Zasady kwalifikacji polowych plantacji nasiennych i cel ich.

Klasyfikacja polowa polega na określeniu tożsamości i czystości odmianowych. Wyko. się ją na plantacji nasiennej a u roślin 2 -letnich dodatkowo po wykonaniu lub przed wysadzeniem sadzonek(tzw. wysadki)ponieważ u większości roślin tylko w okresie wegetacji możliwe jest stwierdzenie tożsamości odmianowej tzn. stwierdzenie posiadania przez roślinę cech właśc. dla odmiany ,stopnia czystości odmianowej oraz warunków jej uprawy i przechowywania, poza tym na plantacjach nasiennych ocenia się zdrowotność roślin, stopień zanieczyszczeń oraz te czynniki które mogą wpływ. ujemnie na plon i jakość nasion.

Przedmiot kwalifikacji polowej

Kwalif. polowej podlegają plantacje obsiane materiałem matecznym oraz kwalifikowanym mat. odmian dopuszczonym do upraw w kraju. Pierwszym pokoleniem podlegającym urzędowej kwalifika. są plantacje obsiane mat. matecznym. W kolejnych pokoleniach obniża się stopień kwalif. o 1 w stosunku do stopnia w którym wysiano nasiona lub wysadzono sadzonki.

Rozmnażanie materiału matecznego u roś. o niskim współ. rozmnażania kwalif. się w stopniach: *super elity *super elitę w stopniu elity *elitę w stopniu oryginału *oryginał w stopniu pierwszego od siebie. Natomiast mat. mateczny u roś. o wyż. współ. rozmnażania.

Jeżeli plantacja nie odpowiada stopniowi w jakim powinna być zakwalif. to kwalif. się ją w stopniu odpow. jego jakości a jeżeli nie spełnia wymagań ustalonych nawet dla najniższego stopnia kwalifi. to dyskwalif. się je. Odmiany miejscowe reprodukowane w gosp. osób uznanych za ich producentów mogą być zakwalif. najwyżej w stopniu oryginału.

Kwalifikacje polowe organizują i nadzorują okręgowe inspektoraty inspekcji nasiennej poprzez swoich kwalifikatorów do których obowiązków należą:

*powiadomienie plantatorów i instytucji kontrol. o terminach lustracji.

*sprawdzenie dokument. w celu sprawdzeni tożsamości gat. i odmianowej, st. kwalif. oraz ciągłości kwalif. ocenionego mat.

*porównywanie deklarowanego obszaru plantacji z faktycznie obsianym i udokumentowanym przez plantatora z ilością mat. siewnego lub sadzonek.

*przeprowadzenie lustracji plantacji lub oceny sadzonek roślin 2-letnich,

*spisywanie protokołów i wystawienie świadectw kwalifikacji.

Ogólne cechy plantacji nasiennych(5).

1.tożsamośc gat. i odmianowa:

*w przypadku stwierdzenia w polu innego gat. lub odmiany niż zgłoszono we wniosku plantacja ulega dyskwslif.

2.zgodność pow. obsianej ze zgłoszoną

*stwierdzenie niezgodności między obszarem zgłoszonym a obszarem który nie ma pokrycia w zakupionym materiale siewnym powoduje dyskwalif. plantacji

3.zachowanie izolacji

* plantacje nasienne muszą być zlokalizowane w takie odległości od innych upraw tego samego gatunku lub skupisk roślin daleko rosnących pokrewnych gat. aby było możliwe uniknięcie skrzyżowania się z innymi a także przenoszenie patogenów i szkodników oraz zmniejszenie nasion obcych gat. i odmian. Minimalną odległość chroniącą plantację nasienną nazywamy izolacją przestrzenną. Odległości izolacyjne dla każdego gat. określają szczegółowe przepisy:

*plantacje nasienne roślin obcopylnych wymagają zawsze większej izolacji przest. niż plantacje roślin samopylnych.

*jeżeli między plantacją a inną uprawą wobec której obowiązuje zachowanie izolacji wyst. naturalna osłona w postaci zwartego zadrzewienia, budynków lub wzgórz to plantacje te można zakwalifikować nawet wtedy gdy izolacja jest mniejsza do 1/3 odległości wymaganej przepis.

W celu zabezpieczenia nasion przed mechanicznymi zanieczyszczeniami nasionami innego pola co może nastąpić podczas zbioru wymagane jest wówczas wykoszenie 2m pasa brzeżnego plantacji nasiennej przed rozpoczęciem zbioru. Poza najczęściej stosowaną izolacją przest. możemy stosować izolację techniczną(np. w szklarniach i tunelach) lub czasową(np. wykorzystania różnego czasu kwitnienia i dojrzewania nasion, różne terminy siewu.

4.zdrowotność i zachwaszczenie plantacji

*szczegółowej ocenie muszą podlegać zawsze najgroźniejsze choroby i szkodniki wyst. na plantacji. Jednak podczas kwalifikacji sortujemy wszystkie wyst. choroby i szkodniki oraz st. ich nasilenia gdyż przy silnym ich występowaniu plantacja może być zdyskwalif.

*podobnie postępuj.się przy silnym zachwaszczeniu.

5.stan plantacji i szacunek plonu.

*oceniając ogólny stan plantacji bierzemy pod uwagę:

-ogólny wzrost roślin

-zawartość roślin w łanie

- wyrównanie roślin na plantacji oraz ogólne wkszta. roślin

-równomierny rozwój roślin oraz dojrzewanie nasion na plantacji.

Szacunkową wielkość plonu podajemy w t/h lub kg/h zarówno brutto jak i netto.

Dla sadzonek roślin 2-letnich podaje się liczbę sadzonek uzyskanych z plantacji. W przypadku gdy tylko część nie odpowiada przepisom kwalif. a na pozostałej części stan roślin jest dobry to kwalifikator może zakwalif. tylko tą część plantacji która odpowiada wymaganiom. Plantator zobowiązany jest wówczas do wykoszenia 2m pasa izolacyjnego pomiędzy obydwoma częściami i do oddzielnego zebrania planu z obu części pola.

Szczegółowa ocena plantacji:

1.jednostki kwalifik.

*dla określenia liczby roślin obcych gat. lub odmian roślin uprawnych stopnia porażenia patogenami i szkodnikami analizuje się szczegółowo nie wielkie powierzchnie kontrolne zw. jednostkami kwalifikacyjnymi

*dla plantacji na którym rośliny rosną w zwartym łanie jednostkę kwalifikacyjną stanowi 10m2

* jednostki kwalif. dla roślin uprawowych rzędowo jest to 100 kolejnych roślin w rzędzie lub po 50 roślin dwóch kolejnych rzędów. Liczba jednostek kwalif. zależy od wielkości ocenianej plantacji.

Przy ocenie upraw nasiennych w inspektach lub szklarniach nie wyznaczamy odpowiednich jednostek kwalif. gdyż oceniamy wszystkie rośliny a jedynie w celu obliczeń przyjmuje się tegoroczną jednostkę kwalif.za którą uważa się każde kolejne 50 roślin.

Obliczenie wad i stopnia kwalif.

Obliczenia te dotyczą 3 wad.

*rośliny obce

*rośliny chore

*szkodniki

kwalif. sadzonek roślin 2-letnich

kwalif.się je z reguły jesienią po ich wykop. gdzie sprawdzamy zgodność między liczbą sadzonek wg szacunku na plantacji a przygotowaniu na plantacji.

W przypadku kiedy do kwalif. zgłoszono znacznie więcej sadzonek niż wynikało to z szacunku całą partię sadzonek należ zdyskwalif. Jednostkę kwalif. stanowi tutaj 100sadzonek a liczba jednostek kwalif. zależy od wielkości partii i tak:

- z partii do 4 ton podnosi się o jednostkę kwalif.

- z partii od 4,1 do 10 ton -2 jedn. kwalif.

-z partii 10,1 ton- 2 jedn. kwalif. i dodatkowo po jednej jedn.na każde rozpoczęte 10 ton. Zanalizowane jednostki wydziela się sadzonkami innych odmian i sadzonki z wadami które następnie podlegają szczegółowej ocenie. Średnie liczby sadzonek z określonymi wadami porównuje się z wielkościami określonymi szczegółowymi przepisami a następnie kwalif. się ocenianą partię.

Plantacje roślin 2-letnich uprawiane systemem bezwysadkowym należy kwalif. w pierwszym roku uprawy w okresie poł. sierpnia do końca września, a w 2 roku uprawy od rozpoczęcia kwitnienia roślin do dojrzałości nasion roślin.

Do kwalif. polowej kwalifikator następujące dokumenty:

*protokół z lustracji plantacji kontrolowanej jednorazowo

*protokół z lustracji plantacji kontrolowanej 2 lub 3 krotnie

*świadectwo kwalif. polowej plantacji nasiennej.

Przykłady zastosowania przepisów kwalif:fasola: obowiązuje jedna lustracja w okresie od pełnego wykształcenia strąków do ich zasychania i dojrzewania nasion

Izolacja przestrzenna: od zasiewu innych odmian fasoli 100m

do zasiewu fasoli karłowej i innych odmian roślin gat. z rodziny motylkowych 2m

Czystość odmianowa: wyst. roślin innych odmian fasoli na jedn. kwalif.

-w elicie nie dopuszczalne

-w oryginale nie więcej niż 0.1 rośliny

-w pierwszym od siebie nie więcej niż 0.2 rośliny.

Czystość gat.: wyst. roślin innych gat. z rodziny motyl.

-w elicie nie dopuszczalne

-oryginale i pierwszym od siebie - plantacja powinna być wolna od innych gat. roślin motylkowych.

Zachwaszczenie- silne zachwaszczenie które nie pozwala na właściwy rozwój roślin uprawowych stanowi podstawę do dyskwalif. plantacji.

Choroby i szkodniki -wyst. rośliny porażone żółtą i zieloną moziką lub antraknozą w jedn. kwalif. nie może przekraczać 25 roślin. Wyst. stąkowca fasolowego jest nie dopuszczalne. silne porażenie fasoli przez inne choroby i szkodniki powodujące pogorszenie nasion fasoli stanowi podstawę do dyskwalif. plantacji.

Pobranie próbek nasion do badania:

Polega ona na wydzielaniu określone niewielkiej ilości materiału siewnego z partii nasion. Pobrana próbka musi być reprezentatywna tj. musi odpowiadać pod względem wszystkich cech jakości nasion partii z której została wydzielona. W przeciwnym przypadku wyniki oceny laboratoryjnej nie będą odpowiadały rzeczywistej jakości całej partii nasion aby tego uniknąć opracowano szczegółowe przepisy określające właściwy sposób postępowania przy udzielaniu próbek nasion.

Partia nasion jest określana ilość materiału siewnego określonego gat. i odmiany jednakowego pochodzenia wyrównanej jakości przedstawiona jednorazowo do odbioru i badań jednakowych opakowań lub luzem. Wielkość partii nie powinna być większa niż:

*20 ton dla roś. warzywnych o nasionach wielkości równej wielkości ziarniaka pszenicy lub większych.

*10 ton dla roś. warzywnych o nasionach mniejszych niż ziarniak pszenicy.

*3 ton dla roś. kwiaciarskich i zielarskich.

Jeżeli partia nasion jest większa od podanej to należy je podzielić na 2 lub więcej części określonych następnie jako samodzielne partie. Przed przystąpieniem do pobierania próby należy sprawdzić dokumentację partii porównać wielkość partii z szacunkiem zbioru wg protokołu kwalifik. polowej oraz sprawdzić jednolitość partii nasion.

O jednostkę partii nasion świadczyć mogą cechy tj.

- jednostkowa czystość

-barwa

-zapach

-wilgotność

-zdolność kiełkowania

Ocenie w pobranych próbkach z różnych miejsc partii nasion przechowywanych luzem lub z różnych worków. Dla orientacyjnego określenia czystości sprawdza się wzrokowo zawartości nasion danych gatunków oraz zanieczyszczeń organicznych i nieorganicznych.

W celu orientacyjnych wilgotności bierze się suchą ręką nasiona z różnych miejsc ściska się je w dłoni. Nasiona suche wymykają się pomiędzy palcami natomiast wilgotne nie wymykają się i wykazują pewną elastyczność a przy zgryzaniu są miękkie.

Rodzaje próbek:

*próbka pierwotna jest to część partii nasion pobrana jednorazowo z jednego miejsca partii luzem lub z jednego miejsca opakowania jednostkowego np. worka.

*próbka jednostkowa jest to próbka nasion składająca się z większych próbek pierwotnych pobranych z jednego opakowania jednostkowego.

*próbka ogólna jest to próbka nasion powstała przez połączenie wszystkich próbek pierwotnych lub jednostkowych pobranych z jednej partii nasion.

* próbka średnia jest to próbka nasion wydzielona z próbki ogólnej i reprezentuje ona właściwości całej partii nasion. Jej wielkość zależy od gat. nasion rodzaju badań jakie mogą być wykonane oraz od potrzebnej liczby próbek.

Komplet próbek stanowią co najmniej dwie próbki nasion wydzielone z tej samej próbki średniej z których jedna służy do określenia wartości siewnych a druga do oznaczenia wilgotności.

Próbobiorcy

Do pobrania próbek upoważnieni są tylko urzedowi i zakładowi próbobiorcy. Mogą nimi zostać osoby o wysokiej etyce zawodowej i posiadają przynajmniej podstawowe wiadomości z nasiennictwa. Są oni powołani przez okręgowe inspekcje Inspekcji Nasiennej po uprzednim odbyciu specjalnych kursów. Inspektoraty inspekcji nasiennej zaopatruje urzędowych próbobiorców w imienne legitymacje określające rejon ich działalności i zakres uprawy. Urzędowi próbobiorcy materiału siewnego I kategorii są uprawnieni do pobierania próbek wszelkiego materiału siewnego upoważnienia stacji oceny nasion. Także z tych partii które są przeznaczone na eksport jak i z partii importu. Natomiast urzędowi próbobiorcy II kategorii nie mogą pobierać prób z partii nasion przeznaczonych na eksport. Zakładowi próbobiorcy otrzymują upoważnienia zezwalające im na pobieranie próbek nasion tylko z określonych partii materiału siewnego na terenie zakładu w którym są zatrudnieni. Każdy próbobiorca otrzymuje z okręgowego inspektoratu urzędowe druki tj. nalepki na próbkę nasion i protokoły z pobrania próbek.2 pieczątki gumowe do tuszu i metalową do laku oraz próbobierze i w miarę potrzeby plombownicę.

Zasady pobierania próbek za partii materiału siewnego:

Po sprawdzeniu dokumentacji jednolitości partii rozpoczyna się pobieranie próbek wg następującej kolejności:

*pobieranie próbek pierwotnych, ewentualnie utworzenie próbek jednostkowych

*utworzenie próbki ogólnej przez połączenie wszystkich próbek pierwotnych lub jednostkowych i dokładnie jej wymieszanie.

*wydzielenie z próbki ogólnej próbki średniej. Liczba próbek średnich do poszczególnych badań jest zależna od rodzaju przewidywanych oznaczeń

*dla oznaczenia wartości siewne- w 2 lub więcej egzemplarzach

*dla oznaczenia wilgotności - 1 lub 2 egzemplarzach

*dla oznaczenia zdolności kiełkowania-1 lub 2 egzemplarze

jeden egzemplarz próbki do oznaczenia wartości siewnej pozostaje zawsze u dostawcy nasion a pozostałe próbki tylko na jego zlecenie.

Pobieranie próbek pierwotnych z partii nasion:

Masa partii(kg)	Licz.partii nasi.skł luzem
		warzywa	kwitnące
Do 50	<3	<5
51-500	<5	<10
501-3000	na każde 300kg 1 próbka ale nie<5	na...<15
3001-2(4)	na...<10	-

Liczba próbek pierwotnych w partii nasion w opakowaniach o masie >od 1 kg

Licz.opakowań partii	Licz.opak.z których należy pobrać pró.pierwotne
Do 5	Z wszystkich
6-30	Co 3 opa.ale nie <5
Ponad 30	Co 5 ale <10

Z każdego losowo wybranego opakowania należy pobrać po 3 próbki pierwotne.

Liczba próbek pierwotnych z partii nasion w opakowaniu o masie poniżej 1 kg

Licz.opak jednostko.w partii.	Licz.opak.jednostk. z których należy pobrać prób.pierwotne.
Do 15	5
16-25	7
26-63	8
64-150	9
15 i więcej	10

Jeżeli w partii jest mniej niż 5 opakowań jednostkowych to należy pobrać próbki ze wszystkich opakowań. Z każdego wybranego losowo opakowania jednostkowego pobieramy jedną próbkę pierwotną. Z nasion sypkich składowanych luzem pobiera się próbki próbobierzem laskowym z różnych miejsc a ich liczba zależy od wielkości partii.

Z nie sypkich składanych luzem pobiera się próbki ręcznie szufelką lub kubkiem z różnych miejsc. W dostarczonych workach lub innych opakowaniach o masie 1 kg lub większej pobiera się próbki z opakowań wybranych losowo z różnych miejsc i z różnych warstw. Opakowania o masie poniżej 25 kg z wyjątkiem nasion w torebkach o masie do 1 kg w zależności od wielkości partii wyznacza się losowo odpowiednią liczbę opakowań z każdego losowo wybranego opakowania zbiorowego pobiera się po 3 próbki pierwotne. Opakowanie o masie poniżej 1 kg w zależności od wielkości partii wyznacza się losowo odpowiednią liczbę opakowań jednostkowych z których pobiera się po 1 próbce pierwotnej.

Wydzielenie i pakowanie próbki średniej.

Próbkę średnią wydziela się z ogólnej próbki przez jednorazowe lub wielokrotne zmniejszenie jej do połowy za pomocą mechanicznego rozdzielania ręcznie lub przy użyciu tacy kratownicy przed pobraniem próbki średniej należy nasiona dokładnie wymieszać i przy zastosowaniu rozdzielacza mech. uzyskuje się wystarczającą jednolitość dopiero po 3 krotnym przepuszczeniu nasion przez rozdzielacz i każdorazowym połączeniu otrzymanej części. Dopiero w następnych kolejnościach próbkę należy dzielić na połowę i powtarzać tą czynność wiele razy aż otrzyma się odpowiednią wielkość próbki średniej. Przy zastosowaniu kratownicy próbkę miesza się najpierw 2-3 krotnie wysypując nasiona na kratownicę równomiernym ruchem wahadłowym najpierw w jednym kierunku następnie prostopadle do drugiego. Po wymieszaniu nasion przystępuje się do wydzielania próbki średniej przy czym po wysypaniu całej próbki ogólnej kratownice należy podnieść a pozostałe nasiona na niej wyrzucić. Połowę próbki ogólnej która pozostała na tacy zbiera się do naczynia i w razie potrzeby dalej zmniejsza się powtarzając dzielenie aż do uzyskania żądanej wielkości próbki średniej.

Bezpośredni po wydzieleniu próbki siewnej należy w niej przygotować próbki do poszczególnych badań. Przygotowanie próbki pakuje się w sposób wykluczający możliwość wysypania pomniejszonej albo częściowej lub całkowitej wymiany zawartości. Dlatego opakowania powinny być zaopatrzone w pieczęć lakową lub być zaplombowane.

Sposób pakowania próbek średnich zależy od ich przeznaczenia.

Próbki średnie przeznaczone do badania wartości siewnej a więc do oznaczania czystości nasion. Zdolności ich kiełkowania, zdrowotności, żywotności. Najczęściej pakujemy w woreczki płócienne lub torebki papierowe. Natomiast nasiona przeznaczone do badania wilgotności pakujemy w naczynia szklane lub pojemniki metalowe a niekiedy w woreczki foliowe wypełniając całkowicie ich poj. i szczelnie zamykając. Na opakowaniach należy na trwale przymocować nalepkę lub zawieszkę z następującymi danymi:

-nazwa gat. i odmiana

-stopień kwalif. polowej

-numer i wielkość partii nasion

-data pobrania próbki

-imię i nazwisko próbobiorcy. W przypadku próbek pobranych z nasion zaprawianych pestycydami należy dodatkowo próbkę umieścić w woreczku foliowym i opatrzyć w inf. Nasiona zaprawione + nazwa zaprawy. Jeżeli pobiera się próbkę w celu wystawienia świadectwa wg przepisów międzynarodowych to po pobraniu próbki cała partia nasion musi być zaplombowana. Przy pobieraniu sprawdza się protokół w którym oprócz danych zawartych na etykiecie wpisuje się dodatkowo liczbę próbek jakie zostały pobrane.

Wydzielanie próbek do analizy laboratoryjnej z próbki średniej.

W laboratorium z otrzymanej próbki średniej wydziela się próbkę laborat. która służy do oceny jakości nasion próbki, te rejestruje się i odnotowuje rodzaj badań jakie mają być wykonane. Okres pomiędzy otrzymaniem próbki średniej i wydzieleniem próbek laborat. a następnie ich zbadaniem. Powinno być możliwie jak najkrótsze aby ograniczyć do min zmiany jakościowe zachodzące w nasionach. Próbkę laborat. należy pobrać tak aby swoim składem odpowiadała dokładnie nadesłanej próbce średniej a tym samym całej partii nasion. Przy wydzielaniu próbki laborat. możemy zastosować jedną z następujących metod:

-rozdzielać mech. naczyńka rozstawiać losowo

-przepoławiać przy udziale kratownicy oraz przy pomocy rozdzielania nasion na krzyż.

Próbki laboratoryjne za pomocą rozdzielacza mech. można wydzielić ze wszystkich gat. nasion z wyjątkiem nasion nie sypkich. Otrzymaną próbkę średnią najpierw należy dokładnie wymieszać podobnie jak postępuje się przy próbkach ogólnych przepuszczając je 3 krotnie przez rozdzielacz. A następnie każdorazowo łączy się otrzymane 2 części próbki. Próbkę średnią rozdziela się oddzielając połowę próbki tak długo aż otrzymamy w jedne szufladzie rozdzielacza próbkę o żądanej wielkości. Naczyńka rozstawione losowo są szczególnie przydatne przy pobieraniu próbki nasion, dla których wymagana jest próbka laborat. o wielkości do 10 kg. Niestosuje się ich w przypadku nasion mało sypkich np. kapusta. Do wydzielania próbki potrzebne jest 8 naczyniek dostosowanych wielkością do danego gatunku nasion a ponadto taca lub arkusz sztywnego papieru z narysowanym kwadratem o pow. 10-12 razy większy niż suma pow. wielkość naczynia musi być tak dobrana aby próbka laborat. zmieściła się w 6 do 8 naczyniach. Nasiona po dokładnym wymieszaniu należy dosypywać bardzo starannie na pow. kwadratu z ustawionymi losowo naczyńkami najpierw w jednym kierunku a następnie prostopadle w drugim. Nasiona które wpadły do 6 naczyniek stanowią próbkę laborat. jeżeli próbka ta okazałaby się za mała to dosypujemy do niej nasiona z 7 naczyńka a jak zaistnieje potrzeba to i z 8. do pobierania próbek za pomocą kratownicy potrzebna jest taca z dostosowaną do niej kratownicą o przegródkach z jednakową wielkością z tym że co druga jest bez dna. Dobrze wymieszane nasiona rozsypujemy w dwóch prostopadle do siebie kierunkach tak aby pokryły równomiernie całą pow. kratownicy. Czynność tą powtarza się kilkakrotnie aż do otrzymania próbki o wymaganej wielkości. Przy dzieleniu nasion na krzyż próbkę średnią należy dokładnie wymieszać a następnie rozsypać równomiernie na odpowiedniej wielkości tacy. Grubość utworzonej warstwy nie powinna być większa niż 1cm. Następnie nasiona dzielimy na krzyż po przekątnej na 4 równe części. Połowę nasion tj. 2 przeciwległe części należy usunąć a resztę nasion zmieszać i ponowni uformować cienką warstwę i przepołowić ją na krzyż. Czynność tą należy powtórzyć aż otrzymamy próbkę laborat. o odpowiednie wielkości. Każda otrzymana próbka laborat. musi być następnie dokładnie związana. Dokładność ważenia jest zależna od masy próbki.

Wielkość prób. lab.(g)	Dokład. ważenia (g)
Do 0,5	0,0001
1-9	0,001
10-99	0,01
100-999	0,1
1000 i więcej	1

Laborat. ocena materiału siewnego odbywa się w trybie określonym obowiązującym w kraju przepisami opracowanymi wg zaleceń międzynarod. Związku oceny nasion {ISTA}. Do podstawowych czynności należą oznaczenie czystości nasion i zawar. zanieczyszczeń, oznaczenia wilgotności, zdolność kiełkowania.

W określonych przypadkach wykonuje się ponadto ocenę żywotności nasion różnymi metodami, ocenę wigoru oraz ocenę zdrowotności i tożsamości gatunkowej i odmianowej. Szczegółowe przepisy oceny nasion w Polsce są zawarte w normach państwowych i branżowych.

Próbki nasion które pozyskaliśmy do badań wartości siewnej roślin jednorocznych należy przechowywać co najmniej przez jeden rok od wykonania badania i wystawienia świadectwa oceny nasion. Dla roś. dwu- i wielo- letnich musimy przechowywać co najmniej przez dwa lata. Nie przechowujemy próbek przeznaczonych do oznaczania wilgotności.

Ocena organoleptyczna:

Ocenę wykonuje się jeszcze przed pobraniem próbki( charakter. pozwala ona na sprzedanie jednolitości próbki średniej oraz orientacyjne określanie nasion)przedstawia się ją na podstawie cech zew. takich jak: barwa połysk i zapach. Podczas tej oceny stwierdza się też występowanie szkodników oraz obecność nasion chorych. Całą próbkę do oznaczenia wartości siewnej należy obejrzeć przy rozproszonym świetle dziennym by określić barwę połysk i zapach. Barwa oraz połysk nasion może ulec zmianie na skutek nie właściwego ich przechowywania po zbiorze lub nie odpowiedniego suszenia a także na skutek zmian spowodowane przez drobnoustroje lub zestarzenie się nasion w wyniku długoterm. przechowywania. Domieszkiem nasion o innym zabarwieniu oznacza się następująco: próbkę o masie wg tabeli należy przebrać i wydzielić nasiona różniące się barwą lub połyskiem zwarzyć je i obliczyć procent. Zapach nasion bada się poprzez wąchanie próbki z bliska. Nasiona mają swoisty zapach dla danego gat. ale mogą mieć zapach wskazujący na procesy fermentacji lub zapach stęchlizny będący wynikiem zaatakowania nasion przez grzyby lub inne zapachy (np. zapach miodowy nasion pszenicy może świadczyć o obecności rozkruszka mącznego a zapach czosnku o obecności cebulek czosnku winnicowego). Niekiedy zapach nasion określamy na mokro zlewamy je wodą w naczyniu o poj. 250ml i temp. wody 60-70*c i po upływie 2-3min zlewamy wodę i dokonujemy zapachu z bliska. Jeżeli w materiale nasiennym stwierdzimy występ. szkodników wówczas całą próbkę należy przejrzeć szczegółowo i określić gat. szkodnika oraz pobrać ich liczebność. Przy występo. szk. wew. nasion(np. stronkowiec) wykonujemy dodatkowe oznaczenia zdrowotności nasion. Wyniki badań organoleptycznych wykazujemy wtedy na świadectwie oceny gdy nasiona wykazują niezgodność z wskazanymi normami.

Oznaczenie czystości wg polskiej normy :

Całą próbkę dzielimy na następujące składniki:

*nasiona czyste(cała)

*nasiona nie wykształcone(niewyrośnięte wyschnięte)

*nasiona uszkodzone mechanicznie(pęknięte zmiażdżone fragmenty nasion)

*nasiona w sposób widoczny uszkodzone przez owady

* nasiona w sposób widoczny uszkodzone przez grzyby

* nasiona w sposób widoczny uszkodzone przez gryzonie

*nasiona puste

*nasiona obce

*zanieczyszczenie badanego gat.(np. część owoców szypułki kwiatowe)

*zanieczyszczenie mineralne(np. piasek żwir).

Podane tutaj zasady wydzielania poszczególnych szkodników różnią się znacznie od zalecanych przez ISTA są jednak bardziej przydatne z praktycznego punktu widzenia. Przepisy ISTA zaleca wyróżnienie następujących gr. składników:

*nasiona czyste

*nasiona innych rośl.

*zanieczyszczenia

Po wydzieleniu poszczególnych grup szkod. określa się ich udział wagowy w stosunku do masy próbki laboratoryjnej.

Do nasion czystych zalicza się wszystkie nasiona badanego gat. lub odmiany odpowiadające następującym warunkom:

*nasiona zdrowe dojrzałe dobrze wykształcone i nie uszkodzone

*nasiona uszkodzone i połamane o ile ubytek masy nie przekracza poł. nasion i przy ocenie wielkości uszkodzenia lub ubytków nie należy nasion odwracać, nasiona rośl.z rodziny motylkowych i kapustowatych pozbawione okrywy nasiennej zaliczamy do zanieczyszczeń

*nasiona drobne pomarszczone i niedojrzałe lub porośnięte jeżeli możemy stwierdzić ich przynależność do badanego gat.

*owoce lub owocnie niezależnie od tego czy są puste czy pełne jeżeli brak nasion nie jest widoczny bez ich odwracania(np. owoce z rodz.astrowatych).

*nasiona chore z wyjątkiem nasion zmienionych w przetrwalniki oraz tworów powst wskutek porażenia przez nicienie.

*nagie ziarniaki traw

*owoce lub połówki owoców gat. z rodziny baldaszkowatych bez względu na to czy zawierają nasienie

*kłębki lub części kłębków buraka które powstały po przesiewaniu na sicie prostokątnym o wymiarach 20x30cm i szczelinach wielkości 2,5x2mm(nie przesiewamy nasion buraka ćwikłowego liściowego oraz odm. genetycznych jednonasiennych lub preparowanych nasion buraka cukrowego i pasternego)

*kilkuowocowe kłoski traw zawierające w kłosku co najmniej 1 ziarniak z tym że do nasion czystych zalicza się 4/5masy tych kłosków.

Do nasion innych roślin zalicza się nasiona wszystkich innych gat. i odmian roś. uprawnych poza gat. i odmianą badaną a także nasion chwastów. Wydzielenie nasion innych roś. powinny odpowiadać kryteriom ustalonym dla nasion czystych.

Zanieczyszczenie dzielimy najczęściej na 2 gr.:

1)organiczne- zalicza się do nich części nasion które mają struktury podobne do nasion połamanych i uszkodzonych mniejsze od połowy pierwotnej wielkości nasion z roś. motylko. kapustow. pozbawionych okrywy nasiennej oraz poj. plewy i plewki.

Wykonanie oznaczenia: próbkę laboratoryjną o wielkości określonej przepisami należy zważyć z podaną dokładnością. Nasiona wysypuje się w zależności od gat. na szorstką bibułkę lub gładką płytkę szklaną o barwie kontrastującej z barwą nasion. Nasiona duże badamy przez szczegółowe oglądanie gołym okiem a nasiona drobne przy użyciu lupy. Przesuwając nasiona pojedynczo lub wąskim strumieniem należy wydzielić poszczególne grupy a następnie umieścić je w oddzielnych naczyniach i zawartość z każdego naczynia ważymy z taką samą dokładnością z jaką była ważona próbka laboratoryjna potem powinniśmy przeprowadzić 2 powtórzenia a jako wynik końcowy podać średnią z tych dwóch powtórzeń.

Do obliczenia czystości nasion stosujemy najczęściej 2 wzory:

Cz= M-(Z1+Z2+Z3+..)/M x100

Gdzie:

Cz czystość nasion(%)

Z1-Z2 ilość zanieczyszczeń w poszczególnych grupach(g)

M masa próbek wziętych do analizy

X= m-(Z1=Z2)/m x100

Gdzie:

X czystość nasion(%)

m masa próbki laboratoryjnej

Z1 masa innych nasion roś. obcych(g)

Z2 masa zanieczyszczeń(g)

Oznaczenie liczby nasion roś. innych gat.

Poza oznaczeniem masy nasion innych roślin i masy zanieczyszczeń należy określić taką liczbę nasion innych gatunków zarówno uprawnych jak i chwastów. Badanie przeprowadza się na próbce laboratoryjnej o takiej samej wielkości jak była pobrana do oznaczenia się czystości; analiza ta polega na wydzieleniu i policzeniu wszystkich nasion należących do badanego gat. na świadectwie należy podać wówczas masę badanej próbki, nazwę gat., ogólną liczbę znalezionych nasion, podaje się również liczbę tych gat. których wyst. jest limitowane w normie dla badanego gat. nasion w przeliczeniu na 1kg.

Oznaczenia wilgotności:

Wilgotność nasion zależy od stopnia dojrzałości, warunków pogod. podczas zbiorów oraz warunków przechowywania. Na wilgotność przech. nasion wpływają także ich właściwości sorpcyjne. Nasiona posiadające jako mat. zapasowy skrobię odznaczają się największą zdolnością utrzymywania wody, nieco mniejszą zaś nasiona o dużej zawartości białka, a najmniejszą nasiona zawierające tłuszcze. Normy różnicują więc wilgotność nasion w zależności od rodzaju zawartych w nich sub. zapasowych np. wilgotność bogatych w białka nasion z rodziny motylkowych przeznaczonych do przechowywania nie może przekraczać 14-16% a posiadające tłuszcze nasiona z rodz. kapustnych 6-9%. Ustala się także normy gdyż nasiona o dużej wilgotności źle się przechowują łatwo ulegają infekcji grzybowych a zmożone wówczas oddychanie powoduje duże straty sub. zapasowych. Ponadto nasiona suche na ogół zachowują zdolność kiełkowania. Próbki nasion do oznaczenia wilgotności muszą być nadsyłane w fermentycznie zamkniętych opakowaniach wypełnionych w całości nasionami aby uniknąć zmiany wilgotności pomiędzy pobraniem próby a oznaczeniem wilgot. próby nasion o wysokiej wilgotności powinniśmy zbadać jak najszybciej ponieważ w takich nasionach nastę. duże straty sub. zapasowych na skutek oddychania. Zawsze przed otwarciem próbki należy doprowadzić do temp. otoczenia a następnie otworzyć wymieszać i pobrać próbkę laboratoryjną. Jeżeli w próbce lab. do oznaczania wilgotności wyst. zanieczyszczenia to należy je usunąć w przypadku dużych nasion z rodz. motylkowych i traw bezpośrednio przed odważeniem należy je ześrutować w śrutowniku wolno obrotowym. Podstawową metodą oznaczania wilgo. jest metodą suszarkową. W zależności od gat. i wilgo. nasion stosujemy najczęściej następujące warianty:

I)nasiona w większości gat. roś. o wilgo. nie przekraczającej 18% należy suszyć w 130*C(+/-3)przez 1h.

II)nasiona traw o wilgo. pow.18% i nasiona roś. z rodzaj. motylko. o wilgotności pow. 20%należy poddać wstępnemu suszeniu w temp. 130*C przez 10 min. lub dłużej tak aby wilgo. nasion po wstępnym suszeniu obniżyć do ok. 15%po czym nasiona należy ochłodzić ześrutować i suszyć przez 1h w temp. 130*C(+/-3*)

III)nasiona zawierające lotne sub. w takich gat. jak: cebula szczypiorek soja rzodkiewka kolendra lubczyk ogrodowy koper włoski papryka suszy się w temp. 105*C(+/- 2*) przez 5h.

Oznaczenie wilg. bez wstępnego suszenia wykonuje się z dokładnością do 1/1000g zawsze w 2 powtórzeniach. Z próbki nasion do oznaczenia wilg. wykonujemy 2 namaszki po ok. 5g nasion do 2 wytorowanych naczyń o śr. 50mm po czym szybko wstawiamy do nagrzanej (130 lub105*) suszarki odkładając na bok wieczka na czas suszenia. Liczy się od ponownego ustalenia temp. suszarki na wymaganym poziomie. Po wysuszeniu naczyńka przykrywamy umieszczamy w eksykatorze i po wystudzeniu ważymy. Wilgotność nasion w tym przypadku obliczamy wg wzoru:

W= a- b/a-c x 100

Gdzie:

W-wilgotność nasion(%)

a- masa naczy. z nasionami przed suszeniem(g)

b- masa naczy .z nasionami po wysuszeniu(g)

c-masa naczy.(g)

wyniki oznaczenia należy przedstawić jako średnia arytmetyczna z 2 powtórzeń z dokładnością do 1/10 %. Jeżeli różnice między powt. przekraczają 0,2% to należy analizę powt.

Oznaczenia wilgotności nasion ze wstępnym suszeniem:

Z próbki nasion odważamy 50g nasion z dokładnością 1/100g i umieszczamy w suszarce w temp.130*Cna 5-10 min. lub dłużej tak aby wilgotność nasion po wstępnym suszeniu wyniosła 15%. Po ostudzeniu próbkę ważymy a następnie śrutujemy ok. 20g podsuszonych nasion i przygotowujemy 2 nawożki po ok. 5g. Dokładność ważenia i dalsze postępowanie jest takie jak przy oznaczeniu wilgotności bez wstępnego suszenia. Wyniki wilgotności w tym przypadku oblicza się wg wzoru:

W= a1 x b1- a2 x b2/a1 x b1 x 100

Gdzie:

w- wilgotność nasion(%)

a1-masa próbki przed wstępnym susz.(g)

a2- masa próbki po wstępnym susz.(g)

b1-masa ześru. próbki przed suszeniem właściwym(g)

b2- masa ześru. próbki po suszeniem właściwym(g)

Szybkie oznaczenia wilgotności:

Stosuje się wówczas kiedy wystarcza mniej dokładne określenie wilg. przede wszystkim zastosowanie przy kontroli procesów suszenia nasion oraz podczas ich przechowywania. Najczęściej mają zastosowanie proste aparaty suszarkowe lub elektroniczne których zasada działania oparta jest na wykorzystaniu zjawiska przewodności elektrycznej.

Oznaczenie masy 1000 nasion:

Stanowi ona b. ważną cechę odmianową charakteryzującą jakość nasion chociaż może ona ulegać wahaniom pod wpływem warunków klimatycznych podczas wegetacji roś. między narodowe przepisy zalecają oznaczanie masy 1000 nasion w 8 powtórzeniach po 100 nasion niekiedy masę 1000 nasion możemy oznaczyć po uproszczonym polegającym na obliczeniu z próbki nasion czystych bez wyboru 500 nasion a następnie ich zważenie z dok. do 1/100g i otrzymany wynik mnożymy przez 2. masę 1000 nasion podajemy z następującą dok.:

* dla gat. o masie 1000 nasion do 10g z dok. do 1/100g a o masie pow.10g z dok. do 1/10g. Niekiedy masę 1000 nasion podaje się jako absolutną masę 1000 nasion.

Różnica polega na tym że 1. dotyczy nasion powietrzne suchych a absolutna masa określa masę nasion bezwodnych. Obliczenie absolutnej masy 1000 nasion przeprowadza się wg wzoru:

Ma= (100- W) x Mp/100

Gdzie:

Ma- masa nasion absolutnie suchych(g)

W- wilg. nasion(%)

Mp- masa nasion powietrznie suchych(g)

---