejscu podanym obok nazwiska wystawcyWeksel może ponadto zawierać inne dodatki, np. wzmiankę o walucie wekslowej albo wzmiankę o oprocentowaniu weksla.
Remitent powinien udać się do trasata w celu uzyskania akceptu (musu się tu podpisać, że akceptuje ten weksel) i wówczas staje się on dłużnikiem, przyjmuje na siebie zobowiązania. To wymyślono w celu usprawnienia obrotu.Wierzyciel pozyskuje tu dwóch dłużników. Akceptant to główny dłużnik, gdyby on nie zapłacił to wówczas można ściągnąć dług od wystawcy.Trasant to ten, który ciągnie i poleca zapłatę. Warunkiem dochodzenia roszczeń gdy nie ma akceptu jest sporządzenie protestu weksla w ciągu 2 dni u notariusza. Uwzględnienie protestu umożliwia uzyskanie roszczenia zwrotu natychmiastowo bez otrzymania terminu weksla.Miejsce płatności może być płatny w miejscach zamieszkania trasata, ale on może wskazać inne miejsce (tu pojawia się klauzula o umiejscowieniu weksla), osoba ta nazywa się domicyliantem. Dopuszcza się możliwość wskazania waluty, przyczyny, dla której weksel został utworzony. Tutaj funkcjonuje dług odbiorczy - wierzyciel musi poszukiwać dłużnika i od niego odebrać należne świadczenia.Weksel jest bardzo zbliżony do banknotu i można nim płacić zamiast gotówką. Papiery wartościowe mają rok terminu realizacji w tym czasie mogą funkcjonować we wtórnym obiegu. Można też sprzedać weksel - zdyskontować go w banku.Sposobem przeniesienia praw z papierów wartościowych na zlecenie jest indos (jest to forma prostsza niż przelew).Na odwrocie weksla umieszcza się skrót tego co jest w przelewie: „ustępuję na zlecenie........” i pod tym podpisuje się ustępujący.Ta formuła może być sprawdzona tylko do samego podpisu ustępującego (ustęp in blanco)Osoba przenosząca prawa z weksla na drodze indosu nazywa się indosantem, zaś osoba nabywająca prawa wekslowe poprzez indos - indosatariuszem. Pierwszym indosantem może być tylko remitent. Indos powinien być bezwarunkowy. Indos przenosi wszystkie prawa z weksla. Indos częściowy jest nieważny.Z uwagi na formę indosu wyróżniamy:indos zupełny - który, obok podpisu indosanta zawiera określenie osoby indosatariusza, a także miejsce i datę sporządzania indosu, np. „ustępuję na zlecenie Zygmunta Kowalskiego, Lublin, dnia 1 marca 2003 r., Janusz Malinowski)indos in blanco (otwarty, niezupełny) -który nie wymienia indosatariusza, a zwykle ogranicza się tylko do samego podpisu indosanta. Zrównany w skutkach z indosem in blanco jest indos na okaziciela. W oparciu o kryterium skutków prawnych indosu wyróżniamy:indos własnościowy - oznacza, że wraz z jego dokonaniem i wydaniem weksla następuje przeniesienie na indosatariusza wszystkich praw z wekslaindos pełnomocniczy - zwany też inkasowym lub zastępczym, nie przenosi praw z weksla, a jego skutkiem jest tylko upoważnienie indosatariusza do wykonania tych praw w imieniu indosanta. Indosatariusz pełnomocniczy może więc wystąpić o zapłatę sumy wekslowej, może oprotestować weksel, może wystąpić z pozwem w postępowaniu nakazowym. Wszystkie powyższe czynności wykonuje w imieniu indosanta, który w dalszym ciągu pozostaje wierzycielem wekslowym.Indos pełnomocniczy musi być dokonany jako indos zupełny, czyli musi zawierać oznaczenie indosatariusza oraz wzmiankę „waluta do odebrania”, „do indosu” oraz wzmiankę wskazującą na jego pełnomocniczy charakter.indos zastawniczy - jest to uzyskanie przez indosanta prawa zastawu na wekslu poprzez umieszczenie odpowiedniej wzmianki, np. „waluta na zabezpieczenie”, „waluta w zastaw” i oddanie weksla w zastaw indosatariuszowi. W praktyce indos tego rodzaju ma najczęściej miejsce przy udzielaniu kredytu indosantowi przez bank. Indosant nie tylko przenosi prawa z weksla, ale poprzez umieszczenie na wekslu podpisu staje się wobec indosatariusza gwarantem wykonania zobowiązania wekslowego. Odpowiada on za przyjęcie i za zapłatę weksla. Odpowiedzialność indosanta jest taka sama jak odpowiedzialność wystawcy weksla. Jest ona niezależna od stosunku, jaki łączy indosanta z indosatariuszem.
Realizacja praw wekslowychPosiadacz musi udać się do dłużnika w miejscu i dacie określonej na wekslu. W braku zapłaty powinien być sporządzony protest po upływie 2 dni po upływie terminu płatności. Protest jest koniecznym warunkiem do dochodzenia roszczeń zwrotnych. Nie ma roszczenia zwrotnego przy wekslu własnym. Główny dłużnik wekslowy odpowiada wobec posiadacza zawsze gdy zrobimy protest.Można inkasować weksel osobiście lub przez pełnomocnika (pełnomocnictwo inkasowe).W procesie wekslowym są pewne terminy do dochodzenia roszczeń: 3 lata, 1 rok i 6 m - cy.
Art. 70 określa terminy dochodzenia roszczeń
akceptant
wystawca trasat remitent indos indosatoriusz indos inkasowy (bank)
domicyliant
Trasat dokonujący akceptu staje się dłużnikiem.Z wekslem udajemy się do głównego dłużnika wekslowego. Domicyliant zatrzymuje weksel i na jego podstawie rozlicza się z wierzycielem. Występuje zasada - że należy brać tyle ile dają. Miało być 1000 a daje 500. Tutaj w interesie wierzyciela jest tak, że bieże on 500 ale nie oddaje dłużnikowi weksla. Jest zasadą, że można z powrotem kierować roszczenia do wystawcy.Roszczenia wekslowe przeciw akceptantowi ulegają przedawnieniu po 3 latach od daty płatności weksla. Roszczenia wekslowe weksla przeciw indosantom i wystawcy ulegają przedawnieniu po upływie 1 roku. Roszczenie indosantów między sobą i indosantom przeciw wystawcy ulegają przedawnieniu po 6 m - cach.
Możemy kierować roszczenia zwrotne do swoich poprzedników, tych którzy mieli przed nami dokumenty. Nie można kierować do swoich następców.
Zakres roszczeń zwrotnychPosiadacz może żądać tylko tego co jest na wekslu (pod warunkiem, że jest zapłacony w dniu zapłaty).Dochodząc roszczeń zwrotnych można żądać na większą kwotę (odsetki ustawowe, notariusz 2% wartości weksla).Prawo wekslowe pozwala doliczyć prowizję komisową w wysokości 1/6 od sta. Ta prowizja jest po to, że jeśli ktoś nie otrzyma w dniu zapłaty to musi pożyczyć i zapłacić. Trzecia odmiana weksla to weksel in blanco—będziemy spłacać w ratach.Od pracowników również przyjmujemy weksel in blanco. Jeżeli ktoś nabędzie weksel przez indos w dobrej wierze to będzie chroniony.Do weksla in blanco należy podejść z należytą starannością. Jest on majątkiem od weksla pełnego.Od razu należy określić datę i miejsce wystawienia i podmiot dla którego wystawiany jest weksel a także końcówkę --kto zapłaci i miejsce płatności.Trudno jest określić kwotę i miejsce płatności. Zalecić można (też to jest w ustawie) zobowiązanie weksli indosowych, nie można dochodzić od osoby, która otrzymała weksel drogą indosu.Weksel imienny, nie na zlecenie (to dopuszcza prawo wekslowe). On będzie korzystał z tego co każdy weksel ale różni się tym od innych weksli, że nie można go przenieść przez indos, tylko przez przelew (cesję). Przy wekslach gwarancyjnych należy zostawić formę weksla imiennego. Klasyczna formuła weksla imiennego:„zapłacę za ten weksel na rzecz..............., lecz nie na zlecenie”Jest też wskazane aby określić powód co ma weksel zabezpieczać.Przy wekslach gwarancyjnych in blanco znajduje się deklaracja dołączona do weksla. Między stronami muszą się one dogadać co do zabezpieczenia, tak więc wskazane jest aby do weksla była sporządzona umowa do tego weksla. Te deklaracje pozostają w rękach banku. Jeśli wierzyciel chce wyjść poza tą deklarację to może. Deklaracja powinna być w dwóch egzemplarzach i powinna ona odnosić się do obydwu stron.
CZEKCzek jest papierem wartościowym. Czek, podobnie jak weksel trasowany, jest poleceniem zapłaty określonej sumy pieniężnej.Czek musi zawierać:słowo „czek” w języku, w jakim został wystawiony;bezwarunkowe polecenie zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej;nazwisko osoby, która ma zapłacić (trasata);oznaczenie miejsca płatności;oznaczenie daty i miejsca wystawienia czeku;podpis wystawcy.Czeki wystawiane są na specjalnych blankietach, wydawanych przez bank swojemu klientowi w wykonywaniu umowy, w której bank upoważnia tegoż klienta do dysponowania środkami znajdującymi się na jego rachunku bankowym. Bank zobowiązany jest wypłacić określoną w czeku sumę pieniężną jedynie do wysokości kwoty znajdującej się na rachunku bankowym lub do wysokości przyznanego kredytu. Czek spełnia funkcję płatniczą, co odróżnia go od weksla, będącego głównie instrumentem kredytu. Poza tym czek spełnia również funkcję obiegową, legitymacyjną i gwarancyjną.Wystawca odpowiada za wystawienie czeku bez pokrycia. W szczególności ponosi on odpowiedzialność za szkodę, która spowodowana została niezapłaceniem czeku. Powinien także w tej sytuacji zapłacić posiadaczowi czeku odsetki. Ponosi on także odpowiedzialność karną - do 2 lat pozbawienia wolności.trasatem przy czeku jest bankier;czek nie podlega przyjęciu;czek może być wystawiony na okaziciela;czek jest płatny tylko za okazaniem;czek może być niekiedy odwołanyRozróżnia się następujące rodzaje czeków:czeki gotówkowe (zwykłe, kasowe) - które upoważniają do podjęcia środków pieniężnych z banku lub dokonania za ich pomocą zapłaty wierzycielowiczeki rozrachunkowe - za pomocą których reguluje się zobowiązania w obrocie bezgotówkowym - czeki te mogą być potwierdzone, czyli zawierać oświadczenie banku, że mają pokrycieczeki bankierskie - wystawiane przez banki dla innego banku - mają zastosowanie w przypadku regulowania dużej kwoty za granicączeki podróżne (podróżnicze) - wykorzystywane przez turystów, aby nie przewozić gotówki - są emitowane w nominałach z góry ustalonych przez banki i realizowane być mogą w bankach, punktach wymiany walut, można nimi regulować także należności w niektórych hotelach i restauracjachczeki zakreślone - na ich blankiecie są dwie ukośne zakreślone, równoległe linie - mają ograniczony obieg i w zasadzie mogą być wypłacone tylko na rzecz innego banku lub stałego klienta. Zakreślenie może być ogólne i szczególne. Zakreślenie jest ogólne, jeżeli między dwiema liniami nie ma żadnej wzmianki albo jeżeli znajduje się między nimi wyraz „bankier” lub inny równoznaczny. Zakreślenie jest szczególne, jeżeli między dwiema liniami napisano nazwisko bankiera. Ponadto rozróżnia się czeki:imienne (wszystkie rodzaje czeków)na okaziciela (czek gotówkowy, rozrachunkowy, bankierski)krajowy i zagranicznyPonieważ czek płatny jest za okazaniem, winien być przedłożony w banku do zapłaty w ciągu 10 dni. Czeki wystawiane w innym kraju - 20 dni, a czeki z innego kontynentu - 70 dni. Czek imienny może być przenoszony na inne osoby za pomocą indosu, ale ze względu na krótki okres jego realizacji nie ma to praktycznego zastosowania. Obecnie coraz powszechniej zamiast czeku stosowane są karty płatnicze.
KonosamentyKonosament jest ściśle związany z morskim obrotem handlowym. Może on być wystawiony zarówno przy wykonywaniu umowy czarterowej, tzn. wówczas gdy przewoźnik zobowiązuje się oddać do załadowania cały statek bądź też określoną jego część, jak i w przypadku umowy bukingowej, a więc wtedy gdy zobowiązuje się on jedynie do przewiezienia określonego w umowie ładunku.Przewoźnik obowiązany jest wydać załadowcy konosament jedynie na jego żądanie. W praktyce jednak prawie na wszystkie towary przewożone w międzynarodowym handlu morskim konosamenty są wystawiane.Konosament jako papier wartościowy stanowi dowód przyjęcia oznaczonego w nim ładunku na statek, w celu jego przewozu. Jest on dokumentem legitymującym do rozporządzenia tym ładunkiem i do jego odbioru. Konosament reprezentuje prawo do towaru (ładunku), na który został wystawiony. Ułatwia to obrót towarami w handlu morskim, gdyż nabywca konosamentu uzyskuje prawa do towaru i staje się w ten sposób uprawnionym zarówno do odbioru towaru, po jego przybyciu do portu przeznaczenia, jak i do rozporządzenia nim, tak po odbiorze, jak i zwłaszcza - jeszcze w okresie przewozu.Konosament powinien zawierać:oznaczenie przewoźnika;oznaczenie załadowcy;oznaczenie odbiorcy lub stwierdzenie, że konosament jest wystawiony na zlecenie albo na okaziciela;nazwę statku;określenie ładunku z podaniem jego rodzaju (ilość, jakość, sposób opakowania itd);określenie zewnętrznego stanu ładunku i jego opakowania;znaki główne, niezbędne dla stwierdzenia tożsamości ładunku;oznaczenie frachtu i innych należności przewoźnika;nazwę miejsca załadowania;nazwę miejsca wyładowania albo określenie, kiedy lub gdzie nastąpi wskazanie tego miejsca;liczbę wydanych egzemplarzy konosamentu;podpis przewoźnika, kapitana statku lub innego przedstawiciela przewoźnika.Dane dotyczące ładunku zamieszcza się w konosamencie na podstawie pisemnej deklaracji załadowcy, przy czym załadowca odpowiada wobec przewoźnika za szkody i wydatki wynikające z niedokładności lub nieprawdziwości danych o ładunku.Wystawcą konosamentu, tj. zobowiązanym z tego papieru wartościowego, jest przewoźnik (armator), chociaż uprawnionym do jego podpisania jest zwykle kapitan statku, a w pewnych przypadkach - także agent bądź makler morski. Przewoźnik jest obowiązany wydać załadowcy konosament w tylu jednobrzmiących egzemplarzach, ile ich ten ostatni zażąda, w tym że na każdym dokumencie należy uwidaczniać liczbę wydanych egzemplarzy. Poza tym odpis konosamentu towarzyszy ładunkowi na statku.Rodzaje konosamentu:konosament imienny - na imiennie oznaczonego odbiorcę;konosament na zlecenie - na zlecenie załadowcy lub wskazanej przez niego osoby;konosament na okaziciela;konosament bezpośredni - wystawiany jest przez przewoźnika morskiego podejmującego się przewozu, który ma być dokonany na części trasy przez innego przewoźnika (morskiego, rzecznego, lądowego lub powietrznego)
W praktyce najbardziej rozpowszechnionym jest konosament na zlecenieDowody składoweDowody składowe jako szczególny rodzaj papierów wartościowych mogły być wystawiane w okresie II RP - zgodnie z Kodeksem Handlu - jedynie przez domy składowe, tzn. koncesjonowane przedsiębiorstwa prowadzące skład towarów. Dowód składowy wydawany był jedynie na żądanie składającego.Jako papier wartościowy, zbywalny przez indos dowód składowy tworzyły dwie części:rewers - czyli składowy dowód posiadania warrant - składowy dowód zastawowyDom składowy to przedsiębiorca uprawniony do prowadzenia przedsiębiorstwa składowego.Dowód składowy jest zbywalnym prze indos dokumentem wydanym przez dom składowy, składający się z dwóch części, z których jedna (rewers) stwierdza posiadanie rzeczy złożonych na skład, a druga (warrant) stwierdza ustanowienie zastawu na rzeczach złożonych na skład. Bank domicylowy to bank oznaczony w dowodzie składowym jako właściwy do przyjmowania, przechowywania i wypłacania kwot przypadających posiadaczowi dowodu składowego lub jego części. Dom składowy jest obowiązany w szczególności do:wydawania dowodów składowych - na żądanie składającego;prowadzenia księgi składowej;prowadzenia i przechowywania dokumentacji dotyczącej przyjętych na skład rzeczy;niezwłocznego informowania właściwego ministra o wszelkich zmianach w zakresie danych zawartych we wniosku o udzielenie zezwolenia
Dom składowy nie może odmówić przyjęcia rzeczy na skład na warunkach regulaminu, o ile nie stoją temu na przeszkodzie techniczne możliwości magazynowe przedsiębiorstwa składowego. Dom składowy nie może udzielać pozataryfowych ulg lub zniżek, jak również uzależniać zawarcia umowy składu od zawarcia przez dającego innej umowy z domem składowym lub z osobą trzecią. Dom składowy wydaje składającemu, na jego żądanie, dowód składowy, który odłączony od księgi składowej składa się z dwóch połączonych ze sobą, lecz dających się oddzielić części: z rewersu (składowego dowodu posiadania) i warrantu (składowego dowodu zastawniczego). Obie części dowodu składowego powinny wzajemnie się na siebie powoływać i zawierać:
określenie firmy (nazwy) domu składowego, numer identyfikacyjny REGON lub PESEL, datę złożenia rzeczy na skład, datę wystawienia i podpisy osób uprawnionych do reprezentowania domu składowego
numer dowodu składowego, zgodny z numerem bieżącym księgi składowej
imię i nazwisko (określenie firmy, nazwy, numer identyfikacyjny REGON) i adres składającego
oznaczenie ilości, jakości i kraju pochodzenia, a w razie potrzeby także szczególnych cech złożonych na skład
wzmiankę o tym, czy rzeczy złożone na skład zostały ubezpieczone, a jeżeli tak, to u jakiego ubezpieczyciela, na jaką kwotę i na jaki czas
oznaczenie terminu odbioru ze składu rzeczy złożonych na skład, jeżeli termin został w umowie określony
wzmiankę o tym, czy i w jakiej wysokości z rzeczami złożonymi na skład są związane cła, podatki lub inne opłaty oraz zabezpieczone prawem zastawu roszczenia domu składowego, z podaniem wysokości bieżącego składowego oraz należności ubocznych i wskazaniem odpowiednich pozycji taryfy składowego
oznaczenie banku domicylowego, w którym wpłaca się kwoty przypadające na rzecz posiadacza dowodu składowego lub jego części
Obie części dowodu składowego można przenosić przez indos łącznie albo oddzielnie. Dopóki obie części są przenoszone łącznie, dopóty indos rewersu powoduje także przeniesienie warrantu.Pierwszy indos na oddzielnym warrancie zawiera:
imię i nazwisko (określenie firmy, nazwy, numer identyfikacyjny REGON lub PESEL) oraz adres indosanta
imię i nazwisko (określenie firmy, nazwy, numer identyfikacyjny REGON lub PESEL) oraz adres indosatariusza
oznaczenie wraz z należnościami ubocznymi kwoty pieniężnej, na której zabezpieczenie ustanawia się prawo zastawu na rzeczach złożonych na skład
określenie terminu płatności wierzytelności zabezpieczonej prawem zastawu na rzeczach przyjętych na skład
podpis indosanta
Powyższe dane należy umieścić również na rewersie. Dosłowną treść indosu należy wpisać do księgi składowej, a dom składowy powinien poświadczyć zarówno na rewersie, jak i na warrancie dokonanie tego wpisu, podając jego datę. Jeżeli indos nie zawiera wszystkich wymienionych wyżej danych lub jeżeli na warrancie nie ma poświadczenia domu składowego - indos jest nieważny. Księga składowa składa się z trwale ze sobą połączonych, kolejno numerowanych kart, umożliwiających odłączenie dowodów składowych. Zapis dokonany na karcie księgi składowej jest tożsamy z zapisami dokonanymi w odłącznym od tej karty dowodzie składowym oraz powinien zawierać wzmiankę o dokonaniu, a także treść pierwszego indosu warrantu. W księdze składowej dokonywane są zapisy przewidziane w ustawie art. 28. Posiadacz obu części dowodu składowego, wykazujący swoje prawo nieprzerwanym szeregiem indosów, może, za zwrotem kosztów, żądać wystawienia nowego dowodu składowego bezpośrednio na swoje imię. Może on również, za zwrotem kosztów, żądać podziału na części rzeczy na skład i wy6stawienia osobnego dowodu składowego na każdą z tych części. Żądanie to może być zgłoszone łącznie przez posiadaczy obu części dowodu składowego. Nowe dowody składowe mogą być opatrzone datą wystawienia pierwotnego dokumentu, który dom składowy odbiera i unieważnia. O unieważnieniu pierwotnego dokumentu dokonuje się wzmianki w księdze składowej. Prawo oglądania rzeczy złożonych na skład służy zarówno posiadaczowi rewersu, jak i posiadaczowi warrantu.Wydanie rzeczy złożonych na skład posiadaczowi rewersu następuje za zwrotem rewersu i warrantu. Zwrot warrantu można zastąpić przedstawieniem zaświadczenia banku domicylowego o złożeniu w nim kwoty oznaczonej w warrancie.Kwoty wpłacone do banku domicylowego, należne posiadaczom rewersów i warrantów, są gromadzone na wyodrębnionym rachunku bankowym domu składowego i na jego polecenie wypłacane uprawnionym. W stosunku do wierzycieli domu składowego kwoty złożone na powyższym rachunku nie podlegają egzekucji i nie wchodzą w skład masy upadłości domu składowego.Posiadacz jest obowiązany przedstawić bankowi domicylowemu warrant do zapłaty w terminie płatności. Odmowę zapłaty należy stwierdzić zgłoszeniem protestu, pod rygorem utraty prawa zwrotnego poszukiwania. Protest z powodu odmowy zapłaty można zastąpić umieszczonym na warrancie poświadczenia banku domicylowego opatrzonym datą, że warrant przedstawiony do zapłaty w oznaczonym dniu nie został wykupiony.
W razie odmowy wykupienia warrantu jego posiadacz może, choćby nie dokonał protestu, wystąpić do domu składowego z pisemnym żądaniem przeprowadzenia sprzedaży obciążonych zastawem rzeczy złożonych na skład. Sprzedaż jest przeprowadzona w możliwie najkrótszym czasie, nie wcześniej niż po upływie trzech dni od zgłoszenia żądania. Posiadacz warrantu traci prawo zwrotnego poszukiwania, jeżeli nie zgłosił żądania sprzedaży w ciągu miesiąca od dnia zgłoszenia protestu.Sprzedaż rzeczy złożonych na skład przeprowadza komornik, notariusz, adwokat lub radca prawny działający na zlecenie domu składowego. Sprzedaż przeprowadza się przez licytację publiczną w jednym terminie bez oszacowania. Z uzyskanej ceny dom składowy zaspokaja należności związane z rzeczami złożonymi na skład w następującym porządku:koszty sprzedaży;nieuiszczone należności publicznoprawne związane z rzeczą;zabezpieczone ustawowym prawem zastawu i wymienione w dowodzie składowym należności domu składowego, należności powstałe po wystawieniu dowodu składowego uwzględnia się o tyle, o ile przypadają za okres składu, oznaczony w dowodzie składowym, jeżeli zaś czasu składu w dowodzie nie wykazano, to za okres nie dłuższy niż rok od wystawienia dowodu;wierzytelności posiadacza warrantu wraz z należnościami ubocznymiJeżeli posiadacz rewersu lub warrantu nie zgłosi się w terminie 3 dni po odbiór należności, dom składowy niezwłocznie wpłaci do banku domicylowego przypadającą mu kwotę. „Jeżeli wierzytelność posiadacza warrantu nie została w pełni zaspokojona, dom składowy zaznacza na warrancie i uwidoczni w księdze składowej częściową zapłatę, warrant zaś zwróci posiadaczowi” (art. 45)O wszczęciu postępowania umorzeniowego sąd zawiadamia dom składowy oraz bank domicylowy. Dla dowodów składowych z nieoddzielonym warrantem oraz dla rewersów termin do okazania sądowi zaginionego dokumentu wynosi 60 dni i liczy się od pierwszego dnia po upływie okresu składu, a jeżeli okres ten nie został oznaczony lub jeżeli termin ten już upłynął - od dnia ogłoszenia sądowego wezwania do okazania dokumentu. Dla zaginionych warrantów okres ten liczy się od dnia wezwania ogłoszenia sądowego.
Akcja jest papierem wartościowym stwierdzającym udział jej właściciela w kapitale spółki akcyjnej, uprawniającym go równocześnie do uczestnictwa w podziale zysków spółki w formie dywidendy oraz w podziale majątku spółki w razie jej likwidacji.Niektóre rodzaje akcji dają też prawo uczestnictwa w kierowaniu spółką. Posiadacza akcji nie musi być pracownikiem przedsiębiorstwa i za nie odpowiadać. Odpowiedzialność akcjonariusza ogranicza się do kwoty, na jaką opiewają akcje. Akcje są zbywalne.Wysokość kwoty akcji stanowi odpowiednik części kapitału spółki akcyjnej i jest podstawą jej finansowania. W związku z tym wartość akcji nie może być akcjonariuszowi zwrócona, natomiast akcjonariusz może ją sprzedać innej osobie. Akcje przenoszą akcjonariuszom zróżnicowane dochody, w zależności od rentowności spółki i kwot zysku przeznaczonych na wypłacenie dywidendy, dlatego dla nabywcy istotne jest, w której spółce lokować pieniądze na zakup akcji. Ryzyko lokowania kapitałów w akcjach jest duże, ale w przypadku udanej lokaty dochody są wyższe niż z innych papierów wartościowych. Poza dywidendą akcje dobrych przedsiębiorstw zapewniają akcjonariuszom dodatkowe korzyści wynikające ze wzrostu ich wartości rynkowej. Akcje są dobrym środkiem weryfikującym efektywność gospodarowania spółek akcyjnych. Spółki, których wartość rynkowa akcji wzrasta i które wypłacają duże dywidendy, są podmiotami o dużej efektywności. Tekst dokumentu akcji powinien zawierać:firmę, siedzibę i adres spółki;oznaczenie sądowego rejestrowego i numer, pod którym spółka jest wpisana do rejestru;datę zarejestrowania spółki i wystawienia akcji;wartość nominalną, liczbę, serię, rodzaj danej akcji i uprawnienia szczególne akcji;przy akcjach imiennych wysokość dokonanej wpłaty;ograniczenia co do rozporządzenia akcją;postanowienia statutu o związanych z akcją obowiązkach wobec spółkiDokument akcji powinien być opatrzony pieczęcią spółki oraz podpisem zarządu. Podpis może być mechanicznie odtwarzany. Brak danych powoduje nieważność dokumentu akcji. Akcje mogą być emitowane jako dokumenty na okaziciela bądź imienne. W pierwszym przypadku przeniesienie tytułu własności udziału w spółce następuje poprzez ich sprzedanie, co znacznie ułatwia publiczny obrót tego typu walorami. Natomiast przeniesienie własności akcji imiennych wymaga pisemnego oświadczenia sprzedającego, jak również zgłoszenia nowego nabywcy do zarządu spółki i wpisania go do księgi akcyjnej. Ze względu na formę pokrycia równowartości akcji wyodrębnia się:akcje opłacane gotówką (obejmowane przez akcjonariuszy już po częściowej zapłacie - minimum 25% -- uzupełnionej po zarejestrowaniu spółki);akcje aportowe, czyli obejmowane przez akcjonariuszy za wkłady rzeczowe w całości wniesione przed zarejestrowaniem spółkiRozróżnia się też akcje:pojedyncze;zbiorcze, emitowane w przypadku niskiej kwoty nominalnej wartości akcji
Akcje zbiorcze zawierają po kilka akcji pojedynczych, z równoznacznym podaniem ich liczby i wartości pojedynczej, a także wartości łącznej.
Według rodzaju uprawnień przysługujących ich właścicielom wyróżnia się:;akcje zwykłe (zwyczajne);akcje uprzywilejowane, dające dodatkowe uprawnieniaAkcje uprzywilejowane umacniają pozycje niektórych osób, głównie założycieli spółki, w sensie wpływu na działalność spółki, obsadę jej władz, a także specjalnych korzyści materialnych. Uprzywilejowanie dotyczy głównie prawa:głosu (2 głosy na 1 akcję uprzywilejowaną);do wyższej dywidendy;do podziału majątku w przypadku likwidacji spółkiWyróżnia się akcje pracownicze, które sprzedawane są pracownikom po niższej cenie niż wartość nominalna w przypadku prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego. W przypadku tzw. akcjonariatu pracowniczego, który brać ma udział w zarządzaniu przedsiębiorstwem, powinny to być akcje imienne, z ograniczeniem cesji do osób pracujących w spółce.Akcjonariusze, posiadający akcje, mają następujące uprawnienia:;prawo uczestnictwa w walnym zgromadzeniu spółki akcyjnej i prawo głosu;prawo do dywidendy;prawo pierwszeństwa nabycia nowych akcji w przypadku dodatkowej emisji (po akcjach uprzywilejowanych);prawo do udziału w majątku spółki w razie jej likwidacji prawo głosu na walnym zgromadzeniu ma wpływ na decyzje w sprawie działalności spółki. Każdy akcjonariusz ma tyle głosów, ile ma akcji zwykłych. Decyzje zapadają z reguły zwykłą większością głosów. Przy dużej liczbie akcjonariuszy i akcji wpływ na decyzje większości z nich jest niewielki. Liczą się akcjonariusze, którzy mają pakiety akcji, a przewagą w głosowaniu zapewnia, tzw. kontrolny pakiet akcji. Teoretyczny pakiet akcji powinie4n obejmować 50% akcji zwykłych plus jedną. Przy akcjach uprzywilejowanych 2 głosami wystarczy posiadanie 34% akcji. Praktycznie ze względu na duże rozproszenie akcji wśród drobnych akcjonariuszy, wystarczy mniejszy pakiet kontrolny, aby mieć wpływ na podejmowanie decyzji. Zgodę na dopuszczenie akcji do publicznej sprzedaży wydaje Komisja Papierów Wartościowych i Giełd. Spółka akcyjna (jej założyciele) jako emitent deponują całą emisję akcji w wybranym banku, który zajmie się ich sprzedażą. Odbywa się ona w dwóch etapach. W pierwszym etapie, po publicznym ogłoszeniu w prasie, odbywają się zapisy na akcje i wpłaty subskrybentów. Przeprowadzają to wytypowane banki i domy maklerskie. W drugim etapie, który rozpoczyna się po subskrypcji wszystkich akcji, następuje zarejestrowanie spółki akcyjnej, a następnie subskrybentom wydawane są świadectwa depozytowe. Są one wynikiem depozytowego systemu obrotu akcjami, który nie przewiduje drukowania akcji. Cała emisja akcji jest zdeponowana w określonym domu maklerskim, a subskrybenci otrzymują jedynie świadectwa depozytowe, które potwierdzają tytuł własności odpowiedniej liczby akcji i ich wartość nominalną oraz uprawniają do dysponowania nimi. Jeżeli cała emisja akcji nie znajduje subskrybentów, to spółka nie powstaje, a dokonane wpłaty zostają zwrócone.Akcja ma wartość (cenę):nominalną;emisyjną;rynkowąWartość nominalna akcji stanowi jednostkę kapitału akcyjnego spółki i jest podana na świadectwie depozytowym. Wartość emisyjna akcji jest ceną, po której przeprowadza się subskrypcję. Może ona być wyższa lub równa wartości nominalnej. Tylko akcje pracownicze sprzedaje się poniżej wartości nominalnej. Wartość emisyjną ustala emitent. Wartość rynkowa akcji jest ceną, po której można sprzedać akcję na giełdzie. Wartość ta zależy od korzyści, jaką akcja przynosi posiadaczowi, głownie od dywidendy. Wartość rynkowa akcji kształtuje się na giełdzie, a jej cena giełdowa zwana jest kursem. Inaczej kształtuje się wartość rynkowa akcji prywatyzowanych przedsiębiorstw państwowych w systemie poza giełdowym. Ustalana jest w zależności od systemu sprzedaży akcji, a mianowicie:w ramach przetargu;na podstawie oferty ogłoszonej publicznie;w wyniku rokowań podjętych na podstawie publicznego zaproszeniaWartość rynkowa akcji jest podstawą do obliczenia opłacalności likowania kapitałów w akcjach danej spółki. Dal akcjonariusza najważniejsza w tym, zakresie jest wielkość otrzymywanej dywidendy, a szczególnie jej stopa. Stopa ta powinna kształtować się powyżej stopy inflacji i powyżej stóp lokat bankowych. Dla akcjonariusza ważna jest również aktualna cena rynkowa akcji w stosunku do ceny, po której akcje zakupił. Akcje w Polsce podlegają obrotowi tylko na krajowym rynku papierów wartościowych. Czyni się jednak starania, aby mogły one stanowić przedmiot obrotu poza granicami.
Obligacja jest dokumentem, w którym emitent (wystawca) potwierdza zaciągnięcie pożyczki w określonej kwocie, zobowiązując się jednocześnie do zwrotu tej kwoty właścicielowi w ustalonym z góry terminie, a także do zapłaty odsetek określonych w momencie wypuszczenia obligacji na rynek.
Emisja obligacji jest dogodną formą zaciągania wysokich pożyczek na długi okres (sięgający niekiedy nawet 20 lat). Z tej możliwości korzystają przedsiębiorstwa, banki, inne instytucje finansowe, instytucje samorządowe i Skarb Państwa. Obligacje skarbowe są najpewniejszą lokatą kapitału. Emitent za pomocą obligacji zaciąga pożyczkę równocześnie u wielu wierzycieli. Dla subskrybenta nabywcy) obligacje są wygodnym sposobem likowania kapitału, gdyż przynoszą stabilny dochód.W zależności od emitenta rozróżnia się obligacje:skarbowe;instytucji finansowych;organów samorządowych ;przedsiębiorstw Największą popularnością w Polsce cieszą się obligacje państwowe, zwane obligacjami skarbowymi, które gwarantowane są przez Skarb Państwa. Subskrypcja obligacji skarbowych może odbywać się:na zasadach dobrowolności;na zasadach przymusowych.Obecnie Skarb Państwa emituje obligacje na zasadach dobrowolności, to znaczy, że nabywca sam decyduje o ich nabyciu, ale stosuje pewne środki zachęcające do zakupu, np. wyższą stopę odsetkową niż stosowana przy lokatach bankowych. W przeszłości obligacje Narodowej Pożyczki Rozwoju Sił Polski były rozprowadzane na zasadach przymusowych, a mianowicie każdy pracownik musiał przeznaczyć na zakup obligacji określoną część wynagrodzenia. Wyróżniamy obligacje ze względu na sposób oznaczenia obligatariusza:imienne;na okazicielaObligacje imienne wskazują określoną imiennie osobę w treści dokumentu, przeniesienie inkorporowanych w nich praw następuje przez przelew połączony z wydaniem obligacji.Jeżeli obligacje zostały wystawione na okaziciela, to przeniesienie wynikających z nich praw odbywa się przez samo wydanie obligacji.Podział obligacji ze względu na sposób ich oprocentowania:stałe oprocentowanie - równe oprocentowanie odpowiednich terminach prze cały okres, aż do ich wykupienia;zmienne oprocentowanie - wielkość oprocentowania jest różna dla różnych terminów, zaznaczonych na obligacji;obligacje indeksowe - stopa ich oprocentowania jest aktualizowana w stosunku do stopy inflacji (obligacje o zmiennym oprocentowaniu);obligacje o kupnie zerowym - są emitowane z dyskontem w stosunku do ich wartości nominalnejZe względu na termin wykupu obligacji: krótkoterminowe—termin wykupu jest krótszy niż rok, służą emitentowi do pozyskania kapitału obrotowego;średnioterminowe - termin wykupu od 1 roku do 5 lat;długoterminowe - termin wykupu powyżej 5 latPodział obligacji ze względu na ich konwersję:-konwersyjne - konwersja może mieć charakter ustawowy lub umowny:ustawowy - automatyczne przekształcenie świadczenia niepieniężnego w świadczenie pieniężne;umowny - może przewidywać zmianę w warunkach emisji różnych elementów treści obligacji, w zależności od okoliczności, które miały miejsce-obligacje o niezmiennej treści.Ze względu na miejsce emisji obligacji:krajowe (wewnętrzne) - emitowane w kraju emitenta, wystawiane w zasadzie w walucie krajowej, przeznaczone przede wszystkim dla nabywców krajowych;zagraniczne (zewnętrzne) - emitowane poza granicami państwa emitenta, wystawiane w walucie obcej, podlegają regulacjom prawnym państwa emitenta Podział obligacji w oparciu o kryterium charakteru świadczenia wynikającego z obligacji:obligacje zamienne;obligacje z prawem pierwszeństwa;obligacje przychodoweObligacje mogą emitować:podmioty prowadzące działalność gospodarczą, posiadające osobowość prawną;gminy, powiaty, województwa, zwane dalej jednostkami samorządu terytorialnego, a także związki tych jednostek oraz miasto stołeczne Warszawa;inne podmioty posiadające osobowość prawną, upoważnione do emisji obligacji na podstawie innych ustaw;banki;instytucje finansowe, których członkiem jest Rzeczpospolita Polska lub Narodowy bank PolskiObligacja powinna zawierać:powołanie podstawy prawnej emisji;nazwę i siedzibę emitenta;miejsce i numer wpisu rejestrowego;nazwę obligacji;cel wyemitowania obligacji;wartość nominalną i numer kolejny obligacji;dokonanie opisu tych świadczeń;nazwę obligatariusza;stopę oprocentowania;terminy oprocentowania;zakaz zbywania (ograniczenia) obligacji;datę i miejsce wystawienia obligacji;podpisy osób reprezentowanych emitenta;arkusz kuponowy.Jeżeli Skarb Państwa emituje przez długi okres kilka różnych rodzajów obligacji, to może nastąpić tzw. konsolidacja, która polega na wymianie starych nie wykupionych obligacji na nowe. Może też wystąpić konwersja nie wykupionych obligacji, która przejawia się pogorszeniem warunków ich wykupu. Obligacje sprzedawane są przede wszystkim na terenie kraju, ale istnieje możliwość emisji w obecnej walucie do sprzedaży w innych krajach.Ze względu na dochód, jaki przynoszą właścicielowi, rozróżnia się obligacje:z kuponami odsetkowymi, płatnymi raz lub dwa razy w roku;bez kuponów odsetkowych - odsetki dopisywane do kapitału otrzymuje się w momencie wykupu obligacji;premiowe, w których odsetki przeznaczone są na premie rozdzielane w drodze losowania, a więc odsetki otrzymują tylko niektórzy.W Polsce emituje się serie następujących rodzajów obligacji skarbowych:z terminem wykupu po upływie roku, dwu, trzech, pięciu i dziesięciu lat;o wartości nominalnej 100 zł lub większej dla dużych inwestycji;o stałej i zmiennej stopie procentowej;z wypłatą odsetek co kwartał lub po roku, albo takie, gdzie odsetki są kapitalizowane i oprocentowane po każdym roku, a wykup obligacji następuje wraz z należnymi odsetkami, a także oprocentowane przy sprzedaży w postaci dyskonta;oferowane w drodze subskrypcji lub sprzedaży w punktach obsługi klienta domów maklerskich i banków, albo na przetargach (dla dużych inwestorów) Emisja obligacji wynika z rozporządzenia emisyjnego Ministra Finansów, a zasady nabywania obligacji, ich oprocentowanie i wykup oraz wtórny obrót nimi ustalane są w listach emisyjnych (prospektach), z którymi należy się zapoznać.
Listy zastawne na zaciąganie długoterminowych pożyczek, emitowane przez banki w celu udzielania kredytów właścicielom nieruchomości, pod warunkiem wpisania do księgi wieczystej, czyli pod zastaw nieruchomości. Listy zastawne, znane przede wszystkim ustawodawstwu II RP, mają służyć zdobywaniu środków na finansowanie budownictwa mieszkaniowego. Zasady emisji, zbywania, nabywania, wykupu i zabezpieczenia tego typu papierów wartościowych, jak również zasady tworzenia, organizację i działalność - emitujących listy zastawne - banków hipotecznych, normuje obecnie ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych.Bank hipoteczny, który jest wyłącznie uprawniony do emisji listów zastawnych, może być utworzony jedynie w formie spółki akcyjnej. Banki tego rodzaju mają ograniczoną swobodę w zakresie dokonywania czynności bankowych. Mogą w szczególności dokonywać takich czynności jak:udzielania kredytów zabezpieczonych hipoteką ;udzielania kredytów niezabezpieczonych hipoteką, jeżeli kredytobiorcą jest Skarb Państwa, NBP;emitowanie hipotecznych listów zastawnych;emitowanie publicznych listów zastawnychHipoteka to zabezpieczenie na rzeczy nieruchomej nieruchomości. Poza tym bankom hipotecznym wolno jedynie przyjmować lokaty terminowe, zaciągać kredyty i pożyczki oraz emitować obligacje. Bank może przechowywać papiery wartościowe oraz wyjątkowo nabywać akcje lub udziały, które nie mogą przekroczyć 10% wysokości funduszy własnych banku hipotecznego,Łączna kwota nominalnych wartości znajdujących się w obrocie listów zastawnych nie może przekroczyć 40 - krotności funduszy własnych banku.List zastawny może być papierem wartościowym imiennym bądź na okaziciela. Rozróżniamy dwie postacie listów zastawnych:hipoteczny list zastawny jako papier wartościowy, wyemitowany na podstawie wierzytelności banku hipotecznego zabezpieczonych hipotekami, w którym to liście bank zobowiązuje się wobec uprawnionego do spełnienia określonych świadczeń pieniężnychpubliczny list zastawny nie jest zabezpieczony hipoteką, ale gwarancjami (Skarbu Państwa, NBP, Banku Światowego, Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju) i zabezpieczeniem publicznym
Hipoteczny list zastawny zawiera w szczególności:nazwę „hipoteczny list zastawny”;wskazanie podstawy prawnej emisji;nazwę i siedzibę banku hipotecznego;serię i numer hipotecznego listu zastawnego;wartość nominalną ;wysokość oprocentowania;terminy wypłaty odsetek;termin wykupu;miejsce płatności;miejsce i datę wystawienia;podpisy osób działających w imieniu banku ;w przypadku gdy termin wykupu jest dłuższy niż 5 lat - informację, że upływie 5 lat od dnia emisji bank może dokonać umorzenia listu przed terminem jego wykupu, oraz informację o warunkach wykupu.Hipoteczny list zastawny może być nominowany w złotych albo w walucie obcej. Hipoteczny list zastawny może być emitowany w formie dokumentu lub w formie zapisu komputerowego. Bank hipoteczny prowadzi rejestr zabezpieczenia listów zastawnych. Rejestr prowadzony jest odrębnie dla hipotecznych listów zastawnych oraz dla publicznych listów zastawnych.
15
2