Życie społeczne
SPIS TREŚCI:
WSTĘP
ROZWINIĘCIE
Kobieta i społeczeństwo
Młodzież
Sport
Kościoły i wspólnoty religijne
Mass media i opinia publiczna
Prasa
Radio i telewizja
III) LITERATURA
I) WSTĘP.
Społeczeństwo jest formą zbiorowości, która wytwarza wartości kulturalne. Zapewnia integrację osobowości ludzi uczestniczących w wielu grupach społecznych, o różnych systemach wartości. Zastanawiając się nad celami ogólnymi, do których powinniśmy dążyć w życiu społecznym, można właściwie powtórzyć cele ogólne, jakie przyświecają nam w budowaniu ładu gospodarczego. Zadaniem państwa jest stworzyć warunki ku temu, ażeby społeczeństwo mogło się rozwijać, aby było szczęśliwe i bezpieczne. Państwo oczywiście nie może nikomu zapewnić szczęśliwości. Ono może jedynie stwarzać warunki, żeby ludzie mieli szansę budować swoje życie w spokoju i radości.
Dlatego myślimy, że poruszony temat życia społecznego jest bardzo interesujący i w swojej pracy zajęłyśmy się taką problematyką dwóch sąsiadujących państw- Polski i Niemiec. Przeanalizowałyśmy tematy: kobieta i społeczeństwo, młodzież, sport, kościoły i wspólnoty religijne, mass media, prasa oraz radio i telewizja w tych dwóch krajach. Większą uwagę poświęciłyśmy naszemu sąsiadowi, gdyż życie społeczne Polski jest nam bliższe.
II) ROZWINIĘCIE.
1) Kobieta i społeczeństwo.
„Mężczyźni i kobiety są równouprawnieni”, głosi Ustawa Zasadnicza. To postanowienie konstytucyjne jest jednoznaczne. Mimo to stanowi raczej zalecenie niż odzwierciedlenie rzeczywistości społecznej. Dlatego też konstytucyjne i ustawowe gwarancje równouprawnienia zostały poszerzone. Do dziś kobiety ciągle jeszcze nie mają tych samych szans w życiu społecznym, politycznym i zawodowym, co mężczyźni. Stanowią one przy tym większość: w Niemczech żyje około dwóch mln kobiet więcej niż mężczyzn.
Ustawa o równouprawnieniu kobiet z 1958r. wprowadzała równouprawnienie kobiet na bazie podziału funkcji oraz w małżeńskim prawie majątkowym. Ustawa ta została zreformowana w 1977r.
Znacznie poprawił się poziom wykształcenia dziewcząt i kobiet. Ponad połowę wszystkich maturzystów stanowią kobiety. Ponad 43% wszystkich studentów jest płci żeńskiej. Ponad połowa kobiet w Niemczech w wieku od 15 do 65 lat pracuje dzisiaj zawodowo. Jednak przypadki dyskryminacji zdarzają się w dalszym ciągu: kobiety szybciej stają się bezrobotne i maja większe problemy ze znalezieniem nowego miejsca pracy. Poza tym przeciętne płace robotników i pracowników umysłowych płci męskiej są znacznie wyższe niż w przypadku kobiet.
Osoby zakładające rodzinę w Niemczech, decydują się dziś częściej niż dawniej na dwoje lub więcej dzieci. Z drugiej strony jednak w coraz większym stopniu rezygnuje się z dzieci w ogóle. Wspieranie rodziny jest jednym z głównych celów społeczno-politycznych rządu.
Od 1918r. kobiety posiadają w Niemczech czynne i bierne prawo wyborcze. Liczba kobiet aktywnych politycznie wprawdzie rośnie, jest jednakże ciągle jeszcze znacznie niższa niż liczba mężczyzn. Udział posłanek w Niemieckim Bundestagu wzrósł z 8,4% w roku 1980 do 30,6% w chwili obecnej. W gronie 15 ministrów federalnych jest obecnie pięć kobiet. Równolegle z ustawowym równouprawnieniem rozwinął się w Niemczech ruch na rzecz kobiet. Ruch ten występuje przeciwko dyskryminacji. To m.in. dzięki niemu powstała idea zakładania tzw. Domów kobiet, których jest obecnie w Niemczech ponad 300. Znajdują w nich schronienie kobiety maltretowane przez swoich partnerów, a także ich dzieci.
Kobieta w Polsce:
Z 38,666 mln Polaków 19,9 mln stanowią kobiety,
106 kobiet przypada na 100 mężczyzn,
o 24% mniej od mężczyzny zarabia kobieta na podobnym stanowisku,
57% bezrobotnych to kobiety,
66% uczniów szkół średnich i 56% studentów stanowią dziewczęta,
w Sejmie zasiadają 63 posłanki i 397 posłów,
12 kobiet i 88 mężczyzn piastuje stanowisko senatora RP.
W Polsce wielu kobietom przestała wystarczać rola matki, żony i gospodyni domowej. Chcą realizować się w pracy zawodowej, zaspokajając swoje ambicje, czuć się niezależne finansowo. Na równi z mężczyznami wdrapują się na kolejne szczeble kariery. Z powodzeniem opanowują kolejne branże rynkowe, doskonale sprawdzają się w bankowości czy doradztwie personalnym. Coraz częściej sięgają po mandaty poselskie i teki ministerialne. Jednak wyrównanie szansy kobiety w Polskiej polityce nastąpi, gdy zmieni się mentalność i świadomość polskich kobiet. O tym, że kobiety doskonale sprawdzają się w polityce dowodzi praca posłanek w Sejmie. W klubie parlamentarnym SLD 20% stanowią kobiety, w UW-17% a w AWS-10%.
W 1992r. po raz pierwszy w naszej historii, na scenie politycznej pojawiła się kobieta- Hanna Suchocka, prawniczka z Poznania. Obecnie w rządzie Buzka jest ministrem sprawiedliwości i prokuratorem generalnym. Alicja Grześkowiak- także jako pierwsza kobieta na tym stanowisku- jest w obecnym Parlamencie marszałkiem Senatu.
Coraz częściej w Polsce zauważa się tendencję do rodziny z jednym dzieckiem. Wynika to często z sytuacji finansowej. Rząd przyjął w listopadzie 1999r. projekt „Polityki prorodzinnej rządu”, który wyznacza kierunki działań państwa wobec rodziny na lata 2000-2010. Program zakłada m.in. pomoc rodzinom w uzyskaniu samodzielności finansowej, poprawę warunków mieszkaniowych przez np. obniżanie kosztów realizacji mieszkań, urealnianie czynszów i wzrost liczby mieszkań czynszowych oraz poprawę sytuacji demograficznej państwa.
2) Młodzież.
Prawie, co piąty mieszkaniec RFN ma poniżej 18 lat. Z 15,9 mln dzieci i młodzieży żyjących w Niemczech prawie, co dziesiąte ma obce obywatelstwo. Szczególnie w Niemczech Zachodnich większość młodzieży dysponuje dobrymi materialnymi warunkami życia. Ich możliwości finansowe są bardzo dobre, a wyposażenie w dobra konsumpcyjne- komfortowe.
W Niemczech istnieje około 90 ponadregionalnych organizacji młodzieżowych, w których zrzeszona jest ¼ młodych ludzi. Najliczniejsza jest Niemiecka Organizacja Sportowa. Są także organizacje polityczne np. Kręg Młodzieży Politycznej. Oprócz tego jest wiele organizacji działających pod patronem kościołów lub związków zawodowych, uniwersytety ludowe, fundacje i placówki dokształcające. Ich zadaniem jest przekazywanie młodzieży poza szkołą informacji o społeczeństwie i państwie, o polityce europejskiej i światowej, kulturze, gospodarce, technice, nauce i sporcie.
Wychowanie kulturalne jest głównym elementem pozaszkolnego kształcenia młodzieży. W związku z tym Rząd Federalny angażuje się na rzecz aktywnej konfrontacji ze sztuką i kulturą, tak, aby dzieci i młodzież już wcześnie zbierały różnorodne doświadczenia kulturalne. Federalne Stowarzyszenie ds. Kulturalnego Kształcenia Młodzieży zrzesza 48 związków fachowych działających na terenie całej federacji. W ich imprezach bierze udział ponad 12 mln młodych ludzi rocznie.
Wychowanie dzieci i młodzieży jest w pierwszej linii prawem i obowiązkiem rodziców i opiekunów. Do zadań państwa należy jednak również wspieranie rozwoju osobistego i społecznego dzieci i młodzieży. Państwo dba o to poprzez m.in. pomoc socjalną. Centralnym instrumentem Rządu Federalnego do wspierania polityki młodzieżowej i pracy z młodzieżą jest Federalny Fundusz Dziecięcy i Młodzieżowy wynoszący obecnie 180 mln DM. Wspiera on np. projekty pozaszkolnego kształcenia młodzieży w dziedzinie politycznej, społecznej i kulturalnej pracy z młodzieżą oraz w zakresie międzynarodowej wymiany młodzieżowej. Corocznie ponad 150 tys Niemców i Francuzów bierze udział w około 7 tys imprez organizowanych przez Młodzieżową Organizację Współpracy Francusko-Niemieckiej. A na początku 1993r. podjęła swą pracę Młodzieżowa Organizacja Współpracy Polsko-Niemieckiej. W 1997r. ponad 90 tys młodych ludzi z tych krajów wzięło udział w programach wspieranych przez tę organizację. W ramach programu „Młodzież w Europie” również Unia Europejska wspiera wymianę młodzieży.
W Polsce, jak się okazało podczas niedawnej próby wprowadzenia godziny policyjnej dla młodzieży, nikt tak naprawdę nie wie, jakie prawa i wolności mają młodzi ludzie. Konstytucja i konwencje międzynarodowe uznają za dzieci wszystkich do ukończenia 18 lat. Z drugiej jednak strony oczywiste są różnice biologiczne, społeczne i psychologiczne między niemowlakami a nastolatkami. Według nas najlepszym rozwiązaniem tych problemów społecznych i politycznych w Polsce nie jest ograniczenie praw i wolności młodzieży, a ich rozszerzanie i umacnianie w praktyce, np. wprowadzenie jasno zdefiniowanej kategorii prawnej młodzieży obejmującej osoby między 15 a 18 rokiem życia i przyznanie im innym praw.
W obszarze „Edukacja, kształcenie i młodzież” Polska akceptuje w pełni europejskie prawo i nie zgłasza problemów negocjacyjnych. Polityka wspólnotowa w tym zakresie ma na celu podnoszenie jakości nauczania, upowszechnianie języków obcych oraz intensyfikację wymiany młodzieży, uczniów i studentów. Polska włączyła się także w realizację programów wspólnotowych takich jak Sokrates, Leonardo i Młodzież dla Europy. Przyjęcie przez Polskę zadań polityki edukacyjnej wpłynie na stałe podnoszenie poziomu nauczania i pozwoli na pełne wykorzystanie oferowanych, w ramach jednolitego rynku, możliwości pracy. Jednak większość celów polityki edukacyjnej można odnaleźć w polskiej reformie systemu oświaty.
21 XII 1999r. odbyło się w Ministerstwie Edukacji Narodowej spotkanie Zespołu ds. Reformy Wychowania pozaszkolnego. Celem było przygotowanie koncepcji funkcjonowania placówek oświatowo-wychowawczych w reformie oświaty, opracowanie zmian legislacyjnych oraz opracowanie standardów i narzędzi pomiaru jakości pracy tych placówek.
Jedną z organizacji działających na rzecz młodzieży w Polsce jest Europejskie Centrum Współpracy Młodzieży, które powstało w 1994r. Jest to organizacja pozarządowa, nie działająca dla zysku. Działalność finansowana jest ze środków pozyskiwanych od współpracujących z fundacją władz, firm oraz darowizn od osób indywidualnych. Organizacja podejmuje przedsięwzięcia międzynarodowe, umożliwiające wymianę kulturalną oraz przenoszenie doświadczeń między różnymi grupami. Natomiast celem Polskiej Fundacji Dzieci i Młodzieży, powołanej w 1992r., jest pomoc w formowaniu pokolenia odpowiedzialnych, twórczych ludzi, aktywnie kształtujących własne życie.
3) Sport.
Sport jest w Niemczech najbardziej lubianą formą spędzania wolnego czasu. Zamiłowanie do sportu wyraża się nie tylko poprzez oglądanie transmisji telewizyjnych, lecz przede wszystkim z przynależności do jednego z ponad 86 tys klubów sportowych, będących członkami zrzeszenia „Niemieckiego Związku Sportowego” (DSB), który składa się z 16 krajowych związków sportowych i licznych fachowych. 2,5 mln osób pracuje w tych związkach społecznie. Prawie, co czwarty Niemiec jest członkiem jakiegoś związku sportowego a część osób uprawia sport nie będąc zrzeszonym w żadnym klubie.
Najliczniejszą organizacją sportową w jest Niemiecki Związek Piłki Nożnej (DFB) który liczy 6,1 mln członków. Niemiecka reprezentacja narodowa już trzy razy zdobyła tytuł mistrza świata. Coraz więcej zwolenników znajduje też tenis, golf, hokej na lodzie i koszykówka.
Sport wyczynowy dysponuje w Niemczech federalnymi centrami sportu wyczynowego, bazami olimpijskimi oraz wieloma centrami regionalnymi, w których atleci otrzymują wszechstronną opiekę. Uprawianie nowoczesnego sportu wyczynowego wymaga od sportowców intensywnego treningu, zapewnienia im ochrony zdrowotnej i socjalnej oraz odpowiedniego zabezpieczenia finansowego. O spełnienie tych warunków troszczy się Fundacja Pomocy dla Niemieckiego Sportu. Środki tej organizacji pochodzą z prywatnych darowizn oraz z wpływów loterii telewizyjnej „Spirala szczęścia”.
Natomiast państwo wspiera organizacje sportowe w różnorodny sposób. Wspieranie sportu wyczynowego ma się przyczynić do dalszego rozwoju sportu masowego; ma także zapewnić czołowym niemieckim sportowcom równe szanse w mistrzostwach Europy, świata czy też na olimpiadach. Wspierany jest również sport dla niepełnosprawnych.
Dzięki wybitnym talentom, sport polski szczycił się w okresie międzywojennym, osiągnięciami w boksie, lekkiej atletyce, szermierce, wioślarstwie itd. Jednak dorobek Polski międzywojennej, wyrażający się niezłym poziomem w skali międzynarodowej w niektórych dziedzinach sportu wyczynowego został niemal całkowicie zniszczony podczas działań wojennych. Mimo to dwudziestolecie Polski Ludowej przyniosło ogromne osiągnięcia w upowszechnianiu kultury fizycznej i ulepszeniu pozycji polskiego sportu wyczynowego. W 1960 r. Polska na Igrzyskach Olimpijskich w Rzymie zdobyła 21 medali, w 1964r. w Tokio- 23 medale. W czasach nam bliższych złoty medal otrzymał W.Legień w judo na olimpiadzie w Seulu w 1988r. i A.Skrzypaszek za pięciobój nowoczesny w 1992r. w Barcelonie.
Obecnie, chociaż boisk w Polsce nie brakuje, to ciągle za mało jest basenów, stadionów i hal sportowych. Według standardów europejskich pływalnia powinna przypadać na 50 tys. mieszkańców. Na Śląsku na 40 tys. osób, ale w województwie świętokrzyskim na 190 tys. Przy dzisiejszym poziomie nakładów na inwestycje sportowe dopiero za 12 lat Polska osiągnie średnią Unii Europejskiej. Budowa obiektów sportowych jest nieopłacalna i w zasadzie z tego powodu pozostaje domeną państwa. Pojedynczy prywatni inwestorzy budują zazwyczaj korty tenisowe, bo, koszt ich budowy i utrzymania jest niewielki i można na nich zarobić. Tymczasem wybudowanie pełnowymiarowej hali (36 metrów na 18 metrów) kosztuje w Polsce średnio ok. 4 mln zł. Na budowę krytego basenu o długości 25 metrów i szerokości 12, 5 metrów (sześć torów) trzeba wyłożyć ok. 7 mln zł. To średnia arytmetyczna, bo np. 50. metrowy basen na Warszawiance kosztował ok. 100 mln zł. Budowa takich obiektów zazwyczaj trwa dwa lata. Tymczasem niewielki budynek biurowy w Warszawie zwraca się po ok. 8 - 10 latach. - Do większości obiektów sportowych już po ich otwarciu trzeba dokładać- mówi odpowiedzialny za inwestycje sportowe Jan Kozłowski, wiceprezes Urzędu Kultury Fizycznej i Sportu (UKFiS). Urząd dysponuje pieniędzmi z gier losowych, które przekazuje mu Totalizator Sportowy. Te środki są głównym źródłem finansowania inwestycji sportowych w Polsce. Na inwestycje sportowe w 2000 roku UKFiS wyda 318 mln zł. - Sport to wyczyn, widowisko i masowość. Pieniądze z rachunku UKFiS trafiają na każdą z tych składowych- dodaje Jan Kozłowski. Najwięcej, bo 202 mln zł, otrzymają w tym roku samorządy lokalne. Warunkiem ich przekazania jest jednak własny wkład. Gminy muszą same znaleźć pieniądze na przynajmniej 77 proc. wartości inwestycji. Do 202 mln z urzędu gminy dołożą więc 600 mln zł. - Co trzecia gmina w Polsce składa do nas wniosek o dofinansowanie. Otrzymuje je ok. 300 gmin -mówi Jan Kozłowski. Są to zazwyczaj nieduże inwestycje, takie jak boiska czy niewielkie hale przy szkołach. Ale w Polsce brakuje dużych hal sportowo- widowiskowych. Dlatego w zeszłym roku dla 16 miast wojewódzkich ogłoszono konkurs na budowę takich hal. W konkursie zwyciężyły Gdańsk razem z Sopotem, Wrocław, Warszawa i Lublin. W Trójmieście w ciągu trzech lat powstanie hala na 10 tys. widzów. UKFIS wyłoży na nią 100 mln zł. Tyle samo ma wynieść dofinansowanie do budowy wrocławskiej hali na 12 tys. widzów, w której powstanie tor kolarski. Polonia Warszawa m. in. za pieniądze miasta i za środki z UKFiS wybuduje za 40 mln zł halę mieszczącą 3 tys. widzów . - Konkurs nie jest zamknięty, zakończyła się tylko jego pierwsza edycja - powiedział Jan Kozłowski. Miasta mogą otrzymać dofinansowanie w wysokości do 50 proc. inwestycji. Nieco inaczej wygląda finansowanie dużych stadionów. Na Stadion Śląski budżet państwa wyłoży w tym roku 33 mln zł. W sprawie stadionu Wisły nie podpisano jeszcze stosownych umów.
Źle wygląda także sytuacja Polskiej piłki nożnej. Już 10 godzin i 23 minuty bez strzelonego gola, z czego, cztery mecze były na konto trenera reprezentacji polskiej-Jerzego Engela.
4) Kościoły i wspólnoty religijne.
Ponad 55 mln osób wyznaje w Niemczech jedną z religii chrześcijańskich. Jest wśród nich 27,6 mln ewangelików i 27,5 mln katolików. Kościół w Niemczech nie jest instytucją państwową i nie jest kontrolowany przez państwo. Kościoły mają status samodzielnych korporacji publiczno-prawnych. Stosunek między państwem a kościołem jest partnerski.
Kościół Ewangelicki w Niemczech jest wspólnotą 24 kościołów luterańskich, unickich i zreformowanych. Granice kościołów krajowych nie pokrywają się z granicami krajów związkowych. Najwyższym organem ustawodawczym jest synod, a kierowniczym- Rada EKD. Współdziałanie kościołów krajowych odbywa się w ramach Konferencji Kościelnej. Urząd Kościelny w Hanowerze jest centralnym organem administracyjnym EKD. Kościół ewangelicki utrzymuje ścisłą współpracę z kościołem rzymsko-katolickim.
Do 1994r. kościół katolicki posiadał 23 diecezje, w tym 5 archidiecezji. Obecnie, po zmianach organizacyjnych wynikających ze zjednoczenia Niemiec, istnieje 27 diecezji. W Centralnej Radzie Niemieckich katolików reprezentowanych jest około 140 związków i instytucji katolickich.
W latach 1933-1945 a także w latach poprzednich ewangelicy i katolicy prowadzili walkę przeciwko nazizmowi. Kościoły przyczyniły się także do pokojowego przełomu w NRD.
Kościoły w Niemczech oddziaływują na opinię publiczną w różnorodny sposób. Czynią to przede wszystkim za pośrednictwem memoriałów i działalności publicystycznej. Działalnością charytatywną po stronie katolickiej zajmuje się przede wszystkim organizacja Deutscher Caritasverband, a po ewangelickiej Diakonisches Werk. Oba kościoły angażują się w krajach trzeciego świata. Wielkie kościelne akcje pomocy są finansowane z dobrowolnych ofiar wiernych.
Do innych wspólnot religijnych należą przede wszystkim kościoły prawosławne, starokatolickie i ewangelickie kościoły niezależne. Obecność licznych obcokrajowców sprawiła, że na znaczeniu zyskały w Niemczech wspólnoty religijne, których dawniej prawie nie było. Dotyczy to w szczególności islamu. W Niemczech żyje około 2,6 mln muzułmanów.
W Polsce, wybuch II wojny światowej pociągnął za sobą znaczne zmiany w terytorialnej organizacji Kościoła katolickiego. Ponad 1,2 tys. Księży polskich zginęło w obozach koncentracyjnych lub zostało rozstrzelanych. W trakcie II wojny światowej papież Pius XII nie potępiał jednoznacznie najazdu Niemiec na Polskę. Nie zostały też potępione zbrodnie hitlerowskie. Narastającą krytykę wywołała nominacja biskupa gdańskiego Carla M. Spletta w charakterze administratora apostolskiego diecezji chełmińskiej w 1939r. gdyż odegrał on czynną rolę w germanizacji Polaków. Natomiast położenie prawne i faktyczne związków wyznaniowych mniejszości religijnych w latach II wojny światowej, było bardzo zróżnicowane. Szczególnie dramatycznie potoczyły się losy Żydów. Stosunek do nich określała ideologia narodowego socjalizmu oraz względy polityczne. Od 1941r. przystąpiono do fizycznej likwidacji ludności żydowskiej.
Współcześnie 70% Polaków to chrześcijanie. Kościół katolicki w Polsce odgrywa dużą rolę w życiu społeczeństwa i oddziaływuje na opinię publiczną. Działalnością charytatywną po stronie katolickiej zajmuje się caritas. Pomoc dla dzieci, ubogich i potrzebujących finansowana jest przede wszystkim z ofiar chrześcijan.
Obecnie w Polsce działa około 300 różnych ruchów religijnych. Nie sposób usystematyzować je według jednego klucza; w wielu z nich występuje pomieszanie różnych prądów myślowo-religijnych, wiele z nich ukrywa swą tożsamość, są ruchami trudnymi do opisania ze względu na to, że bardzo mało, lub nic o nich nie wiemy. Pierwszą grupę stanowią ruchy, które wywodzą się z chrześcijaństwa. Należą do niej: Adwentyści Dnia Siódmego, wszystkie grupy Badaczy Pisma Świętego, w tym Świadkowie Jehowy, Kościół Zielonoświątkowców, Kościół Nowoapostolski. Do tej grupy zalicza się również Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich, czyli tzw. Mormoni. Jest jeszcze wiele innych ruchów religijnych, czy też parareligijnych, które swą naukę opierają o interpretacje Pisma Świętego, lecz w późniejszym okresie indoktrynacji odchodzą od niego, na rzecz pism swego założyciela. Tu możemy wymienić Kościół Zjednoczenia zwany też Kościołem Moona, oraz sektę Rodzina Miłości wcześniej zwaną Dzieci Boga. Drugą grupę stanowią ruchy wywodzące się z nurtu antychrześcijańskiego. Przede wszystkim są to wszystkie odmiany ruchów satanistycznych: Kościół Szatana założony przez Antona LaVeya, Światynia Seta i wiele innych, wliczając w to młodzieżową formę satanizmu. Jako antychrześcijańska uznana została również organizacja Wolnomularzy, czyli masoneria, która w swych obrzędach wykorzystuje różne formy kultów religijnych, przede wszystkim okultyzm. Kolejną grupę ruchów religijnych stanowią ruchy obce nam kulturowo, przede wszystkim wywodzące się z religii wschodnich: z islamu, buddyzmu, hinduizmu.
5) Mass media i opinia publiczna.
Artykuł 5 Ustawy Zasadniczej gwarantuje prawo do wolności słowa, wolność prasy oraz prawo do informowania się ze źródeł powszechnie dostępnych. Cenzura nie istnieje. RFN jest jednym z nielicznych krajów, w których państwo respektuje silną pozycję wolnościowej prasy.
Obywatel może dokonać wyboru spośród wielu różnych mediów. Sama tylko prasa codzienna sprzedawała pod koniec 1997r. po 25,2 mln egzemplarzy dziennie. W Niemczech produkowanych jest ponad 230 programów radiowych. Przeciętna liczba programów telewizyjnych, odbieranych w Niemczech przez każde gospodarstwo domowe, przekracza 30. Obecnie zarejestrowanych jest ponad 33 mln odbiorników telewizyjnych i 37 mln radiowych. Przeciętnie Niemcy powyżej 14 roku życia przeznaczają codziennie ponad 5,5 godziny na czytanie gazet, słuchanie radia i oglądanie telewizji. Tylko do 1% nie dociera żadne z mediów.
Środki masowego przekazu czerpią swoje informacje z krajowych i zagranicznych agencji informacyjnych. Stacje radiowe i telewizyjne mają swoje biura we wszystkich ważniejszych miejscach na świecie. Podobnie ma się rzecz z wielkimi gazetami. Poza agencjami dopływ informacji dla środków masowego przekazu zapewniają rzecznicy prasowi stowarzyszeń, urzędów, przedsiębiorstw i partii. Rolę pośrednika między rządem a opinią publiczną pełni Urząd Prasy i Informacji Rządu Federalnego.
Ważnym instrumentem przyczyniającym się do poznania zasadniczych postaw, oczekiwań, nadziei i życzeń społeczeństwa jest badanie opinii publicznej. Jest ono w Niemczech przeprowadzane wyłącznie przez instytucje prywatne.
W Polsce instytucją publiczną powołaną przez ośrodki władzy państwowej do kontroli systemu medialnego oraz właścicieli podmiotów medialnych jest Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji. Transformacja systemu komunikowania masowego w Polsce jest nierozerwalnie związana z przełomem politycznym, jaki dokonał się w 1989r. Przejście do demokracji i głębokie przeobrażenia ustrojowe wymusiły zmianę systemu medialnego i w konsekwencji wpłynęły na procesy przeobrażeń systemu komunikowania masowego.
Jednym z pierwszych ważnych wydarzeń, które formalnie uruchomiły procesy zmian, były obrady Okrągłego Stołu i zawarte tam porozumienia dotyczące środków masowego przekazu. To, co udało się wówczas opozycji wywalczyć, to jedynie możliwość emisji programów w ramach czasu antenowego przeznaczonego dla organizacji opozycyjnych, NSZZ „Solidarność”, Kościoła katolickiego i innych wyznań oraz mniejszości narodowych.
Główny trend w przemianach mediów masowych w Polsce to przejście od monopolu do pluralizmu. Środki masowego przekazu, pomimo dziesięciu lat trwającej transformacji, dalej znajdują się w fazie przejściowej. Można jednak już dostrzec pierwsze objawy konsolidacji systemu medialnego.
Procesy zmian, zachodzące na rynku mediów drukowanych i elektronicznych, przebiegały i przebiegają w różnym tempie. Od połowy 1989r. do końca 1992r. dokonały się zasadnicze zmiany w prasie. Dopiero wprowadzenie w życie ustawy o radiofonii i telewizji z 29 X 1992r. spowodowało rewolucję mediów elektronicznych.
6) Prasa.
Lektura gazet cieszy się w Niemczech dużą popularnością. Pod względem ilości gazet na 1000 mieszkańców Niemcy plasują się na siódmym miejscu w Europie. 80% obywateli czyta gazetę codziennie, przeciętnie przez 30 min. Na rynku prasowym dominują dzienniki lokalne i regionalne. W dni powszednie ukazuje się 369 gazet z prawie 1580 wydaniami lokalnymi i regionalnymi. Sprzedawany nakład ogólny wynosi 25,2 mln egzemplarzy. Gazeta „Bild” osiąga najwyższy nakład- 4,5 mln egzemplarzy.
Niemiecki rynek czasopism jest bardzo zróżnicowany, wliczając wszystkie czasopisma fachowe oferuje się na nim prawie 10 tys tytułów. Najsilniejszym segmentem są czasopisma fachowe. Natomiast liczba samodzielnych gazet stale spada.
Prawo prasowe regulują krajowe ustawy prasowe. W punktach zasadniczych zawierają one jednakowe rozwiązania. Należy do nich obowiązek umieszczania stopki redakcyjnej, obowiązek rzetelności, prawo do odmawiania zeznań przez dziennikarzy oraz prawo do sprostowania nieprawdziwych informacji. Organem samokontroli wydawców i dziennikarzy jest Niemiecka Rada Prasowa, która zajmuje się wykroczeniami przeciwko obowiązkowi rzetelności i etyki dziennikarskiej. Jej stanowisko nie jest jednakże wiążące.
Po wkroczeniu na teren Polski we wrześniu 1939r, Niemcy zlikwidowali wszystkie polskie wydawnictwa prasowe. Jednak dziennikarze i działacze konspiracyjni wydawali prasę tajną. Była to jedna z ważniejszych form, polskiego ruchu oporu. Ogółem znanych jest ok. 1400 tytułów czasopism powielanych nielegalnie. Po wyzwoleniu odbudowa prasy utrudniona była zniszczeniami bazy poligraficznej i dewastacją przemysłu papierniczego. Pierwsze gazety na wyzwolonych terenach to: „Trybuna Wolności”, „Rzeczpospolita”, „Życie Warszawy” i „Głos Ludu”.
W czasach współczesnych, rynek prasowy i wydawniczy był tą częścią systemu medialnego, która najszybciej i najefektowniej zaczęła dostosowywać się do zmian politycznych i ekonomicznych. W procesie transformacji prasy należy wyróżnić trzy etapy: (1) między obradami Okrągłego Stołu a przyjęciem ustawy o likwidacji Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej „Prasa-Książka-Ruch” w dniu 22 III 1990r.; (2) od wejścia w życie Ustawy do zakończenia prac Komisji ds. likwidacji RSW, i procesu likwidacyjnego; (3) od początku 1992r. do chwili obecnej.
Cechą pierwszego okresu było żywiołowe powstawanie nowych tytułów prasowych. Do końca 1991r.sądy wojewódzkie rejestrowały przeciętnie około 100 nowych pism miesięcznie. Ogólnokrajowy rejestr odnotował około 7 tys. założonych tytułów. Zdecydowany sukces odniosły pisma kobiece, poradnicze i sensacyjne jak „Nie”, „Skandale”, „Poradnik Domowy” i inne. Dużo trudniej było znaleźć swoje miejsce dziennikom. Wyjątkiem pozostaje „Gazeta Wyborcza”, która do chwili obecnej utrzymuje pozycję lidera na rynku w zakresie dzienników ogólnopolskich.
Drugi okres transformacji rynku prasowego charakteryzuje kontynuacja żywiołowego procesu powstania nowych periodyków i proces likwidacji koncernu RSW, który miał 244 tytuły prasowe i 82 przedsiębiorstwa. „Gazeta Robotnicza” i „Zwierciadło” trafiły do sprzedaży przetargowej. Jedną z niewielu wzorcowych spółdzielni pracy pozostaje do dzisiaj redakcja „Polityki”.
W trzeciej fazie transformacji rynku prasowego mamy do czynienia już z nową jakością. Prasa zaczęła podlegać zwykłym mechanizmom gry rynkowej, stała się towarem, który należało jak najlepiej sprzedać. Zniknął ostatecznie monopolista. W trzeciej fazie widać wyraźnie ustabilizowanie się rynku. Tytuły znalazły swoich odbiorców, a ci, którym się nie udało zawiesili swoją działalność.
7) Radio i telewizja.
W 1997r. na terenie RFN istnieje jedenaście krajowych ośrodków radiowo-telewizyjnych, jedna rozgłośnia prawa federalnego i stacja telewizyjna ZDF. Największym ośrodkiem radiowo-telewizyjnym jest Westdeutscher Rundfunk, który zatrudnia 4400 pracowników. Każdy krajowy ośrodek radiowo-telewizyjny produkuje kilka programów radiowych dla różnych grup słuchaczy. Pod koniec 1996r. oferta ośrodków współpracujących w ARD obejmowała 51 niemieckojęzycznych programów radiowych. Do tego doszły dwa ogólnoniemieckie programy DeutschlandRadio. Oferują one całą gamę audycji o charakterze informacyjnym, politycznym, rozrywkowym, muzycznym, sportowym itd. W programach telewizyjnych ARD i ZDF wiele miejsca zajmują przede wszystkim aktualne informacje dnia, informacje polityczne, dokumentacja krajowa i zagraniczna oraz teatr, film i rozrywka. Trzecie programy telewizyjne nadawane są przez ośrodki zrzeszone w ARD regionalnie oraz dodatkowo poprzez satelitę i kabel.
Wydatki publiczno-prawnych ośrodków radiowo-telewizyjnych są w pierwszej linii finansowane z opłat abonamentowych słuchaczy i telewidzów. Niektóre programy zdane są na dochody z reklam. W publiczno-prawnych ośrodkach radiowo-telewizyjnych czas na reklamę jest bardziej ograniczony niż w stacjach prywatnych. Dziś prawa do audycji sportowych są bardzo drogie i często są sponsorowane przez firmy, których symbole są uwidocznione w ekranie telewizora. Do telewizyjnych stacji prywatnych należą: PRO7, RTL i RTL2, VOX, VIVA, SAT1 i wiele innych. Za pośrednictwem satelity i kabla można w całym kraju odbierać szereg zagranicznych programów.
W zakresie radiofonii w 1991r. istniało już 100 rozgłośni prywatnych. W 1996r. ich liczba wzrosła do 180. Według Federalnego Trybunału Konstytucyjnego rozgłośniom prywatnym nie wolno wywierać jednostronnego wpływu na opinię publiczną. Prywatne stacje radiowe-telewizyjne podlegają prawnemu nadzorowi ze strony krajowych urzędów ds. mediów.
Ośrodki publiczno-prawne i prywatne stacje telewizyjnie oferują „wideotekst”. Jest to gazeta telewizyjna emitowana za pośrednictwem normalnego sygnału telewizyjnego. W programie jest dziś 26 niemieckojęzycznych ofert teletekstowych, obejmujących około 10 tys stron. Informacje na temat wszystkich stacji i programów oferowane są również w Internecie.
Historia radia w Polsce sięga 1918r., kiedy Wojsko Polskie przyjęło radiostację dowództwa niemieckiego w Cytadeli warszawskiej. W 1925r. spółka „Polskie Radio” otrzymała koncesję na nadawanie programu radiowego do powszechnego odbioru. Po wojnie polska radiofonia po raz drugi rozpoczynała pracę od podstaw. W 1944r. rozpoczęła nadawanie regularnego programu zwanego „Pszczółką”. Natomiast pierwsza eksperymentalna stacja telewizyjna w Polsce została uruchomiona w 1938r. w Warszawie. Wybuch II wojny światowej przerwał doświadczenia, sprzęt i urządzenia zostały zniszczone. W 1948r. eksperymenty wznowiono w Państwowym Instytucie Telekomunikacji. W 1956r. powstał pierwszy terenowy ośrodek telewizyjny w Łodzi. W tym samym roku oddano do użytku Telewizyjny Ośrodek Transmisyjny i nową stację nadawczą z masztem na Pałacu Kultury i Nauki.
Przeobrażenia rynku radiofonicznego i telewizyjnego w czasach współczesnych, przebiegały w innym tempie, niż to miało miejsce w przypadku prasy. W procesie transformacji można tu wyróżnić trzy fazy: (1) od przełomu politycznego w 1989r. do przyjęcia ustawy o radiofonii i telewizji w dniu 29 XII 1992r., (2) od wejścia w życie ustawy do końca 1994r., (3) od początku 1995r. do chwili obecnej.
Proces wchodzenia zagranicznych nadawców na rynek telewizyjny można było zaobserwować pod koniec 1992r. W 1993r. KRRiT podjęła działania zmierzające w kierunku przekształcenia państwowej radiofonii i telewizji w publiczne. We wrześniu powołano W. Walendziaka na funkcję prezesa telewizji, K. Michalskiego zaś- na prezesa radia. 1 I 1994r. przestała istnieć instytucja Radiokomitetu. Jej miejsce zajęły dwie spółki akcyjne: Telewizja Polska S.A. i Polskie Radio S.A. Żywiołowo następował rozwój telewizyjnych sieci kablowych. Powstało także wiele programów ogólnopolskich takich jak Polsat, RTL7, Polonia. Pod koniec 1994r. zaczęły powstawać pierwsze w Polsce płatne telewizje kodowane jak Canal Plus a następnie Wizja.
Istotne zmiany zachodziły także na rynku radiofonii. Spontanicznie powstające lokalne rozgłośnie radiowe skutecznie odbierały słuchaczy programu Polskiego Radia. Do końca 1993r. Radio RMF FM z Krakowa i Radio Zet z Warszawy otrzymały koncesje.
III) LITERATURA.
Urząd Prasy i Informacji Rządu Federalnego: „Niemcy w świetle faktów i liczb”, Germany 1999.
Praca zbiorowa pod redakcją Sławomiry Wronkowskiej i Marii Zmierczak: „Kompendium wiedzy o społeczeństwie, państwie i prawie”, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 1995r.
Marian Kallas: „Historia ustroju Polski X-XXw.”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997r.
Wielka Encyklopedia Powszechna PWN: „Polska”, przedruk hasła z 9 tomu, Warszawa 1970r.
Bogusława Dobek-Ostrowska: „Współczesne systemy komunikowania”, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1998r.
20