1. Psychologia ogólna a inne subdyscypliny psychologiczne

1.Psychologia jako nauka.
Psychologię jako naukę zaczęto traktować dopiero w roku 1879. W tym roku w Lipsku powstało pierwsze laboratorium psychologiczne, założone przez Niemca Wundta. Psychologia wywodzi się z filozofii. Psychologia jako nauka jest wtedy nauką, kiedy może eksperymentalnie udowadniać swoje tezy. Musi mieć swój podmiot badań oraz specyficzny język, musi posiadać specyficzne metody a także prawa i prawidłowości. Psychologia jest to naukowe studium zachowania i doświadczania. Przedmiotem psychologii jest problem przystosowania człowieka, jego zachowań, życia psychicznego człowieka i analiza źródeł jego postępowania.

Główne dziedziny badań w psychologii.
Psychologia posiada 5 głównych podejść : fizjologiczne, psychoanalityczne, behawiorystyczne, poznawcze i humanistyczne. Pierwsze z nich szuka metod opisu i wyjaśnienia funkcji psychicznych w biologii ( badania układu nerwowego, systemu hormonalnego ). Podejście fizjologiczne jest próbą zrozumienia i wyjaśnienia biologicznych podstaw zachowania. Podejście psychoanalityczne - wyrasta z teorii nieświadomości przedstawionej przez Freuda. Podejście behawiorystyczne ( teoria uczenia się ) - bada uwarunkowania środowiskowe pomijając to wszystko co dzieje się wewnątrz organizmu. Bada w jakich warunkach powstaje określone zachowanie. Podejście poznawcze - uważa ono, żeby dobrze zrozumieć dobrze zachowanie człowieka trzeba najpierw zbadać co się dzieje u niego we wnętrzu. Podejście humanistyczne - stara się ono by pomimo ograniczeń indywidualnych osiągnąć maksimum osobistego rozwoju. Psychologia humanistyczna powinna skoncentrować się na świadomym i subiektywnym doświadczeniu jednostki. Głównymi dziedzinami badań w psychologii jest problem przystosowania człowieka, jego zachowań, życia psychicznego oraz analiza źródeł postępowania.

Psychologia ogólna

• to podstawowy dział psychologii naukowej zajmujący się systematycznym gromadzeniem wiedzy i poznania zasadniczych prawidłowości życia psychicznego. Zajmuje się takimi działami jak :

• procesy poznawcze,

• percepcja

• uwaga

• uczenie się itp.

Psychologia humanistyczna skupia się na subiektywnym i świadomym doświadczaniu jednostki. Podkreśla wyjątkowość człowieka i jego wolność w wyborze własnej drogi życiowej.

Psychologia społeczna - nauka z pogranicza psychologii i socjologii badająca w jaki sposób obecność innych ludzi i ich działania wpływają na psychikę jednostki. Jest to stosunkowo młoda gałąź psychologii, która wyodrębniła się dopiero pod koniec lat trzydziestych XX w.

Psychologia społeczna bada w jaki sposób ludzie wywierają wpływ na sposób myślenia, emocje i postawy innych ludzi zarówno nieświadomie, jak i celowym działaniem. Dziedziną badań tej nauki są zarówno procesy społeczne wpływające na indywidualnego człowieka, jak i procesy zachodzące w małych grupach ludzkich.

Obecnie w psychologii społecznej można wyróżnić cztery główne podejścia teoretyczne:

• społeczno-kulturowe

• ewolucyjne

• społecznego uczenia się

• społeczno-poznawcze

To ostatnie podejście jest aktualnie dominującym nurtem. Z perspektywy społeczno-poznawczej psychologia społeczna jawi się jako empiryczne (naukowe) studium wpływu procesów społecznych i poznawczych na sposób, w jaki ludzie: 1) spostrzegają i rozumieją siebie nawzajem (tzw. poznanie społeczne), 2) wywierają wpływ na innych (tzw. wpływ społeczny), 3) wchodzą w kontakt ze sobą (tzw. procesy grupowe, relacje interpersonalne oraz międzygrupowe).

Wpływanie i uleganie wpływom może mieć charakter nieświadomy, jak na przykład podczas naśladowania kogoś, jak i w pełni zamierzony, jak to się dzieje w sytuacjach manipulacji społecznych stosowanych np. w reklamie i kampaniach wyborczych. Dzięki wpływowi społecznemu, grupy społeczne są czymś więcej niż zbiorem jednostek. Poprzez jego oddziaływanie powstają normy grupowe, opinie publiczne, a pojedynczy ludzie potrafią wykroczyć poza interes własny i skierować swoją aktywność na realizację dobra danej społeczności.

Psychologia rozwojowa jest dziedziną nauki do której zadań należą:* opis i charakterystyka procesów psychicznych człowieka * opis zmian psychicznych dziecka w różnych okresach jego życia * określenie wpływów i czynników stopniowego rozwoju dziecka * od czego zależy kształtowanie i rozwój procesów psychicznych człowieka takich jak uczenie się, spostrzeganie czy zapamiętywanie. Do czynników rozwoju dziecka zaliczamy:* społeczeństwo - dziecko spostrzega, akceptuje i zaklimatyzowuje się w danym środowisku ( wpływ środowiska na człowieka - patrz " Cykl życia rodziny")* wychowanie - nadawanie dziecku takiego toru życia, aby formowało i kształtowało jego osobowość, aby dziecko uczyło się wysuwać wnioski, sądy, umiało wnioskować, stawiać odpowiednie hipotezy na dany temat * zadatki organiczne - wrodzone zdolności jakimi dziecko dysponuje od urodzenia, podstawowe funkcje układu nerwowego i jego struktura ( głównie mózgu - budowa i funkcje układu nerwowego patrz w dziale biologia ) * samodzielna praca - dziecko poprzez samodzielną pracę poznaje rzeczywistość, zmienia ją na lepszą i zaczyna akceptować. Rozwojem psychicznym nazywamy szereg zmian zachodzących w psychice człowieka skutkiem czego z bezradnego dziecka człowiek przybiera postać dorosłej i samodzielnej osoby. Zmiany w psychice następują w toku życia człowieka. Aby mówić o zmianach psychicznych w toku rozwoju muszą one być:* długotrwałe, nieodwracalne, stałe, jednokierunkowe lub stabilne.

Psychologia kliniczna jest działem psychologii stosowanej zajmującym się profilaktyką, diagnostyką i terapią zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania, czyli zaburzeniami w regulacji stosunków człowieka z jego otoczeniem.

Psychologia kliniczna szczególnie interesuje się zdrowiem psychicznym, jego normą i patologią, a więc psychopatologią, sposobami określania i diagnozowania takiej normy i patologii, jak też czynnikami wpływającymi na ten proces diagnostyczny. Psychologia kliniczna zajmuje się także stresem i sytuacjami kryzysowymi, które nie mieszczą się w obszarze klasycznie rozumianej psychopatologii. Bada wpływ czynników psychologicznych na powstawanie i przebieg chorób (zarówno psychicznych, jak i somatycznych), a także wpływ choroby na stan psychologiczny. Również zgłębia psychospołeczne uwarunkowania procesu leczenia (także farmakologicznego) i zdrowienia, czy problematykę jakości kontaktu między lekarzem a pacjentem. Interesuje się wreszcie sposobami wykorzystania wiedzy psychologicznej do usprawnienia przebiegu leczenia, do poradnictwa i pomocy osobom zdrowym i chorym w sferze zachowania się i psyche, a zwłaszcza specyficznymi formami takich oddziaływań, jakimi są psychoterapia, interwencja kryzysowa, rehabilitacja, psychoedukacja itp., co łącznie określa się obecnie mianem pomocy psychologicznej. W stosunku do innych działów nauk psychologicznych, oprócz obszarów tutaj już wspomnianych, psychologia kliniczna znajduje się blisko psychometrii, psychologii zdrowia, psychologii osobowości, oraz psychologii rozwojowej - zarówno w zakresie rozwoju dziecka, jak i rozwoju człowieka dorosłego, oraz starzenia się.

Procesy percepcji, uwagi, pamięci i uczenia się

Uwaga jako cecha procesów poznawczych.
Uwaga - swoista cecha wszystkich procesów poznawczych, polega na skierowaniu świadomości na określony przedmiot, własne przeżycia pełnią dwie zasadnicze funkcje : selekcjonowanie różnorodnych czynności człowieka; ukierunkowanie ich na osiągnięcie celu. Funkcje te spełnia :
- uwaga mimowolna ( reaktywna ) - wywołana przez właściwości bodźców i sytuacji bez wysiłku ze strony człowieka ( przykładem może być odruch orientacyjny stanowiący wrodzoną reakcję organizmu na bodźce nieznane i nowe )
- uwaga dowolna ( kognitywna ) - wymaga świadomego zamiaru i wysiłku woli. Koncentrujemy się na danym przedmiocie lub zadaniu mimo iż początkowo nie jesteśmy nim zainteresowani. Cechy uwagi :
- zakres - zależy od własności spostrzeganych przedmiotów i jest na ogół stały ( obejmuje od czterech do sześciu przedmiotów w polu widzenia )
- natężenie zakres łączy się z natężeniem, jeżeli silnie koncentrujemy na czymś uwagę, zawężamy jej zakres.
- Podzielność - oznacza możliwość jednorazowego skupienia się na kilku przedmiotach, przeżutność oznacza szybkie przechodzenie od jednego obiektu do drugiego.
- Roztargnienie - brak koncentracji przez dłuższy czas na jakimś obiekcie.

Pamięć - właściwość psychiczna umożliwiająca kształtowanie się i funkcjonowanie człowieka. Dzięki tej właściwości nabywamy różnorodne informacje, przyswajamy wiedzę o świecie oraz umiejętności i sprawności. Wyróżniamy trzy po sobie następujące etapy :
- zapamiętywanie - spostrzegane przedmioty wywołują zmiany w komórkach nerwowych w postaci śladów pamięciowych. Może to trwać bardzo krótko i ograniczyć się do jednego spostrzeżenia jakiegoś bodźca pozostawiającego ślad pamięciowy w komórkach nerwowych, albo też stanowić złożoną czynność człowieka ( np. nauka jazdy na nartach, posługiwanie się jakimś narzędziem ).
- Przechowywanie - zmiany te utrzymują się nadal, mimo, że wywołujące je bodźce przestały już działać. Czas trwania przechowywania waha się od krótkiego momentu do wielu lat, a pamięć niektórych faktów i zdarzeń zachowujemy przez całe życie ( utajone ).
- Przypominanie - dzięki owym zmianom reprodukujemy w pamięci obrazy i zdarzenia które je kiedyś wywołały. Polega to na aktualizowaniu nabytego doświadczenia w rozmaitej formie. To co człowiek potrafi odtworzyć po pewnym czasie z zasobów swej pamięci jest zarazem miernikiem tego co zapamiętał i przechował w swej świadomości.

20. Cechy procesów pamięciowych.
- Trwałość - zdolność do długotrwałego przechowywania doświadczenia. Ludzie różnią się znacznie pomiędzy sobą pod względem tej cechy pamięci. Czasami ma ona charakter wybiórczy, tzn dotyczy jednej dziedziny, np. tej którą się interesujemy. Trwałość może się łączyć lub też nie mieć związku z szybkością zapamiętywania. Na ogół ten co szybko zapamiętuje przechowuje długo to czego się nauczył, bywa jednak też przeciwnie.
- Gotowość - zdolność do szybkiego odtwarzania doświadczenia. Cecha ta ma szczególne znaczenie w procesie uczenia się. Umiejętność przypominania na zawołanie potrzebnych faktów jest cechą analogiczną do giętkości i plastyczności myślenia i często łączy się z tą właściwością umysłu.
- Wierność - ma również duże znaczenie zarówno przy uczeniu się jak też podczas stosowania zdobytej wiedzy w praktyce. Przejawem tej cechy jest dokładne odtwarzanie zapamiętanych treści. Człowiek który posiada pamięć wierności przypomina sobie rozmaite fakty i zdarzenia zgodne z rzeczywistym stanem rzeczy. Przy odtwarzaniu materiału wyuczonego popełnia niewiele błędów, reprodukuje go w sposób dokładny.

Percepcja - organizacja i interpretacja wrażeń zmysłowych, w celu zrozumienia otoczenia. Percepcja to postrzeganie; uświadomiona reakcja narządu zmysłowego na bodziec zewnętrzny; sposób reagowania, odbierania wrażeń. (W. Kopaliński)

Istnieją dwa rodzaje struktur poznawczych:

• Związana z wyobraźnią. Odbierane przez nią wrażenia zmysłowe zazwyczaj są deformowane przez nasze oczekiwania, potrzeby, uczucia i mechanizmy obronne, uruchamiane przez podświadomość.

• Związana z inteligencją. Koryguje ona doznania zarejestrowane w naszej wyobraźni.

Systemy percepcyjne człowieka umożliwiają mu widzieć, słyszeć, czuć smak, zapach, dotyk i zmiany temperatury. Jest to także poczucie świadomości (otoczenia).

Percepcja w szerokim sensie oznacza rejestrację (uchwycenie) przedmiotów i zdarzeń środowiska zewnętrznego: ich odbiór sensoryczny, zrozumienie, identyfikację i określenie werbalne oraz przygotowanie do reakcji na bodziec.

Etapy procesu postrzegania: - odbiór wrażeń - postrzeganie w wąskim znaczeniu - identyfikacja i rozpoznawanie

Uczenie się to jedno z podstawowych funkcji umysłu polegające na zdobywaniu wiedzy i w efekcie informacji, umiejętności, kompetencji i nawyków (sprawności).

uczenie się może być świadome i nieświadome.

Uczenie się można rozpatrywać jako czynność (pojedynczą, krótkotrwałą) lub jako zbiór czynności podobnych lub równoległych, długotrwałych. O tym czy dana czynność lub proces zachodzi wnioskujemy na podstawie zaobserwowanych zmian - uczenie więc jest procesem nabywania doświadczeń wyrażające się modyfikacją zachowania.

Uczenie się może mieć charakter zamierzony jak i niezamierzony.

W pedagogice uczenie się odnoszone jest do czynności ucznia. Efekty uczenia się zależne są między innymi od pamięci, koncentracji uwagi, motywacji, zainteresowań, zdolności. Efektem uczenia się jest nabycie określonej wiedzy lub umiejętności.

Sposoby uczenia się [edytuj]

• uczenie pamięciowe - jego celem jest zapamiętanie układów wiadomości lub czynności tak, by można je było powtarzać w sposób bezbłędny - podstawowa czynność to powtórzenia; odnoszą się do tego trzy prawa:

• postawa czynna powoduje lepsze efekty niż postawa bierna,

• zapamiętanie początku i końca materiału wymaga mniej powtórzeń niż zapamiętanie środka,

• czas potrzebny do wyuczenia się określonego materiału jest wprost proporcjonalny do kwadratu długości szeregu.

• uczenie się przez rozwiązywanie problemów - gdy podmiot spotyka się z sytuacją nową, trudną, gdy zadanie nie może być rozwiązane przy pomocy posiadanej wiedzy. Uczeń informacje musi sam wytworzyć.

• uczenie się przez próby i błędy - wtedy gdy podmiot znajduje się w jakiejś nowej sytuacji, rozpatruje nowy układ zależności, po to by lepiej przystosować się do życia. Jest to nieekonomiczny sposób uczenia się, stosowany tam gdzie zawodzą inne. uczenie się przez wgląd (zrozumienie) - odkrywanie organizacji materiału, nadawanie mu jakiejś struktury. Chodzi o wniknięcie w istotę rzeczy, zobaczenie powiązań między elementami, wniknięcie w terminy wchodzące w zakres działania.

• uczenie się sensoryczne - polega na wytwarzaniu odruchów warunkowych.

• uczenie się przez naśladownictwo.

• uczenie się uboczne (mimowolne) - następuje przy okazji wykonywania jakichś czynności.

• uczenie się poprzez zabawę - uczestnicząc w grach, konkursach, turniejach, ale także oglądając takie programy przyswajamy najczęściej wiedzę i umiejętności praktyczne, przydatne w codziennym życiu. Ta forma uczenia się jest charakterystyczna dla programów edukacji rozrywkowej.

3, Zastosowanie wiedzy psychologicznej z zakresu psychologii osobowości, psychologii zarządzania ludźmi, psychologii moralności, psychologii politycznej i psychologii społecznej

Na zasoby ludzkie składają się:

• wiedza (wiedza teoretyczna)

• umiejętności (np. umiejętność obsługi programu komputerowego)

• doświadczenie

• postawy (np. zaangażowanie)

Psychologia osobowości jest subdziedziną psychologii ogólnej, której przedmiotem badań jest struktura psychiczna człowieka - osobowość, jej rozwój na przestrzeni życia i związek z zachowaniem w szerokim pryzmacie podejść teoretycznych.

Psychologia moralności zwraca uwagę na indywidualne różnice w rozwoju moralnym człowieka oraz na psychologiczne podłoże życia moralnego. Bierze pod uwagę takie czynniki, jak: temperament, dziedziczność, osobowość, doświadczenie, postawy życiowe, myślenie i inne. Ważną dziedziną badań jest sfera motywacyjna oraz przeżycia towarzyszące zachowaniom moralnym.

Psychologia polityczna nie jest dziedziną samodzielną jak np. psychologia rozwojowa, ponieważ nie odkrywa ona jakichś specyficznych praw ogólnych. Dziedzina ta zajmuje się funkcjonowaniem ludzi w świecie polityki. Psychologia polityczna interesuje się tym, jak człowiek uzyskuje pozycje władzy i jak funkcjonuje w rolach związanych z władzą, a więc w rolach politycznych, jak ludzie orientują się w świece politycznym i jak się do niego ustosunkowują, a także tym, jak się zachowują w sytuacjach, gdy rodzą się sprzeczności w stosunkach władzy, a więc gdy powstają konflikty społeczne.

Psychologia społeczna - nauka z pogranicza psychologii i socjologii badająca w jaki sposób obecność innych ludzi i ich działania wpływają na psychikę jednostki. Innymi słowy jest to nauka badająca procesy psychiczne i zachowanie się ludzi znajdujących się w sytuacjach społecznych - takich, w których występują inni ludzie. Jest to stosunkowo młoda gałąź psychologii, która wyodrębniła się dopiero pod koniec lat trzydziestych XX wieku wraz z rozwojem metod eksperymentalnych Kurta Levina i jego uczniów.

Psychologia społeczna bada w jaki sposób ludzie wywierają wpływ na sposób myślenia, emocje i postawy innych ludzi zarówno nieświadomie, jak i celowym działaniem. Dziedziną badań tej nauki są zarówno procesy społeczne wpływające na indywidualnego człowieka, jak i procesy zachodzące w małych grupach ludzkich.

Zajmuje się:

• dynamiką grupy, zajmującą się strukturą, celami i normami grupowymi, procesami komunikowania się, zjawiskiem konformizmu, problemem przywództwa w grupie i konfliktami wewnątrz i na zewnątrz grupy;

• problematyką postaw, zajmującą się czynnikami kształtującymi postawy, technikami zmiany postaw, związkiem postaw z osobowością;

• socjalizacją - procesem w którym człowiek staje się istotą społeczną, członkiem określonej społeczności, znającym i przestrzegającym obowiązujące w niej normy i zwyczaje;

• zagadnieniami percepcji interpersonalnej.

Psychologia społeczna posługuje się takimi metodami i technikami jak sondaż ankietowy, studium w terenie, eksperyment naturalny, eksperyment w terenie i eksperyment laboratoryjny.

4, Rozwój osobowości wg teorii behawioryzmu, rozwoju inteligencji
(Piaget), teorii motywacji i potrzeb (Maslow), psychologii poznawczej

Teoria behawiorystyczna - regulacja zachowania człowieka przebiega na poziomie reaktywno-nawykowym S->R (s -bodziec, R - reakcja). Behawioryści odrzucili model człowieka aktywnego i samodzielnego, określonego przez wewnętrzne motywy i dążenia. Osobowość człowieka jest dla nich rezultatem struktury uwzniośleń (społecznego uczenia się ). Człowiek wg. nich jest istotą reaktywną każdorazowo popychaną przez przypadkowe bodźce i przez ludzi, przystosowującą się do otoczenia pod naciskiem nagród i kar. Wg behawiorystów aby kształtować w człowieku pożądane reakcje, nie trzeba znać jego celów, aspiracji, a jedynie zastosować skuteczne procedury kar i nagród. Twórcy: Watson, Skiner. Twierdzili oni, że osobowość nie powstaje i nie rozwija się od wewnątrz, lecz jest wytworem świata otaczającego jednostkę i produktem uczenia się.

W teorii behawiorystycznej są dwa nurty:

1. - naukowy - wg którego osobowość jest zorganizowanym systemem nawyków umożliwiających działanie.

2. - teoria cech - do charakterystyki człowieka posłużono się różnymi przymiotnikami wskazującymi na określone cechy zachowania ludzkiego.

Koncepcja rozwoju intelektualnego wg, Jeana Piageta - opiera się na założeniu, że inteligencja jest rozwiniętą formą adaptacji biologicznej, w wyniku której dochodzi do strukturalizowania procesów poznawczych.

Przystosowanie jest rozpatrywane zatem w kategoriach poznawczych - jest zrównoważeniem procesów asymilacji i akomodacji. Zdolność dopasowywania wzrasta dzięki wzrastającej złożoności i stałości struktur poznawczych, które rozwijają się na bazie struktur odziedziczonych (odruchy bezwarunkowe) i tworzą schematy składające się na wiedzę człowieka.

Etapy rozwoju poznawczego

Okres sensoryczno - motoryczny (inteligencji praktycznej)

Od urodzenia do ~ 2 roku życia

• przedmiotem poznania są stosunki przestrzenne między przedmiotami w otoczeniu dziecka;

• schematy, które kształtują się w tym okresie:

• schemat stałego przedmiotu, 8, 9 - 12 m.ż. (założenie o jego istnieniu mimo zniknięcia z pola widzenia);

• schemat uniwersalnej przestrzeni (niezależnej od doznań czuciowych);

• schemat następstwa czasowego (umożliwiający rejestrowanie kolejności zdarzeń);

• schemat przyczynowości (system umożliwiający osiąganie pożądanych stanów rzeczy)

• stopniowy wzrost świadomości sensorycznej i motorycznej

• dominacja czynności odruchowych, głównym osiągnięciem rozwojowym jest powstanie struktury umożliwiającej przemieszczanie się z miejsca na miejsce - "praktyczna grupa przekształceń";

• słabo rozwinięta pamięć;

• kształtujące się wyodrębnianie siebie od środowiska;

• kształtowanie się pojęcia istnienia

Fazy okresy sensomotorycznego wg Piageta

Faza	Wiek w miesiącach	Określenie Piageta	Charakterystyka
1	0 - 1	Odruchy	Powolna zmiana prymitywnych schematów pod wpływem akomodacii; brak naśladowania; brak łączenia informacji z różnych zmysłów.
2	1 - 4	Reakcje kołowe pierwotne	Dalsza akomodacja podstawowych schematów (sanie, chwytanie, patrzenia); początek koordynowania schematów z różnych zmysłów.
3	4 - 8	Reakcje kołowe wtórne	Większa świadomość zdarzeń, początek uczenia metodą 'prób i błędów'; początek rozumienia 'pojęcia przedmiotu'.
4	8 -12	Koordynacja schematów	Wyraźne zachowania intencjonalne; naśladowanie nowych zachowań; transfer intermodalny.
5	12 - 18	Relacje kołowe trzeciego rzędu	Początek 'eksperymentowania' z zabawami i manipulowaniem przedmiotami.
6	18 - 24	Początki reprezentacji myślowej	Rozwój użycia symboli w celu reprezentowania przedmiotów i zdarzeń.

Okres wyobrażeń przedoperacyjnych (inteligencji reprezentującej)

Trwa od 2 do 7 lat.

• myślenie konkretno-wyobrażeniowe (za pomocą obrazów), intuicyjne i impulsywne

• intensywny rozwój języka

• rozwój pojęć

• przyswajanie znaków i symboli

• rozumowanie oparte na zdarzeniach zewnętrznych (a nie na operacjach logicznych), które cechuje:

• nieodwracalność - brak zdolności przekształceń

• egocentryzm

• animizm

• artyficjalizm

• antropomorfizm

• sprawiedliwość immanentna

• interioryzacja - przekształcanie czynności faktycznych w umysłowe, a którego przejawami są:

• odroczone naśladownictwo

• zabawa symboliczna

• wyobrażanie sobie - wywoływanie obrazów umysłowych

• mowa wewnętrzna

Okres operacji konkretnych

Trwa ~ 7 - 11, 12 lat.

• myślenie słowno-logiczne

• wykształcone pojęcie stałości ilości

• odwracalność operacji umysłowych

• przyswojenie pojęć logicznych oraz zdolność do klasyfikacji hierarchicznej

• brak myślenia abstrakcyjnego

• możliwość dokonywania kategoryzacji

• rozumienie relacji

Okres operacji formalnych

Trwa od ~ 12 roku życia

• myślenie hipotetyczno-dedukcyjne

• rozwój myślenia abstrakcyjnego

• dominacja inteligencji werbalnej

Teoria potrzeb Maslowa

Postawił on hipotezę, że człowiek w swoim działaniu dąży do zaspokojenia zespołu potrzeb, zaś potrzeby te tworzą logiczną hierarchię, którą można przedstawić następująco (w kolejności od potrzeb podstawowych do złożonych):

1. Potrzeby fizjologiczne (pragnienie, głód, posiłek).

2. Potrzeby bezpieczeństwa.

3. Potrzeby społeczne (przyjaźń, miłość).

4. Potrzeby szacunku.

5. Potrzeby samorealizacji.

Analizując przedstawiony poniżej rysunek, stwierdzamy, że ludzie mogą być motywowani przez potrzeby z wyższego szczebla piramidy po zaspokojeniu potrzeb z niższego. Na przykład nie zmusimy pracownika do wydajniejszej pracy bez prawidłowego zaspokojenia jego potrzeb fizjologicznych: zachowania odpowiedniej temperatury, oświetlenia stanowiska pracy. Poczucie bezpieczeństwa możemy wykorzystywać w motywacji, sterując pewnością zatrudnienia.

Hierarchia potrzeb Maslowa

Maslow twierdził, że muszą być zaspokojone przede wszystkim potrzeby niższego rzędu, aby było możliwe zaspokojenie potrzeb wyższego rzędu. W przypadku, gdy potrzeba niższego rzędu została już zaspokojona, to przestaje ona stanowić źródło motywacji.

Oprócz wymienionych pięciu potrzeb, Maslow wyróżnił również tzw. potrzeby dodatkowe. Przez potrzeby dodatkowe należy rozumieć takie, które mogą ujawniać się tylko u niektórych ludzi. Dla przykładu mogą to być potrzeby wiedzy, czy też potrzeby estetyczne. Zdaniem Maslowa trudno jest o nich cokolwiek powiedzieć, gdyż nie zostały jeszcze dogłębnie poznane, ale można próbować wiązać je z potrzebami samorealizacji.

Zachowanie człowieka wg teorii potrzeb określone jest przez dwa prawa:

• Prawo homeostazy.

• Prawo wzmocnienia.
  

Pierwsze z nich mówi o dążeniu do równowagi potrzeb niższego rzędu. Oznacza to, że niezaspokojenie potrzeb niższego rzędu będzie naruszać ustaloną równowagę organizmu człowieka, zaś ich zaspokojenie będzie tę równowagę przywracać i stan napięcia zniknie. Z kolei do potrzeb wyższego rzędu ma zastosowanie prawo wzmocnienia. Według tego prawa zaspokojenie wyższych potrzeb nie powoduje ich zaniku, lecz wręcz przeciwnie, człowiek odczuwa je jako przyjemne i będzie dążył do ich wzmocnienia.
Motywacja

Na motywację składa się kilka czynników:

• zaangażowanie,

• wytrwałość,

• efektywność.

Niemniej jednak na efekty pracy oprócz motywacji pracownika wpływają:

• zdolności, umiejętności,

• zrozumienie zadania,

• dostępne narzędzia i warunki zewnętrzne.

Motywacja i wykonanie

Psychologia poznawcza, to dziedzina psychologii zajmująca się problematyką poznawania przez człowieka otoczenia - tworzenia wiedzy o otoczeniu, która może być następnie wykorzystana w zachowaniu. Wiedzę przedstawia się jako struktury (reprezentacje umysłowe), mechanizmy jej tworzenia - jako procesy (procesy poznawcze), a całość zagadnienia - jako tworzenie i przekształcanie struktur po przez procesy. Stąd też można stwierdzić, że psychologia poznawcza zajmuje się badaniem struktur i procesów poznawczych^. Aktywność poznawczą opisuje się także jako przetwarzanie informacji przez system poznawczy (umysł) i stąd też można powiedzieć, że psychologia poznawcza zajmuje się badaniem organizacji i funkcjonowania umysłu.

Psychologia poznawcza, ze względu na silny akcent położony na stawianie hipotez i ich weryfikowane (falsyfikowane) w toku eksperymentu naukowego, w początkowym okresie rozwoju była nazywana psychologią eksperymentalną. Właściwa nazwa została określona w 1967 roku za sprawą pierwszego ogólnego podręcznika tej dziedziny, napisanego przez Ulrica Neissera. Nawiązuje do pochodzącego z filozofii pojęcia "poznanie", odnoszącego się do poznawania przez człowieka otaczającej rzeczywistości, tworzenia wiedzy. Psychologia poznawcza jest konkretną dziedziną psychologii zajmującą się określonym problemem, ale można też mówić o "podejściu poznawczym" - kierunku, jaki nie jest już domeną wyłącznie psychologii poznawczej (istnieje potrzeba rozróżniania dziedziny od samego kierunku).

V. Społeczno-kulturowe aspekty rozwoju osobowości:

Rozwój człowieka to proces, w którym narastające zmiany ilościowe stopniowo doprowadzają do zmian jakościowych, w efekcie czego jednostka przechodzi od jednych form funkcjonowania do innych, z reguły bardziej złożonych.

Główne działy psychologii rozwoju człowieka w ciągu życia można wyodrębnić na podstawie kryterium wieku (okresu rozwojowego), jakim się ona zajmuje, albo na podstawie procesów, czy aspektów rozwoju, które bada. Biorąc za punkt wyjścia okres rozwojowy człowieka możemy wyróżnić takie działy psychologii rozwoju człowieka, jak np. psychologia prenatalna, psychologia niemowlęctwa i wczesnego dzieciństwa, psychologia rozwoju dziecka, psychologia młodzieży, człowieka dorosłego, starzenia się i starości. Biorąc za punkt wyjścia aspekty rozwoju człowieka wyróżniamy: psychologia rozwoju mowy, rozwoju poznawczego, rozwoju społeczno-kulturowego, rozwoju osobowości, itd.

Definicje psychologiczne skupiają uwagę na psychicznych mechanizmach kształtowania się kultury. Analizują one mechanizmy uczenia się, formowania nawyków kulturowych, przyswajania norm obowiązujących w danej zbiorowości i wartości uznawanych przez tą zbiorowość, jak również wpływ kultury na kształtowanie osobowości jednostek. Główny nacisk położony jest na uczenie się i naśladownictwo jako procesy przyswajania kultury.

Rozwój społeczny:

- relacje z rodzicami, są matrycą do późniejszych relacji z innymi ludźmi

- uzależnienie się od rodziny, poszerzenie się kręgu kontaktów społecznych, przezwyciężenie lęków społecznych

- rozwój poznania tożsamości - odróżnianie się od innych

- różnicowanie relacji - między innymi trwałość, wierność, lojalność, intymność, otwartość, zdolność rozumienia innych, rozwój zdolności bycia samemu

- podejmowanie współczesnych odpowiedzialności

- rozwój zachowań prospołecznych, rozwój opieki nad młodymi, przekazywanie wartości i wprowadzenie ich w życie.

Rozwój moralny (czyli przyswajanie norm i wartości) :

Mechanizmy przyjmowania norm:

- kary i nagrody

- naśladowanie zachowań modeli

- aktywne organizowanie wiedzy moralnej gromadzonej w interakcjach z rówieśnikami i dorosłymi.

VI. Rodzaje i funkcje komunikacji społecznej:

1. Komunikowanie- wzajemne przekazywanie informacji, umiejętności, pojęć, idei i uczuć za pomocą symboli, tworzonych przez słowa, dźwięki, obrazy, gesty, dotyk. Jest to najstarszy proces społeczny towarzyszący człowiekowi odkąd zaczął żyć w grupie oraz tworzyć pierwsze struktury społeczne. Jest to proces porozumiewania się jednostek, grup, instytucji, którego celem jest wymiana myśli, wiedzy, informacji. Proces ten odbywa się na różnych poziomach przy użyciu różnych środków i wywołuje określone skutki.
   

2. Rodzaje komunikowania:
   1. Werbalne (słowne)- mówienie, czytanie, pisanie itp.
   Język- zestaw słów, dźwięków. Określony sposób interpretowania rzeczywistości wypracowany przez pokolenia, które rozwinęły ten język. Pozwala na jedno lub wieloznaczność komunikatu w zależności od tego czy ujawniamy swoje myśli i emocje.
   Używany w celu:
   - przekazywania informacji o otaczającym nas świecie, uczuciach
   - ocena rzeczy, ludzi zgodna z posiadanym systemem wartości i postaw
   - definiowanie przedmiotów i doświadczeń w celu wymiany ich z innymi
   - prezentowanie i dyskusja wyników własnych doświadczeń
   
   2. Niewerbalne (pozasłowne)- ruch, postawa ciała, gestykulacja, mimika, kontakt wzrokowy, ton głosu, dystans itp. Komunikacja niewerbalna jest wzmocnieniem i uzupełnieniem przekazu werbalnego. Wszystkie formy i drogi dźwięku, którym ludzie komunikują się między sobą środkami odmiennymi od słów
   

3. Proces komunikowania odnosi się, co najmniej do dwóch jednostek i przebiega zawsze w środowisku społecznym. Zachodzi w kontekście społecznym; zdeterminowany przez ludzi i charakter uczestników procesu. Jest to proces symboliczny; posługuje się znakami i symbolami; niezbędna jest wspólnota semiotyczna, czyli operowanie tymi samymi znakami.

5. Cechy procesu komunikacji:
   - charakter interakcyjny- wytwarzają się stosunki partnerskie (komunikacja symetryczna) lub dominacja i podporządkowanie (komunikacja niesymetryczna)
   - kreatywna
   - dynamiczna
   - celowa i świadoma
   - ciągła
   - nieuchronna
   - złożona- wieloelementowy, wielofazowy, werbalny, niewerbalny, bezpośredni, pośredni, medialny.

5. Funkcje procesu komunikacji:

- zaspokojenie potrzeby kontaktu z innymi,
- tworzenie więzi społecznych,
- możliwość wywierania wpływu na innych i ich postępowanie,
- umożliwia samodoskonalenie człowieka, lepsze zrozumienie siebie, innych oraz otaczającego świata.

6. Zakłócenia w procesie komunikowania:
- Fizyczne (szum, hałas)
- Psychologiczne ( negatywne nastawienie, cechy osobowości)
- Społeczne (różnice w statusie, pochodzeniu, wykształceniu)
- Semiotyczne ( brak wspólnoty znaczeń, symboli)

7. Znaczenie komunikowania dla społeczeństwa:
- Koordynacja wszystkich działań ludzkich,
- Budowanie modelu wyjaśnienia świata,
- Przekaz informacji i doświadczeń,
- Porównywanie idei, pomysłów,
- Kształtowanie przekonań, postaw,
- Kontakty i związki z innymi,
- Rozwój własny jednostki.

---