Kwasy i ich sole w kosmetyce

GRUPY KWASÓW STOSOWANYCH W KOSMETYCE

KWASY NIEORGANICZNE

Kwasy beztlenowe:

• kwas siarkowodorowy.

Kwasy tlenowe:

• kwas siarkowy VI,

• kwas azotowy V,

• kwas węglowy,

• kwas fosforowy V,

• kwas borowy.

KWASY ORGANICZNE

Alfa-hydroksykwasy (AHA):

• kwas glikolowy,

• kwas mlekowy,

• kwas winowy,

• kwas cytrynowy,

• kwas jabłkowy,

• kwas migdałowy.

Beta-hydroksykwasy (BHA):

• kwas salicylowy,

• kwas kapriolowo-salicylowy.

Poli-hydrohsykwasy (PHA):

• glukonolakton,

• glukonoheptanolakton,

• kwas laktobionowy,

• kwas maltobionowy.

Kwasy tłuszczowe:

• kwas stearynowy,

• kwas palmitynowy,

• kwas oleinowy,

• kwas liponowy.

Kwas hialuronowy

WŁAŚCIWOŚCI I DZIAŁANIE POSZCZEGÓLNYCH KWASÓW I ICH SOLI ORAZ ICH ZASTOSOWANIE W KOSMETCE

KWASY NIEORGANICZNE

kwas siarkowodorowy H₂S

Stosowany jest do produkcji kwasu siarkowego.

Sole tego kwasu stosowane w kosmetyce:

• siarczek wapnia CaS, Ca(SH)₂ - są rozpuszczalne w wodzie rozkładają się z wydzieleniem siarkowodoru; rozpuszcza keratynę włosa; stosowane w postaci zawiesiny do produkcji depilatorów.

kwas siarkowy VI H₂SO₄

Jest bezbarwną, oleistą cieczą o maksymalnym stężeniu 98%. Bardzo dobrze miesza się z wodą wytwarzając ogromną ilość ciepła. Stosowany w akumulatorach. Ma właściwości parzące, zwęglające, powoduje martwice tkanek. Niszczy skórę, papier i drewno.
Służy do produkcji surowców i półproduktów dla przemysłu kosmetycznego, do produkcji wody utlenionej substancji zapachowych oraz barwników organicznych.

Sole tego kwasu stosowane w kosmetyce:

• siarczan wapnia CaSO₄ -biały, krystaliczny, obojętny chemicznie; pH = 7, nierozpuszczalny w wodzie; stosowany do wyrobu pudrów, wypełniacz szminek, pudrów w kamieniu, sztucznych opatrunków.

kwas azotowy V HNO₃

Jest to bezbarwna ciecz o maksymalnym stężeniu 63%. Dobrze miesza się z wodą. Jest niebezpieczny w zetknięciu z materiałami łatwopalnymi. Stosuje się go do produkcji surowców i półproduktów dla przemysłu kosmetycznego (lapis, azotan srebra, ekstrakty zapachowe).

Sole tego kwasu stosowane w kosmetyce:

• azotan srebra AgNO₃ (lapis, kamień piekielny) - łatwo się rozkłada z wydzielaniem srebra metalicznego, NO₂ i tlenu; Działa odkażająco i dezynfekcyjnie, stosowany do usuwania brodawek, kurzajek oraz do produkcji farb do włosów;

• dwuhydroksyazotan bizmutu Bi(OH)₂NO₃ - biały, perłowy proszek o właściwościach kryjących; wchodzi w skład zasypek, stosowany w stanach ropnych i chorobach skóry; w kontakcie z wodą wydziela kwas azotowy; działa odkażająco, neutralizuje białko bakteryjne;

• azotan bizmutu Bi(NO₃)•5H₂O - stosowany przy produkcji farb do włosów, działa ściągająco i dezynfekująco, gdyż kationy BiH + blokują gr. tiolowe - SH obecne w enzymach i białkach bakterii.

kwas węglowy H₂CO₃

Stosowany w kąpielach leczniczych.

Sole tego kwasu stosowane w kosmetyce:

• węglan magnezu MgCO₃ - nierozpuszczalny w wodzie, ma właściwości chłonne i polerujące; odczyn roztworów alkaliczny; stosowany do zobojętniania kwasów, w pudrach, zasypkach, pastach, preparatach do zębów, mleczkach i kremach; ma tzw. wysoką biel;

• węglan potasu K₂CO₃ (tzw. potaż) - pH zasadowe, dobrze rozpuszczalny w wodzie, hydroskopijny biały proszek; stosowany jako zmiękczacz wody oraz do wyrobu emulsji;

• węglan sodu Na₂CO₃ - zastosowanie podobne jak węglan potasu, trudno rozpuszczalny w wodzie, higroskopijny;

• uwodniony węglan sodu Na₂CO₃·10H₂O (soda krystaliczna) - dobrze rozpuszczalna w wodzie, zmiękcza wodę; stosowana do produkcji proszków do prania, mydła, kremów i mleczek;

• wodorowęglan sodu NaHCO₃ - biała drobno krystaliczna substancja, trudno rozpuszczalna w wodzie, po hydrolizie wydziela się CO₂ ; mniej zasadowy niż węglan sodu; stosowany do produkcji soli kąpielowych w kapielachmineralnych i kwasowęglowych, jako zmywacz, bezpośrednio w okładach i kompresach;

• węglan wapnia CaCO₃ - lekki biały proszek, nierozpuszczalny w wodzie, chłonny, ma duże właściwości polerujące; stosowany do produkcji past, past do zębów i produktów do jamy ustnej, pudrów i zasypek.

kwas fosforowy V H₃PO₄

Stosowany do wytwarzania wielu środków farmaceutycznych. Kwas fosforowy jest również używany w lecznictwie i laboratoriach analitycznych. Znajduje zastosowanie przy wyrobie środków piorących, do odrdzewiania, usuwanie kamienia kotłowego.

Sole tego kwasu stosowane w kosmetyce:

• 6meta-fosforan sodowy (calgon) - rozpuszcza się w wodzie, zapobiega wytrącaniu się mydeł; stosowany do zmiękczania wody, w płukankach do włosów, solach kąpielowych.

kwas borowy H₃BO₃

Substancja stała, krystaliczna, rozpuszcza się w ciepłej wodzie. Ma lekko kwaśny odczyn, działa bakteriobójczo. 1% kwas służy do przemywania oczu a 3% stosowany jest do opatrunków. W kosmetyce używany jako substancja dezynfekująca i zakwaszająca. Działa trująco i nie może być stosowany wewnętrznie. Niweluje zapach potu stóp.

Sole tego kwasu stosowane w kosmetyce:

• czteroboran sodu Na₂B₄O₇·10H₂O (boraks) - krystaliczny, biały, trudno rozpuszczalny w wodzie; służy do zmiękczania, wybielania, ma działanie odkażające; w mniejszych stężeniach udelikatnia naskórek, w większym stężeniu stosowany w preparatach do usuwania piegów i złuszczenia naskórka; stosowany jako konserwant preparatów kosmetycznych;

• nadboran sodu NaBO₃·4H₂O - jest słabo rozpuszczalny w wodzie, rozkłada się z wydzieleniem nadtlenku wodoru, działa wybielająco i zobojętniająco; stosowany do kąpieli tlenowych, pielęgnacji stóp i rąk; w większych stężeniach do usuwania piegów i rozjaśniania włosów.

KWASY ORGANICZNE

Ogólna charakterystyka Alfa-hydroksykwasów (AHA)

Są to kwasy owocowe o wzorze ogólnym: R-HCOHCOOH i mogą w swej strukturze zawierać do 14 atomów węgla. Są one rozpuszczalne w wodzie i w odróżnieniu od BHA nie posiadają zdolności przenikania przez warstwę sebum i wnikania w głąb skóry. Z tego względu są polecane do skór suchych, zgrubiałych, zniszczonych opalaniem. Ich działanie jest specyficzne: mają właściwości rozluźniania warstwy korneocytowej naskórka i ułatwiają jego złuszczanie się. Zjawisko to polega na rozpuszczaniu substancji sklejającej poszczególne komórki, w wyniku czego zmniejsza się ich spoistość. W konsekwencji tego następuje przyspieszenie naturalnego procesu usuwania gromadzących się na powierzchni skóry warstw martwych komórek naskórka.
W ten sposób zapobiegają one starzeniu się skóry oraz wyraźnie poprawiają jej koloryt. Dzięki swemu działaniu złuszczającemu AHA są przydatne także w leczeniu trądziku, zapobiegając powstawaniu czopów łojowych.

Alfa-hydroksykwasy występują powszechnie w przyrodzie, można je więc otrzymywać z produktów naturalnych jak: trzcina cukrowa, mleko, owoce lub mogą być one także syntetyzowane metodami chemicznymi. Do najbardziej popularnych i najczęściej stosowanych w kosmetyce kwasów owocowych należą: kwas glikolowy, winowy, mlekowy, jabłkowy i cytrynowy.

Zestawienie najczęściej stosowanych alfa-hydroksykwasów

Skuteczność AHA zależy od stężenia preparatu w produkcie i pH preparatu. Wyższe stężenie wolnego kwasu obniża pH i działa eksfoliacyjnie, zwiększa też drażliwość preparatu. Niższe stężenie wolnego kwasu podnosi pH. Taki preparat ma działanie silnie nawilżające, ponieważ zawiera więcej higroskopijnych soli AHA.

Kierunki działania AHA:

1. Naskórek:

• złuszczanie,

• przyspieszanie odnowy,

• poprawa właściwości barierowych warstwy rogowej,

• nawilżenie;

2. Skóra właściwa:

• stymulacja syntezy kolagenu,

• stymulacja syntezy glikozaminoglikanów.

Zastosowanie AHA w kosmetyce

Kwasy owocowe znajdują bardzo szerokie zastosowanie w kosmetyce. Przy ich użyciu należy jednak brać pod uwagę, że skuteczność działania alfa-hydroksykwasów jest ściśle zależna od ich stężenia, a tym samym od pH stosowanego preparatu (kosmetyku). Przy samodzielnym korzystaniu z kremów z kwasami owocowymi należy używać tylko tych, które mają słabą ich koncentrację. Zawartości AHA rzędu 1-4 % polecane są w kosmetykach powodujących odświeżanie i wygładzanie skóry. Niskie stężenia AHA w formach kosmetycznych pozwalają ich użyć jako efektywnych promotorów przejścia przez skórnego.
W kosmetykach do codziennej pielęgnacji skóry wykorzystuje się z reguły mieszaninę kilku różnych kwasów owocowych, co zapewnia ich kompleksowe działanie. Po kilku tygodniach stosowania kosmetyków z ich zawartością, stan skóry wyraźnie się poprawia. Należy jednak zwrócić uwagę na to, że kremy z kwasami owocowymi z reguły nie zastępują systematycznej pielęgnacji skóry. W wielu przypadkach konieczne jest więc równoległe stosowanie razem z nimi odpowiednio dobranych kremów odżywczych.
Prawidłowo zastosowany krem z kwasami owocowymi nie wywołuje na ogół uczuleń oraz podrażnień. Należy jednak pamiętać o ograniczeniu stosowania preparatów z AHA w lecie, szczególnie w okresie dużej ekspozycji skóry na słońce. Kremy zawierające te związki w swoim składzie zmniejszają bowiem jej naturalną odporność na promieniowanie UV, przez co staje się ona bardziej wrażliwa na ich działanie. Wskazane jest natomiast stosowanie kosmetyków z zawartością kwasów owocowych po lecie, kiedy skóra jest wyraźnie zmęczona działaniem słońca. Pomagają one wtedy zmniejszyć drobne zmarszczki oraz przebarwienia wywołane opalaniem.

Zabiegi z zastosowaniem AHA

W kosmetyce stosowane są również preparaty zawierające wyższe zawartości kwasów owocowych. Wyższe stężenia AHA są stosowane w gabinetach kosmetycznych do głębokiego złuszczania naskórka, czyli tzw. eksfoliacji. Głębokie złuszczanie skóry zalecane jest przy przebarwieniach skórnych różnego pochodzenia, przy cerze tłustej łojotokowej, przy skórze zmęczonej, suchej, mało elastycznej, w przypadku trądziku pospolitego oraz zmian skórnych mu towarzyszących.
Zabieg eksfoliacji w gabinetach kosmetycznych przeprowadza się najczęściej za pomocą 30-procentowego kwasu glikolowego. Eksfoliację kwasami owocowymi można wykonać zarówno na twarzy, na szyi, rękach, jak i w innych miejscach ciała, które tego wymagają ale należy pamiętać aby nie nakładać stężonego kwasu glikolowego na zbyt duże powierzchnie ciała.
Skóra do zabiegu przeprowadzanego w gabinecie powinna być przygotowana odpowiednią kuracją domową z zastosowaniem preparatów kosmetycznych, zawierających niższe stężenia alfa-hydroksykwasu. Eksfoliacji nie wykonuje się zazwyczaj jednorazowo, lecz powinna być ona przeprowadzona w kilku etapach. Ze względu na to, że po zabiegu skóra jest wyjątkowo wrażliwa na działanie promieni słonecznych oraz mrozu, zaleca się wykonywanie złuszczania wiosną lub jesienią. Bez względu jednak na porę w której wykonujemy zabieg, skóra po nim powinna być odpowiednio zabezpieczona przed działaniem czynników zewnętrznych za pomocą prawidłowo dobranych preparatów kosmetycznych (kremy, pudry).

Wskazania do stosowania:

• zmarszczki,

• utrata napięcia i elastyczności skóry,

• odwodnienie skóry,

• skóra tłusta,

• skóra zniszczona słońcem,

• skóra z przebarwieniami,

• trądzik pospolity,

• rozstępy,

• blizny potrądzikowe.

Przeciwwskazania do kuracji kwasami owocowymi:

• skóra bardzo wrażliwa, skłonna do uczuleń,

• skóra podrażniona lub uszkodzona (otarcia, skaleczenia),

• choroby metaboliczne,

• ciąża,

• laseroterapia,

• uprzednie zabiegi dermabrazji,

• stosowanie niektórych leków,

• stwierdzona nadwrażliwość na kwasy,

• przebyte naświetlania,

• nadużywanie kąpieli słonecznych,

• mechaniczne przebarwienia skóry,

• skłonność do przebarwień,

• wcześniejsze długotrwałe peelingi

• egzema,

• łuszczyca,

• trądzik różowaty,

• opryszczka,

• grzybice.

Występowanie zmian naczyniowych nie jest przeciwwskazaniem do stosowania kuracji kwasami owocowymi, chyba, że skóra źle reaguje na kwas glikolowy, wtedy należy spróbować kwasów BHA lub PHA o łagodniejszym działaniu.

kwas glikolowy

Posiada najmniejszą cząsteczkę. Ma działanie złuszczające, w kosmetyce stosowany jest jako środek nawilżający, ze względu na zdolność wiązania wody. Wykorzystywany jest również jako aktywator procesów metabolicznych oraz jako nośnik, ułatwiający wnikanie innych substancji aktywnych.

 Może on być stosowany w różnych stężeniach. Od zastosowanego stężenia zależy sposób i intensywność jego działania na skórę. Daje to możliwość dobrania stężenia w zależności od rodzaju skóry, charakteru zaburzenia i oczekiwanego efektu.

W stężeniach do 15%  kwas glikolowy ma bardzo efektywne działanie nawilżające, niewidoczne dla oka działanie złuszczające na powierzchowną warstwę rogową naskórka, oraz wspomaga odnowę i regenerację skóry właściwej poprzez pobudzanie aktywności fibroblastów.

Wyższe stężenia (20%-35%) oprócz działania nawilżającego i oczyszczającego skórę (np. trądzikową) daje efekt powierzchniowego peelingu.

Wysokie stężenia (50%-70%) złuszczają naskórek i silnie pobudzają procesy regeneracyjne w skórze właściwej.

Wskazania do stosowania:

• łojotok,

• rozszerzone pory,

• trądzik zaskórnikowy i grudkowy,

• zmarszczki,

• skóra starcza, sucha i wiotka,

• przebarwienia pigmentacyjne,

• wrastanie włosów,

• rozstępy,

• blizny potrądzikowe,

• fotostarzenie skóry.

Efekty działania kwasu glikolowego na skórę:

• nawilżenie i zmniejszenie warstwy rogowej,

• wzrost spoistości, napięcia i zwartości skóry,

• wygładzenie nawet głębszych zmarszczek,

• zwiększenie uwodnienia i jędrności skóry,

• wspomaganie usuwania toksyn poprzez stymulowanie mikrocyrkulacji w naczynkach krwionośnych,

• rozjaśnienie przebarwień,

• ułatwienie wnikania innych składników preparatu.

Objawami uszkodzenia skóry przez kwas glikolowy są:

• nadmierne zrogowacenie skóry,

• nadmierna pigmentacja,

• zablokowanie ujść gruczołów łojowych,

• nadwrażliwość na światło,

• bardzo silne napięcie skóry.
  

kwas mlekowy

Otrzymywany jest dzięki fermentacji cukru przez bakterie kwasu mlekowego. Działa nawilżająco i normalizuje procesy złuszczania naskórka, przy czym jego działanie jest raczej delikatne. Jako peeling stosowany w stężeniach 5 - 20%. W kosmetyce stosuje się go także w bioliftingu, ponieważ uelastycznia skórę i spłyca zmarszczki, a ponadto zwęża pory i rozjaśnia przebarwienia, nadając skórze ładny koloryt. Stosowany również w odżywkach i szamponach do włosów jako aktywator dla cebulek włosowych oraz jako konserwant, regulując pH. W kosmetyce mają zastosowanie także sole tego kwasu jako nośniki niektórych jonów.

Sole kwasu mlekowego stosowane w kosmetyce:

• mleczan sodowy - uelastycznia keratynę naskórka, wchodzi w skład mieszanin o działaniu nawilżającym;

• mleczan wapnia - działa przeciwalergicznie i przeciwzapalne, może być stosowany w niektórych przypadkach egzemy;

• mleczan magnezu - reguluje przemiany energetyczne w komórce, składnik naturalnych nośników składników mineralnych stosowanych w kosmetyce;

• mleczan żelaza - działanie regenerujące na komórki skóry;

• mleczan cynku - ułatwia gojenie (trądzik młodzieńczy, opryszczka, lekkie oparzenia i uszkodzenia skóry), działa przeciwtrądzikowo, sciągająco, przeciwzapalnie i osuszająco;

• mleczan miedzi - wspomaga rozwój elastyny i kolagenu w skórze.

kwas jabłkowy

Kwas jabłkowy występuje w dwóch postaciach: prawoskrętnej(D) - syntetycznej i lewoskrętnej (L) - naturalnej. W naturze można go spotkać w niedojrzałych jabłkach, winogronach i jeżynach. Przemysłowo uzyskuje się kwas jabłkowy poprzez fermentację kwasu fumarowego przy udziale bakterii i grzybów. Działa odżywczo i nawilżająco, ma też właściwości obkurczające. Wspomaga inne kwasy. Głównie stosowany w preparatach do pielęgnacji stóp.

Sole kwasu jabłkowego stosowane w kosmetyce:

• jabłczan tyrozyny - stosowany w kosmetykach przyspieszających opalanie jako nośnik tyrozyny, aktywującej melanogenezę

kwas cytrynowy

Jest to substancja stała, krystaliczna, bardzo dobrze rozpuszczalna w wodzie. Ma właściwości odkażające i ściągające oraz przywracające pH, działa tez delikatnie wybielająco. Używana jest w płukankach do włosów, kremach wybielających, tonikach, szamponach, odżywkach do włosów, płynach przeciwpotowych, płukankach do ust.

kwas winowy

Jest substancją stałą, krystaliczną, rozpuszczalną w wodzie. Ma właściwości przeciwutleniające. Używany jest do zakwaszania płynów przeciwpotowych, płukanek do włosów, soli do moczenia nóg, proszków pieniących do kąpieli.

kwas migdałowy

Otrzymywany przez hydrolizę wyciągu z gorzkich migdałów. Jego cząsteczka jest mniejsza od cząsteczki kwasu glikolowego. Kwas migdałowy jest częściowo rozpuszczalny w wodzie, natomiast całkowicie rozpuszcza się w alkoholu etylowym i izopropylowym. Ma działanie złuszczające, dlatego stosowany jest przede wszystkim jako peeling. Do zabiegów stosuje się kwas o stężeniu 50%.

Kwas migdałowy nie uwrażliwia skóry na słońce i dlatego może być stosowany przez cały rok, a także - ze względu na brak ryzyka wystąpienia przebarwień - u osób z wysokim fototypem.

Stosowany także w preparatach przeciwpotowych, płynach i płukankach do włosów oraz jamy ustnej. Dzięki delikatnym właściwościom wybielającym wchodzi w skład płynów do usuwania makijażu i wybielania zębów. Działa też ściągająco i odkażająco.

Wskazania do stosowania:

• nieregularne przebarwienia,

• melasma,

• hiperpigmentacje pozapalne,

• piegi,

• trądzik pospolity i krostkowy,

• zapalenie mieszków włosowych,

• w terapii fotostarzenia.
  

Beta-hydroksykwasy (BHA)

W odróżnieniu od AHA w kosmetyce stosuje się najczęściej tylko jeden rodzaj kwasu BHA- kwas salicylowy o wzorze: C₆H₄(OH)COOH. Ostatnio opracowano nową formę kwasu salicylowego tzw. lipohydroksykwas jest to kwas kapriolowo-salicylowy.

Zastosowanie BHA w kosmetyce

Kwas salicylowy to kwas rozpuszczalny w tłuszczach, dzięki temu oprócz tego, że złuszcza martwe komórki z powierzchni naskórka, ma także zdolność przenikania przez warstwę łojową - sebum i wnikania w głąb oraz oczyszczania porów skóry, a także wnikania w głąb mieszków włosowych, co ma duże znaczenie w leczeniu trądziku. Dzięki temu przyczynia się do odblokowania porów, a co za tym idzie zapobiega tworzeniu wszelkich wyprysków oraz pomaga oczyszczać tzw. "zaskórniki", które stają się dzięki temu mniej widoczne. Z tego też względu preparaty z kwasem BHA polecane są dla cer skłonnych do zanieczyszczonych porów i trądziku, ale to nie znaczy, że są odpowiednie tylko dla cer tłustych. Dla osób, które mają problemy z wypryskami kwasy BHA będą na pewno bardziej efektywne niż AHA, jednak kwasy te są także odpowiednie dla cer suchych, nie mają one bowiem właściwości wysuszających, poza tym nawet osoby z suchą cerą mają często problem z zanieczyszczonymi porami skóry, zwłaszcza w tzw. linii T, czyli nos, broda i środkowa partia czoła. Wyjątkiem są preparaty z kwasem BHA, które dodatkowo zawierają typowe składniki dla cer trądzikowych o działaniu antybakteryjnym, regulującym nadmiar łoju, takie kremy mogą wysuszać suchą cerę.

Jeśli chodzi o stężenie, to w przypadku kwasów BHA efektywne stężenie jest dużo niższe i wynosi 1-2 %. Stężenie kwasu salicylowego wynoszące minimalnie 1 % jest wystarczające, by mógł on skutecznie spełniać swe zadanie.

Wskazania i przeciwwskazania podobne jak przy stosowaniu AHA.

kwas salicylowy

Kwas salicylowy występuje w postaci białego krystalicznego proszku lub igiełek. Słabo rozpuszcza się w wodzie, lepiej w etanolu. Do celów kosmetycznych pozyskiwany jest z kory wierzby. Syntetycznie otrzymywany z fenolu. W dużych ilościach działa toksycznie. Stosowany jako środek bakteriobójczy, konserwujący, dezynfekujący, przeciwłojotokowy, keratolityczny, jako nośnik ułatwiający przenikanie innych substancji czynnych. Kwas salicylowy działa łagodniej na skórę niż kwasy z grupy AHA, podczas stosowania daje mniej uczuleń. Polecany i stosowany szczególnie do cery tłustej, trądzikowej, mieszanej.

Salicylany - sole lub estry kwasu salicylowego, stosowane są w lecznictwie ze względu na właściwości przeciwgorączkowe, przeciwbólowe i przeciwzapalne. Również kosmetyce mają zastosowanie sole kwasu salicylowego, np. salicylan sodowy są one jednak dużo mniej skuteczne pod względem właściwości złuszczających w porównaniu z kwasem salicylowym.

kwas kapriolowo-salicylowy

Jego innowacja polega na tym, że oprócz wszystkich cech charakterystycznych dla kwasu salicylowego, ma większe powinowactwo do naskórka, dzięki czemu ma działać jeszcze łagodniej. Delikatnie złuszcza on zewnętrzne zrogowaciałe warstwy naskórka.

Poli-hydroksykwasy (PHA)

Kwasy poli-hydroksylowe są to organiczne kwasy karboksylowe, które zawierają dwie lub więcej grup hydroksylowych w tej samej cząsteczce, jedna z nich znajduje się w pozycji alfa.

Posiadają one wszystkie cechy i zdolności charakterystyczne dla kwasów AHA, ale dodatkowo, co jest dużym plusem działają one łagodniej, nie powodując efektów ubocznych w postaci intensywnego pieczenia, szczypania czy zaczerwienienia skóry typowego dla kwasów AHA. Łagodniejsze działanie kwasów PHA jest wynikiem budowy ich cząsteczek, które mają większe rozmiary, dzięki czemu nie mogą tak szybko i tak głęboko wnikać w skórę jak kwasy AHA, zwłaszcza kwas glikolowy i mlekowy. PHA są więc dobrym rozwiązaniem dla osób o bardzo wrażliwej skórze, a także mogą być stosowane u osób z trądzikiem różowatym, łuszczycą, łojotokiem, egzemą i innymi schorzeniami skórnymi, w przypadku których złuszczanie może być pomocne w leczeniu, ale musi być ono przeprowadzane bez ryzyka wystąpienia drażniących efektów ubocznych.

Kwasy PHA ze względu na swą budowę mają silne właściwości nawilżające. Posiadają wiele grup hydroksylowych, które wiążą wodę z zewnątrz i zatrzymują ją w skórze nawet w środowisku bardzo suchym. Nie zwiększają wrażliwości skóry na promienie UV. Ponadto kwasy PHA są dobrymi przeciwutleniaczami, posiadają właściwości przeciwzmarszczkowe, wpływają bowiem pozytywnie na syntezę kolagenu i elastyny, zwiększając grubość skóry, która z wiekiem staje się coraz cieńsza. W ten sposób z jednej strony regulują odnowę komórkową, złuszczając zbędne, zrogowaciałe komórki naskórka, z drugiej działając na poziomie skóry właściwej poprawiają ogólną grubość skóry.

glukonolakton

Glukonolakton jest formą pierścieniową (cyklicznym estrem) kwasu D-glukonowego, powstającego naturalnie w procesie fermentacji ziarna kukurydzy lub utleniania glukozy. Jest ważnym czynnikiem odżywczym w procesie odnowy komórki i naturalnym antyoksydantem skutecznie zwalczającym wolne rodniki oraz wzmacniającym mechanizmy naprawcze, obronne i ochronne skóry przed skutkami promieniowania ultrafioletowego i zanieczyszczeniami środowiska. Obniża ryzyko poparzenia słonecznego. Jest substancją silnie nawilżającą, pomagającą utrzymać prawidłowy, naturalny bilans nawodnienia skóry.
Komórki w młodej skórze syntetyzują kwas glukonowy i glukonolakton z glukozy, a następnie przekształcają w rybozę i dezoksyrybozę, które odpowiednio są podstawowymi składnikami kwasów RNA i DNA.
Glukonolakton zwiększa funkcje warstwy rogowej jako bariery, powoduje wzrost nawilżenia naskórka, przyspiesza regenerację komórkową, reguluje metabolizm, zmniejsza przeznaskórkową utratę wody i wrażliwość skóry na podrażnienia, przez co wpływa hamująco na procesy starzenia się skóry, poprawia jej fakturę, ujędrnia ją i wygładza. Polecany jest jako składnik kremów i preparatów pielęgnujących dla pacjentów ze skórą nadwrażliwą (skłonną do alergii), nadmiernie odwodnioną oraz ze zmianami o charakterze trądziku różowatego, zaburzeniami łojotokowymi i zapaleniem atopowym skóry oraz w przypadku wyprysku różnego pochodzenia, wyprysku pieniążkowatego, wyprysku łojotokowego, celem przyspieszenia naskórkowania po promieniach laserowych. Wskazaniem do stosowania glukonolaktonu jest trądzik pospolity, szczególnie w przypadku dużej wrażliwości skóry i złej tolerancji miejscowo stosowanych leków, a także trądzik dorosłych gdzie, z uwagi na fizjologicznie bardziej suchą i wrażliwą skórę, stosowanie niektórych leków miejscowych oraz silnych AHA (bez przygotowania skóry) jest czasem niemożliwe. Ze względu na silne właściwości antyutleniające doskonale sprawdza się w trądziku pozostawiającym przebarwienia pozapalne.
Glukonolakton nie posiada właściwości drażniących i może być stosowany na skórę bardzo wrażliwą, np. w okolicach oczu (na powiekę dolną i górną) oraz na czerwień wargową. Posiada natomiast istotne właściwości przeciwzapalne. Ponadto badania wskazują, że może on być również skutecznym składnikiem kremów ochronnych, wzmacniającym odporność skóry na zewnętrzne czynniki drażniące.

glukoheptanolakton

Związek ten różni się tym od poprzedniego, że ma nieco większe rozmiary, a dzięki temu, posiada on lepsze i mocniejsze właściwości nawilżające, można powiedzieć, że jest w stanie związać więcej cząsteczek wody.

kwas laktobionowy i maltobionowy

Kwas laktobionowy pozyskiwany jest naturalnie w wyniku utleniania cukru mlecznego - laktozy. Kwas maltobionowy - podobny związek - otrzymywany z maltozy.

W kosmetyce i kosmetologii znalazły one zastosowanie jako substancje działające powlekająco, osłaniająco, zmiękczająco, przeciwzapalnie. Kwasy te wiążą wodę tworząc na powierzchni skóry żelowy film, który ogranicza utratę wody, oraz dają efekt wygładzenia i zmiękczenia naskórka, poza tym mają właściwości antyoksydacyjne i chelatujące, wpływają na regulację odnowy komórkowej oraz dodatkowo łagodzą podrażnienia i działają gojąco na stany zapalne skóry. Pobudzają syntezę kolagenu, zapobiegają tworzeniu się teleangiektazji, wzmacniają mechanizmy naprawcze, działają promieniochronnie. Kwas laktobionowy pozbawiony jest właściwości drażniących, może więc być stosowany do pielęgnacji skóry wrażliwej i suchej. Wykorzystywany jest w leczeniu teleangiektazji i trądziku różowatego.

Kwasy tłuszczowe

W organizmie stanowią materiał budulcowy fosfolipidów i glikolipidów, które są istotnymi składnikami błon komórkowych i cementu międzykomórkowego. Stanowią też materiał energetyczny organizmu i są magazynowane w postaci tzw. trójglicerydów, czyli jako estry gliceryny. Pełnia rolę hormonów miejscowych i międzykomórkowych informatorów. Kwasy tłuszczowe nie występują w przyrodzie w stanie wolnym, natomiast w stanie związanym znajdują się w tłuszczach zwierzęcych i roślinnych.

W kosmetyce używa się przede wszystkim kwasu stearynowego C₁₇H₃₅COOH i kwasu palmitynowego C₁₅H₃₁COOH. Są to nasycone kwasy tłuszczowe, otrzymywane jako produkt hydrolizy łoju wołowego. Stosuje się je jako składniki konsystencjonotwórcze w emulsjach.

Kwas oleinowy C₁₇H₃₃COOH jest kwasem nienasyconym. Stosowany w emulsjach do skóry dojrzałej w celu odbudowy lipidów naskórkowych.

kwas stearynowy

Występuje w postaci białej masy bez zapachu. Nie rozpuszcza się w wodzie, natomiast rozpuszczalny jest w etanolu i eterze. Jest głównym składnikiem tłuszczów roślinnych i zwierzęcych, gdzie występuje jako ester z gliceryną. Otrzymuje się go podczas hydrolizy tłuszczów lub syntetycznie. Stosuje się go do produkcji mydeł, kremów do golenia, świec, różnego rodzaju past. Jego sole stosuje się jako emulgatory.

Sole kwasu stearynowego stosowane w kosmetyce:

• stearynian cynku - biały proszek; dodawany do pudrów i zasypek, odpowiada za dobrą przyczepność;

• stearynian magnezu - stosowany w zasypkach dla dzieci i pastach do zębów;

• stearynian glinu - ma właściwości ściągające i przeciwutleniające, stosowany w pudrach do stóp,

• stearynian sodu i stearynian potasu - wchodzą w skład pieniących się i nabłyszczających kremów do golenia; ponadto stearynian sodu dostarcza konsystencji niezbędnej do żelowych sztyftów przezroczystych dezodorantów (stężenie dla emulsji 5 - 15%, dla mydeł 80%)

kwas palmitynowy

Występuje on w postaci glicerydów (tłuszczów) w tłuszczach zwierzęcych i roślinnych, a w stanie wolnym w oleju palmowym. Otrzymuje się poprzez hydrolizę tłuszczów oraz syntetycznie.

Sole kwasu palmitynowego - palmitynian sodu i palmitynian potasu, są podstawowymi składnikami mydeł.

kwas oleinowy

Jest oleistą, bezbarwną cieczą. W zetknięciu z powietrzem utlenia się on i ciemnieje. Jest nierozpuszczalny w wodzie, ale miesza się z etanolem, eterem oraz z roztworem NaOH. Występuje w oliwie z oliwek, łoju, smalcu, tranie. Kwas oleinowy otrzymuje się poprzez hydrolizę miękkich tłuszczów i olejów. Stosuje się go w przemyśle kosmetycznym do produkcji mydeł, kosmetyków i środków piorących. Wykazuje zdolność wbudowywania się w struktury cementu międzykomórkowego naskórka i zwiększa jego przepuszczalność, dlatego nie należy zbytnio przesadzać z jego stosowaniem. Zmiękcza naskórek.

Sole kwasu oleinowego, podobnie jak stearynowego i palmitynowego stosowane są w produkcji mydeł.

kwas liponowy

Jest ośmiowęglowym kwasem karboksylowym, zawierającym dwa atomy siarki połączone mostkiem siarczkowym. Pełni on bardzo ważną rolę w metabolizmie organizmu człowieka. Kwas liponowy bardzo dobrze rozpuszcza się w tłuszczach, dlatego też świetnie przenika przez skórę, wykazuje bardzo wysoką biozgodność i szybko osiąga pożądaną koncentrację w tkankach i to w równym stopniu w wodnych i lipidowych regionach komórki. Kwas liponowy jest jednym z najskuteczniejszych czynników chroniących przed przedwczesnym starzeniem się. Kwas ten znalazł zastosowanie jako składnik kosmetyków przeciwstarzeniowych.

Kwas liponowy występuje w produktach pochodzenia zwierzęcego(mięso).

Działanie:

• fotoochronne,

• przeciwzapalne,

• chelatuje metale przejściowe i ciężkie,

• wymiatacz wolnych rodników,

• regeneruje uszkodzenia powstałe w skórze na skutek stresu oksydacyjnego,

• wpływa na ekspresję genów,

• wpływa na proces fałdowania się białek,

• zapobiega śmierci komórek,

• wykazuje wyjątkową biozgodność, rozpuszcza się w wodzie i tłuszczach.

Kwas hialuronowy

Kwas hialuronowy jest polisacharydem o liniowej strukturze. Wielocukier ten jest szeroko rozpowszechniony w macierzy zewnątrzkomórkowej tkanki łącznej, płynie maziowym oraz w obrębie innych tkanek. W przeciwieństwie do kolagenu nie wykazuje on specyficzności gatunkowej lub tkankowej. W skórze tworzy macierz tkankową w obrębie, której zatopione są włókna kolagenowe i elastynowe, a także inne struktury międzykomórkowe. Syntetyzowany przez błony komórkowe jest najobficiej występującym glikozoaminoglikanem (GAG) i w przeciwieństwie do innych glikozoaminoglikanów takich jak: siarczan chondroityny lub siarczan heparyny nie występuje on w postaci siarczanu i nie łączy się z białkiem rdzeniowym. Potrafi on przyłączać olbrzymie ilości wody, nadając skórze spójność i elastyczność.

Kwas hialuronowy zmniejsza możliwość wywoływania podrażnień i uczuleń oraz zwiększa odporność skóry na działanie czynników zewnętrznych. Nawet rozcieńczone roztwory tego surowca, tworzą bowiem na powierzchni skóry trwały film, zabezpieczający warstwę rogową naskórka nie tylko przed utratą wody, ale także przed działaniem szkodliwych substancji. Dzięki tej właściwości kwas hialuronowy tworzy swoistą barierę biologiczną. Surowiec ten posiada ponadto zdolność przekształcania substancji toksycznych, np. metali ciężkich czy zanieczyszczeń przemysłowych, w rozpuszczalne w wodzie, łatwe do usunięcia z organizmu połączenia. Wykazuje działanie łagodzące i kojące.

Zastosowanie w kosmetyce

Kwas hialuronowy uważany jest za jeden z najlepszych środków nawilżających i chroniących naskórek przed wysychaniem. Jest częstym składnikiem kremów odżywczych, zmiękczających i uelastyczniających skórę. Pełni również rolę swoistego promotora przenikania, ułatwiającego wprowadzenie innych składników preparatu kosmetycznego w głąb skóry. W preparatach kosmetycznych najczęściej używa się 1% roztworu kwasu hialuronowego w ilości 1-5 %. Związek ten chętnie zamykany jest w struktury liposomów, które ułatwiają jego przenikanie w głąb naskórka. Znalazł on także zastosowanie w chirurgii plastycznej i medycynie estetycznej, gdzie wykorzystuje się go w mezoterapii. Jest humektantem, czyli zapobiega wysychaniu kosmetyku. Wykorzystuje się go w preparatach do pielęgnacji oczu, szyi, maseczkach do twarzy i ciała, tonikach, preaparatach przeciw rozstępom, w produktach antycellulitowych, środkach przyspieszających porost włosów, w tuszach do rzęs.
Często w kosmetykach stosuje się także sól sodową tego kwasu (hialuronian sodu), której działanie jest podobne do działania wolnego kwasu hialuronowego.

Źródła:

1. R.Glinka, M.Glinka, Receptura kosmetyczna z elementami kosmetologii, Wyd. II rozszerzone, Oficyna wydawnicza MA, Łódź 2008.

2. M.C.Martini, Kosmetologia i farmakologia skóry, Wyd. Lekarskie PZWL Warszawa 2007.

3. A.Marzec, Chemia kosmetyków, Wyd. Dom Organizatora, Toruń 2005.

4. J.Szczygieł-Rogowska, J.Tomalska, Historia kosmetyki w zarysie, Wyd. Wyższa Szkoła Kosmetologii i Ochrony Zdrowia, Białystok 2007.

5. B.Statham, Tabele dodatków i składników chemicznych, Wyd. RM, Warszawa 2006.

6. A.Jabłońska-Trypuć, R.Czerpak, Surowce kosmetyczne i ich składniki, Wyd. MedPharm 2008.

Nazwa kwasu	Wzór	Występowanie
Kwas glikolowy (hydroksyoctowy)	HO-CHOH-COOH	Sok z trzciny cukrowej
Kwas mlekowy (alfa-hydroksypropionowy)	C2H4OHCOOH	Sfermentowany cukier mlekowy i inne cukry, kwaśne mleko, żur, kiszone warzywa i owoce
Kwas jabłkowy (hydroksyetanodikarboksylowy)	HOOC-CH2-CH(OH)-COOH	Niedojrzałe jabłka, winogrona, jeżyny, żurawina
Kwas cytrynowy (2-hydroksypropano-1,2,3-trikarboksylowy)	HOOC-CH2-C(OH)(COOH)-CH2-COOH	Cytryny, ananasy
Kwas winowy (dihydroksybursztynowy)	HOOC-CH(OH)-CH(OH)-COOH	Winogrona i inne owoce, wino, liście winorośli, mniszek, burak cukrowy
Kwas migdałowy (2-fenylo-2-hydroksyoctowy)	C6H5-CH(OH)COOH	Gorzkie migdały

8

---