Filozofia dla pedagogiki

• ONTOLOGIA -teoria bytu

• Orientacje

• Monistyczne - byt jest jeden,

• Dualistyczne - dwa byty,

• Pluralistyczne - bytów jest wiele.

• GNOSEOLOGIA (epistemologia) - teoria poznania

• Poznanie zmysłowe - sensualiści

• Wrażenia,

• Wyobrażenia,

• Spostrzeżenia.

• Poznanie umysłowe - racjonaliści

• Pojęcia - definiowanie, nominowanie;

• Sądy - twierdzenia, zdania logiczne, komunikowanie;

• Porównania - komparatystyka;

• Uogólnienia;

• Abstrakty;

• Analiza i synteza;

• Wnioskowanie przez:

• indukcję, dedukcję, redukcję

• Poznanie empiryczne - empiryści

• Jako wypadkowa poznania zmysłowego i umysłowego,

• Jako odrębny proces poznawczy,

• doświadczanie i doświadczenie.

• AKSJOLOGIA - teoria wartości

• Etyka ( teoria dobra)

• Estetyka (teoria piękna

Społeczne funkcje nauki

• diagnostyczna; (rozpoznanie)

• prognostyczna; (przewidywanie, antycypowanie))

• instrumentalno-techniczna; (oprzyrządowanie)

• humanistyczna; (miejsce człowieka w systemie)

Przesłanki wynikające z tzw. społecznych funkcji nauki, aby nie popełniać błędów zwanych podsystemowymi

• Diagnoza pozwala na zorientowanie się w rzeczywistych mechanizmach życia społecznego, otaczającej rzeczywistości, walorach możliwych do wykorzystania w procesie wychowania.

• Prognoza pozwala na antycypację rozwoju interesujących nas procesów i zjawisk, ustalenie wskaźników zmienności i weryfikację założonych hipotez.

• Funkcja instrumentalno - techniczna to całe otoczenie metodologiczno - metodyczne ( baza, przesłanki nauk, metody, techniki, środki realizacji z całym oprzyrządowaniem
  i „technologią” wychowania i kształcenia.

• Funkcja humanistyczna ( uznawana we współczesnym świecie za najważniejszą) to ni mniej ni więcej jak próba odpowiedzi na pytanie, jakie miejsce w projektowanych procesach wyznaczamy dla człowieka?

Podstawowe procesy regulacji psychicznej

• procesy orientacyjno-poznawcze

• intelektualne

• emocjonalne

• motywacyjne

• wykonawcze

• kontroli

Harmonia regulacyjna

• ośrodki pobudzania -> energia, emocje, potrzeby, motywy

• ośrodki hamowania -> rozum, wola (wyposażenie instrumentalne)

Kryterium lęku

• Norma;

• Psychopatia;

• Neurotyczność.

Grupy czynników znaczących (czteroczynnikowa teoria wychowania)

1.Środowisko wychowawcze (w istocie wszelkie odmiany środowisk)

2. Autorytet wychowawcy (osoby znaczące)

3. Właściwości psychofizyczne i zadatki dziedziczne wychowanka ( na ile jest zdolny do rozwoju)

4. Aktywność wychowanka ( na ile chce zadbać o swój rozwój i uczestniczyć np. w ofercie edukacyjnej)

Dziedziny wychowania

• Jest tyle dziedzin wychowania ile jest sfer aktywności człowieka ( wychowanie nauczające i nauczanie wychowujące).

• Najczęściej jednak zakres ten obejmuje wychowanie przez: pracę, naukę, rekreacje i sport, sztukę.

Pedagogika

• Zbiór twierdzeń teoretycznych skupiających wiedzę o procesach wychowania i nauczania dzieci, młodzieży i dorosłych (różne dyscypliny pedagogiczne, specjalności, specjalizacje np. pedagogika przedszkolna, szkolna, andragogika, specjalna itp.), które podlegają weryfikacji poprzez rozwiązania metodyczne ( metodyki szczegółowe: metodyka pracy resocjalizacyjnej, rewalidacyjnej, terapeutycznej, przedmiotowe itp..)

Proces wychowania

• Świadome i celowe organizowanie pod określonym względem aktywności i doświadczeń jednostki i wprowadzenie jej w określone sytuacje wychowawcze lub ich ciąg."

Proces kształcenia

• dążenie do wykształcenia i wyposażenia człowieka w wiedzę o otaczającej go rzeczywistości.

• doprowadzenie do stanu w jakim człowiek bez względu na determinanty rozwojowe będzie się jawił jako rozumiejący porządek świata, rzeczy i ludzi aktywny twórca, dbający o własny rozwój.

• Ma nas to zbliżyć - zgodnie z koncepcjami widzącymi świat jako „globalna wioska” - do uczestnictwie w kulturze makro

Formułowanie celów wychowania dla narodów - członków UE

• Integracja - „globalna wioska”

• proces wychowania musi orientować się na osiąganie celów pro europejskich, poprzez kształtowanie postaw humanizmu, egalitaryzmu, demokracji, współdziałania, poszanowania godności człowieka, tolerancji, godności osobistej, samokontroli itp.. , które zawarte są w oficjalnych komunikatach kierowanych do państw - członków zintegrowanej Europy.

Filary kulturowe - spuścizna i dziedzictwo UE

• etyka chrześcijańska

• państwo prawa, ( ustrój demokratyczny)

• kultura sięgająca antycznej Grecji .

Pedagogika specjalna a funkcje społeczne nauki

1. Funkcja diagnostyczna: pedagogika specjalna posiada swój obszar badawczy wyznaczony przez zakres procesów wychowania i nauczania dzieci specjalnej troski - dzisiaj coraz powszechniej przyjmuje się termin niepełnosprawny w rożnych zakresach,

2. Funkcja prognostyczna: potrafi przewidywać, prognozować tendencje rozwoju ważnych dla pedagogiki zjawisk związanych z obszarem swojego dociekania naukowego,

3. Funkcja instrumentalno-techniczna: formułuje wnioski a wyniki obserwacji i innych procedur badawczych wykorzystuje dla konstruowania modeli funkcjonalnych,

4. Funkcja humanistyczna: dokonuje refleksji antropologicznej, próbując odpowiedzieć na pytanie w jakim miejscu procesów o jakich mowa w pedagogice specjalnej jest podmiot jej oddziaływania tzn. dziecko niepełnosprawne.

„Funkcjonalna analiza zachowania” (sformułowana przez B.F. Skinnera 1938)

1. dokonanie pomiarów podstawowych ( diagnozowanie ) np. procesów regulacji psychicznej [orientacyjno-poznawczych, emocjonalnych, motywacyjnych, intelektualnych, wykonawczych i kontroli] w celu opracowania teoretycznego programu (oferty) np. edukacyjnej.

2. wprowadzenie programu traktowanego przez Skinnera jako bodziec wywołujący zmiany w podstawowych funkcjach,

3. pomiar kontrolny ( w celu porównania wyników z dwóch pomiarów),

4. modyfikacja programu ( dostosowywanie go do uzyskania określonych efektów założonych)

5. pomiar końcowy jako materiał do analizy i konstrukcji programu właściwego.

• Program właściwy to tzw. system wzmocnień, który ma tę zaletę, że jest empirycznie potwierdzonym sposobem uzyskiwania efektów edukacyjnych.

Pytanie jaki ma być człowiek przyszłości? warunkuje realizację programu wychowania co najmniej w dwu płaszczyznach:

• ról społecznych (dziecka, kolegi, rodzica, męża, obywatela),

• indywidualnej autonomicznej jednostki (osoby) z poczuciem wolności, godności i szczęścia.

Próbując zabezpieczyć prawidłową ewolucję systemu edukacji należy zadawać sobie pytania o kształt i charakter wychowania i nauczania.

1. Szkoła twórcza, czy odtwórcza?

2. Partnerstwo, czy wasalizm?

3. Kuźnia życiowych doświadczeń wzmacniających pozytywnie tendencje pro- społeczne czy miejsce wymiany doświadczeń aspołecznych bądź anty-społecznych?

Empirycznie potwierdzone przesłanki dla kierunku zmian w systemie oświaty

1. Dobra dydaktyka to dydaktyka bez zagrożenia.

2. Proces wychowania opiera się o związki emocjonalne pomiędzy „uczącym się a nauczającym”.

3. Metodyka pracy wychowawczej i dydaktycznej musi uwzględniać zasady komunikacji interpersonalnej.

4. Nie może być dysonansu poznawczego pomiędzy treściami programowymi a otaczającą ucznia rzeczywistością społeczną.

5. Wysoka Ranga wykształcenia zarówno w wymiarze społecznym jak ekonomicznym.

6. Zróżnicowane stanowiska pracy nauczycieli (zależnie od kwalifikacji zawodowych, podejmowanych czynności, efektów pracy, doświadczenia zawodowego).

7. Kształtowanie perspektyw umożliwiające przekwalifikowanie.

8. Środowiska wychowawcze wspierające ewolucję systemów edukacyjnych.

Przedmiot zainteresowań pedagogiki specjalnej

• Przedmiotem rozstrzygania pedagogiki specjalnej są:

• mechanizmy,

• zjawiska,

• stany związane z:

• opieką, terapią, kształceniem i wychowaniem osób z odchyleniami od normy w trzech wymiarach:

• organicznym

• [somatyczne, fizyczne - choroba, uraz, zburzenie (disease disorder) - uszkodzenie, dysfunkcja, odchylenie w stanie zdrowia (impairment)]

• uszkodzenie sensoryczne wzroku, słuchu; układu kostnego lub mięśniowego;

• niedowłady kończyn, mózgu lub OUN.

• psychologicznym

• niepełnosprawność,

• zaburzenie aktywności,

• ograniczenie doświadczeń i kompetencji (disability),

• zaburzenia percepcji, myślenia, komunikowania się, motoryki, emocji

• ustosunkowania,

• społecznym

• ograniczenie, upośledzenie funkcjonowania w rolach społecznych (handicap);

• niesamodzielność fizyczna,

• osłabienie orientacji w otoczeniu,

• zaburzenia komunikacji interpersonalnej,

• utrudnienia w wykonywaniu zadań życiowych,

• zachowania aspołeczne i antyspołeczne.

Co bardzo często sprowadza się do określania kategorii niepełnosprawności i terminów uszkodzenie, dysfunkcja, upośledzenie.

• badanie istoty i prawidłowości: wychowania, edukacji osób upośledzonych, z zaburzeniami różnego typu czy o innych specyficznych potrzebach

• w aspekcie: etiologii, symptomatologii, korekcji, metod edukacji, reedukacji, a także profilaktyki

Zakres przedmiotu pedagogiki specjalnej ze względu na odchylenia i fazy rozwojowe człowieka

Cele pedagogiki specjalnej

Celem specjalnej opieki wychowawczej jest: wychowywanie, nauczanie i kształcenie upośledzonych i jednostki o innych specyficznych potrzebach w taki sposób, aby jak najprędzej pogodziły się one wewnętrznie ze swoimi właściwościami, aby były przygotowane do możliwie najbardziej pełnowartościowego życia w społeczeństwie jako twórcy, konsumenci, obrońcy cenionych przez siebie i ludzkość wartości.

Zadania integrujące pedagogiki specjalnej

• Potrzeba: poznawania ogólnie obowiązujących reguł zjawisk i procesów pedagogiki specjalnej;

• edukacji specjalnopedagogicznej;

• badania warunków, przebiegu i wyników edukacji;

• badanie rozwoju historycznego tej dyscypliny naukowej;

• metod zdobywania wiedzy;

• systemu instytucji, w których proces edukacji specjalnej jest realizowany i tym podobne.

Zadania różnicujące

Głównie ze względu na strukturę wewnętrzną jej działów szczegółowych:

• podstawy teoretyczne,

• metodologia,

• historia,

• teoria nauczania,

• teoria wychowania,

• metodyki wychowania i nauczania np.. osób niepełnosprawnych

Miejsce pedagogiki specjalnej w systemie nauk

Kryteria systemu

• ogólne - reguły i prawidłowości dla ogółu upośledzonej lub przejawiającej różnego typu zaburzenia części populacji o specjalnych potrzebach wychowawczych w związku z jej edukacją, co rozszerza zakres przedmiotu zainteresowań pedagogiki specjalnej;

• specjalne - które skupiają się na edukacji w ramach poszczególnych rodzajów kalectwa, upośledzenia lub specyficznej potrzeby, co zawęża zakres przedmiotu zainteresowań pedagogiki specjalnej;

Model rozwoju anormalnego

Teoria psychodynamiczna (psychoanalityczna).

Jej reprezentantami są S.Ferud, E.Erikson, A.Adler i H.S.Sullivan, którzy objaśniają rozwój jako wynik konfliktu między siłami wewnętrznymi i zewnętrznymi,

przy czym przez siły wewnętrzne rozumieją to, co z reguły określa się jako instynkty, a siłami zewnętrznymi są wpływy i wymogi środowiska.

Siły eksternistyczne dążą do opanowania instynktów w stopniu społecznie akceptowalnym.

Teoria behawiorystyczna

Jej przedstawicielami są I.Pawłow, E.L.Thorndike, J.B.Watson, B.F.Skinner, A.Bandura.

Twierdzą oni, iż rozwój jest wynikiem uczenia się i jest kształtowany przez środowisko. Zachowanie się jest wynikiem łańcucha reakcji na bodźce. Rozwój jest zatem wynikiem łańcucha bodźców i reakcji.

Teoria humanistyczna

Sformułowali ją A.Maslow, G.Allport, C.Rogers.

Teoria ta wychodzi z założenia, że człowiek w zasadzie jest "dobry", ale środowisko może zmienić jego potencjał. Rozwój jest ruchem w hierarchii wartości, mającym na celu samoaktualizację.

Hierarchia wartości ma według Masłowa 5 poziomów:

1.potrzeby biologiczne,

2.bezpieczeństwo,

3.miłość,

4.poczucie własnej wartości,

5.samoaktualizację jako poziom najwyższy

Teoria rozwojowa

jest reprezentowana przede wszystkim przez: J.Piageta, A.Gesella i L.Kohlberga.

Podkreśla się w niej rozwój z aspektu maturacji.

Każdy wzrost dokonuje się przez serię stadiów maturacji.

Teoria etologiczna

Jej przedstawicielami są: K.Lorenz, J.Bowlby. Studiuje organizm w jego środowisku naturalnym. Dla tego modelu specyficzne jest pojęcie okresów sensytywnych i instynktów. N. H. Fallen i W. Umansky właściwie nie uważają jej za teorię rozwoju.

Kierunki oddziaływania w pedagogice specjalnej:

• maksymalne rozwijanie tych sił biologicznych, zadatków i cech, które są najmniej uszkodzone;

• wzmacnianie (fortioryzacja) i usprawnianie uszkodzonych zakresów: psychicznych i fizycznych;

• wyrównywanie (kompensacja) i zastępowanie (substytucja) deficytów biologicznych i rozwojowych ”

Warunki zaspokojenia specjalnej potrzeby edukacyjnej

1. wyraźna intensywna i powtarzająca się stymulacja receptorów. Jest to warunek wytwarzania uczuć, wrażeń i wyobrażeń na adekwatnym poziomie;

2. aktywizacja zastępczych kanałów sensorycznych w celu wytworzenia obiegu informacyjnego (np. optycznego, akustycznego, dotykowego itp.).

3. Wykorzystywanie zastępczych systemów komunikacyjnych (optycznych, akustyczno-dotykowych, optyczno-akustyczno -wibracyjnych, dotykowych itp.).

4. Intensywne zaspokajanie emocjonalnych potrzeb dziecka, poczucia pewności, przynależności i pewności siebie.

5. Intensywne stymulowanie i rozwijanie motoryki dużej i subtelnej( małej).

6. Wykorzystywanie metod edukacyjnych, reedukacyjnych i korekcyjnych dobieranych indywidualnie.

7. Kompleksowe motywowanie do działania.

8. Rozwijanie i wspomaganie mechanizmów autoregulacyjnych u dziecka.

9. Rozwijanie i wspomaganie dziecka w relacji do samego siebie.

10. Indywidualne podejście do dziecka.

11. Dostosowaniem curriculum - indywidualne programy kształcące.

12. Indywidualne tempo pracy - postęp

Norma ( konstrukcja)

• Tworzenie norm opiera się na "aksjomacie normalności",

• wynika z tezy, że charakterystyki psychologiczne, podobnie jak zjawiska biologiczne, wykazują tzw. normalne rozprzestrzenienie w populacji (według krzywej Gaussa).

Norma statystyczna

• Statystyczna norma przedstawia rozpiętość, strefę, która powstaje na osi wokół wartości średniej (arytmetycznej, modusu, mediany) po dodaniu dwubiegunowo + mierzonych odchyleń.

• Tę rozpiętość z reguły w zakresie + dwóch mierzonych odchyleń określa się jako strefę normalności.

• Wartości znajdujące się poza tą rozpiętością uważa się za wartości poza normą.

Procedury funkcjonalnej analizy

1. Pomiar funkcji podstawowych

2. Wprowadzenie oferty (bodźca)

3. Pomiar kontrolny

4. Modyfikacja oferty

5. Pomiar końcowy

6. System wzmocnień

Organizacja procesów na przykładzie procesu resocjalizacji

Grupa zasad strategii

Reguły projektowania - nadrzędne i etapowe cele działania; optymalne sposoby działania z uwagi na przyjęte cele i dostępne środki; rodzaje i formy kontroli efektywności podejmowanych przez system działań; role; zadania; wskaźniki procesów

• strategia etiotropowa,

• ergotropowa,

• semiotropowa

Grupa zasad procedury

Reguły wykonania - poprawność metodyczna; metody, środki, oprzyrządowanie, baza, wychowawcy, nauczyciele)

• akceptowania

• respektowania

• kształtowania perspektyw

• współpracy ze środowiskiem

Procedury realizowane

1. „Własną osobą oraz środkami wpływu osobistego;(psychotechnika)

2. Grupą wychowawczą, za którą są odpowiedzialni oraz środkami wpływu grupowego; (socjotechnika)

3. Dobrami kultury i cywilizacji współczesnej, którymi mogą modyfikować przekonania, uczucia i zachowania osób

nieprzystosowanych społecznie.” (kulturotechnika)

Rozpoznanie jednostek pomiędzy: 1.01 - 2.00 odchylenia standardowego

• Zaniedbane pedagogicznie, kulturowo, środowiskowo;

• Z deficytami parcialnymi, ubytkami fragmentarycznymi;

• O powolnym przebiegu procesów np..: poznawczych, wykonawczych, kontroli;

• Upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim - intensywnie rehabilitowanych;

• O obniżonej sprawności intelektualnej

Metodyczne wymagania rewalidacji

• Poznanie każdej jednostki, warunków jej rozwoju, historii jej życia, charakteru i stopnia niepełnosprawności, etiologii uszkodzenia;

• Zorientowanie w zahamowanych przez upośledzenie potrzebach;

• Poznanie uwarunkowań środowiskowych

• Uwzględnienie w metodach pracy typu układu nerwowego;

• Uwzględnienie czynników podnoszących próg tolerancji na frustrację;

• Uwzględnienie czynników kształtujących nowe motywacje;

• Dostosowanie pracy i zadań do możliwości i wydolności tzw. Poziomów wysiłkowych;

• Stosowanie technik: kompensacyjnych, korygujących, usprawniających, dynamizujących

Wspólne elementy w strukturach procesów rewalidacji

• Wspólne czynniki etiologiczne;

• We wszystkich rodzajach niepełnosprawności zmienione warunki kontaktu ze środowiskiem;

• Zwiększone trudności w przystosowaniu się do warunków społecznych;

• Wspólne zasady rewalidacji i resocjalizacji jednostek z odchyleniami od normy.

Skala Gunzburga (Progress Assessment Chart - PAC)

1. Obsługiwanie siebie (Self Help)

Jedzenie, Poruszanie się, toaleta i mycie, ubieranie się, zachowanie się przy stole….

2. Komunikowanie się

Język, ujmowanie różnic, liczby i wielkości, posługiwanie się ołówkiem i papierem, pieniądze, czas, pomiary…

3. Uspołecznienie (socjalisation)

Udział w zabawie, czynności domowe, zakupy, formy grzecznościowe, zaradność społeczna……

4. Zajęcia ( Occupation)

Sprawność manualna, zręczność - kontrola motoryki, czas wolny…..

• PPAC - dla stopnia głębokiego;

• PAC - 1. dla stopni umiarkowanego i znacznego;

• PAC - 2. dla stopnia lekkiego.

Skala Oceny Autyzmu Dziecięcego „CARS”

• Obserwacje ze względu na: dziwaczność, intensywność, czas trwania.

• 1 = norma; (typowe dla wieku)

• 1,5 > 2,0 = lekko zaburzone;

• 2,5 > 3,0 = umiarkowanie zaburzone;

• 3,5 > 4,0 = znacznie lub głęboko zaburzone

Wynik globalny: 15 dla 1; 60 dla 4

15 - 29,5 brak zaburzeń

30 - 36,5 lekkie i umiarkowane

37 - 60 zaburzenia głębokie

15 obszarów specyficznych + jeden ogólny

1. Odnoszenie się do ludzi: interakcje, wzajemne relacje, rozumienie stosunków;

2. Naśladowanie: werbalne, motoryczne, ogólne;

3. Reakcje emocjonalne: zahamowane, przesadne, uśmiech - przyjemność, strach- złość;

4. Posługiwanie się ciałem: dziwactwa, współruchy, natręctwa, stereotypy, fiksacje wzroku, grymasy, pozy;

5. Posługiwanie się przedmiotami: obracanie,chuśtanie, przekładanie, układanie, drobne elementy, manipulacje;

6. Przystosowanie się do zmian: gotowość, mobilność, elastyczność, harmonia w przechodzeniu z jednego zadania do drugiego;

7. Reakcje wzrokowe: przyciąganie uwagi, kontrola wzrokowa, unikanie kontaktu, patrzenie przez ludzi;

8. Reakcje słuchowe: unikanie rozproszenie, napastliwość werbalna, non-werbalna, nadwrażliwość;

9. Reakcje na: zapach, dotyk… (neuroreceptory);

10. Lęk lub nerwowość: niepokój sytuacyjny;

11. Komunikacja werbalna: jakakolwiek forma, repetycja, zachęcanie (rozwinięta werbalna)

12. Komunikacja non-werbalna: posługiwanie się ekspresją (zahamowana werbalna);

13. Poziom aktywności: od zahamowania po nad aktywność, skrajne lub specyficzne formy aktywności;

14. Harmonijność rozwoju intelektualnego - rozwój procesów poznawczych;

15. Generalna: Wynik globalny (zachowanie w zespole) 15 dla 1; 60 dla 4

Różnicowanie: PEP= profil psychoedukacyjny (opóźnienie umysłowe, uszkodzenie mózgu, autyzm)

11

Zmienna zależna Rozwój człowieka

Zn.1. Środowisko

Zn.4. Aktywność własna

Zn.2. Osoby znaczące

Zn.3. Właściwości psychofizyczne

Genetyka, dziedziczenie

Czynniki wynikania zewnętrznego - egzogenne (heteroteliczne)

Czynniki wynikania wewnętrznego - endogenne ( autoteliczne)

Pedagogika specjalna

Pedagogika korekcyjna

resocjalizacyjna

rewalidacyjna

lecznicza

Starcy

Dorośli

NORMA Młodzież

Dzieci

Płód

Pedagogika osób zdolnych i uzdolnionych

……………………………

Prawo

Cybernetika

Logika

Etyka

Estetyka

Bionika

Teoria informacji

Psycholingwistyka

Patobiologia

Patologia

społeczna

Patopsychologia

Pedagogika

lecznicza

Sociologia

Nauka o

upośledzonych (defektologia

humanistyczna)

Pedagogika

Biologia

Psychologia

Normatywne

Jednostka

pełnosprawna

Jednostka

upośledzona

Nauki pomocnicze

Dziedziny pograniczne

System nauk specjalnopedagogicznych

System nauk pedagogicznych

Nauki o człowieku

Deskryptywne

Bezpośrednie

Pośrednie

Semiotyka

Jednostka z zaburzeniami

Jednostka upośledzona

Rozwój przerwany

Rozwój błędny

Rozwój opóźniony

Rozwój ograniczony

Rozwój zatrzymany

Rozwój anormalny

Egzogenne

Endogenne

Czynniki

patogenne

Czynnik wieku

Społeczny

Psychiczny

Biologiczny

Funkcja

Organ

Rozwój

Czynnik rozwoju

Rewalidacji Rehabilitacji Resocjalizacji Terapii Ortodydaktyki

Procesy:

Zasady procedury:

akceptowania, respektowania, kształtowania perspektyw, współpracy ze środowiskiem

Zasady strategii:

etiotropowe, ergotropowe, semiotropowe

Zasady ogólne:

reedukacji, wszechstronnego rozwoju osobowości, traktowania penitencjarnego

preparowania, kreowania, interwencji, adaptacji

Dyrektywy:

Reguły wykonania

Reguły projektowania

Podstawowe kierunki działania: (wg działów i procesów)

kompensacja, korektura, substytucja, fortioryzacja itp.

Pedagogika specjalna

Nauczanie

Wychowania

Pedagogikaa

---