1. Emisja - jest to wprowadzenie bezpośrednie lub pośrednie w wyniku działalności człowieka do powietrza, wody, gleby:

1. substancji,

2. energii takich jak ciepło, hałas, wibracje lub pole elektromagnetyczne.

2. Hałas - rozumie się dźwięki o częstotliwościach od 16 do 16000Hz.

Metodyka referencyjna - określona na podstawie ustaw metody pomiarów lub badań, która może obejmować w szczególności sposób pobierania próbek, sposób interpretacji wyników a także metodyki modelowania rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń energii oraz subst. w środowisku.

3. Ścieki - wprowadzenie do wód lub ziemi:

1. wody zużyte na cele bytowe i gospodarcze,

2. ciekłe odchody zwierzęce z wyjątkiem gnojowicy,

3. wody opadowe lub roztopowe ujęte w systemy kanalizacyjne pochodzące z pow. zanieczyszczone, w tym z centrów miast, terenów przemysłowych, składowych, baz transportowych oraz dróg i parkingów trwałej nawierzchni,

4. wody odciekowe ze składowisk odpadów, wykorzystane solanki, wody lecznicze i termalne,

5. wody pochodzące z odwadniania zakładów górniczych, z wyjątkiem wód wprowadzanych do górotworu jeżeli rodzaje i ilość substancji zawartych w wodzie wprowadzonych do górotworu, są toksyczne z rodzajem i ilością substancji pobranymi z wody,

6. wody wykorzystane z gospodarki rybackiej.

4. Odpad - każda substancja lub przedmiot należące do jednej z kategorii określonej w załączniku 1 do ustawy, których posiadacz pozbywa się, zamierza się pozbyć lub do ich pozbycia jest zobowiązany.

Załącznik 1 do ustawy: (DZ.U. 112 poz. 206,26.092001r) określa 20 grupi odpadów w zależności od żrodeł ich powstawania.

Kategorie odpadów dzielimy odpowiednio w zależności od ich źródeł powstawania na 20 grup. Odpady mają 6 cyfrowy kod.

5. Zanieczyszczenia i ogniska zanieczyszczeń wód podziemnych:

1. Źródła zanieczyszczeń najczęściej pochodzą z poza warstwy i należy ustalić pochodzenie,

2. Miejsca zanieczyszczone mogą być na powierzchni pod powierzchni lub w powietrzu,

3. Rodzaje zanieczyszczeń: biologiczne, chemiczne, fizyczne,

4. Charakter przestrzenny źródeł zanieczyszczeń może być: pkt., liniowy (rurociągi, rzeki), małych i średnich powierzchni.

6. Rozpoznawanie zagrożeń:

Dla rozpoznania i prognozowania przemieszczania zanieczyszczeń należy:

1. Należy zbadać warunki przemieszczania się substancji zanieczyszczających,

2. Układ kompleksów litologicznych,

3. Własności i parametry ośrodka hydrogeologicznego,

4. Warunki hydrogeologiczne (spadek hydraul.),

5. Ilość wód przesączających się, związanych i wolnych,

6. Chemizm wód przesączających się,

7. Warunki biologiczne.

7. Główne źródła zanieczyszczeń wód podziemnych:

1. W górnictwie

- wiertnie, odkrywki, zwałowiska, podziemne magazyny gazu, podziemne magazyny środków pędnych, eksploatacja złóż.

2. W przemyśle

- przez emisję substancji, zrzut ścieków, składowanie odpadów.

3. W gospodarce

- eksploatacja wody, zrzut ścieków, składowanie śmieci, cmentarzy.

4 W transporcie

- transport i składowanie produktów naftowych, środki przeciw śniegowe itp.

8. Geologiczne i hydrogeologiczne warunki migracji zanieczyszczeń:

1. Czynniki naturalne( przepuszczalność, spadki hydraul.),

2. Eksploatacja wody,

3. Depresja wywołana w głębszych poziomach wodonośnych o zwierciadle napiętym.

4. Odwodnienie górotworu.

5. Represja wywołana w głębszych poziomach wodonośnych o zwierciadle napiętym.

9. Typy procesów zachodzących w warstwie wodonośnej.

1. Rozcieńczanie

2. Działalność buforowa pod wpływem zmian pH.

3. Wytrącanie się substancji przy kontakcie z wodą lub substancjami stałymi.

4. Hydroliza.

5. Rozkład substancji przez utlenianie lub redukcję.

6. Filtracja mechaniczna.

7. Parowanie i uchodzenie do przestrzeni porowej w formie gazowej.

8. Rozkład i asymilacja biologiczna.

9. Rozpad radioaktywny.

10. Filtracja membranowa.

11. Sorpcja.

10. Zanieczyszczenia produktami naftowymi.

1. Zanieczyszczenia te psują smak i zapach wody.

2. Czas rozprzestrzeniania się fazy olejowej w zależności od warunków od kilku dni do kilku lat.

3. Prędkość migracji węglowodorów w wodzie zelży od ich rozpuszczalności w wodzie, gęstości właściwej i lepkości.

4. Ropa i jej produkty naftowe są z reguły lżejsze od wody słodkiej i wskazują większą lepkość.

5. Strefa zanieczyszczona płynnymi węglowodorowymi jest najczęściej ograniczona do stropowej części warstwy wodonośnej.

6. Węglowodory nie mieszające się z wodą tworzą na powierzchni wód podziemnych warstwę, plamy, oczka, soczewki.

7. Węglowodory rozpuszczające się w wodą tworzą z nią emulsję.

8. Po przedostaniu się do wody wytwarza się strefa olejowa, rozpuszczania się w wodzie i gazowa.

9. Wielkość i kształt strefy olejowej w strefie migracji zależy od przepuszczalności ośrodka porowatego.

10. W ośrodku szczelinowym rozprzestrzenianie się ropopochodnych jest nieregularne i zależy od układu szczelin i ich rozwartości.

11. Max głębokość przenikania zależy od podłoża skalnego i charakteru cieczy.

12. Węglowodory wyczuwalne są organoleptycznie w bardzo małych ilościach w rozcieńczeniu 1:1mln.

13. We wszystkich krajach istnieją odpowiednie przepisy zabezpieczające i ochronne.

11. Formy migracji zanieczyszczeń.

W uproszczeniu możemy mieć do czynienia z dwoma formami migracji:

- zanieczyszczeń w wodach podziemnych tj. w formie rozpuszczonej i w formie migracji wielofazowej.

Zanieczyszczenia przemieszczają się w wodach podziemnych podlegają wielorakim procesom, do tych procesów należy:

- konwekcyjne przenoszenie zanieczyszczeń wraz z wodą podziemną zgodnie z rzeczywistą prędkością przepływu wód podziemnych.

- gradient gęstościowy- wody zanieczyszczone o większej mineralizacji a więc gęstości mają tendencję do przenikania do głębszych stref strumienia wód podziemnych.

- dyfuzja molekularna w kierunku zgodnym z gradientem stężenia

- dyspersja hydrodynamiczna czyli rozproszenie substancji na skutek zróżnicowanych prędkości poszczególnych strug wody

- sorpcje substancji z roztworu na strefie stałej (materiał warstwy wodonośnej ) lub późniejsze desorpcje po usunięciu wód zanieczyszczonych.

- reakcje fizykochemiczne i biochemiczne wywołujące rozpad lub biodegradację zanieczyszczeń (w wyniku tych reakcji tworzyć się mogą substancje zanieczyszczające wodę).

12. Średnia prędkość przenikania V_a przez strefy aeracji wynosi:

I - śr intensywność infiltracji wód do strefy aeracji [m/rok]

W_o- śr wilgotność objętościowa gruntów strefy aeracji [-]

W warunkach naturalnych infiltracja pochodzi z odpadów atmosferycznych .Przeciętnie dla obszaru Polski wynosi ok. 17% opadów czyli 100 mmH₂O na rok .Determinuje to przeciętne szybkości migracji pionowej. Średnie rzeczywiste prędkości wód podziemnych

k - współczynnik filtracji [m/dobę]

j - spadek hydrauliczny , n_o- porowatość aktywna

13. Średnia rzeczywista prędkość filtracji wód podziemnych.

Śr rzeczywista prędkość filtracji U [m/rok] a charakter ruchu wód podziemnych:

<10 bardzo wolno , 10-30 wolne , 30-100 średnio szybki, 100 - 300 szybki, powyżej 300 bardzo szybki.

Sorpcje zanieczyszczeń przez materiały warstwy wodonośnej wywołuje opóźnienie migracji które można w przybliżeniu oszacować znając stałą podziału K dla liniowej izotermy sorpcji.

Krotność opóźnienia R oblicza się ze wzoru: R= 1 + δ/n_o K_d gdzie k_d- to stała podziału ale liniowej izotermy sorpcji [ dm³/kg] , δ- gęstościowa objętość szkieletu gruntowego [Kg/dm³]

R- krotność opóźnienia, n_o- porowatość aktywna

Współczynnik filtracji gruntu definiuje się jako uśrednioną wartość laminarnego przepływu cieczy przez badany ośrodek. Q= kΔh/lA= kiA gdzie: Q- wydatek przypływu, A- przekrój poprzeczny ,l - długość próbki, k - współczynnik filtracji

14, Oddziaływanie prac wiertniczych na środowisko zależy od:

- lokalizacji wiertni (teren rolniczy, leśny, wymagający szczególnej ochrony, strefy ochronne ujęć wód podziemnych),

- wielkości zajętej i zdegradowanej czynnej powierzchni gleby,

- rodzaje i wielkość emisji i imisji zanieczyszczeń powietrza,

- szkodliwych oddziaływań fizycznych(hałas, wibracje)

- rodzaju i ilości odprowadzonych ścieków i wielkości zawartych w nich ładunków zanieczyszczeń,

- stężenia zanieczyszczeń w odbiornikach ścieków,

- rodzaje i ilości składowanych odpadów oraz sposobu składowania(szczelność składowiska, ewentualna niezorganizowana emisja gazów)

- rozwiązań prawnych aktualnie stosowanych w krajach zawierających szczegółowe wymogi regulujące zasady postępowania w zależności od warunków terenowych, typowych cech klimatu,

- czasu przywrócenia terenu wiertni do stanu pierwotnego,

- narzucania rozwiązań dotyczących likwidacji szczególnie szkodliwych odpadów np. wysoko zasolonych odpadów.

15. Zasadnicze źródła ścieków i odpadów powstałych w trakcie prowadzenia prac wiertniczych:

- płuczka wiertnicza (nadmiar płuczki powstałej przy intensywnej obróbce objętościowej, zużyta płuczka przy jej wymianie, cześć płuczki traconej wraz ze zwiercinami systemu oczyszczania),

- woda technologiczna (ścieki technologiczne) zanieczyszczona w trakcie mycia szybu, urządzeń i zbiorników , zbiorników płuczkowych

- woda techniczna np. z hamulca hydraulicznego,

- płyny złożowe - solanka, ropa,

- ścieki socjalno-bytowe,

- płyny specjalne(ciecze poreakcyjne, olej lub ropa z wanny olejowej)

- zwierciny pochodzące z przewierconych formacji,

- resztki zaczynu cementowego,

- woda opadowa,

16, Zanieczyszczenia spotykane w ściekach i odpadach wiertniczych.

- jony metali ciężkich( Cr, Pb, Cd ,As, Zn)

- sole pochodzące z przewierconych interwałów oraz dodawane do płuczki dla zapobiegania kawernowaniu ścian otworów.

- tłuszcze olejowe i smary które musza być stosowane w procesie wiercenia dla zapewnienia prawidłowej pracy urządzeń,

- związki organiczne o dużym potencjale redukcyjnym,

- środki powierzchniowo czynne,

- węglowodory pochodzące z opróbowanych złóż.

- silne alkalia,

- fenole, formaldehyd czyli środki zapobiegające procesom fermentacyjnym,

- trudne do zidentyfikowania produkty rozkładu składników chemicznych płuczek.

17. Ograniczenia ilości ścieków wiertniczych.

- socjalna gospodarka wodą na wiertni ,

- wprowadzenie zużycia wody( np. wodomierze)

- stosowanie zamkniętych obiegów wody technologicznej,

- użycie lekko zanieczyszczonej wody z urobku do celów technologicznych,

- prawidłowe oczyszczanie płuczki wiertniczej,

- prawidłowa gospodarka płuczką wiertniczą,

18, Optymalizacja składu płuczki w aspekcie ograniczenia zużycia materiałów płuczkowych.

- projektowanie właściwej gęstości płuczki z uwzględnieniem

a) wielkości ciśnienia porowego,

b) wielkości ciśnienia złożowego,

c) wielkości anomalnie wysokich ciśnień porowych i złożowych,

d) wielkości ciśnienia bocznego przewierconych skał plastycznych,

- stosowanie materiałów o wysokim stopniu rozdrobnienia do sporządzania i obciążania płuczek co zapobiega sedymentacji.

19. Sposoby regulacji fazy stałej w płuczce wiertniczej:

- rozcieńczanie wodą,

- częściowa wymiana na wodę i świeżą płuczkę,

- wprowadzenie chemizacji zmniejszającej lepkość,

- stosowanie koagulantów i flokulantów zwiercin,

- stosowanie polimerów zapobiegających dyspersji zwiercin,

- stosowanie wysoko wydajnych mechanizmów, urządzeń do oczyszczania,

- stosowanie pełnego zestawu urządzeń oczyszczających( sit wibracyjnych, wirówek, hydrocyklonów ).

20. Wpływ ścieków i odpadów wiertniczych na środowisko gruntowo-wodne

- nadmierne zasolenie wód i gleb,

- impregnacja gleby ropopochodnymi i w konsekwencji zanieczyszczenie flory bakteryjnej ,

- zaburzenie równowag jonowych utrudniających pobieranie przez rośliny właściwych składników mineralnych,

- niekorzystne zmiany pH,

- migracja jonów metali ciężkich i ich kumulacja w roślinach lub przedostawanie się do wód,

- podwyższenie zużycia tlenu zakłócające równowagę biologiczną ekosystemu,

21. Zasadnicze sposoby postępowania ze ściekami i odpadami wiertniczymi.

- gromadzenie ścieków i odpadów w dole urobkowym zlokalizowanym na terenie wiertni,

- wiercenie bez dołu urobkowego i okresowe wywożenie ścieków i odpadów z wiertni na wyznaczone składowiska i wylewiska lub na tereny innej wiertni do tzw. zbiorczych dołów urobkowych.

22, Wytyczne gromadzenia ścieków i odpadów w dole urobkowym.

1. Stosować się do aktualnych regulacji prawnych dotyczących magazynowania odpadów.

2. Dbać o właściwą lokalizację dołu uniemożliwiającą spływ wód powierzchniowych a zarazem zapewniającą spływ wszystkich ścieków z terenu wiertni.

3. Stosować odpowiednią izolacją odpadów od otoczenia, aby uniemożliwiały migrację składników do wód gruntowych.

4. Stosować odpowiednią konstrukcję dołów aby w przypadku obszarów zalewowych zawartość dołów nie wpływała negatywnie na jakość wód.

5. Stosować uszczelnienie dołu adekwatne do istniejącego ukształtowania terenu.

6. Zwracać szczególną uwagę na utrzymanie max poziomu cieczy w dole do wysokości obwałowania.

7. Gromadzić odpady i ścieki związane z procesami wiercenia.

8. Wywozić ścieki i odpady na składowiska, szczególnie w tym przypadku kiedy ze względu na swoją szkodliwość stanowiłyby:

- znaczne zanieczyszczenie gleb i wód,

- warunki hydrogeologiczne nie dają gwarancji prawidłowej ich izolacji od otoczenia,

9. Zlikwidować dół urobkowy po zakończeniu wiercenia.

23, Zalecany tok postępowania z odpadami wiertniczymi

1. Ustalenie terminu likwidacji dołu urobkowego i rekultywacja terenu.

2. W przypadku odpadów niebezpiecznych stanowiących realne zagrożenia dla wód i gleb wymagane jest ich głębokie odwodnienie przed zdeponowaniem w ziemi.

3. Odpady wiertnicze winny być poddawane badaniom zmierzającym do oceny ich szkodliwości wg ściśle sprecyzowanego schematu lub wg obowiązujących zasad.

4. Wyłączone z obowiązku badań fizykochemicznych mogą być odpady z wierceń płytkich prowadzonych przy pomocy płuczki opartej o nietoksyczne składniki użyte w limitowanych ilościach (stężeniach).

5. Dopuszczalne wartości parametrów kryterialnych winne być zróżnicowane w zależności od metody likwidacji lub zagospodarowania odpadów.

6. Przed przystąpieniem do zestalania odpadów każdorazowo powinny być wykonywane laboratoryjne próby skuteczności ich zestalania.

7. Po zdeponowaniu odpadów w ziemi należy każdorazowo wykonać badania geotechniczne i fizykochemiczne dla określenia prawidłowości przyjętej metody i technologii.

8. Odpady powinny być deponowane w miejscu ich powstawania co wymusza minimalizację ich ilości i toksyczności.

9. Tworzenie dużych nawet prawidłowo wykonanych składowisk odpadów, może w przypadku uszkodzenia uszczelnienia doprowadzić do katastrofy ekologicznej.

10. Teren deponowania odpadów wiertniczych powinien być trwale oznaczony.

24. Metody likwidacji dołów urobkowych.

1. Wykorzystania odpadów do celów rolniczych: mieszanie z glebą odpadów o małym ładunku chemicznym.

2. Deponowanie odpadów w ziemi bez izolacji od otoczenia co jest możliwe w przypadku odpadów praktycznie całkowicie nieszkodliwych dla gleb i wód podziemnych.

3. Deponowanie odpadów w ziemi z pełną izolacją od otoczenia.

4. Zestalenia odpadów i ich deponowanie w ziemi (odpady o znacznym ładunku chemicznym lub o dużym stopniu uwodnienia)

5. Składowanie odpadów o znacznym ładunku szkodliwych substancji na specjalnie wyznaczonym i przygotowanym terenie.

6. Zatłaczanie cieczy z odwodnienia odpadów do ściśle określonego typu otworów.

W wielu krajach Europy obowiązują przepisy, gdzie ze względu specyfikę warunków hydrogeologicznych wszystkie odpady są zaliczane do szkodliwych i muszą być kierowane do wyspecjalizowanych zakładów likwidacji i utylizacji płuczki wiertniczej.

Utylizacja ścieków i odpadów wiertniczych w specjalistycznych zakładach skutecznie przeciwdziała popełnieniu błędów w trakcie likwidacji odpadów co może przejawiać się w:

- obniżeniem planowania przy mieszaniu odpadów z glebą,

- zapadaniu się gleby i powstawaniu grzęzawisk,

- skażenie nawet po dłuższym czasie wód gruntowych i gleb,

7. W rejonach gdzie panują korzystniejsze warunki hydrogeologiczne nie ma potrzeby wprowadzania tak restrykcyjnych przepisów.

25. Likwidacja i unieszkodliwianie odpadów wiertniczych:

- sposoby zestalenia wysokouwodnionych odpadów wiertniczych stosowanych w PGNiG S.A w Warszawie oddział Poszukiwanie Nafty i Gazu w Jaśle polega na:

a) spiętrzenie w dole urobkowym odpadu przez zmniejszenie rozmiarów dołu urobkowego,

b) podaniu do zestalonego odpadu aktywatorów cementu lub gipsu,

c) wymieszaniu odpadów z aktywatorem,

d) poddanie czynnika solidyfikującego (roztwór krzemian sodu) i ponownym wymieszaniu odpadu,

e) pozostawieniu odpadu do zestalenia na okres co najmniej 24 h,

f) pokrycie zestalonego osadu warstwą gleby,

g) rozprowadzenie humusów i wyrównaniu terenu,

- sposoby zestalenia odpadów wg IGNiG Kraków

26. Zestalenie szlamów poneutralizacyjnych zużytych płuczek i zwiercin polega na solidyfikacji odpadów w oparciu o rozpuszczenie krzemianów metali alkalicznych nieorganicznymi reagentami zawierające dwuwartościowe kationy.

Do zestalenia stosuje się:

- szkło wodno sodowe

- roztwór CaCl₂ i cement budowlany,

- solidyfikację odpadów o niskiej mineralizacji i wysokiej zawartości fazy stałej

Solidyfikacja z zastosowaniem solaksytu ASM-10

- Solaksyl ASM - 10 ( mat konsolidujący) 30-60 % objętości

27. Proces solidyfikacji polega na:

1. Odprowadzaniu z dołu możliwie dużej ilości wody,

2. Spiętrzaniu osadu i przemieszaniu go ze środkiem konsolidującym a następnie środkiem przyśpieszającym i inicjującym.

3. Zasypywanie zestalonego osadu ziemią.

28. Zagrożnia atmosfery.

W trakcie eksploatowania węglowodorów, zagrożenia związane z zanieczyszczeniem powietrza są w większości przypadków związane z dwoma rodzajami emisji:

I. źródła, z których emitowane są do atmosfery lotne składniki ropy lub gazu ziemnego ( metan, alifet, niewielkie ilości siarkowodoru i węglowodorów aromatycznych, niewielkie ilości radioaktywnego radonu),

II. źródła, z których odprowadzane są spaliny z kotłowni oraz silników spalinowych wytwarzających energię niezbędną do zasilenia urządzeń wydobywczych

29. Emisje ze źródeł I rodzaju

Związane są najczęściej z:

- rozprowadzaniem do atmosfery gazu towarzyszącego wydobywanej ropie,

- stosowania termicznych metod intensyfikacji wydobycia ropy co pociąga za sobą wydzielanie się gorących płynów złóż węglowodorów, H₂S, lotnych organicznych związków siarki, CO₂,

- działaniem urządzeń zapewniających bezpieczeństwo magazynowania i transportu węglowodorów

- ucieczkami gazu przy występowaniu nieszczelności orurowania odwiertu, ścian zbiorników, obudowy urządzeń, armatury,

- utlenianie się gazu i par z zamkniętych zbiorników magazynowych ropy i gazu,

- parowania lotnych składników ropy podczas operacji jej przelewania, przy opróżnianiu i napełnianiu zbiorników oraz urządzeń służących do transportu,

- przedostaniem się do atmosfery par z regeneratorów glikolu etylenowego, zawierających węglowodory aromatyczne i siarkowodór,

- nieszczelnościami w instalacjach odsiarczania gazu oraz odprowadzania do atmosfery kwaśnych gazów resztkowych,

- ulatnianiem się gazów i par z otwartych zbiorników studzienek oraz rowów zbierających ścieki technologiczne i zanieczyszczone wody odpadowe z terenu kopalni,

Nadzwyczajne zagrożenie powietrza atmosferycznego występuje w przypadku awarii instalacji i wiążą się z wprowadzeniem do atmosfery dużych ilości węglowodorów a czasami także i siarkowodorów.

30. Emisje ze źródeł II rodzaju

Zanieczyszczenia atmosfery związane z wprowadzeniem do niej gazów spalinowych.

- tlenków azotu (NO₂ głównie NO i SO₂),

- węglowodorów( głównie benzenu i związków organicznych powstałych w wyniku niecałkowitego spalenia paliw),

- metanu i węglowodorów aromatycznych tzw. BETX( benzen i etylobenzen) które stanowi skład paliw i nie uległy spaleniu,

- tlenków węgla w wyniku niecałkowitego spalenia zawartego w różnych formach pierwiastków C,

31. Zagrożenie wód i gleb

- Zagrożenia gleby oraz wód powierzchniowych i podziemnych występujące podczas wydobywania ropy naftowej i gazu, związane są z odprowadzeniem zanieczyszczonych ścieków i odpadów wytwarzanych podczas działania kopalni.

- zawierają one, oprócz substancji zawartych w płynach złożowych również szereg składników rozprowadzanych do nich w trakcie operacji technol.,

- istotnym problemem są również wody złożowe, które w trakcie działania kopalni zrzucane są do środowiska.

- Uzdatnianie wód złożowych w celu ich wykorzystania w procesach technologicznych jest za zwyczaj niemożliwe i zbyt kosztowne.

- Najczęstszym sposobem utylizacji wód złożowych jest ich zatłoczenie w nieproduktywne horyzonty chłonne.

Substancje w wodach złożowych :

-węglowodory alifatyczne

-kwasy tłuszczowe

-kwasy naftenowe

-fenole

-niskocząsteczkowe węglowodory aromatyczne (benzen toluen etylobenzen)

32. Zagrożenia wód powierzchniowych i podziemnych oraz gleby związane ze składowaniem odpadów zanieczyszczonych węglowodorami :

- Pozostałości ropy

- Silnie skażonej ropą gleby

- Zanieczyszczeniem terenu ropopochodnymi

- awariami (np. erupcja ropy z otworu)

- awariami rurociągów kopalnianych

- przedostawanie się do agresywnych substancji stosowanych w zabiegach technologicznych np., kwasy używane do sporządzenia cieczy kwasujących.

Zwykle najbardziej narażone na takie skażenie są grunty w bezpośrednim sąsiedztwie otworów eksploatacyjnych ropy naftowej oraz miejsca gdzie dokonuje się rutynowo operacji technologicznych pompowanie ,przetłaczanie ,przelewanie ropy.

33. Problemy ochrony środowiska związane z budową gazociągów:

-Zasięgu gazociągu

-Ilości przesyłanego gazu

-Własności przesyłanego gazu ?

-Czasu eksploatacji gazociągu

-Naruszenie ekosystemu trakcie budowy gazociągu

-Przebiegu gazociągu przez tereny wymagającej szczególnej ochrony i związanych z tym kosztów budowy

-Skutków potencjalnej awarii w okresie eksploatacji gazociągu

-Niekorzystnych oddziaływań na elementy wód w okresie budowy i eksploatacji

34. Zasady i cele monitoringu środowiska gruntowo-wodnego:

Rodzaje monitoringu: krajowy, regionalny, lokalny

Zadania, cele i zasady tworzenia sieci monitoringu lokalnego:

1. zadaniem monitoringu lokalnego jest rozpoznanie i śledzenie wpływu istniejących lub potencjalnych zanieczyszczeń na jakość wód podziemnych w celu przeciwdziałania ewentualnych degradacji jakości tych wód

2. monitoring lokalny winien być tworzony także wokół dużych ujęć wód podziemnych w formie tzw. Sieci osłonowej.

3. Sieci monitoringu lokalnego powinny być finansowane przez właściciela obiektów stanowiących zagrożenie dla wód podziemnych lub przez użytkowników wodociągów

4. W uzasadnionych przypadkach wyżej wymienione podmioty gospodarcze mogą być zobowiązane do realizacji monitoringu jakości wód podziemnych poprzez wydanie przez terenowy organ administracji państwowej stosownej decyzji

5. Projekt m.lokalnego jakości wód podziemnych zatwierdza Geolog Wojewódzki

6. M.lokalny powinien uwzględniać specyfikę poszczególnych ognisk zanieczyszczeń ,warunki hydrogeologicznych w ich rejonie lub rejonie ujęć wody w tym ujęć infiltracyjnych

7. Dla każdego analizowanego ogniska zanieczyszczeń lub ujęć winien być opracowany projekt sieci Lokalnego Monitoringu Wód Podziemnych [LMWP]

8. Zaprojektowanie sieci monitoringowej wokół ogniska zanieczyszczeń wymaga w pierwszej kolejności przeprowadzenia prac studialnych i wstępnych badań terenowych mających na celu rozpoznanie rodzaju ogniska zanieczyszczeń oraz warunków hydrogeologicznych w jego otoczeniu.

9. Monitoring powinien być objęty w pierwszej kolejności pierwszy poziom wodonośny

10. Istotne znaczenie ma ilość otworów obserwacyjnych tworzących sieć lok. monitoringu i ich rozmieszczenia

11. Ilość i rozmieszczenie otworów obserwacyjnych uzależnione są od rozmiarów obiektu uciążliwego i układu pola hydrodynamicznego wód podziemnych w jego otoczeniu .Orientacyjna gęstość sieci monitoringu lok. winna kształtować się na poziomie 1 punktu LMWP/ha

35. Punkty monitoringu w otoczeniu składowiska powinny być zlokalizowane generalnie w 3 strefach :

- Od strony napływu wód podziemnych w rejon składowania . Służą one do wyznaczania naturalnego tła hydrogeochemicznego wód czystych napływających w rejon składowiska

- W obrębie składowiska. Pozwalają one na określenie max stężeń zanieczyszczeń przenikających ze składowiska do podłoża (utwory B1,B2)

- Poniżej składowiska, na obszarze odpływu wód podziemnych, w strefie wód zanieczyszczonych.

- Na obszarze odpływu wód podziemnych z rejonu składowiska punkty LMPW winny być zlokalizowane w trzech strefach odległościowych I, II, III od konturu składowiska. Wyznacza się je dla trzech różnych czasów przepływu wód

-TI<200 a, TII=2A i TIII>2A. Pierwsza seria otworów powinna być zlokalizowana w odległości od składowiska nie większej niż określone 200 dniowym czasem przepływu wód (TI<200d) druga i trzecia seria punktów monitoringowych winna znaleźć się w odległości określonej czasem przepływu wynoszącym ok. 2 lata (TII,TIII≥2A)

- Jeżeli w warstwie hydrogeologicznej znana jest rzeczywista prędkość migracji wód podziemnych to zasięg stref, w jakich powinny być zlokalizowane punkty monitoringowe poniżej składowiska można wyznaczyć na podstawie odpowiednich wzorów.

36. Przygotowanie projektu badań monitoringu.

-przy wystąpieniu w wodach podziemnych zanieczyszczeń należy rozpoznać przyczynę wywołującą zmianę jakości wód i podjąć obniżenie remediacyjne przy zwiększonej częstotliwości kontrolnych badań jakości w sieci monitoringowej.

1.prace wstępne

-analiza archiwalnych materiałów hydrogeologicznych i hydrochemicznych

-analiza materiałów archiwalnych dotyczących ognisk zanieczyszczeń lub ujęcia wód.

-Wizja lokalna ogniska zanieczyszczeń lub ujęć wody lub jego otoczenia

-wstępne terenowe badania hydrogeologiczne w istniejących studniach i ciekach powierzchniowych , zwierciadła wody przepływu wód w ciekach, wstępne badania terenowe jakości wód.

2. Opracowanie projektu monitoringu lokalnego

3.Realizacja sieci monitoringowej - adaptacja technik istniejących punktów obserwacyjnych dla potrzeb monitoringu -wykonanie nowych otworów obserwacyjnych (piezometrów)

4.Eksploatacja sieci monitoringowej :

-szczegółowe rozpoznanie ogniska zanieczyszczeń

-opróbowanie sieci monitoringu i wykonanie badań składu chemicznego próbek wody pobranych z ziemi zgodnie z wytycznymi PIOŚ

5.Opracowanie raportu o stanie jakości i zagrożeniu wód podziemnych na podstawie jednorocznych badań

37, Metodyka referencyjna - określona na podstawie ustawy metoda pomiarów lub badań, która może obejmować w szczególności sposób poboru próbek, interpretacji uzyskanych danych oraz metodyki modelowania rozprzestrzeniania substancji oraz energii w środowisku

38. Rodzaje odpadów niebezpiecznych - obejmuje dwie listy odpadów w których wymienione są odpady wg. ich charakteru lub technologii ich powstania. Lista A obejmuje 16 rodzajów a lista B 24 rodzaje.

39. Kryteria podziału odpadów - katalog odpadów określa sposób klasyfikowania odpadów i dzieli odpady na 20 grup. Każdy odpad ma 6 cyfr: pierwsze dwie określają grupę odpadu ; następne dwie określają podgrupę odpadu ; ostatnie dwie rodzaj odpadu.

40. Odpady komunalne - są to odpady które powstają w gospodarstwach domowych oraz odpady pochodzące od innych wytwórców odpadów które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów domowych z tym że odpady niebezpieczne od innych wytwórców nie są odpadami komunalnymi.

41. Odpady medyczne - odpady związane z pobytem pacjenta w ośrodku leczniczym, podczas jego kuracji lub świadczenia usług w tym ośrodku.

42. Odpady obojętne - odpady inne niż niebezpieczne które w warunkach składowania nie podlegają procesom rozkładu (w tym biodegradacji) są nie palne, nie ulegają reakcją fiz -chem. nie zwiększają zagrożenia dla środowiska, ich odcieki nie pogarszają jakości wód podziemnych, nie wpływają na zdrowie ludzi.

43. Lokalizacja składowisk odpadów

-warunki geologiczne w ocenie lokalizacji składowisk odpadów

-warunki hydrogeologiczne w ocenie lokalizacji odpadów

-kryteria przyrodniczo-krajobrazowe i zagospodarowanie terenu .

Składowisko odpadów - obiekt przeznaczony do składowania odpadów i spełnia kryteria ochrony środowiska.

44. Posiadaczem odpadu - jest wytwarzający je oraz ten który przejmuje odpady od wytwarzającego do utylizacji, przewozu itd.

45. Koagulacja - proces polegający na łączeniu pojedynczych cząstek fazy stałej w agregaty co prowadzi do wytrącenia się ich w formie osadu w wyniku dodania do zawiesiny elektrolitów nieorganicznych. Powoduje zmniejszenie mętności, zmniejszenie intensywności barwy, oczyszcza

46. Flokulacja - proces tworzenia agregatów z cząstek fazy stałej na drodze oddziaływania i wiązania ich powierzchni za pośrednictwem zaadsorbowanego na niej makrocząsteczki specjalnego związku polimerowego.

47. Adsorpcja - gromadzenie się cząstek gazu, pary, cieczy lub rozpuszczonego ciała stałego na powierzchni ciała stałego zw. adsorbantem. Usunięcie z wody rozpuszczonych zanieczyszczeń organicznych.

48. Wpływ składowisk na wody podziemne zależy od: usytuowania składowiska w terenie, położenia poziomu wód podziemnych i powierzchniowych, warunków hydrogeologicznych w podłożu, charakteru ośrodka hydrogeologicznego.

49. Śledzenie migracji zanieczyszczeń w wodach podziemnych - 1..Wykonywane jest poprzez właściwe dobranie otworów obserwacyjnych, pobieranie prób wody i wykonanie analiz chemicznych ; 2..Wykonywanie badań geofizycznych, głównie metod elektrooporowych ; 3..Przy rozmieszczeniu otworów obserwacyjnych należy się kierować występowaniem potencjalnych dróg migracji ; 4..Otwory obserwacyjne powinny odsłaniać tylko żądany odcinek warstwy o zróżnicowanej przepuszczalności w profilu pionowym - powoduje to pionowe przepływy w filtrze ; 5..Kilka otworów o różnej głębokości pozwoli z większą precyzją śledzić rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń ; 6..Stan techniczny otworów obserwacyjnych może dawać bardzo istotne błędy opróbowania poprzez: kolmatację filtrów, występowanie w rurze naftowej tzw. „martwego słupa wody” , dopływ powietrza do otworu, grawitacyjna lub temperaturowa dyferencja słupa wody w otworze ; 7..Podstawowym sposobem zapewniającym właściwe opróbowanie jest dwu lub trzykrotna wymiana słupa stagnującego w otworze ; 8..Do śledzenia migracji zanieczyszczeń można również wykorzystać stale lub okresowo eksploatowane studnie, źródła, wypływy, wycieki.

51. Podstawowe kryteria lokalizacji składowisk - Powinno znajdować się poza obszarem zasilania ujęć wód podziemnych ; Zwierciadło wód podziemnych powinno występować możliwie głęboko i nie sięgać do strefy składowania nawet przy stanach maksymalnych ; Konieczne jest dobre rozpoznanie kierunku migracji ; Podłoże składowiska powinno być szczelne w tym celu należy: (uszczelnić dno i boki składowiska materiałami mineralnymi, syntetycznymi, chemicznymi lub ich kombinacją ; odległość między stopą wyrobiska a zwierciadłem wód podziemnych powinna wynosić minimum 0,5m) ; Naturalnymi materiałami izolującymi mogą być iły, gliny oraz inne utwory charakteryzujące się: miąższością>0,6m , współ. filtr. K<10^-9m/s , średnica efekt. d<0,002 mm , stopień wilgotności s=0,95 , wilgotność naturalna Wn=Wopt

52. Rodzaje i sposoby ochrony wód podziemnych: zabiegi związane z ochroną wód podziemnych koncentrują się głównie na: 1..Obszarach zasilania czyli odnowy wód podziemnych , 2..Obszarach drenażu naturalnego lub sztucznego.

Ochrona dotyczy głównie: 1..Jakości wód (degradacji) , 2..Zasobów

Ochrona wód może być: 1..Wstępna - gdy planujemy dopiero eksploatację w przyszłości , 2..Bieżąca - podczas eksploatacji wód , 3..Następcza - podczas eksploatacji potrzeba ochronny

53. Środki ochrony 1..Bierne, 2..Czynne, 3..Monitoring

Ochrona bierna - to ustanowienie stref ochrony w których obowiązują zakazy i ograniczenia.

Ochrona czynna - to nakaz usunięcia i zabezpieczenia potencjalnego zagrożenia, wykonanie zabezpieczeń w postaci barier hydraulicznych depresyjnych i represyjnych.

54. Ekrany przeciwfiltracyjne- 1..Poziome lub ukośne w celu zabezpieczenia źródeł zanieczyszczeń stałych lub ciekłych, 2..Pionowe w celu przecięcia dopływu wód zanieczyszczonych 3..Ekrany z iłu, cementu lub ich mieszaniny.

55. Ilość powstałych ścieków i odpadów zależy od 1..Głębokości wiercenia 2..Warunków geologicznych 3..Sposobu prowadzenia gospodarki płuczką 4..Sposobu prowadzenia gospodarki wodno - ściekowej na wiertni.

56. Korzystanie ze środowiska podczas budowy gazociągów - budowa prowadzona jest na rozległym i zróżnicowanym terenie, obejmuje ona etapy: 1..Przygotowanie trasy gazociągu 2..Budowę dróg dojazdowych 3..Wykonanie wykopu 4..Monataż i ułożenie gazociągu w wykopie 5..Przeprowadzenie prób wytrzymałościowych szczelności 6..Zasypanie wykopu i rekultywację terenu.

57. Przygotowanie trasy gazociągu wiąże się z 1..Wytyczeniek pasa roboczego pod wykop 2..Przygotowaniem do prowadzenia prac ziemnych 3..Przygotowaniem miejsca do składowania humusu i gruntów usuwanych z wykopu

58. Wpływ budowy i eksploatacji gazociągu przesyłowego na środowisko zależy od 1..Parametrów technicznych gazociągu 2..Ilości i wielkości obiektów towarzyszących tj. (tłocznie, stacje pomiarowe itd.) 3..Rodzaju wyposażenia (armatury, odwadniaczy) 4..Trasy przebiegu 5..Głębokości posadowienia 6..Warunków hydrogeologicznych i krajobrazowych 7..Szaty roślinnej 8..Fauny i rodzaju zasobów naturalnych oraz klimatu 9..Czasu prowadzenia i organizacji prac budowlanych i montażowych.

59. Przygotowanie pasa roboczego wiąże się z 1..Koniecznością wycięcia drzew krzewów oraz splanowania terenu 2..Budową dróg dojazdowych 3..Budową stacji komunikacyjnej wzdłuż pasa montażowego

60. Metody poboru próbek A..) Metoda ZSE AGH 1..Punkty pomiarowe rozmieszczone w regularnej siatce o kroku pomiarowym 20m 2..Pobór prób z wbijanych sond na głębokość 1,2 - 1,5m 3..wykonanie analizy chromatograficznej

B..) Metoda IGNiG w Krakowie 1..Punkty pomiarowe rozmieszczone w regularnej siatce o kroku pomiarowym 60m 2.. Ręczne wiercenie otworów badawczych do głębokości 2,5m w których umieszcza się sondy z perforacją w dolnych odcinkach 3..Pobór prób powietrza gruntowego po 24godz. 4..Wykonanie analizy chromatograficznej

C..) Metoda Drager - Stitz 1..Wbijanie sondy do gruntu 2..Zassanie powietrza do komory z rurką indykatorową 3..Bezpośredni odczyt umożliwiający określenie obszaru skażenia

D..) Metoda Petrogen - Jasło 1..Ręczne wiercenie otworów do głębokości 1,2m w regularnej siatce o kroku pomiarowym 10m 2..Wbijanie sondy do wykonanego otworu 3..Zassanie powietrza gruntowego przy użyciu naczynia z wodą 4..Pobór prób powietrza gruntowego do szklanych aspiratorów5..Wykonanie analizy chromatograficznej.

61. Działanie ograniczające możliwości wystąpienia stanów awaryjnych 1..Stosowanie technologii o wysokiej niezawodności 2..Wcześniejsze zabezpieczenie środowiska przed skutkami ewentualnej awarii 3..Utrzymywanie wszystkich instalacji urządzeń i armatury w dobrym stanie technicznym 4..Zatrudnienie wysokokwalifikowanej kadry 5..Odpowiednie zabezpieczenia i ochrona terenu zakładu 6..Skierowanie zrzutów w odpowiednie miejsce 7..Podjęcie zabiegów oczyszczania już w trakcie awarii.

62. Systemy zarządzania środowiskiem można wyróżnić wśród nich dwie grupy

I grupa dotycząca oceny działań jednostki organizacji w której znajdują się 1..Systemy zarządzania środowiskowego 2..Oceny skuteczności działań na rzecz środowiska 3..Analizy śr.

II grupa związana z oceną proekologiczności produktów.

63. Zagrożenia środowiska przy budowie gazociągów i tłoczni 1..Okresowe wyłączenie z użytkowania terenów rolniczych i leśnych 2..Naruszenie struktury gleby 3..Częściową erozję terenu w wyniku wykonywanych prac 4..Zniszczenie gruntu substancjami ropopochodnymi w wyniku incydentalnych wycieków z maszyn i środków transportu 5..Zniszczenie szaty roślinnej w obrębie prowadzenia prac 6..Przepłoszenie bytujących na terenie prac gatunków fauny 7..Emisję hałasu spalin i pyłów podczas prowadzenia prac 8..Okresowe zaburzenia stosunków wodnych na terenie prac 9..Naruszenie równowagi wodnej w następstwie prac 10..Zanieczyszczenie wód powierzchniowych wyciekami paliw i smarów 11..Zamulenie rzek 12..Spowodowanie trwałych zmian w krajobrazie.

64. Ograniczenie wpływu prac budowlanych gazociągu na środowisko należy 1..Na odcinkach o znacznych spadkach wykonać zabezpieczenia gleby przed erozją wodną 2..W obrębie dolin prowadzić szybką rekultywację terenów nadrzecznych 3..Przestrzegać wytycznych zawartych w projekcie dotyczących przekraczania rzek i przeszkód wodnych 4..Przestrzegać wymogów wodno - prawnych 5..Odtwarzać zniszczony system drenacyjny 6..Zasypać wykop i zagasić grunt 7..Przeprowadzić rekultywację terenu w kierunku jego rolnego lub leśnego wykorzystania 8..Skontrolować po zakończeniu prac rekultywacyjnych system melioracyjny i sieć drenażową

65, Detektor wychwytu elektronów - ECD

(electron capture detector)

Jest przykładem detektora selektywnego używanego do detekcji związków wykazujących duże powinowactwo elektronowe. Zasada działania tego detektora polega na zdolności wszystkich substancji (z wyjątkiem gazów szlachetnych) do przyłączania wolnych elektronów w fazie gazowej. Ta zdolność jest uzależniona od struktury wykrywanego związku i jest szczególnie duża dla związków zawierających atomy fluorowców.

Cząstka promieniowania jonizującego b, pochodząca z wbudowanego radioaktywnego źródła promieniowania zawierającego Ni-63, powoduje jonizacje gazu nośnego z uwolnieniem elektronu. Cząstki b jonizują gaz nośny, przy czym powstają dodatnie jony gazu nośnego i powolne elektrony.

N2 + b = N2+ + e

Wskutek powstawania w tej reakcji elektronów płynie prąd, który jest prądem podstawowym detektora i na taśmie rejestratora otrzymuje się linie prostą. Jeżeli z kolumny eluowana jest substancja mająca odpowiednie powinowactwo elektronowe, to wychwytuje ona powolne elektrony, tworząc jony ujemne

M + e = M-

Ten proces może zachodzić w połączeniu z dysocjacją lub bez niej. Ujemne jony wykrywanych substancji rekombinują z dodatnimi jonami gazu nośnego, tworząc obojętne cząsteczki. Przez to zostają usunięte z układu ostatnie elektrony i prąd zerowy w obecności substancji staje się słabszy - jest to zapisywane w postaci piku na taśmie rejestratora. Gdy elucja danej substancji z kolumny zostaje zakończona, natężenie prądu powraca do stanu początkowego - linia zerowa.

66. Detektor przewodnictwa cieplnego (katalometryczny) - TCD

(thermal conductivity detector)

Cechą charakterystyczną jest znaczna zmiana przewodności elektrycznej ze zmianą temperatury. Zależny od temperatury czujnik (ogrzewany drut, termistor) znajdujący się w komorze detektora jest nagrzany do określonej temperatury (wyższej od ścianek komory). Temperatura osiąga stałą wartość, kiedy ustala się równowaga pomiędzy ilością ciepła doprowadzanego przez urządzenie elektryczne i odprowadzanego do ścianki przez gaz nośny. Jeżeli gaz nośny zawiera substancję o innej przewodności cieplnej, odprowadza mniej lub więcej ciepła i na czujniku ustala się nowa temperatura. Zmiana temperatury jest określona przez pomiar oporu elektrycznego i poprzez mostek Wheatsonea przekształcana w sygnał elektryczny. Na taśmie rejestratora obserwuje się odchylenie od linii podstawowej w postaci piku. Odchylenie następuje w obydwie strony. Aby odchylenie następowało tylko w jednym kierunku jako gaz nośny stosuje się wodór lub hel, które charakteryzują się wysoką przewodnością.

67, Detektor fotojonizacyjny-PID Typowe detektory czterogazowe nie wykrywają lotnych związków organicznych (LZO). Detektor PID wykrywa LZO.Związki te są palne i toksyczne w niskich stężeniach często nie przekraczających 10% DGW. Zazwyczaj są obecne w :

• paliwach, olejach

• środkach czyszczących

• rozpuszczalnikach, farbach, lakierach

• tworzywach sztucznych, żywicach, klejach

• pestycydach, herbicydach

  

Detektor PID stanowi dodatkowe zabezpieczenie dla sensora gazów palnych. Połączenie detektora czterogazowego z detektorem PID stanowi prawdziwą ochronę przed zagrożeniami.

 

ZALETY

• Wiarygodny, samoczyszczący się detektor PID

• Dodatkowo sensory O2, %DGW, CO i H2S

• Łatwy w obsłudze i kalibracji

• Trwała gumowa obudowa

• Automatyczna rejestracja danych

• Duży, podświetlany wyświetlacz

• Głośny alarm

• Widoczne diody alarmowe

• Do 16 godzin ciągłej pracy

• Praca z akumulatorów Li-Ion i baterii alkalicznych

• Stacja ładująca do miernika i akumulatorów

• Silna pompa zaciągająca próbę nawet z 30 m

• Alarm zablokowania pompy

 

ZASTOSOWANIA

• Rafinerie, miejsca przeładunku ropy naftowej i paliw

• Procesy chemiczne

• Oczyszczalnie ścieków, wysypiska śmieci

• Produkcja półprzewodników

• Mycie zbiorników kolejowych i cystern samochodowych

• Produkcja żywic i nylonu

• Zbiorniki podziemne

• Studzienki kanalizacyjne, teletechniczne, energetyczne

• Zbiorniki podziemne

• Pomieszczenia rolnicze, silosy, elewatory

68. Detektor płomieniowo-jonizacyjny - FID

(flame jonisation detector)

Jest detektorem uniwersalnym, przydatnym do wykrywania prawie każdego związku organicznego. Ma szczególnie duże znaczenie przy analizie węglowodorów i ich pochodnych. Jego duża czułość, stabilność oraz uniwersalność powoduje, że jest to najbardziej rozpowszechniony detektor. Do jego działania potrzebny jest wodór i powietrze. Stosunek natężenia przepływu tych gazów wpływa na jego czułość i specyficzność. W detektorze spalany jest wodór, przy czym płomień znajduje się między dwiema elektrodami. Zasada pomiaru polega na zmianie przewodnictwa elektrycznego płomienia wodoru w polu elektrycznym po wprowadzeniu substancji organicznej. Jeżeli do płomienia kolumny dochodzi tylko gaz nośny, to wytwarzane są termojony tego gazu, które powodują pojawienie się w układzie stałego prądu jonowego o bardzo małym natężeniu - prosta linia podstawowa na taśmie rejestratora. Gdy do płomienia wodorowego wraz z gazem nośnym wprowadza się substancję wymywaną z kolumny, wówczas jest ona spalana w detektorze i pojawia się większa liczba termojonów. Tworzenie się termojonów następuje przez rozpad cząsteczek organicznych wychodzących z kolumny i następujące po nim utlenianie produktów rozpadu tlenem doprowadzonym do płomienia z zewnątrz. Prąd jonowy wzrasta i po wzmocnieniu zapisywany jest na taśmie w postaci piku przez czas odpowiadający czasowi spalania się eluowanej substancji.

Tabelka z Rodzajami geosyntetyków.

Rodzaj geo- sy ntetyków	Rodzaj zastosowań	Gł.Zad.
Geomembrany	uszczelnienia dolne, uszczelnienia otaczające, pokrycie składowiska, wykładanie zbiorników na odcięta" i rowów sanitarnych, instalacje do monitoringu przecieków	uszczelnienie
Geowłókniny	ochrona geomembran przed zniszczeniem, separacja poszczególnych warstw mineralnego systemu uszczel­niającego, ochrona systemów drenażowych przed kolmatacją, częściowy drenaż odcieków, zbrojenie ob­wałowań z gruntu słabszego, zbrojenie podłoża dróg dojazdowych do składowiska	separacja filtracja zbrojenie
Geosiatki	konstrukcja obwałowań i dróg dojazdowych, zwiększenie wytrzymałości pokrycia powierzchniowego, zwiększenie tarcia na styku geomembrana - grunt przy uszczelnieniu powierzchniowym i na skarpach niecki	zbrojenie, tarcie
Geodreny	zastąpienie drenaży do zbierania odcieków, odwodnie­nie pod uszczelnieniem, systemy zbierające powierzchniowe wody opadowe	drenaż, filtracja pozioma
Geomaty	pokrywanie składowisk odpadów, zapobieganie pyleniu ze składowisk, redukcja erozji powierzchniowej	Przeciw erozyjne,przeciwpylące
Geokompozyty	geomembrana z bentonitem, geowłókniny z bentonitem, geomembrany z geosiatkami, geowłókniny drenażowe z separującymi itp.	zależy od rodzaju geokompozytu: uszczelnienie, stabilizacja itp.

Materiały syntetyczne stosowane do uszczel sklad:

-uszczelenienie jest podst. eem. Każdego sklad odpadów,- umozliwia eliminacje lub min. skodliwego oddziaływan na środowisko.-uszczelnianie oddziela deponowane odpady od podłoza gruntowego, wod gruntowych oraz powietrza atm.,-dobrze zabezp. Składowisko pozwala na składowanie odpadów przez długui okresm zle uszczelnione składowisko jest bomba.

W krajach UE stosuje się geomembramy, maty bentonitowe, geotkaniny, geowłókniny.

Konstrukcja składowiska(elementy):- warstwy uszczelniające, przesłony mineralne syntetyczne i kompozytowe, -warstwa nieprzepuszcz podłoza,-wartswa drenażowa,-warstwa ochronna.

Wymagania składane uszczelnieniom składowisk:

-gazoszczelnośc, wodoszczelność, odporność na temp do co najmniej 70C, wytrzymałość na obciążenie, odporność na osiadanie, odporność na wysychanie, odporność biologiczna, łatwość kontroli szczelności, odporność na erozje, możliwość naprawy, prosta technika wykonania, długowieczność.

POJEDYNCZE USZCZELNIANIE SKLAD.:

Odpady, warstwa ochronna, system drenażu 0,5 m, warstwa ochronna, geomembrama, mineralna warstwa uszczelniająca nie cieńsza niż 5m, podloż.

PODWÓJNE USZCZELNIENIA SKLADOW.:

Odpady, warstwa ochronna, system drenaz 0,5 m, warstwa ochronna, geomembrama, miner. warstwa uszczelni., warstwa ochronna, system detekcji przecieku, warstwa ochronna, geomembrama, mineralna warstwa uszczelniajaca nie mniejsza niż 4 m, podłoże.

GEOMEMBRANA - syntetyczna folia o bardzo niskiej pzrepuszczalnośći stosowana w uszczelnieniach do wykonywania przesłon hydroizolacyjnych w budownictwie.

Produkowane są w wytłaczarkach w postaci taśm od szerokośći 1 - 12 m. Grubość od 2 - 5 mm. Dostępne są gładkie, jednostronne lub dwustronne bieżnikowane. Dzięki strukturalnej powierzchni istnieje łatwość układania na skarpach.

Geomembramy występują jako folie o jednorodnej strukturze i zbrojone geowłókninami. Wykonuje się je z termoplastów( polietyleny) i elastomerów(kauczuk butylowy)

BENTONIT SODOWY - ma duże możliwości pęcznienia, duża powierzchnie właściwą, małą odporność na niektóre związki chemiczne, silne stężenie roztworów kwasów i zasad mogą rozpuścić tlenki glinu.

POLIMERY SYNTETYCZNE - w całośći otrzymywane są ze związków chemicznych o małej masie cząsteczkowej zwanych monomerami.

GEOTEKSTYLIA - najczęściej stosowane wśród geomembran, właściwości separacyjne, filtracyjne,wzmacniające i ochronnne. Materiały naturalne stosowane w geotekstyliach: juta, len, bawełna, słoma, włókna orzecha kokosowego.

MATKA

1.Emisja

2. Hałas

3. ścieki

4.Odpad

5. Zanieczysz i ogniska zaniecz. wód podziemnych

6. Rozpoznawanie zagrożeń:

Dla rozpoznania i prognozowania przemieszczania zanieczyszczeń należy:

7. Główne źródła zanieczyszczeń wód podziemnych:

8. Geologiczne i hydrogeologiczne warunki migracji zanieczyszczeń:

9. Typy procesów zachodzących w warstwie wodonośnej.

10. Zanieczyszczenia produktami naftowymi.

11. Formy migracji zanieczyszczeń.

12. Średnia prędkość przenikania V_a przez strefy aeracji wynosi:

13. Średnia rzeczywista prędkość filtracji wód podziemnych

14. Oddziaływanie prac wiertniczych na środowisk

15. Zasadnicze źródła ścieków i odpadów powstałych w trakcie prac wiertniczych

16. Zaniecz spotykane w ściekach i odpadach wiert

17. Ograniczone ilości ścieków wiertniczych.

18. Optymalizacja składu płuczki w aspekcie ograniczenia zużycia materiałów płuczkowych

19. Sposoby regulacji fazy stałej w płuczce wiertniczej:

20. Wpływ ścieków i odpadów wiertniczych na środowisko gruntowo wodne

21. Zasadnicze sposoby postępowania ze ściekami i odpadami wiertniczymi

22, Wytyczne gromadzenia ścieków i odpadów w dole urobkowym.

23, Zalecany tok postępowania z odpadami wiertniczymi

24. Metody likwidacji dołów urobkowych

25. Likwidacja i unieszkodliwianie odpadów wiertniczych:

26. Zestalenie szlamów poneutralizacyjnych zużytych płuczek i zwiercin

27. Proces solidyfikacji polega na:

28. Zagrożenia atmosferyczne.

29. Emisje ze źródeł I rodzaju

30. Emisje ze źródeł II rodzaju

31

. Zagrożenie wód i gleb

32. Zagrożenia wód powierzchniowych i podziemnych oraz gleby związane ze składowaniem odpadów zanieczyszczonych węglowodorami

33. Problemy ochrony środowiska związane z budową gazociągów:

34. Zasady i cele monitoringu środowiska gruntowo-wodnego:

35. Punkty monitoringu w otoczeniu składowisk powinny być zlokalizowane generalnie w 3 strefach :

36. Przygotowanie projektu badań monitoringu.

37, Metodyka referencyjna -

38. Rodzaje odpadów niebezpiecznych

39. Kryteria podziału odpadów

40. Odpady komunalne

41. Odpady medyczne

42. Odpady obojętne

43. Lokalizacja skladowisk odpadow

44. Posiadaczem odpadu

45. Koagulacja

46. Flokulacja

47. Adsorpcja

48. Wpływ składowisk na wody podziemne zależy od:

49. Śledzenie migracji zanieczyszczeń w wodach podziemnych

51. Podstawowe kryteria lokalizacji składowisk

52. Rodzaje i sposoby ochrony wód podziemnych:

53. Środki ochrony

Ochrona bierna

Ochrona czynna

54. Ekrany przeciwfiltracyjne

55. Ilość powstałych ścieków i odpadów zależy od

56. Korzystanie ze środowiska podczas budowy gazociągów

57. Przygotowanie trasy gazociągu wiąże się z

58. Wpływ budowy i eksploatacji gazociągu przesyłowego na środowisko zależy od

59. Przygotowanie pasa roboczego wiąże się

60. Metody poboru próbek A..) Metoda ZSE AGH

61. Działanie ograniczające możliwości wystąpienia stanów awaryjnych

62. Systemy zarządzania środowiskiem

. Zagrożenia środowiska przy budowie gazociągów i tłoczni

64. Ograniczenie wpływu prac budowlanych gazociągu na środowisko należy

65, Detektor wychwytu elektronów - ECD

(electron capture detector)

66. Detektor przewodnictwa cieplnego (katalometryczny) - TCD

68. Detektor płomieniowo-jonizacyjny - FID

(flame jonisation detector)

67, Detektor fotojonizacyjny-PID

Tabelka + gemembramy

Zasady i cele monitoringu środowiska gruntowo-wodnego

Rodzaje:
• krajowy;
• regionalny;
• lokalny.

Żądania, cele i zasady tworzenia sieci monitoringu lokalnego:
1. Zadaniem monitoringu lokalnego jest rozpoznanie i śledzenie wpływu istniejących lub potencjalnych ognisk zanieczyszczeń na jakość wód podziemnych w celu przeciwdziałania ewentualnej degradacji jakości tych wód.
2. Monitoring lokalny winien być tworzony także wokół dużych ujęć wód podziemnych w formie tzw. sieci osłonowej.
3. Sieci monitoringu lokalnego powinny być finansowane przez właścicieli obiektów stanowiących zagrożenie dla wód podziemnych lub przez użytkowników wodociągów.

4. W uzasadnionych przypadkach wyżej wymienione podmioty gospodarcze mogą być zobowiązane do realizacji monitoringu jakości wód podziemnych poprzez wydanie przez terenowy organ administracji państwowej stosownej decyzji.
5. Projekt lokalnego monitoringu jakości wód podziemnych zatwierdza Geolog Wojewódzki.
6. Monitoring lokalny powinien uwzględnić specyfikę poszczególnych ognisk zanieczyszczeń, warunki hydrogeologiczne w ich rejonie lub w rejonie ujęć wody, w tym ujęć infiltracyjnych.

7. Dla każdego analizowanego ogniska zanieczyszczeń lub ujęcia winien być opracowany projekt sieci lokalnego monitoringu wód podziemnych (LWMP).
8. Zaprojektowanie sieci monitoringowej wokół ogniska zanieczyszczeń wymaga w pierwszej kolejności przeprowadzenia prac studialnych i wstępnych badań terenowych, mających na celu rozpoznanie rodzaju ogniska zanieczyszczeń oraz warunków hydrogeologicznych w jego otoczeniu.
9. Monitoringiem powinien być w pierwszej kolejności objęty pierwszy poziom wodonośny.
10. Istotnie znaczenie ma ilość otworów obserwacyjnych tworzących sieć lokalnego monitoringu i ich rozmieszczenie.
11. Ilość i rozmieszczenie otworów obserwacyjnych uzależnione są od rozmiarów obiektu uciążliwego i układu pola hydrodynamicznego wód podziemnych w jego otoczeniu. Orientacyjna gęstość sieci monitoingu lokalnego winna kształtować się na poziomie l punktu LMWP/ha.
12. Punkty monitoringu w otoczeniu składowiska powinny być zlokalizowane generalnie w 3 strefach:
• od strony napływu wód podziemnych w rejonie składowiska. Służą one do wyznaczenia naturalnego tła hydrogeochemicznego wód czystych napływających w rejon składowiska;
• w obrębie składowiska. Pozwalają one na określenie max stężeń zanieczyszczeń przenikających ze składowiska do podłoża;
• poniżej składowiska na obszarze dopływu wód podziemnych w strefie wód zanieczyszczonych zlokalizowana w 3 strefach;
• na obszarze odpływu wód podziemnych z rejonu składowiska punkty LMWP winny być zlokalizowane w 3 stertach odległościowych od konturu składowiska. Wyznacza się je dla 3 różnych czasów przepływu wód;
• t_i < 200 dni. T_II = 2 lata, T_III > 2 a. Pierwsza seria winna być zlokalizowana w odległości od składowiska nie większej niż określona 200-dniowym czasem przepływu wód (T_I < 200 d). Druga i trzecia seria punktów monitorujących winny znaleźć się w odległości określonej czasem przepływu wynoszącym ok. 2 lata (T_II, T_III >2a);
• Jeśli w warunkach hydrogeologicznych znana jest rzeczywista prędkość migracji wód podziemnych, to zasięg stref, w jakich powinny być zlokalizowane punkty monitoringu poniżej składowiska można wyznaczyć na podstawie odpowiednich wzorów.

Przygotowanie projektu badań monitoringowych:
- rozpoznanie stężeń;
- projekt, realizację, eksploatację sieci lokalnego monitoringu wód podziemnych przygotowywane z wytycznymi Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska.

1. Prace wstępne:
• analiza archiwalnych materiałów hydrogeologicznych i hydrochemicznych;
• analiza materiałów archiwalnych dotyczących ogniska zanieczyszczeń lub ujęć wody;
• wizja lokalna ogniska zanieczyszczeń lub ujęcia wody i jego otoczenia;
• wstępne terenowe badanie hydrogeologiczne w istniejących studniach i ciekach powierzchniowych.
2. Opracowanie projektu monitoringu lokalnego:
• charakterystyka ogniska zanieczyszczeń lub ujęcia,

• charakterystyka hydrogeologiczna, hydrogeochemiczna rejonu ogniska;

• charakterystyka warunków i czynników mogących wpływać na zanieczyszczenie wód podziemnych;
• określenie zadań;
• projekt sieci obserwacji;
• określenie metodyki częstotliwości pomiarów i zakresu oznaczania wskaźników fizykochemicznych wód;
• zatwierdzenie projektu sieci przez geologa wojewódzkiego.
3. Realizacja:
• adaptacja techniczna istniejących punktów obserwacyjnych;
• wykonanie nowych otworów.
4. Eksploatacja sieci monitoringu:
• szczególne rozpoznanie ogniska zanieczyszczeń;
• opróbowanie sieci monitoringu i wykonanie badań składu chemicznego próbek wody.
5. Opracowanie raportu o stanie jakości i zagrożenia wód podziemnych na podstawie jednorocznych badań:
• szczególnie charakteru ogniska zanieczyszczeń;
• określenie jakości, stopniał zasięgu degradacji jakościowej;
• prognoza rozprzestrzeniania i ocena zagrożenia

---