1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI

Nazwa produktu: Chromian(VI) wapnia [gelbin, pigment yellow 33]

Wzór chemiczny: CaCrO₄

Producent:

Dostawca:

Użytkownik:

Telefon awaryjny: (042) 631 47 24 (informacja toksykologiczna w Polsce)

2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH

Składnik stwarzający zagrożenie:

Nazwa chemiczna	% wag.	Nr CAS	Nr EINECS	Symbole ostrzegawcze	Symbole zagrożenia (R)
chromian(VI) wapnia	100	13765-19-0	237-366-8	T, N	45-22-50/53

3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

Substancja niebezpieczna w myśl dyrektywy 1999/45/EEG.

Zagrożenie pożarowe: Substancja stała, niepalna, utleniająca.

Zagrożenie toksykologiczne: Substancja rakotwórcza, toksyczna. Dawka śmiertelna dla dorosłego człowieka 2-8 g.

Zagrożenie ekotoksykologiczne: Chromian(VI) wapnia działa toksycznie na organizmy żywe, w szczególności organizmy wodne i glebowe. Chromian(VI) wapnia powoduje zakłócenie w funkcjonowaniu wszelkich form życia. Szczególnie szkodliwy dla ssaków i ryb.

4. PIERWSZA POMOC

Uwaga: W pierwszej kolejności należy wyprowadzić poszkodowaną osobę ze skażonego chromianem(VI) wapnia środowiska. Ułożyć na lewym boku z głową skierowaną w dół.

Zatrucie inhalacyjne:
1.	Zapewnić dopływ świeżego powietrza. Ułożyć poszkodowaną osobę w pozycji półleżącej. Jak najszybciej zapewnić pomoc medyczną.
2.	Zapewnić pomoc lekarską.
Zatrucie doustne:
1.	Doraźna pomoc przy ostrych zatruciach polega na płukaniu żołądka wodą z dodatkiem dużej ilości węgla aktywnego i tlenku magnezu, a następnie na podaniu środka przeczyszczającego. Podawany jest 8% roztwór tiosiarczanu sodowego, świeżo strąconego wodorotlenku żelazowego i tlenku magnezowego, mleka, białka jaj, roztworu albuminy, środków pobudzających, a po zabiegach - 30 g oleju rycynowego.
2.	Do chwili odtransportowania do szpitala choremu zapewnić spokój, leżenie i ciepło.
Skażenie oczu:
1.	Przemyć skażone oczy większą ilością letniej wody przez 15-20 minut, przy wywiniętych powiekach.
2.	Zapewnić pomoc okulisty.
Skażenie skóry:
1.	Zdjąć skażone ubranie. Oczyścić mechanicznie skażoną skórę, przemyć dużą ilością wody, następnie alkoholem oraz wodą z łagodnym mydłem.
2.	W przypadku gdy podrażnienie skóry nie mija, skonsultować się z lekarzem dermatologiem.

5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU

Szczególne zagrożenia:	Substancja niepalna, lecz podtrzymująca palenie innych substancji. Liczne reakcje mogą być przyczyną pożaru lub wybuchu. W razie pożaru intensywnie schładzać wodą zagrożone pojemniki i sąsiadujące substancje palne.
Środki gaśnicze:	W przypadku pożaru otoczenia dozwolone wszystkie środki gaśnicze.
Zalecenia szczegółowe:	Brak.

6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA

Zalecenia ogólne:	W przypadku wydostania się chromianu(VI) wapnia do środowiska, skażony teren należy wyizolować z otoczenia, a poza jego obręb wyprowadzić osoby postronne. W pierwszej kolejności odciąć źródło skażenia środowiska. W razie potrzeby wezwać ekipy ratownicze. Chronić źródła wody oraz kanalizację. W czasie działań oczyszczających unikać wzbijania się pyłu.
Środki ochrony osobistej:	Unikać kontaktu z uwolnionym chromianem(VI) wapnia. Stosować ubrania ochronne z tkanin zwartych, rękawice ochronne, okulary ochronne w szczelnej obudowie, ochrony dróg oddechowych przed pyłami. Należy pamiętać o ograniczonym czasie działania ochronnego filtrów cząsteczkowych (filtr cząsteczkowy oznaczony kolorem białym i symbolem P2).
Zalecenia szczegółowe:	Starać się odciąć źródło skażenia środowiska (uszczelnić uszkodzone opakowanie i umieścić w opakowaniu awaryjnym). Nie wolno używać wody do usuwania pozostałości.
Zabezpieczenie środowiska:	Chronić źródła wody oraz kanalizację. W czasie działań oczyszczających unikać wzbijania się pyłu. W przypadku skażenia wód powiadomić odpowiednie władze. Skażony grunt podlega wymianie.
Metody utylizacji:	Unieszkodliwianie na drodze chemicznej zgodnie z obowiązującymi przepisami.

7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE

Zapobieganie zatruciom:	Podczas stosowania chromianu(VI) wapnia nie jeść, nie pić, unikać kontaktów z chromianem(VI) wapnia, unikać wdychania pyłów i dymów, przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować odzież i sprzęt ochrony osobistej, pracować w wentylowanym pomieszczeniu.
Zapobieganie pożarom/wybuchom:	Substancja niepalna, utleniacz. Wymaga zachowania szczególnych środków ostrożności.
Magazynowanie:	W oryginalnych, właściwie oznakowanych opakowaniach, w magazynie materiałów toksycznych wyposażonym w instalację wentylacyjną. Przechowywać w oddzieleniu od reduktorów, związków organicznych i artykułów spożywczych. Przechowywać w odpowiednio zabezpieczonych pomieszczeniach. Na terenie magazynu przestrzegać zakazu palenia, spożywania posiłków, używania otwartego ognia i narzędzi iskrzących. Zasady magazynowania określa norma PN-89/C-81400.
Metody postępowania z odpadami:	Za odpad można uznać chromian(VI) wapnia, który w żadnej postaci nie nadaje się do zagospodarowania. Odpadowy chromian(VI) wapnia odstawiany jest do wskazanego przez służbę ochrony środowiska miejsca, celem utylizacji.

8. KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Rozwiązania techniczne: Ogólne - niezbędne do prawidłowego przewozu, magazynowania i stosowania chromianu(VI) wapnia. Sprawna wentylacja.

Ochrony osobiste:

Ręce:	Rękawice z tworzywa sztucznego.
Oczy:	Okulary ochronne w szczelnej obudowie (oprawa z tworzywa sztucznego odpornego na działanie czynników utleniających).
Drogi oddechowe:	Ochrony dróg oddechowych w przypadku pracy w atmosferze z pyłami chromianu wapnia (z filtrem cząsteczkowym oznaczonym kolorem białym i symbolem P2).
Skóra i ciało:	Ubrania ochronne ze zwartej tkaniny. Fartuchy ochronne.
Ochrony zbiorowe:	Wentylacja na stanowiskach pracy w obiektach zamkniętych. Zdroiki w pobliżu stanowisk pracy.
Inne informacje:	Higiena pracy: Obowiązują przepisy ogólne przemysłowej higieny pracy. Zanieczyszczone ubranie wymienić. Po pracy wymyć powierzchnię ciała oraz oczyścić ochrony osobiste. Nie jeść, nie pić, nie palić, nie zażywać leków podczas pracy. Zapobieganie zagrożeniom: Tam, gdzie występuje możliwość pojawienia się niebezpiecznych stężeń pyłów pochodzących z chromianu(VI) wapnia, wprowadzić zraszanie rozproszoną wodą.

Najwyższe dopuszczalne stężenie w środowisku pracy [chromiany(VI) i dichromiany(VI)]:

NDS - 0,1 mg/m³

NDSCh - 0,3 mg/m³

Metody oceny narażenia w środowisku pracy:

PN-86/Z-04050.01 - Ochrona czystości powietrza. Przyrządy i zestawy do pobierania próbek. Postanowienia ogólne.

PN-89/Z-04008.07 - Ochrona czystości powietrza. Pobieranie próbek. Postanowienia ogólne. Zasady pobierania próbek w środowisku pracy i interpretacja wyników.

Ocena narażenia: Zgodnie z normami polskimi dotyczącymi chromianu(VI) wapnia. Metody oceny narażenia opierają się na laboratoryjnym oznaczaniu zawartości chromianu(VI) wapnia na stanowisku pracy. Zalecane są metody chromatografii gazowej powietrza pobranego w środowisku pracy oraz materiału biologicznego (włosy, mocz).

9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE

9.1	Masa cząsteczkowa: 156,08 g/mol
9.2	Postać fizyczna, barwa, zapach: Chromian(VI) w warunkach normalnych jest ciałem krystalicznym barwy żółtej, bez zapachu, występującym w postaci proszku.
9.3	Temperatura topnienia: 1020^oC
9.4	Temperatura wrzenia: Rozkład >1020^oC
9.5	Gęstość: 3,12 g/cm^3 (20^oC)
9.6	Gęstość usypowa: ok. 1600 kg/m^3
9.7	Gęstość par względem powietrza: 7,40
9.8	Rozpuszczalność w wodzie: Trudno rozpuszcza się w wodzie i alkoholu etylowym. Rozpuszcza się w rozcieńczonym kwasie solnym, azotowym, siarkowym.
9.9	Wartość pH (20 g/l/20^oC): 8,4-9,6
9.10	Inne: Chromian(VI) wapnia otrzymywany jest w wyniku prażenia chromitu z węglanem wapnia i tlenkiem wapniowym przy dostępie powietrza, a następnie rozpuszczenia stopu w roztworze gorącego siarczanu wapnia, przesączenia i krystalizacji. Substancja trwała w normalnych warunkach przechowywania. Chromian(VI) wapnia w wyniku kontaktu z organicznymi, palnymi i łatwo utleniającymi się materiałami (papier, drewno, siarka, fosfor, magnez, aluminium, tworzywa sztuczne) może spowodować zapłon i wybuch. Chromian(VI) wapnia stosowany jest w przemyśle włókienniczym, skórzanym (jako zaprawa), szklarskim, ceramicznym, do wyrobu pigmentów, przy produkcji barwników.

10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ

Reaktywność i stabilność:	W warunkach normalnych chromian(VI) wapnia jest substancją chemicznie stabilną. Wchodzi w gwałtowne reakcje z substancjami redukującymi (reduktorami).
Właściwości korozyjne:	Brak

11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE

Drogi narażenia człowieka: Wdychanie pyłów, spożycie, kontakt pyłu z oczami, kontakt ze skórą.

Informacja ogólna: Chromian(VI) wapnia jest żrący dla skóry. Silnie toksyczny, jeśli spożyty zostanie w dużej ilości. Jest dobrze wchłaniany z przewodu pokarmowego. Uszkadza wątrobę i nerki.

Dawka śmiertelna dla dorosłego człowieka: 2-8 g.

Ocena działania rakotwórczego chromianu(VI) wapnia

IARC - Międzynarodowej Agencji Badań nad Rakiem:

Dowód działania u zwierząt doświadczalnych - ograniczony,

Dowód działania u ludzi - wystarczający.

Ocena ogólna - czynnik rakotwórczy dla ludzi (grupa 1)

Polska - substancja rakotwórcza wg rozporządzenia MZiOS z dnia 11 września 1996 r. w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy, CZĘŚĆ I Wykaz czynników rakotwórczych dla ludzi.

Francja - związki chromu(VI) - substancje rakotwórcze.

Umiejscowienie nowotworów - płuca, zatoki nosowe.

Działanie miejscowe:

Wdychanie pyłów: Pył i mgła chromianu(VI) wapnia działa żrąco na skórę i błony śluzowe dróg oddechowych. Wywołują one silne porażenie i zmiany zapalne skóry i błon śluzowych. Większe cząsteczki pyłu, które dostaną się do rany lub obnażonych z nabłonka części tkanek, wywołują martwicę tkanek.

Spożycie: Pojawiają się ostre wymioty, biegunka i ból brzucha. Czasami pokazuje się krew w wymiocinach i kale. Występuje biegunka, wymioty, piekący ból brzucha, przyspieszona zostaje akcja serca. W groźnych przypadkach może wystąpić niedomoga wątroby i nerek. Przyczyną śmierci może być niewydolność krążeniowa lub mocznica.

Kontakt z oczami: Pojawia się silny ból, zaczerwienienie i chemiczne poparzenie. Jeżeli chromian(VI) wapnia nie zostanie natychmiast usunięty, może nastąpić utrata wzroku.

Kontakt ze skórą: Pojawia się silny ból, zaczerwienienie i chemiczne poparzenie skóry. Jeżeli chromian(VI) wapnia nie zostanie natychmiast usunięty, powstają bolesne owrzodzenia.

12. INFORMACJE EKOLOGICZNE

Działanie na organizmy wskaźnikowe:

Ryby: Toksyczna wartość graniczna dla różanki w bardzo miękkiej wodzie po tygodniowym działaniu wynosi 2,0 mg/dm³ Cr⁺⁶.

Niższe organizmy: Dobowa dawka chromu od 3 do 6 mg/dm³ Cr⁺⁶ nie hamuje żywotności bakterii metanowych i beztlenowego rozkładu kwasu octowego. Dobowe dawki 10 mg/dm³ Cr⁺⁶ powodują spadek intensywności fermentacji. Większe uderzeniowe dawki (od 50 do 200 mg/dm³) przejściowo mocno opóźniają, względnie całkowicie wstrzymują fermentację; w ciągu krótkiego czasu chrom wytrąca się i traci swoje toksyczne działanie.

Rośliny: Toksyczne działanie na rośliny przejawia się ogólnym zmarnieniem całej rośliny i postępującą martwotą aparatu syntetyzującego chlorofil.

Stopień zagrożenia wód: Skrajny.

13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI

Metody unieszkodliwiania:

Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

Zawartość opakowania wg:

rodzaju 06 11 03 - odpady z produkcji z produkcji związków chromu.

Sposób likwidacji B1-B3: „Procesy oddzielania szkodliwych składników odpadów od obojętnych poprzez...”

Opakowania wg:

rodzaju 15 01 02 - opakowania z tworzyw sztucznych,

rodzaju 15 01 04 - opakowania z metalu,

rodzaju 15 01 07 - opakowania ze szkła.

14. INFORMACJE O TRANSPORCIE

14.1	Numer ONZ:	3087
14.2	Klasa RID/ADR/IMO:	5.1
14.3	Grupa pakowania:	II
14.4	Numer rozpoznawczy zagrożenia:	56
14.5	Numer indeksowy (EC):	024-008-00-9
14.6	Symbole niebezpieczeństwa (R):	45-22-50/53
14.7	Symbole bezpieczeństwa (S):	53-45-60-61
14.8	Nalepki ostrzegawcze wg ADR/RID Nr 5.1 + 6.1:

15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH

Kartę wykonano zgodnie z:

• Normą PN ISO 11014-1;1998, „Bezpieczeństwo chemiczne - Karta charakterystyki bezpieczeństwa produktów chemicznych”.

• Wytycznymi Dyrektywy UE Nr 1999/45/EG, Dyrektywy 67/548 EEC oraz Dyrektywy UE 88/379/EEC (Dangerous Product Regulations incl. EC Guidelines), dotyczącymi klasyfikowania, oznaczania i sporządzania informacji o materiałach niebezpiecznych.

• Aktualnymi ustawami i rozporządzeniami odnoszącymi się do wymaganych treści, które powinny być zawarte w karcie.

Niniejsza karta charakterystyki substancji niebezpiecznej jest bezpośrednio przekazywana użytkownikowi chromianu(VI) wapnia, bez zapewnień lub gwarancji co do kompletności bądź szczegółowości odnośnie do wszystkich informacji lub zaleceń w niej zawartych.

Niniejsza karta nie jest żadną podstawą zobowiązującą do jakiejkolwiek odpowiedzialności jakiegokolwiek rodzaju ze strony dostawcy chromianu(VI) wapnia. Przedsiębiorstwo nie będzie odpowiedzialne za jakiekolwiek zejście śmiertelne, chorobę lub uszczerbek na zdrowiu jakiejkolwiek natury, będący następstwem zastosowania lub niewłaściwego wykorzystania karty charakterystyki substancji niebezpiecznej lub materiału, którego karta dotyczy.

Informacje zawarte w niniejszej karcie przedstawiają aktualny stan naszej wiedzy i doświadczeń dotyczących bezpiecznego stosowania wyrobu.

Na etykietach należy umieścić następujące informacje:

Symbole ostrzegawcze na opakowaniach jednostkowych:
Napis ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych:		„Substancja toksyczna, niebezpieczna dla środowiska.”
Symbole zagrożenia
R 22	Działa szkodliwie po połknięciu.
R 45	Może powodować raka.
R 50/53	Działa bardzo toksycznie na organizmy wodne; może powodować długo utrzymujące się niekorzystne zmiany w środowisku wodnym.
Symbole bezpieczeństwa
S 45	W przypadku awarii lub jeżeli źle się poczujesz, niezwłocznie zasięgnij porady lekarza - jeżeli to możliwe, pokaż etykietę.
S 53	Unikać narażenia- przed użyciem zapoznać się z instrukcją.
S 60	Substancję i opakowanie usuwać jako odpad niebezpieczny.
S 61	Unikać zrzutów do środowiska. Postępować zgodnie z instrukcją lub kartą charakterystyki.

16. INNE INFORMACJE

Chemiczne określenie produktu: Chromian(VI) wapnia
16.2 Znaczenie symboli:
Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych
T	Substancja toksyczna.
N	Substancja niebezpieczna dla środowiska.
Numer rozpoznawczy zagrożenia
56	Materiał utleniający (wzmagający palenie), trujący.
Znaczenie oznaczeń transportowych
Klasa RID/ADR: 5.1-II		Materiał trujący, niebezpieczny.
Numer ONZ: 3087		Materiał utleniający, stały, trujący, inaczej nieujęty.

Uwaga: Użytkownik ponosi odpowiedzialność za podjęcie wszelkich kroków mających na celu spełnienie wymogów prawa krajowego. Informacje zawarte w powyższej karcie stanowią opis wymogów bezpieczeństwa użytkowania substancji. Użytkownik ponosi całkowitą odpowiedzialność za określenie przydatności produktu do konkretnych celów. Zawarte w niniejszej karcie dane nie stanowią oceny bezpieczeństwa miejsca pracy użytkownika. Karta charakterystyki nie może być traktowana jako gwarancja właściwości substancji.

* * * * *

Zgodnie z rozporządzeniem MZ z dnia 3 lipca 2002 r., PN-ISO 11014-1 i Dyrektywą 91/155/EEC

	KARTA CHARAKTERYSTYKI NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI	Wydanie: I Data wydania: 10.12.02 Strona/stron 7/7
Nazwa:	CHROMIAN(VI) WAPNIA

Chromian(VI) wapnia

---