Surowce roślinne stosowane w wyczerpaniu psychofizycznym i stresie

1. Patofizjologia stresu (też depresji, zaburzeń lękowych):

1. pobudzenie podwzgórza zwiększenie wydzielania kortkoliberyny większe wydzielanie kortykotropiny wydzielanie kortyzolu z kory nadnerczy

2. długotrwały stres powoduje zahamowanie sprzężenia zwrotnego na osi podwzgórze-przysadka-nadnercza

3. nadmiar kortyzolu (hiperkortyzolemia) uszkodzenie nerwów hipokampa zaburzenia pamięci i koncentracji

2. Mechanizm działania niektórych surowców:

1. zwiększenie wydzielania kortykotropiny stymulacja nadnerczy do wydzielania kortyzolu

2. zbyt długie stosowanie = nasilenie objawów stresu i depresji (j.w.)

Ginseng radix - korzeń żeń-szenia

Panax ginseng - Żeń-szeń prawdziwy

1. CHEMIZM:

1. saponozydy trójterpenowe - rozp. w alkoholu i gorącej wodzie

2. polisacharydy (działanie immunostymulujące) - rozp. w wodzie o temp. pokojowej

2. DZIAŁANIE:

1. saponozydy wykazują często działanie antagonistyczne, np.:

• R_b1 = depresyjne na OUN

• R_g1 = stymulujące OUN

2. poprawa pamięci

3. poprawa transportu fenyloalaniny (odp. za transport glukozy do OUN)

4. unieczynnianie fosfodiesterazy w korze mózgowej

5. ↑ DA i NA, ale ↓ 5-HT (dlatego nie powinien być stosowany w depresji - powoduje napady manii)

6. ↓ białek wątrobowych, cholesterolu i TG

7. generalnie działanie adaptogenne:

• zwiększenie odporności na stres

• działanie przeciwdepresyjne

• anaboliczne (zwiększenie transportu glukozy do OUN)

• poprawa koncentracji, pamięci, wydolności organizmu

działanie może ujawniać się dopiero po odpowiednio długim stosowaniu

3. BEZPIECZEŃSTWO:

1. działania niepożądane:

Zbyt duże dawki (pow. 2,0g surowca)	Zbyt długie stosowanie (zwłaszcza przy preparatach witaminowych)
Działanie nasenne	- wzrost ciśnienia krwi - zaburzenia snu - bóle głowy - hiperkortyzolemia

2. interakcje:

• możliwe z lekami przeciwzakrzepowymi

• konsultować z lekarzem w przypadku leków hipoglikemicznych -obniża poziom cukru

czas działania:

• ujawnia się po 3-4 tygodniach stosowania

• nie stosować dłużej niż 8 tygodni

4. przeciwwskazania:

• nadciśnienie

• hiperkotyzolemia

• jednoczesne stosowanie leków działających na OUN

• spożywanie kofeiny nadmierne pobudzenie

Eleutherococci radix - Korzeń eleuterokoka

Eleutherococcus senticosus - Eleuterokok kolczasty

1. CHEMIZM:

1. lignany (dwuglikozyd syryngarezinolu)

2. glikozydy fenylopropanowe (syryngina)

3. polisacharydy - glukany i glukuroksylany

2. DZIAŁANIE:

1. polisacharydy = immunostymulacja:

• zwiększenie fagocytozy leukocytów i granulocytów

• wzrost poziomu IL-1 i IL-6

2. ekstrakt wodny = efekt cytotoksyczny na komórki białaczki + zwiększenie produkcji szpiku

3. ekstrakt alkoholowy = przeciwwirusowo (grypa typu A, rhizowirus)

4. antyoksydacyjny

5. wpływ na wydzielanie hormonów:

• ekstrakt etanolowy: mineralo i glikokortykosteroidy

• ekstrakt wodny: ACTH i LH

1. uodparnianie komórek na zmiany zachodzące pod wpływem promieniowania gamma czy stresu oksydacyjnego

2. zwiększenie wytrzymałości, koncentracji i sprawności fizycznej i psychicznej

3. BEZPIECZEŃSTWO:

1. działania niepożądane:

• wzrost ciśnienia krwi, arytmia

• bezsenność

• bóle głowy

1. przeciwwskazania:

• choroby serca, nadciśnienie

• poniżej 12. roku życia

• ciąża i laktacja

Paulliniae semen - Nasienie paulini (guarana)

Paullinia cupana var. sorbilis - Paulinia guarana

1. CHEMIZM = kofeina (metyloksantyna); zawartość 1,1-5,8%

2. DZIAŁANIE:

1. hamowanie agregacji płytek krwi

2. hepatoprotekcyjnie

3. pobudzające:

• odblokowuje adenozynę, która jest odpowiedzialna za transport energii

• hamowanie amnezji skopolaminowej

• zmniejszenie otyłości

• zwiększenie szybkości reakcji

• poprawa nastroju i koncentracji

3. ZASTOSOWANIE:

1. zmęczenie

2. stany wyczerpania

3. rekonwalescencja

4. BEZPIECZEŃSTWO:

1. maksymalna dawka dobowa = 3 g

2. przeciwwskazania:

• nadciśnienie

• poniżej 16 roku życia

• choroba wrzodowa (możliwy dyskomfort)

• ostrożnie łączyć z analeptykami, alkoholem raz w jaskrze

• działania niepożądane:

• wymioty, biegunka

• palpitacja serca

• zaburzenia snu

• nadmierne pobudzenie

Mate folium - Liść mate

Ilex paraguariensis - Ostrokrzew paragwajski

1. CHEMIZM = kofeina (1-2%)

2. DZIAŁANIE:

1. stymulująco na OUN

2. działa też na migreny spowodowane przemęczeniem

3. BEZPIECZEŃSTWO:

1. przeciwwskazania:

• choroba wrzodowa

• choroby serca i układu krążenia (np. nadciśnienie, arytmia)

• poniżej 18. roku życia

• ciąża i laktacja (brak badań)

• interakcje:

• z I-MAO

• osłabia działanie leków uspokajających

• nasila działania niepożądane sympatomimetyków

Colae embryo - Zarodek kola

Cola nitida - Kola błyszcząca

1. CHEMIZM = kofeina (1,5-2,5%)

2. DZIAŁANIE:

1. stymulująco na OUN i serce

2. przeciwbiegunkowe (garbniki)

3. BEZPIECZEŃSTWO - j.w. i dodatkowo:

1. siła działania zwiększana przez alkohol

2. zabroniona w sporcie wyczynowym

3. 3-10g kofeiny dawka śmiertelna dla osób z astmą

Leuzeae (Rhapontici) radix - Korzeń szczodraka

Leuzea (Rhaponticum) carthamoides - Szczodrak krokoszowaty - brak monografii

1. CHEMIZM:

1. ekdysony (20-hydroksyekdyson)

2. DZIAŁANIE:

1. prawdopodobny mechanizm działania: genomowy/błonowy (budowa steroidowa)

2. anaboliczne (zwiększenie syntezy RNA)

3. wzrost poziomu ATP w mięśniach zwiększenie wydolności fizycznej

4. stymulacja różnicowania keratynocytów i wzrost aktywności transglutaminazy przyspieszenie gojenia ran

5. nasilenie erytropoezy

6. neuroprotekcyjne (zmniejszenie niszczącego działania glutaminianu na komórki kory mózgowej)

7. hepatoprotekcyjne

8. poprawa męskich funkcji seksualnych

9. antyarytmiczne

Stosowany głównie przez sportowców.

Schisandrae fructus - Owoc cytryńca chińskiego

Schisandra chinensis - Cytryniec chiński - brak monografii międzynarodowej

1. CHEMIZM:

1. lignany (schizandryna, gomisin A)

2. witaminy (C i E)

2. DZIAŁANIE:

1. hepatoprotekcyjnie:

• właściwości antyoksydacyjne (silniejsze niż witamin C i E)

• regeneracja hepatocytów

• ochrona przed robaczycą i zakażeniem HIV (?)

• gomisin = inhibitor hepatokancerogenezy

• przeciwzapalne = zmniejszenie uwalniania Ca²⁺

• usprawnienie pracy serca (same i w połączeniu z digoksyną też)

• wzmacniające

3. BEZPIECZEŃSTWO:

1. przeciwwskazania:

• epilepsja

• wysokie ciśnienie

• działania niepożądane:

• pokrzywka

• dolegliwości żołądkowe, brak apetytu

Rhadiolae radix - Korzeń różeńca

Radiola rosea - Różeniec górski - brak monografii międzynarodowej

1. CHEMIZM:

1. rozawidin = glikozyd fenylopropanowy (składowe cząsteczki lignanów)

2. salidrozyd - fenyloetanoid

2. DZIAŁANIE:

1. stymulacja OUN:

• ↑ NA, DA, 5-HT, ACh

• pobudzenie wydzielania ACTH

2. zwiększenie wydolności organizmu (psychicznej i fizycznej)

3. zmniejszenie toksyczności nikotyny

4. SALINDROZYD = chroni komórki śródbłonka przed indukowaną apoptozą

5. większa odporność psychiczna

3. Stosować po południu, żeby nie było problemów z zaśnięciem.

Withaniae radix - Korzeń witanii

Witania somnifera - Witania ospała - brak monografii międzynarodowej

1. CHEMIZM = witanolidy (witaferyna A) - laktony steroidowe

2. DZIAŁANIE:

1. immunostymulacyjne:

• wzrost poziomu IL-2 i γ-interferonu

• przeciwstresowo:

• zmniejszenie kortyzonu we krwi

• powrót poziomów AlAT i AspAT do normy

• mniej peroksydowanych białek wątrobowych

• więcej glutationu i glikogenu

3. anabolicznie

4. antydepresyjnie = wzrost stężenia neuromediatorów w OUN

5. poprawa pamięci (po podaniu doustnym)

Nazywana żeńszeniem indyjskim, dla marketingu.

Podsumowanko:

	Rekonwalescencja	Osłabienie	Wyczerpanie	Zespół lękowo-depresyjny	Przemęczenie	Apatia	Osłabienie odporności
Colae embryo				√		√
Eleuterococci radix	√	√	√				√
Ginseng radix	√	√	√
Leuzeae radix		√	√		√
Mate folium				√		√
Guarana				√		√
Rhodiolae radix			√			√
Schisandrae fructus			√		√
Withaniae radix			√				√

eustres = Eleutherococci radix

distres = Schisandrae fructus (najlepszy)

Hiperkortyzolemia powoduje żeńszeń, eleuterokok, różeniec,

Adaptogenne = eleuterokok, różeniec, cytrrtniec też

Eschscholzia californica = pozłotka kalifornijska (maczek kalifornijski)

Zawiera kryptopinę (alkaloid) o działaniu nasennym; na układ krążenia, p. pok. Składnik typowo marketingowy xD

---