Elastyczność - podstawowe definicje

Elastyczność - reakcja jednego czynnika (zmiennej) na zmianę

innego czynnika.

Elastyczność jakiejkolwiek wielkości nie tylko mówi nam, że zależność tegoż zjawiska od jakiegoś innego istnieje i nie tylko jaki jest kierunek tej zależności (że zwyżka ceny zmniejsza popyt), ale mówi nam cos więcej, mianowicie:

jak wielka jest zmiana danego zjawiska w zależności od innego.

Dodatkowo odpowiada nam na pytanie o ile spadnie popyt pod wpływem podwyżki ceny lub o ile podniesie sie przy jej obniżce.

Podstawowymi czynnikami wpływającymi na popyt i podaż są ceny i dochody.

Stopień wrażliwości popytu i podaży ze względu na ceny i dochody określają:

1) współczynnik cenowej elastyczności popytu

2) współczynnik dochodowej elastyczności popytu

3) współczynnik krzyżowej elastyczności popytu

4) współczynnik cenowej elastyczności podaży

Współczynnik cenowej elastyczności popytu

Stosunek względnej zmiany wielkości popytu na dane dobro względem zmiany jego ceny. Innymi słowy „cenowa elastyczność popytu” mierzy siłę reakcji popytu na zmianę ceny.

1. Interpretacji wskaźnika elastyczności bierze sie pod uwagę jego wartość bezwzględną (znak (+) lub (-) informuje jedynie o dodatniej lub ujemnej korelacji miedzy zmiennymi.

2. Współczynniki elastyczności kształtuje się w granicach od zera do nieskończoności.

3. Elastyczność cenowa popytu jest na ogół ujemna (ujemne nachylenie krzywej popytu)

W zależności od wysokości współczynnika elastyczności cenowej popytu wyodrębnia się, dla:

a) Edp= 0 - popyt sztywny

b) 0 < Edp< 1 - popyt nieelastyczny (nisko, mało-elastyczny)

c) Edp= 1 - popyt neutralny (proporcjonalny, jednostkowy)

d) Edp> 1 - popyt elastyczny

e) Edp= ∞ popyt doskonale elastyczny

f) Edp< 0 - sytuacja nietypowa, anomalia cenowa funkcji

popytu

Dla liniowej krzywej popytu istnieje szybki graficzny sposób szacowania

elastyczności w analizowanym punkcie krzywej:

Elastyczność cenowa popytu zależy od:

1. Liczby dostępnych substytutów dobra bądź usługi będącej przedmiotem badanego popytu; im większa liczba substytutów, tym elastyczność cenowa popytu większa; substytuty dają możliwość wyboru i - ewentualnie - łatwiejszej rezygnacji z dotychczasowego przedmiotu zakupów; stwarzają też szanse na wzrost zakupów danego dobra, gdy substytuty drożeją.

2. Czasu, jakim dysponuje nabywca podejmujący decyzje zakupu; im dłuższy czas, tym wyższa elastyczność popytu - większa bowiem szansa na znalezienie ewentualnego substytutu.

3. Udział danego dobra czy usługi w całkowitych wydatkach nabywcy; im ten udział jest większy, tym popyt jest bardziej elastyczny.

4. Skuteczności akcji promocyjnej produktu; skuteczna akcja edukacyjno - reklamowa prowadzi do obniżenia elastyczności cenowej popytu wskutek przyczynienia się do wzrostu zaufania czy przywiązania do znaku firmowego.

Współczynnik dochodowej elastyczności popytu

Elastyczność dochodowa popytu - stosunek względnej zmiany rozmiarów popytu na określone dobro do względnej zmiany dochodu - siła reakcji popytu na zmianę dochodu.

Wzrost dochodów ludności zwiększa popyt na większość dóbr. Jednak popyt na różne dobra zwiększa sie pod wpływem wzrostu dochodów w różnym stopniu.

Dla:

a) Ei = 0 - popyt sztywny - dalszy wzrost dochodu nie wywołuje żadnej reakcji po stronie popytu

b) Ei < 0 - wzrost dochodów powoduje spadek popytu na dane dobro - dobro niższego rzędu [-]

c) Ei > 0 - wzrost dochodów powoduje wzrost popytu na dane dobro - dobro normalne [+]

d) Ei = 1 - popyt neutralny - wzrost dochodu wywołuje proporcjonalna reakcji po stronie popytu

e) Ei > 1 - wzrost procentowy wielkości popytu jest większy od procentowego wzrostu dochodu - dobro luksusowe

f) Ei < 1 - wzrost popytu jest wolniejszy w stosunku do wzrostu dochodu - dobro podstawowe

W zależności od wartości dochodowej elastyczności popytu Edi możemy dokonać następującego rozróżnienia poszczególnych dóbr:

1. Dobra normalne (zwykłe) charakteryzują się dodatnia elastycznością dochodowa popytu (UWAGA: mogą być to zarówno dobra luksusowe i dobra podstawowe!).

2. Dobra niższego rzędu - maja ujemna elastyczność dochodowa. Wzrost dochodu

zmniejsza rozmiary popytu na te dobra, z zarazem ich udział w budżetach nabywców.

3. Dobra wyższego rzędu (luksusowe) - mają elastyczność dochodowa wyższą od

jedności. Wzrost dochodu zwiększa rozmiary popytu na te dobra i ich udział w budżetach nabywców.

4. Dobra pierwszej potrzeby (podstawowe) - maja elastyczność dochodowa niższa od jedności. Są to wszystkie dobra niższego rzędu oraz część dóbr normalnych, z wyjątkiem luksusowych. [D. Begg]

Uwaga: paradoks Veblena - przy wzroście ceny rośnie popyt na dobra luksusowe.

Uwaga wyjątki: dobra Giffena - przy wzroście ceny rośnie popyt na dobra niższego rzędu nie posiadające bliskich substytutów).

Prawa Engla

Ernest ENGEL (1821-1896) statystyk z Saksonii, badając budżety domowe rodzin

robotniczych ustalił trzy prawa:

1. Wraz ze wzrostem dochodów spada proporcja wydatków na

żywność

2. W miarę wzrostu dochodów wydatki na mieszkania, opał i światło

wzrastają skokowo

3. W miarę wzrostu dochodów zwiększa się udział wydatków na dobra

luksusowe

Współczynnik cenowej elastyczności podaży

Elastyczność cenowa podaży - wyraża siłę reakcji wielkości podaży danego dobra na zmianę jego ceny.

Esp = procentowa zmiana wielkości podaży/ procentowa zmiana cen

Wskaźnik Esp, może przyjąć następujące wartości:

a) Esp = 0 - podaż sztywna

b) 0 < Esp < 1 - podaż nieelastyczna (nisko-, mało-elastyczna)

c) Esp = 1 - podaż neutralna

d) Esp > 1 - podaż elastyczna

e) Esp = ¥ - podaż doskonale elastyczna

Elastyczność cenowa podaży zależy od możliwości producentów

ograniczania rozmiarów produkcji, gdy ceny jej spadają, oraz ich

zdolności zwiększenia rozmiarów własnej oferty towarowej, gdy ceny

produktów gotowych rosną.

Elastyczność cenowa podaży jest zależna przede wszystkim od:

1) czasu, jakim dysponuje producent na przystosowanie sie do zmienionego poziomu cen; im dłuższy czas, tym elastyczność cenowa podaży jest większa - od sztywnej w bardzo krótkim okresie czasu do doskonale elastycznej w okresie bardzo długim;

2) zachowania sie kosztów produkcji wraz ze zmiana skali produkcji; jeżeli wraz ze

wzrostem skali produkcji koszty szybko rosną, poda_ jest mało elastyczna - szybki wzrost kosztów ogranicza siłę stymulacyjna rosnącej ceny produktu; jeśli natomiast koszty rosną relatywnie wolno wraz ze wzrostem produkcji, poda_ jest bardziej elastyczna - ruch kosztów nie niweczy cenowej stymulacji zmiany wielkości podaży.

Oraz

W bieżącym i krótkim okresie elastyczność cenowa podaży jest zależna od:

1) podatności danego dobra na magazynowanie i od kosztów tego magazynowania; im mniejsza możliwość przechowywania dóbr (dobra szybko psujące sie) i wyższe koszty magazynowania, tym mniejsza elastyczność cenowa podaży;

2) cech technologicznych produkcji wynikających np. ze stopnia wyspecjalizowania

aparatu wytwórczego i obsługującej go załogi; wąska specjalizacja zmniejsza

elastyczność, charakter bardziej uniwersalny daje możliwość dokonywania pewnych

zmian asortymentowych, a wiec stwarza warunki bardziej elastycznego reagowania na zmiany cen rynkowych.

Współczynnik krzyżowej (mieszanej) elastyczności popytu

Elastyczność krzyżowa popytu (cenowa mieszana elastyczność popytu) na dane dobro A względem zmian ceny dobra B to relacja miedzy względna zmiana zapotrzebowania na dobro A, a względna zmiana ceny dobra B.

Elastyczność krzyżowa popytu - stopień reakcji popytu na dane

dobro w odpowiedzi na zmianę ceny innego dobra.

Em = procentowa zmiana popytu na dobro A /

procentowa zmiana ceny dobra B

UWAGI:

1. Elastyczność krzyżowa popytu przyjmuje wartości zarówno ujemne i dodatnie.

2. Znak uzyskanej wartości zależy od wzajemnych powiązań (substytucyjnych lub

komplementarnych) miedzy dwoma branymi pod uwagę towarami (patrz rysunek!).

Wartość bezwzględna uzyskanego wskaźnika elastyczności mieszanej mówi o

sile danego związku (reakcji) czyli o sile związku o charakterze substytucyjnym

i komplementarnym. Im większa wartość wsk. elastyczności, tym substytucyjność

i komplementarność jest większa.

Wzrost ceny dobra X powoduje wzrost popytu na substytucyjne dobro Y.

Wzrost ceny dobra X powoduje spadek popytu na komplementarne dobro Y.

WNIOSKI:

Elastyczność krzyżowa (mieszana):

dóbr komplementarnych jest ujemna,

dóbr substytucyjnych - dodatnia

---