Filary gospodarki rynkowej:

1. rynek

2. zasoby (czynniki) produkcji

3. przedsiębiorczość i przedsiębiorca

4. współzawodnictwo - konkurencja

5. prawo własności

rynek - miejsce spotkań sprzedających i kupujących różnego rodzaju towary (rzeczy) i usługi na określonych warunkach

jakość produkcji i konsumpcji - usługi np.

Klasyfikacja rynku(podział):

1. Z punktu widzenia obszaru, który obejmuje dany rynek:

• r. obejmujący rejon (lokalny) - aglomeracja

• r. obejmujący region (województwo)

• r. obejmujący kraj

• r. obejmujący kontynent

• r. obejmujący świat (globalny)

Z punktu widzenia przedmiotu transakcji:

• r. dóbr rzeczowych

• r. dóbr konsumpcyjnych

• r. dóbr spożywczych

• r. usług

• r. branżowe

• r. działowe

• r. sektorowe

3. Z punktu w skali zawieranych transakcji:

• r. detaliczny

• r. hurtowy

4. Rynek pieniężno-kredytowy papierów wartościowych.

5. Rynek pracy

6. Z punktu widzenia zakresu kontroli:

• r. wolny

• r. regulowany

Instytucjonalne formy rynków:

1. targi

2. aukcje

3. wolne obszary celne(strefy spełniające funkcje handlowo-dystrybucyjną w odniesieniu do określonych i dostarczonych do nich towarów nie obciążonych opłatami celnymi)

4. giełdy (towarowe, papierów wartościowych, usług)

Gra rynkowa - określone zachowanie się podmiotów rynkowych(przedsiębiorstw transportowych i logistycznych)

Charakteryzuje się pewnym systemem reguł. Określają one zachowania jej uczestników dążących do osiągnięcia celów przy wykorzystaniu różnych strategii. Gra na rynku wymaga poznania i stosowania zasad, reguł i metod.

Rywalizacja:

• pomysł na dobry interes

• atrakcyjny produkt lub usługa

• korzystniejsza cena

• skuteczniejsza reklama

• dogodniejsze nabycie materiałów

Mechanizm rynkowy działa poprzez: (popyt, podaż, cenę)

Rozwiązuje on trzy problemy ekonomiczne:

1. Co produkować? (decydują konsumenci)

2. Jak wytwarzać określone dobra, za pomocą, jakiej techniki i technologii? (decyduje konkurencja)

3. Dla kogo maja być wytwarzane dobra i jak powinno się je rozdzielać? (decyduje podaż i popyt)

Konsekwencje stosowania gry rynkowej i mechanizmów rynkowych: (a w konsekwencji powstaje relacja)

1. R. konsumenta(odbiorcy są w lepszej pozycji ze względu na tę relację)

podaż > popyt

2. R. producenta(producenci są w lepszej pozycji ze względu na tę relację)

podaż < popyt

Zasoby - rzeczy wykorzystywane do produkcji dóbr i usług:

• Ziemia - to, co w naturze jest użyteczne w procesie produkcji (minerały, chemikalia, rośliny)

• Kapitał - majątek mogący przynosić dochody (kapitał potencjalny)

Jest to wartość rzeczowa, finansowa lub ludzka, która wytwarza wartość dodatkową w postacie zysku.(D - dochód; K - koszt) (Powstaje w działach i branżach gospodarki narodowej, przemyśle, handlu, budownictwie, transporcie itd.)

Pojęcie kapitału jest czysto funkcyjne, tzn., że o tym, czy jakaś wartość jest kapitałem decyduje funkcja, jaką spełnia.

• Praca - siła robocza (obejmuje każdy sposób, w jaki ludzka siła fizyczna lub umysłowa może być seansowanie wydatkowana)

Zadania w procesach produkcyjnych są dzielone, co określane jest jako specjalizacja pracy.

• Technologia (stan i organizacja wiedzy służąca celom produkcyjnym)

To wiedza jak zasoby (ludzkie i rzeczowe) mogą być łączone w sposób produkcyjny.

Rzadkość -

1. to fakt, że nie możemy mieć wszystkiego, co chcemy przez cały czas

2. to luka (różnica) między ogólną sumą dóbr i usług, których ludzie potrzebują, a możliwościami ich wytworzenia

W konsekwencji społeczeństwo stoi przed kilkoma kwestiami:

1. Co należy wytwarzać?

2. W jaki sposób?

3. Kto otrzyma?(te dobra i usługi)

4. Kto będzie podejmował powyższe decyzje?

Implikacje rzadkości zasobów:

1. Zawsze istnieje więcej niż jeden sposób wykorzystania zasobu.

2. Musimy dokonywać wyborów z pośród alternatywnych sposobów wykorzystania zasobów.

3. Z każdym wyborem łączy się kategoria kosztu.

Dlatego tez ekonomie należy w tym aspekcie traktować jako teorię wyboru:

1. Co wytwarzać? (cele)

2. Jak wytwarzać?(metody)

3. Dla kogo wytwarzać? (odbiorcy)

Przedsiębiorca - osoba fizyczna lub prywatna, która zajmuje się działalnością gospodarczą, która odkrywa potencjalnie zyskowne możliwości, organizuje i kieruje przedsięwzięciami mającymi produktywny charakter.

Osoba prywatna - osoba fizyczna uzyskująca dochód z pracy najemnej

Osoba prawna - organizacja (organ gospodarczy), instytucja posiadająca zarejestrowany statut w odpowiednim sądzie.

Organizacja gospodarcza ma prawo zawierać transakcje odpowiadające zadaniom i celom wymienionym w statucie, a także może przejmować na siebie:

• prawo majątkowe

• podejmować zobowiązania i odpowiadać za nie

Podmiotowość przedsiębiorstwa:

1. Ustawa o krajowym rejestrze sądowym z 20.08.1997 r.

• os. fizyczna

• spółki prawa handlowego

• przedsiębiorstwa państwowe

• spółdzielnie

• jednostki badawcze

• przedsiębiorcy zagraniczni

• towarzystwa ubezpieczeniowe

• inne

Krajowy rejestr sądowy składa się z:

• rejestr przedsiębiorców

• rejestr stowarzyszeń

• rejestr dłużników niewypłacalnych

Podmiotowość przedsiębiorstwa - polega na identyfikacji przedsiębiorstwa z przedsiębiorcom, który jest podmiotem praw i obowiązków(może być os. fizyczna lub prawna)

Biznes - są to przedsięwzięcia produkcyjne, usługowe lub finansowe, które przynoszą zysk osobie fizycznej lub organowi gospodarczemu.

Biznes odnosi się do:

1. środowiska, w którym działa firma:

• społeczeństwa i jego struktury

• rynku

• klientów

• konkurencji

Założeń działania firmy(misja firmy)

Strategicznych czynników rozwoju(walory firmy w tym samym sektorze lub regionie)

Cel biznesu: stworzenie i utrzymanie klienta

Aby osiągnąć sukces w biznesie należy:

• założenia dotyczące środowiska

• misje

• atuty firmy

Otoczenie społeczeństwa to ogół uwarunkowań:

• społeczno-polityczne

• ekonomiczno-prawne

• organizacyjnych

• techniczno-technologicznych

o charakterze krajowym i międzynarodowym oddziaływujących w sposób bezpośredni i pośredni na zachowanie podmiotów gospodarczych stwarzających z jednej strony szanse ich rozwoju, z drugiej zaś narzucających pewne ograniczenia.

Otoczenie wewnętrzne stworzone prze samo przedsiębiorstwo składa się z warunków i sił wewnątrz podmiotu gospodarczego, które stanowią o:

• jego potencjalne technicznym

• handlowym

• organizacyjnym

• zdolność do przedsiębiorczości i umiejętności (umiejętne tworzenie procesów gospodarczych)

Otoczenie wewnętrzne przedsiębiorstwa powstaje w ścisłym związku z otoczeniem krajowym i międzynarodowym.

Menadżer - to osoba zatrudniona na stanowisku kierowniczym posiadająca wszechstronną wiedzę i umiejętności niezbędne do kierowania ludzi i zarządzania organizacjami w warunkach niepewności i stałej zmienności otoczenia, w którym te organizacje działają.

Zadaniem menadżera jest (bez względu na wielkość zarządzanej przez niego organizacji)

• kierowaniem własnym rozwojem i działaniami, zdobywanie nowych umiejętności i doskonalenie cech osobistych oraz własnej pracy menedżerskiej

• kierowanie ludźmi poprzez zrozumienie ich potrzeb i oczekiwań oraz właściwie wykorzystywanie ich umiejętności i uzdolnień dla dobra przedsiębiorstwa

• sterowanie przedsiębiorstwem poprzez znajomość jego celów i misji, jego mocnych i słabych stron oraz zagrożeń i szans jakie stwarza otoczenie

• rozwiązywanie problemów i podejmowanie decyzji

Przedsiębiorczość - to zachowanie człowieka lub organizacji polegające na poszukiwaniu i stosowaniu nowych rozwiązań wymagających więcej energii, inicjatywy, pomysłowości oraz umiejętnego oszacowania koniecznych nakładów (czasu, pomysłów, środków) i możliwych do osiągnięcia korzyści w obszarze występujących ograniczeń i możliwości oraz skłonności do brania na siebie ryzyka i odpowiedzialności za swoje decyzje i działania.

Konkurencja -

1. Proces, w którym uczestnicy rynku dążą do załatwienia swoich interesów, próbują przedstawić oferty korzystniejsze od innych pod względem:

• ceny

• jakości

• innych charakterystyk dób i usług wpływających na decyzje zawarcia transakcji kupna-sprzedaży

To rywalizacja bądź współzawodnictwo miedzy dwoma (lub więcej) bardziej lub mniej dorównującymi sobie rywalami.

Na rynku występuje konkurencja:

• bezpośrednia(rywalizacja o klienta na tych samych rynkach oferujących podobny asortyment towarów i usług)

• substytucyjna(rywalizacja między ofertami różnych wyrobów lub usług ale zaspokajająca te same lub podobne potrzeby)

• potencjalna(możliwe wkroczenie na rynek nowych przedsiębiorstw, które mogą konkurować bezpośrednio lub pośrednio poprzez wyroby i usługi substytucyjne )

• monopolistyczna (na rynku występuje wielu sprzedawców produktów zbliżonych lecz nie identycznych)

• doskonała(żaden pojedynczy sprzedawca lub nabywca nie jest w stanie wpłynąć na cenę rynkową przez zmianę wielkość produkcji)

Ryzyko gospodarcze -

1. Prawdopodobieństwo ponoszenia strat przez przedsiębiorstwo w następstwie podjęcia określonej decyzji, gdzie nie wszystkie zmienne dają się oszacować na podstawie rachunku prawdopodobieństwa.

2. Prawdopodobieństwo nieosiągnięci przewidywanych wyników ekonomicznych zamierzonej działalności gospodarczej.

Niepewność - stosuje się wtedy, gdy w badaniu zjawiska lub tendencji nie da się zastosować rachunku prawdopodobieństwa. Ryzyko dotyczy zjawisk powtarzalnych, czyli tych, które można skalkulować.

Gospodarowanie jest zawsze związane z ryzykiem i może ono być:

• przyrodnicze(zmienne warunki klimatyczne)

• organizacyjne

• technologiczne

• produktowi

• moralne

• ekologiczne

Ryzyko strategiczne - związane z nie osiągnięciem celów strategii, jej zaniechaniem oraz możliwością utraty przewagi osiągniętej dzięki danej strategii w skutek ewolucji danego sektora działania firmy.

Własność - zbiór uprawnień (praw), jakimi dany właściciel dysponuje w odniesieniu do określonego obiektu własności.

Składa się z dwóch podzbiorów uprawnień:

• Korzystanie z tego obiektu

• Dział w podejmowaniu decyzji

Własność oznacza jednocześnie:

• USUS(prawo użytkowania)

• FRUCTUS(prawo pobierania pożytków z przedmiotu pożytków własności)

Wyróżniamy własności:

• państwową

• prywatną

• spółdzielczą(grupową)

Własność prywatna oznacza prawa osób i przedsiębiorstw prywatnych co do:

• kupna

• posiadania

• użytkowania

• rozporządzania

• pozbywania się

• sprzedaży

• odstępowania w użytkowanie

• przekazywania

• zapisywania w testamencie

Własność państwa - oznacza posiadanie przez państwo praw własności do środków produkcji i innych dóbr.

Prawo własności:

Podstawą stosunków społecznych są stosunki własnościowe. Oznaczają one jakie relacje własnościowe występują między ludźmi w stosunku do posiadanych czynników produkcji.

Jest to zbiór uprawnień, jakimi dysponuje dany podmiot, czyli właściciel Prywatny lub publiczny w stosunku do określonego zasobu dóbr.

Wyróżnia się ekonomiczny i prawny aspekt problemów własnościowych.

Aspekt ekonomiczny - decyduje o zakresie efektywnego wykorzystywania uprawnień wobec dóbr materialnych.(np. w zarządzaniu przedsiębiorstwem; prawo kupna lub sprzedaży majątku trwałego)

Aspekt prawny - mówią o nim uprawnienia wynikające z prawa własności zapisanego w obowiązujących ustawach.

Stosunek prawny - powstaje między podmiotami prawa na podstawie norm prawa w związku z powstaniem określonego aktu prawnego.

Podstawowe elementy stosunku prawnego:

• podmiot

• obowiązek

• uprawnienia

• przedmiot

Ekonomiczne funkcje państwa:

1. alokacyjna

2. stabilizacyjna

3. redystrybucyjna

4. legislacyjna

5. ochrony zasobów

6. popytowa

7. potażowa

8. stymulowania kapitału ludzkiego

ad.1 Alokacyjna - polega na podejmowaniu działań stymulujących wzrost gospodarczy w sektorach i regionach, czyli przez politykę strukturalną. Celem jest optymalna alokacja zasobów. Państwo wspiera działalność badawczą i rozwojowa w wielu gałęziach gospodarczych lub poprzez subwencje chroni przedsiębiorstwa przed konkurencją międzynarodową. Państwo stymuluje rozwój infrastruktury oraz inwestycje w regionach mało rozwiniętych.

ad.2 Stabilizacyjna - w procesach gospodarczych mają miejsce makroekonomiczne zakłócenia równowagi, występują zjawiska inflacji i bezrobocia. Państwo przez politykę monetarną i fiskalną stara się wpłynąć na stabilizację procesów gospodarczych oraz pełne zatrudnienie.

Polityka monetarna - polega na manipulowaniu przez bank centralny stopą wzrostu podaży pieniądza.

Polityka fiskalna - manipulowanie poziomem podatków i wydatków państwa. Celom stabilizacji służy także polityka kursów walutowych i handlu zagranicznego.

ad.3 Redystrybucyjna - służy niwelowaniu nadmiernych nierówności w zakresie majątku dochodowym. Obejmuje działania związana z wtórnym podziałem dochodów za pomocą podatków, subwencji oraz świadczeń społecznych.

ad.4 Legislacyjna - zapewnia funkcjonowanie gospodarki rynkowej i społeczeństwa. Polega na ustanowieniu trwałych stabilnych instytucji i reguł gry, czyli tworzenie norm prawnych, instytucji chroniących własność oraz prawa jednostek i społeczeństwa jako całości.

ad.5 Ochrony zasobów (wyższej użyteczności) - państwo poprzez zakazy i nakazy stara się nie dopuścić aby dobra i interesy wysokiej użyteczności nie zostały naruszone przez działalność gospodarczą (efekty ujemne tej działalności osób trzecich). Obejmują one bezpośrednio ludność, BHP, ochronę zdrowia i środowiska naturalnego.

ad.6 Popytowa - państwo występuje jako bezpośredni nabywca dóbr i usług w sektorze prywatnym (zakupy na potrzeby armii). Państwo wywiera duży wpływ na aktywność gospodarczą, na gałęzie i firmy, które zależne są od zamówień państwowych (publicznych).

ad.7 Podażowa - realizowana jest przez przedsiębiorstwa i instytucje sektora publicznego, przez przedsiębiorstwa państwowe. Zakres zależy od udziału tego sektora w gospodarce (od kilku do kilkudziesięciu %)

ad.8 Stymulowania i organizowania przyrostu zasobu kapitału ludzkiego - rodzi się kapitalizm bez kapitału dającego się posiadać na własność, czyli kapitał ludzki. Inwestycje zwiększające zasób tego kapitału wymagają dłuższego horyzontu czasowego (kształcenie, edukacja, postęp naukowo techniczny). Powstaje zadanie dla państwa, instytucji zdolnej zapewnić postęp w dziedzinach o długim horyzoncie czasowym.

Ekonomia - to nauka zajmująca się badaniem zachowania się podmiotów gospodarczych(gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, państwa) w dziedzinie wykorzystywania ograniczonych środków, które mogą być zastosowane w procesach produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji.

Ekonomia - nauka badająca zachowanie się ludzi w procesach:

• produkcji

• podziału

• konsumpcji

• wymiany

Zasoby, którymi dysponuje ludzkość dla produkcji dóbr i świadczenia usług są rzadkie(ograniczone), a potrzeby ludzkie są nieograniczone i nienasycone. Ich alokacja pomiędzy cele produkcyjne musi być racjonalna, efektywna i opływowa.

Gospodarka narodowa - zbiór podmiotów prowadzących działalność gospodarczą polegającą na produkcji dóbr i usług oraz ich:

• podział

• wymiana

• konsumpcja w ramach społeczeństwa

Według Samuelsona G.N. (system gospodarczy) to układ stosunków i organizacji, który kształtuje prawa i regulacje rządzące działalnością gospodarczą.

• Determinuje prawa własności czynników produkcji

• Rozdziela uprawnienia do podejmowania decyzji w zakresie produkcji i konsumpcji

• Determinuje bodźce motywujące różne podmioty gospodarcze

A w ostateczności rozstrzyga kwestie:

• Co?

• Jak?

• Dla kogo?

O funkcjonowaniu gospodarki decyduje relacja jaka zachodzi między mechanizmem rynkowym, a zakresem i metodami integracji państwa w procesy gospodarcze.

Gospodarka rynkowa to gospodarka, w której głównym regulatorem procesów jest samoczynnie działający rynek, a gospodarka nakazowa to procesy regulowane przez nakazy, zakazy i dyrektywy wydawane przez władzę państwową.

Strefy gospodarki:

• indywidualna

• narodowa

• produkcyjna(przedsiębiorstwa, zakłady, spółki)

• konsumpcyjna(gospodarstwa domowe, rodzinne)

Potrzeby

Celem gospodarowanie niezależnie od formy systemu gospodarczego jest zaspokajanie ludzkich potrzeb.

Potrzeby odnoszą się do wszystkiego, co jest nieodzowne i konieczne, a zatem do takich potrzeb bez, których nie można się obejść w życiu.

Potrzeby według rodzaju i sposobu ich zaspokajania dzieli się na:

• egzystencjalne - zdeterminowane przez czynniki biologiczne(żywienie, spanie, możliwość odpoczynku lub mieszkanie)

• socjalne - to potrzeby egzystencjalne + potrzeby w zakresie higieny, kultury i oświaty

• konsumpcyjno-produkcjyjne - obejmują potrzeby egzystencjalne i socjalne +tzw. potrzeby wyższej użyteczności (np. wczasy). Potrzeby produkcyjne związane z działalnością gospodarczą to potrzeby…

---