Mnożnik inwestycyjny stosunek zmiany produkcji zapewniającej równowagę do powodującej ją zmiany w wydatkach autonomicznych. Informuje jak zmienia się produkcja przy zmienia w autonomicznym popycie globalnym. Jest większa od 1 gdyż każda zmiana w autonomicznym popycie inwestycyjnym powoduje dalsze zmiany w popycie konsumpcyjnym.
Mnożnik inwestycyjny zależy więc od krańcowej skłonności do konsumpcji Przy wysokiej KSK wzrost dochodu doprowadzi do znacznego zwiększenia konsumpcji a wartość mnożnika będzie wysoka np. wzrost dochodów o jednostkę (1) spowoduje wzrost popytu o 0,8 wzrost ten wywoła z kolei wzrost popytu o KSK * przyrost Y = 0.8 * 0,8 = (0,8)2 Produkcja wzrosnie o (0,8)2 pobudzi to nowy popyt w rozmiarze (0,8)2 . 0,8 = (0,8)3 . Kolejne przyrosty produkcji wywołane jednostkową zmianą popytu inwestycyjnego są coraz mniejsze.Łączną wartość przyrostu produkcji wywołaną przez wzrost inwestycji o 1 da się zapisać wzorem na sumę ciągu geometrycznego zbieżnego.
Przy wysokiej KSK załamanie się popytu inwestycyjnego musi wywołać znacznie większe zmniejszenie produkcji a niżeli w przypadku niskiej KSK albo wzrost popytu inwestycyjnego znacznie bardziej ożywia gospodarkę przy dużej KSK niż gdy jest ona mała .
W szerszym ujęciu mnożnikiem (m) określamy stosunek ostatecznej zmiany poziomu DN do początkowej zmiany całkowitych planowanych wydatków
Najprostszy mnożnik uwzględnia tylko zmiany w popycie inwestycyjnym . Jeżeli przyjmiemy że
Najprostszy mnożnik inwestycyjny zależy od KSK i jest odwrotnością krańcowej skłonności do oszczędzania
W gospodarce otwartej mnoznik inwestycyjny
Zmniejszenie wartości mnożnika ogranicza zakres wahań PNB import pełni rolę tzw. Automatycznego stabilizatora koniunktury w gospodarce otwartej.
W gospodarce zamkniętej automatyczne stabilizatory koniunktury to:
podatek dochodowy
podatek VAT
zasiłki dla bezrobotnych
CZYNNIKI WARUNKUJĄCE POPYT KONSUMPCYJNY I INWESTYCYJNY
Konsumpcja jest podstawowym składnikiem popytu globalnego. Podtrzymuje gospodarkę nawet w okresie gwałtownego spadku koniunktury bo gospodarstwa domowe wydatkują wówczas na konsumpcję swoje oszczędności. A więc wpływ na konsumpcję i KSK wywierają takie czynniki jak:
aktualny i przewidywany dochód
dostępność kredytów
zmiany preferencji między oszczędzaniem a wydatkami
podatki
stopy procentowe
wydatki rządowe
polityka rządu i dostępność do towarów
Popyt inwestycyjny w rzeczywistości określa wiele czynników w tym:
przewidywany poziom popytu
stopa procentowa
Nakłady inwestycyjne obejmują inwestycje w kapitał trwały i obrotowy ( zapasy)
Krzywa popytu inwestycyjnego
stopa procentowa
Inwestycje ( popytAD = C+I+G+(X - Z) G - popyt państwa
POPYT GLOBALNY POLITYKA FISKALNA HANDEL ZAGRANICZNY
Ruch okrężny: S - oszczędności Te - podatki pośrednie
Dochody gospodarstw domowych to nie tylko Y ale także płatności transferowe pomniejszone o podatki bezpośrednie Td. Dochody te przeznaczane są na oszczędności lub konsumpcję. Wydatki na konsumpcję C zostają powiększone o wydatki inwestycyjne przedsiębiorstw oraz na wydatki państwa G ( lub inaczej PKB w cenach rynkowych)Trzeba to tego odjąć odpływ w postaci podatków pośrednich TE i wówczas otrzymujemy PKB w cenach czynników produkcji Y który jest wypłacany przez przedsiębiorstwa gospodarstwom domowym.
Źródłem finansowania wydatków są podatki bezpośrednie i pośrednie.
Decyzje państwa dotyczące wydatków i podatków to polityka fiskalna ( budżetowa ). Ma ona trzy aspekty:
polityka stabilizacyjna ( działania panstwa zmierzające do utrzymania wielkości produkcji blisko poziomu pełnego zatrudnienia czynników wytwórczych)
poprzez deficyt budżetowy ( nadwyżka wydatków państwa nad jego dochodami)
dług publiczny ( suma pozostałych do spłacenia pożyczek państwowych)
Różnica między podatkami i transferami to są podatki netto.
Załóżmy że nie występują podatki pośrednie ( Te) to wówczas relacja podatków netto ( B-Td) w proporcji do Dn stanowią Stopę podatkową. Np. jeśli stopa podatkowa = 0,2 to wzrost DN o 1 zł spowoduje że wpływy z podatków netto wzrosną o 20 gr
C = 0,8*0,8*Y = 0,64 *Y
Przy stopie procentowej 0,2 gospodarstwa domowe nadal konsumują 0.8 dochodów rozporządzalnych ale popyt konsumpcyjny wynosi tylko 0,8*0,8*Y dodatkowej jednostki DN Podatki netto wpływają na zależność konsumpcji od DN w ten sposób że zmniejszają kąt nachylenia krzywej konsumpcji C . W czasie recesji gdy równowaga występuje na niskim poziomie produkcji zwiększenie wydatków państwa na dobra i usługi wywoła wzrost łącznego popytu i produkcji zapewniających równowagę.
Natomiast podwyżka stopy podatkowej netto prowadzi do obniżenia poziomu produkcji zapewniającej równowagę.
Gdy łączymy popyt i produkcję zapewniającą równowagę ale poniżej poziomu pełnego zatrudnienia obniżając stopę procentową lub zwiększając wypłaty transferowe można doprowadzić do wzrostu popytu globalnego i produkcji. Mogło by się wydawać że jednakowy wzrost wydatków państwa i podatków pozostawi globalny popyt i produkcję na niezmienionym poziomie. W istocie tak nie jest.
BUDŻET PAŃSTWA A POPYT GLOBALNY
Głównym źródłem dochodu budżetu są podatki , opłaty cła i dochody ze sprzedaży prywatyzowanych przedsiębiorstw. Żywo dyskutowany jest problem wysokości podatków. Gdy są zbyt wysokie unika się ich płacenia , rozszerza się szara strefa występują oszustwa podatkowe i osłabienie bodźców do pracy.
Zależność między stopą podatkową a przychodami budżetowymi z podatków objaśnia krzywa Laffera.
Funkcje budżetu państwa
funkcja fiskalna
edystrybucyjna - zapewnia przepływ środków między poszczególnymi gałęziami społ.
stabilizacyjna - wpływa na wzrost produkcji i inwestycji
Zależność między dochodem Y a wydatkami państwa i podatkami netto
Przy proporcjonalnym opodatkowaniu netto według stopy 0,2 netto, podatki netto = 0,2 *Y
Przy dochodzie 0 podatki = 0
Przy dochodzie 500 podatki = 100
Przy dochodzie 1000 podatki = 200
Jeśli przyjmiemy ze wydatki państwa kształtować się będą na poziomie 200 jednostek to równowaga budżetowa zostanie osiągnięta w punkcie A t. zn gdy produkcja osiągnie 1000 jednostek .
Jeśli produkcja ( dochody) osiągną poziom mniejszy niż 1000 wystąpi deficyt budżetowy.
Stan budżetu jest określany przez trzy wielkości:
wydatki państwa G
dochód Y
stopa podatkowa t
Deficyt budżetowy a charakter polityki fiskalnej państwa
Deficyt budżetowy nie jest dobrą miarą polityki fiskalnej państwa. Nawet przy stałym poziomie stopy podatkowej i wydatków państwa deficyt może wzrastać z powodu spadku popytu inwestycyjnego i obniżki dochodu narodowego DN wówczas zmniejszą się wpływy z podatków a zwiększą transfery - wypłata zasiłków.Rozmiary deficytu budżetowego można wyrażać nominalnie i realnie. Przy wysokiej inflacji deficyt budżetowy będzie duży bo oprocentowanie długu publicznego będzie wysokie.
Jeśli inflacja wynosi 10 % a nominalna stopa procentowa 12 % realna stopa procentowa = 2%
Z punktu widzenia państwa ciężar odsetek wynosi 2% bo podatki źródło pokrycia deficytu będą większe od inflacji
Automatyczne stabilizatory koniunktury to taki mechanizm w gospodarce który zmniejsza podatność PNB na wstrząsy. Mogą być one spowodowane np. czynnikami zewnętrznymi np. wzrost cen ropy naftowej.
Autonomiczna stabilizacja koniunktury to:
podatki od osób fizycznych i prawnych
podatek VAT
zasiłki dla bezrobotnych
programy pomocy społecznej i ubezpieczenia na starość
import
Przypuśćmy że wzrastają rozmiary produkcji i dochody : wzrasta liczba bezrobotnych, rząd wypłaca zasiłki, dochody państwa z podatków maleją.
W konsekwencji stopa podatkowa netto jest dostatecznie wysoka aby osłabić działanie mnożnika ( wysoka stopa podatkowa obniża wartość mnożnika ).
Automatyczne stabilizatory samoczynnie regulują gospodarką i spowodują ze wstrząs nie wywoła katastrofalnego spadku produkcji.
Handel zagraniczny a DN
Rozpatrywany do tej pory model gospodarki miał charakter zamknięty i wówczas popyt globalny AD = C+F+G
Rozpatrzymy teraz rolę eksportu X i importu Z w tworzeniu PKB.
Model popytu globalnego rozszerzymy o kolejny składnik (X-Z)X-Z wartość eksportu netto
AD = C+I Różnica między X i Z to bilans handlowy Jeżeli X>Z to nadwyżka handlowa w wymianie zwiększa ona rozmiary popytu globalnego. Jeżeli X<Z to deficyt handlowy w obrotach z zagranicą zmniejsza rozmiary popytu globalnego .
Należy rozróżnić pojęcia bilans handlowy i bilans płatniczy.
Bilans płatniczy zestawienie wszystkich międzynarodowych transakcji ekonomiczno - finansowych w ciągu roku między danym krajem a resztą świata. Głównym składnikiem bilansu płatniczego są:
bilans obrotów bieżących
bilans obrotów kapitałowych
saldo bilansu
Bilans handlowy powinien być zrównoważony bo zarówno niedobór jak i nadwyżka mogą być niekorzystne. Jeżeli występuje deficyt kraj musi wyprzedać część swoich aktywów za granicę.
Krańcowa skłonność do importu gospod. Obniża wartość mnożnika a w konsekwencji osłabia efekt mnożnikowy w rozwijającej się gospodarce ale obniża w kresie recesji.
Wzrost popytu na eksport powoduje przesunięcie się krzywej popytu globalnego w górę. Jest to zjawisko korzystne.
Duża nadwyżka eksportu nad importem jest korzystna jeśli jest zaplanowana wliczona w rachunki makroekonomiczne i długotrwała. Natomiast gwałtownym nieoczekiwany przyrost nadwyżki eksportu może spowodować w gospodarce szok inflacyjny.
Relacje między eksportem a importem można regulować poprzez politykę protekcjonizmu granicznego a także kurs walut. Możemy mówić o rewaluacji i dewaluacji złotówki. Rewaluacja oznacza wzmocnienie się złotówki w stosunku USD , euro do innych walut. Tzn. np. że za każdego dolara płacimy coraz mniej złotówek. Jest to korzystne dla importerów gorzej dla eksporterów. Dewaluacja spadek wartości złotówki. Za każdą jednostkę waluty obcej trzeba płacić więcej złotówek. Jest to korzystne dla eksporterów.
PIENIĄDZ SYSTEM BANKOWY. POLITYKA PIENIĘŻNA
Rola pieniądza w gospodarce
Pieniądz to pewien powszechnie akceptowany towar za pomocą którego dokonujemy płatności za dostarczone dobra lub wywiązujemy się z zobowiązań. Jest to środek wymiany i w ujęciu standardowym obejmuje gotówkę oraz depozyty bankowe uruchamiane czekami ( pieniądz bezgotówkowy )Pieniądz gotówkowy przyjmował różną postać. Pierwotnie były to sztabki, kawałki złota póżniej złotych monet. W historii pieniądza znane są przykłady gdzie funkcje pieniądza towarowego pełniły np. muszle lub w czasie wojny w obozach - papierosy.Posługiwanie się złotem jako środka wymiany napotykało szereg trudności technicznych spowodowało to że pojawiły się banknoty.Pieniądz gotówkowy stał się pieniądzem papierowym a jego wartość nominalna nadawana przez państwo nie ma związku z wartością rzeczywistą . Jest to pieniądz symboliczny którego istotą jest umowa społeczna na mocy której jest on akceptowany jako środek płatniczy.
Produkcja pieniądza symbolicznego zarezerwowana dla państwa i prawo gwarantuje jego akceptację jako środka płatniczego.
Pieniądz bezgotówkowy ( żyrowy, wkładowy ) środek wymiany którego podstawą jest wierzytelność przedsiębiorstwa prywatnego lub osoby fizycznej. Są to zapisy na rachunkach bankowych będących wynikiem lokaty pieniądza gotówkowego w banku lub udzielania przez banki kredytu klientowi.
Funkcje pieniądza w gospodarce:
Środek wymiany dóbr i usług upraszcza proces wymiany oszczędza czas i wysiłek
Jednostka rozrachunkowa jest to jednostka w której są wyrażone ceny i w której są prowadzone rozliczenia
Środek przechowywanych wartości ( tezauryzacji) umożliwia wykonywanie zakupów w przyszłości
Miernik odroczonych płatności funkcja jednostki rozrachunkowej w dłuższym okresie
Popyt na pieniądz:
Z pojęciem pieniądza związana jest jego płynność tj. łatwość dostępu i możliwość użycia pieniądza w każdej chwili. Najwyższy stopień płynności bank centralny dzieli środki płatnicze na 3 grupy ( agregaty):
grupa M1 gotówka oraz depozyty avista na rachunkach w bankach komercyjnych + czeki podrózne.Agregat M1 jest podstawową miarą podaży pieniądza.
grupa M2 - M1 + rachunki oszczędnościowe oraz małe lokaty terminowe do określonej wysokości. Agregat M2 stanowi podstawy udzielania kredytów krótkoterminowych
grupa M3 - M2 + duże salda rachunków terminowych. Jest to podstawa udzielania długoterminowych kredytó inwestycyjnych.
Wyróżnia się także specjalną grupę L która obejmuje M3 oraz inne płynne aktywa np.
dokumenty handlowe
obligacje skarbowe
walutę bankową
akcje
Gospodarstwa domowe posiadając pieniądz w stanie płynności tracą możliwość uzyskania stopy procentowej w banku ale zyskują pełną dyspozycyjność pieniądza lub możliwość lokowania w sposób zapewniający dochód wyższy od stopy procentowej. Procent bankowy jest wynagrodzeniem za rezygnację z płynności i towarzyszących korzyści.
Rodzaje popytu na pieniądz:
popyt transakcyjny w celu realizacji zakupu dóbr i usług
popyt przezornościowy
popyt spekulacyjny gdzie przewidujemy zmiany cen w przyszłości
Dwa rodzaje popytu ( przezornościowy i spekulacyjny ) związane są z chęcią posiadania aktywów.
Popyt na pieniądz zależy od:
poziom dochodów
bogactwo
stopy procentowe
ogólny poziom cen
inflacja
Wzrost dochodu zwiększa popyt transakcyjny na pieniądz. Wzrost stóp procentowych powoduje oszczędzanie przy wydawaniu pieniędzy zmniejsza się popyt transakcyjny. Wzrost cen zwiększa popyt na pieniądz w celu finansowania transakcji.
Banki i ich funkcje
Bank instytucja która stanowi główne ogniwo ułatwiające kontakty między kredytodawcami i kredytobiorcami. Celem funkcjonowania banku jest maksymalizacja zysku . Jest to głównie różnica między oprocentowaniem kredytów i depozytów . Banki funkcjonują w oparciu o kapitał własny ale stanowi on od 3 do 10 % środków którymi dysponuje bank. Reszta są to środki obce głównie lokaty bankowe o które bank powinien zapobiegać. Okresy na jakie bank może udzielać kredytów muszą być zharmonizowane z terminami lokat. W działalności banków komercyjnych przeważają kredyty krótkoterminowe. W każdym demokratycznym państwie system bankowy składa się z 3 poziomów instytucji bankowych.
I poziom - Bank centralny, który jest bankiem państwowym ( NBP)
II poziom - banki komercyjne różna jest ich forma prawna
II instytucje pośrednictwa finansowego np. fundusze powiernicze
Funkcje banku centralnego
funkcja emisyjna - emisja pieniadza gotówkowego ( papierowego i bilonu ) wyznacza i kontroluje wymiany obiegu pieniężnego ( ilość pieniądza w obiegu )
jest bankiem banków sprawuje nadzór nad działalnościa wszystkich banków w kraju gromadzi rachunki rezerw gotówkowych oraz refinansuje kredyty udzielone przez inne banki
jest bankiem rządu ( państwa ) prowadzi rachunki rządu i przeprowadza zlecone przez rzą operacje finansowe w kraju i zagranicą.
reguluje miedzynarodowe stosunki pieniężno- kredytowe tzn. reguluje kurs własny waluty, dokonuje zakupu i sprzedaży walut obcych na własnym rynku i waluty własnej na rynkach obcych , utrzymuje rezerwy walutowe państwa , zaciąga kredyty zagraniczne. Bank centralny odpowiada za kurs waluty
Funkcje banków komercyjnych
pasywne gromadzenie wkładów na żądanie oraz terminowych wkładów oszczędnościowych
aktywne prowadzenie rozliczeń swoich klientów oraz udzielanie kredytów
Kredyty udzielane przez banki komercyjne występują w trzech formach :
na podstawie umowy kredytowej
dyskonto weksli towarowych
zakup obligacji publicznych i prywatnych
Kreacja pożyczek bankowych
Bank centralny nadzoruje także obrót pieniądza bezgotówkowego. Banki rozliczają się między sobą za pośrednictwem krajowej izby rozrachunkowej przy NBP która dokonuje wyrównania sald między różnymi bankami na zasadach clearingu bankowego. Bank centralny dokonuje kompensaty należności a spłacane są tylko zobowiązania netto.
Czy banki komercyjne mogą tworzyć pieniądz tzn zwiększyć ogólna ilość pieniądza w obiegu tak poprzez mechanizm kreowania pieniądza bezgotówkowego.
Pieniądz bezgotówkowy - to zapisy na rachunkach bankowych albo w postaci pieniądza gotówkowego w banku ( wkład pierwotny ) albo udzielonego kredytu ( wkład pochodny ) . W przypadku wkładów pochodnych środki pieniężne nie napływają do banku lecz bank sam te środki tworzy. Możliwość kreowania pieniądza bezgotówkowego w drodze udzielania kredytów są ograniczone koniecznością posiadania rezerw na wypadek wypłaty i żadanie wypłaty wkłądu.
Rezerwy są dwojakiego rodzaju
rezerwy gotówkowe w kasie
obowiązkowe rezerwy w banku centralnym
Przyjęta w danym czasie wysokość obowiązkowych rezerw bankowych wyznacza poziom tzw. Mnożnika kreacji pieniądza bezgotówkowego ( mnożnik depozytowy )
Md= 1/r r- wskażnik rezerw obowiązkowych md - mnoznik depozytowy
Md określa poziom wielokrotności do której mogą być kreowane nowe pożyczki bankowe np. jeżeli r=20% to md =1/0,2 = 5 co oznacza że bank może kreować pożyczki na sumę pięciokrotnie większą od tej części rezerw która pozostaje po odprowadzeniu rezerw obowiązkowych do banku centralnego.
Maksymalna suma kreowanych pożyczek - K K=E*md E- kwota rezerw nadobowiązkowych
Za pośrednictwem stopy rezerw obowiązkowych bank centralny może wpływać na sytuację gospodarczą kraju zwiększając lub zmniejszając ilość pieniądza bezgotówkowego.
Stopa rezerw obowiązkowych jest instrumentem polityki pieniężnej banku centralnego.W rzeczywistości maksymalna suma kreowanych pożyczek nie jest wykorzystywana bo nie wszystkie nadobowiązkowe rezerwy banki przeznaczą na kredyty część środków udzielanych w postaci kredytów nie staje się wkładem część wkładów pierwotnych jest wycofywana z banku.
Stopa procentowa a popyt i podaż pieniądza:
Wysokość stopy procentowej reguluje relacja popytu na pieniądz do podazy pieniądza. Bank centralny reguluje podaż pieniądza w obiegu gdyż jego nadmiar w stosunku do podaży dóbr i usług powoduje inflację natomiast niedobór powoduje deflacje obydwa te zjawiska ( inflacja i deflacja ) są niepożądane. Wielkość pieniądza w obiegu wyjaśnia ilościowa teoria pieniądza M=P*Y
Vm- ilość pieniądza w obiegu
V - prędkość obiegu pieniądza ( ile razy jednostka pieniężna jest wydawana w ciągu roku )
P - przeciętny poziom cen dóbr i usług wchodzący w skład PNB
Y - realna wielkość PNB w cenach stałych
Stopa ilościowej teori pieniądza sprowadza się do stwierdzenia że w długim okresie wzrost ilośći pieniądza m prowadzi do wzrostu przecietnego poziomu cen (p)
Polityka pieniężna banku centralnego
NBP odziaływuje w gospodarce na gospodarkę pośrednią za pomocą instrumentów polityki pieniężnej :
stopa rezerw obowiązkowych
kwoty kredytów refinansowych i ich stopy dyskontowej
operacje otwartego rynku ( zakup lub sprzedaż papierów wartościowych weksli i obligacji skarbowych )
W okresie dekoninktury lub recesji gospodarczej bank centralny powinien :
obniżyć wskaźnik rezerw obowiązkowych
zwiększyć kwotę udzielanych kredytów refinansowych i obniżyć stopę dyskątową
dokonać zakupów papierów wartościowych na otwartym rynku
jest to polityka łatwego pieniądza
W okresach wzrostu inflacji i groźby załamania gospodarki tzn wtedy gdy gospodarka znajduje się w rozkwicie i trzeba schładzać gospodarke bank centralny powinien prowadzić politykę trudnego pieniądza.
Inflacja
Ruch cen jest charakterystyczny także dla poszczególnych faz cyklu gospodarczego w okresie ożywienia - wzrost cen , kryzys - spadek cen chociaż obecnie ceny wahają się nie w rytm cyklu koninkturalnego lecz wykazują nieodwracalną tendencję wzrostową .
Pojęcie inflacji współcześnie kojarzone jest ze wzrostem ogólnego poziomu cen , a nie ilością pieniądza w obiegu.
Inflacja - to wzrost przeciętnego poziomu cen dóbr konsumpcyjnych i czynników produkcji w określonym czasie .
Ceny dóbr i czynników produkcji nie wzrastają w tym samym tempie. Gdyby tempo było równe to wówczas mielibyśmy przypadek tzw. Czystej inflacji.
Inflacja nie jest ceną jakiegoś dobra lecz konstrukcją statystyczną średnią ceną dóbr i usług. Inflacja jest liczona dla różnego koszyka dóbr . Powszechnie stosowany jest wskaźnik cen dóbr konsumpcyjnych obrazujący dynamikę wzrostu kosztów utrzymania i obliczany dla koszyka dóbr zakupowanych przez gospodarstwa domowe. Oblicza się także dynamikę wzrostu kosztów produkcji tj wskaźnik wzrostu cen zbytu.
Znajomość stopy wzrostu inflacji ma znaczenie dla ustalenia indeksacji płac , oprocentowanie kredytów i depozytów bankowych i tym podobne.
Rodzaje inflacji
W zależności od tempa :
inflacja pełzająca - jednocyfrowa od 1-9 % w skali roku
galopująca od 1-20 % miesięcznie
megainflacja od 15 - 50 % miesięcznie
hiperinflacja powyżej 50 % miesięcznie
Przyczyny inflacji: Przyczyną jest szok inflacyjny , niecenowy impuls który wywołuje sprzężenie kosztowo- cenowo- popytowe
Istnieją trzy teorie inflacji:
popytowa ( ciągniona przez popyt ) występuje wówczas gdy w gospodarce pjawia się nadwyżka popytu pieniężnego jej źródła to : wydatki publiczne, inwestycje, wzrost wartości eksportu i dodatniego salda bilansu handlowego nadwyżka popytu pieniężnego jest wtedy gdy dochody z tytułu wzrostu zysków, płac, świadczeń socjalnych przewyższają realny poziom dochodu narodowego. Nadmierny strumień pieniądza pochłaniany jest przez odpowiednią politykę fiskalną i pieniężną.
Kosztowa przyczyna wzrostu ogólnego poziomu cen jest wzrost kosztó produkcji z powodu działalności związków zawodowych wymuszających wzrost płac , wzrost stawek podatków pośrednich, dewaluacji walut krajowych, wzrost stopy procentowej.
Monetarystyczna inflacja spowodowana jest wzrostem podaży pieniądza „ drukowanego „ przez rząd powoduje to stan w gospodarce w którym wzrost ilości pieniądza jest szybszy niż ilość wytworzonych towarów i usług. Inflacja jest traktowana przez monetarystów jako zjawisko pieniężne i jest konsekwencją podaży pieniądza.
Obecnie przyczyny inflacji są bardzo złożone trudno jest ustalić co jest przyczyna inflacji.
Skutki inflacji
Inflacja wywołuje negatywne skutki o charakterze dystrybucyjnym i produkcyjnymEfekty dystrybucyjne polegają na przypadkowym niesprawiedliwym podziale dochodów między gospodarstwami domowymi tracą posiadacze oszczędności , sfera budżetu, emeryci, renciści, posiadacze gotówki. Inflacja osłabia skłonność do oszczędzania nasila ucieczkę od pieniędzy i powoduje nieuzasadnione zakupy. Jedynie inflacja pełzająca nie osłabia skłonności do oszczędzania .
Efekty produkcyjne inflacja zniekształca informacje dotyczącą popytu co prowadzi do błędnych decyzji produkcji w przedsiębiorstwie.
Współcześnie gdy inflacja stała się powszechnym zjawiskiem konieczne jest jej przewidywanie i planowanie działań równoważących gdy skoki cen są nieprzewidywalne mamy inflacje niezrównoważoną i nasilają się niekorzystne procesy redystrybucyjne i efektywnościowe. Zadaniem rządu jest zmniejszanie inflacji można to zrobić:
kontrolując podaż pieniądza ale jest to zrobić trudno jeśli stopa inflacji rośnie rosną stopy oprocentowania depozytów i kredytów popyt inwestycyjny maleje inwestorzy są ostrożni
Rząd podejmuje próby kontroli wzrostu wynagrodzenia
ograniczenie popytu globalnego ale to grozi recesja i bezrobociem
Rząd także ma za zadanie osiągnięcie pełnego zatrudnienia i stabilizacją cen
Istnieje związek między inflacją a poziomem bezrobocia i trudno te dwie sprawy pogodzić zależność między bezrobociem a inflacją jest odwrotna wyraża to krzywa Philipsa
jeśli zmniejsza się bezrobocie następuje szybki wzrost wydatków i tani i łatwy jest pieniądz na inwestycje tworzące miejsca pracy większy popyt oznacza wzrost inflacji. Jeśli ogranicza się inflację to mniejsze są wydatki ( obowiązuje dyscyplina budżetowa ) i restrykcyjna polityka pieniężna kredyty są drogie spada popyt inwestycyjny jest recesja w gospodarce i wzrost bezrobocia koninkturalnego . Krzywa Philipsa była prawdziwa do lat 60 tych później zauważono zjawisko jednoczesnego wzrostu inflacji i stopy bezrobocia nazywane stagflacją . Krzywa Philipsa jest bowiem adekwatna do warunków inflacji popytowej natomiast współczesnie charakterystyczna jest inflacja pchana przez koszty. Pojawiła się koncepcja monetarystyczna inflacji oraz pionowa krzywa Philipsa.
Monetarystyczna teoria zakłada że istnieje bezrobocie naturalne dobrowolne i nie można go zmniejszyć za pomocą polityki makroekonomicznej trzeba uruchomić instrumenty mikroekonomiczne dostosowujące poziom płac do wydajności pracy. Narzędzia makroekonomiczne takie jak zasiłki płace minimalne , działalność związków zawodowych nie pozwalają na wystąpienie naturalnego bezrobocia wniosek - nie można przy pomocy makroekonomii wpłynąć na inflację można to zrobić przy pomocy polityki pieniężnej regulując ilość pieniądza w obiegu przejściowo wzrośnie bezrobocie ale gospodarka osiągnie równowagę przy niskim poziomie inflacji.
BEZROBOCIE
Jest to stan nierównowagi na rynku pracy w którym podaż zasobów pracy przewyższa liczbę miejsc pracy oferowana przez pracodawców: przedsiębiorstwa, instytucje, osoby fizyczne,
Bezrobocie charakteryzuje stopa bezrobocia relacja liczby bezrobotnych do zasobów siły roboczej. Zasoby pracy są to ludzie gotowi pracować na warunkach płacowych typowych w gospodarce to liczba mniejsza niż liczba ludności w wieku produkcyjnym gdyż część osób uczy się , część osób nie chce pracować , niepracujące kobiety , bezrobotni to zasoby siły roboczej nie znajdujące zatrudnienia.
Rodzaje bezrobocia :
frykcyjne wynikające zniedopasowanie między wolnymi miejscami pracy a wolnymi zasobami pracy. Ma charakter czasowy.
Koninkturalne ( cykliczne ) spowodowane spadkiem produkcji i recesją
Strukturalne bezrobocie wynika ze zmian struktury gosodarki zaniku pewnych dziedzin produkcji, technologii istnienie schyłkowych przemysłów
Przyczyny bezrobocia są różne poglądy na ten temat omówimy neoklasycznie i kejnesistowskie wg pierwszej teorii bezrobocie jest skutkiem ograniczeń swobodnego mechanizmu rynkowego na rynku pracy tj. usztywnienie płac, zasiłki, związki zawodowe istnieje bezrobocie naturalne ponieważ siła robocza ma małą mobilność, brak informacji o miejscach pracy, zasiłki dla bezrobotnych są konkurencyjne w stosunku do płacy , występują płace minimalne.
Keynesisci uważają ze przyczyną bezrobocia jest niewystarczający popyt dlatego samoczynny mechanizm rynkowy nie może go zlikwidować .
W gospodarce światowej utrzymuje się ostatnio wysokie bezrobocie i neoklasyczna teoria ekonomii objaśnia to za pomocą koncepcji histerezy jest to zależność równowagi długookresowej od krótkookresowych zaburzeń w gospodarce np. szok podażowy gwałtowne obniżenie produkcji które utrzymuje się nadal.
Polityka państwa na rynku pracy
Aktywna polityka :
wykorzystanie instrumentów polityki fiskalnej i pieniężnej w celu pobudzenia popytu globalnego
instrumenty mikroekonomiczne : programy zatrudnienia, szkolenia, biura pośrednictwa, kredyty na działalność gospodarczą aktywne programy pozwalają na wyjście z bezrobocia i są to instrumenty do walki z bezrobociem
Pasywne instrumenty służące ograniczaniu skutków bezrobocia : zasiłki dla bezrobotnych , wcześniejsze emerytury , odprawy i inne.