ROLA I ZNACZENIE ŻYWIENIA W PRODUKCJI
2 podstawowe elementy w efektywności produkcji:
-wartość biologiczna gatunków
-czynniki środowiskowe (warunki glebowe, pogodowe i warunki zoohigieniczne)
Elementy dotyczące żywienia:
-ustalenie potrzeb zwierząt na składniki pokarmowe
-ile potrzebują zwierzęta energii
-dopływ składników mineralnych i witamin
Żywienie powiązane jest z dziedzicznością. Jest związane z intensywnością wzrostu i rozwoju. Ma wpływ na zdrowie zwierząt.
TUCZNIK
-60% woda
-15% białko
-20-24% tłuszcz
-do ok.1% węglowodany
-2,5-3% zw. mineralne
KURA
-60% woda
-18% białko
-18-19% tłuszcz
-1% węglowodany
-3,5% zw. mineralne
CZŁOWIEK
-ok.60% woda
-18% białko
-18% tłuszcz
-1% węglowodany
-ponad 4,5% zw. mineralnych
LUCERNA
-75% woda
-4% białko
-do 1% tłuszcz
-ok. 4% zw. mineralnych
-16-18% węglowodany
Duża zawartość włókna obniża wartość pokarmową i strawność
PODZIAŁ SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH ZE WZGLĘDU NA PEŁNIONE FUNKCJE W ORGANIŹMIE:
1)Składniki energetyczne:
-węglowodany(skrobia, cukier, celuloza, hemiceluloza)
-tłuszcze
-białko występujące w nadmiarze
2)Składniki strukturalne
-składniki budulcowe:
*organiczne białko, aminokwasy egzogenne, kwasy egzogenne)
*nieorganiczne(woda, makro- i mikroelementy, ultramikroelementy)
-substancje biologiczno czynne( enzymy, hormony)
-substancje zawarte w pożywieniu(witaminy i składniki mineralne)
3)Składniki dodatkowe(ligniny, kutyna, woski, olejki eteryczne, barwniki, alkaloidy, glikozydy)
PROTEINY(BIAŁKA)- podstawowy składnik miękkich tkanek organizmu. Przerastają liczbowo u ludzi i zwierząt wszystkie składniki.
Charakter białkowy mają substancje biologicznie czynne:
-hormony
-enzymu
-wirusy
-ciała odpornościowe
Nie ma komórek zawierających dwa identyczne białka.
Podstawowym składnikiem substancji białkowych są aminokwasy. Wszystkie aminokwasy( oprócz glicyny) mają asymetryczny węgiel. Wszystkie aminokwasy łączą się wiązaniem peptydowym. Podczas trawienia, pod wpływem enzymów te wiązania się rozpadają.
Wszystkie białka ulegają hydrolizie pod wpływem kwasów, zasad lub enzymów.
Aminokwasy a także małe peptydy mogą być wchłaniane przez organizm. Wspólną cechą aminokwasów jest zawartość grupy kwasowej i aminowej. Formy D-α aminowe w paszach i u zwierząt nie występują.
Jeżeli organizm zwierzęcia wydziela odpowiednie enzymy, to niektóre aminokwasy w formie D mogą być wykorzystane ( np. u świń, szczurów). W przewodzie pokarmowym występuje ok. 26 aminokwasów i ok. 15 aminokwasów występujących rzadko.
PODZIAŁ AMINOKWASÓW:
1)alifatyczne
2)aromatyczne
3)heterocykliczne
-1 grupa aminowa i kwasowa np. glicyna, alanina, β- alanina, kwas α-amino-masłowy, norwalina, walina, norleucyna, izoleucyna
-1 grupa aminowa i 2 grupy kwasowe np. kwas asparginowy i glutaminowy
-proste aminokwasy z pojedynczym podstawieniem np. seryna, treonina, cysteina, cystyna, metionina
-aminokwasy z podstawieniem przez mostek np. arginina, cytrulina, lizyna, ornityna
-aminokwasy aromatyczne np. fenyloalanina, prolina, hydroksyprolina
PODZIAŁ AMINOKWASÓW W ZALEŻNOŚCI PD ICH SYNTEZY PRZEZ ORGANIZM ZWIERZĘCY:
-aminokwasy białkowe:
*aminokwasy niezbędne(egzogenne)-> nie są syntetyzowane w organizmie np. lizyna, arginina, metionina, treonina, tryptofan, fenyloalanina, lustydyna, izoleucyna, leucyna, walina
*aminokwasy względnie egzogenne syntetyzowane w organizmie( są syntetyzowane z aminokwasów egzogennych)-> cysteina, cystyna, tyrozyna, hydroksylizyna
*aminokwasy syntetyzowane w organizmie(endogenne)- wszystkie pozostałe aminokwasy
*aminokwasy syntetyzowane w organizmie, nie wchodzące w skład białek-> cytrulina, ornityna, kwas arginino-bursztynowy( są one czynne w cyklu przemian mocznikowych, biorą udział w biosyntezie mocznika)
LIZYNA- ciekawa budowa. Rodnikiem jest druga grupa aminowa, która wiąże się z grupami redukującymi. Grupa aminowa może reagować z asparaginą, z kwasem glutaminowym. Jest pierwszym aminokwasem limitującym wartość biologiczną białka.
HYDROKSYLIZYNA- pochodna lizyny. Powstaje w wyniku utlenienia lizyny w obecności wit.C.
METIONINA- łącznie z cysteiną tworzą grupę aminokwasów siarkowych
CYSTEINA- powstaje w reakcji przeniesienia siarki z metioniny na serynę-> REAKCJA TRANSFULFURYLACJI. Ta reakcja wymaga dużo energii
CYSTYNA- połączenie 2 cząsteczek cysteiny, po redukcji SH. Zawartość w paszach jest różna.
TERONINA- hydroksyaminokwas ( tak jak seryna). Jest źródłem aldehydu kwasu pirogronowego. Jest niezbędna w syntezie białka.
TRYPTOFAN- jest prekursorem wit.PP, kwasu nikotynowego, hormonów: seratoniny i melatoniny. Na skutek przemian w treści jelita grubego z tryptofanu pochodzi indol i katol. Pochodna indolu tzw. indykan przechodzi do moczu i potu.
FENYLOALANINA- jest prekursoerem tyrozyny, a poprzez tyrozynę jest prekursorem adrenaliny i noradrenaliny.
HISTYDYNA- budowa heterocykliczna, ma charakter zasadowy. Z niej powstaje histamina w wyniku procesów dekarboksylacji.
ARGININA- najbardziej zasadowy aminokwas, zawiera najwięcej azotu. Jest głównym prekursorem mocznika i ornityny. Dużo argininy zawierają nasiona roślin motylkowych i strączkowych. Główny dostarczyciel związków zapasowych azotu.
Jeśli w organizmie brakuje choćby jednego aminokwasu egzogennego to ustaje synteza białka.
WAROŚCI BIOLOGICZNE NIEKTÓRYCH PASZ:
-jajo kurze 95 pkt
-mleko 92 pkt
-mączka rybna 76-90 pkt
-ryż 70 pkt
-pszenica 67 pkt
-owies 66 pkt
-fasola 35-36 pkt
-mięso 74-77 pkt
-soja 75 pkt
-ziemniaki 71 pkt
-orzechy 60 pkt
-groch 45-48 pkt
Białko hipotetyczne- zawiera aminokwasy w proporcjach optymalnych dla organizmu-> BIAŁKO IDEALNE
Białka proste- w tej grupie wyróżniamy podgrupy:
-białka strukturalne- wchodzą w skład celulozy, węglowodanów, tkanki kostnej, chrzęstnej, włosów, kopyt. Są to takie białka jak: żelatyna, kreatonina
-białka globularne(sferoproteiny):
*protoaminy- białka proste zbudowane na zasadzie polipeptydów. Występują w gruczołach płciowych
*histony- zawierają głównie aminokwasy zasadowe. Występują w narządach wewnętrznych
*gliadyny- substancje białka bielma ziarna zbóż. Bogate w aminokwasy egzogenne. Występują w zbożach kukurydzy
*gluteiny- występują w ziarnach zbóż. Są składnikiem bielma ziarna zbóż
*alguminy- grupa białek zwierzęcych, zawierają dużo aminokwasów siarkowych
*globuliny- występują u zwierząt i w roślinach
-białka złożone- w tej grupie możemy wymienić
*nukleoproteidy- występują w jądrach komórkowych, w wirusach. Nukleotydy wchodzą w skład ATP.
ZWIĄZKI AZOTOWE NIEBIAŁKOWE:
-składniki białka(wolne aminokwasy, kwasy nukleinowe)
-amidy kwasowe
-sole nieorganiczne amonowe( azotany)
-zasady organiczne i ich związki
ALKALOIDY- są niebezpieczne dla zwierząt. Podobnie glikozydy.
WĘGLOWODANY- Zbudowanie są z węgla, wodoru i azotu. Substancje zapasowe, energetyczne, funkcje podporowe. Duża grupa, którą można podzielić na kilka grup.
1)MONOSACHARYDY
2)OLIGOSACHARYDY
Ad.1
TRIOZY-> rzadko występują w stanie wolnym w przyrodzie. Nie mają większego znaczenia
TETROZY-> powstają z przekształcenia heksoz
PENTOZY-> D-ryboza, 2-D-oksy-D-ryboza. Ryboza łączy się z zasadami pirymidowymi i purynowymi, wchodzi również w skład kw. D-oksyrybonukleinowego. Wchodzi również w skład witamin.
HEKSOZY-> najczęściej występują w paszach. Podstawowym przedstawicielem jest: GLUKOZA-> występuje w stanie wolnym w owocach, warzywach. Występuje w osoczu krwi. Jest ważna w przemianach wewnątrzkomórkowych. Jest nosnikiem energii, ważnym substratem wit. C. Poziom glukozy od 0,06% ( u przeżuwaczy)- 0,18%(zwierząta monogastryczne)
FRUKTOZA-> występuje w miodzie, właściwości podobne do glukozy, ale jest od niej słodsza
Ad2.
-dwucukry( składają się z dwóch heksoz, są rozpuszczalne w wodzie)
*sacharoza
*laktoza
*maltoza
-trójcukry
*rafinoza
-czterocukry
*stachioza
SACHAROZA-> występuje w wielu roślinach( trzcina cukrowa, buraki cukrowe). Bardzo łatwo ulega hydrolizie.
Cukier inwertowany- jednakowa część glukozy i fruktozy. Występuje w miodzie.
LAKTOZA-> składa się z cząsteczki glukozy i galaktozy. W mleku krowim jest ok. 5% laktozy. Jest to 1/3 suchej masy mleka. Nie jest bardzo słodka. Wolna fermentacja w żołądku. Powoduje odczyn lekko kwaśny w żołądku. Bardzo łatwo wchłania się przez ściany jelita. Obecność laktozy podwyższa wchłanianie wapnia i fosforanu
WIELOCUKROWCE- cukry złożone z wielu cząstek cukrów prostych:
1)homoglikany- zbudowane z cząstek jednego cukrowca. Zaliczamy tutaj: arabiniany, ksylany, glukany, fruktany, galaktany, maniany, glukozoaminy. Najważniejszą grupą są glukany, do których zaliczamy: skrobię, dekstryny, celulozę, glukogen, β- glukany, fruktany
SKROBIA- główny wielocukier zapasowy. Magazynowany w nasionach, korzeniach i kłębach. Zbudowana z długich łańcuchów cząsteczek glukozy i silnie rozbudowanych. Drugi składnik to amylopektyna o bardzo rozgałęzionych łańcuchach. Łatwo się rozkłada pod działaniem różnych odczynników: kwasów i enzymów
2)heteroglikany
TŁUSZCZE- zw. roślinne i zwierzęce. Rozpuszczają się w rozpuszczalnikach a nie w wodzie. Po ekstrakcji dają mieszaninę substancji-> tłuszcz surowy.
TŁUSZCZOWCE:
-tłuszcze właściwe (glicerolowe)
-tłuszcze złożone ( nieglicerolowe)
Zbudowane są z węgla 77%, tlenu 11%, wodoru 12%
TŁUSZCZE PROSTE:
-tłuszcze właściwe- estry kw. Tłuszczowych i alkoholi ( kw. tłuszczowe: palmitynowy, oleinowy)
-woski(wyższych alkoholi i wyższych kw. tłuszczowych: palmitynowy, stearynowy, oleinowy, alkohol decylowy, alkohol oktadecylowy)
-estry choresterolu- zbudowane z kw. tłuszczowych i sterolu:
*estry wit. A (w postaci kw. palmitynowego i stearynowego)
*estry wit. E (cukry proste)
Pochodne tłuszczowców:
-kw. tłuszczowe
-fosfolipidy glicerylowe
-kwasy fofatydowe
-lecytyny
-plazmogeny
-fosfolipidy inozytydowe
ZWIĄZKI NIEGLICEROLOWE:
SFINGOMIELINY-> związki tłuszczopodobne, mają w budowie kw. fosforowy
CERYBROZYDY-> zamiast kw. fosforowego mają cukier
SULFOLIPIDY-> połączenia, które zawierają kw. siarkowy
GANGLIOZYDY-> zawierają kwas neuroaminowy
LIPIDY IZOPROPENOWE-> sterydy, karotenoidy, prostaglandyny
Cechy tłuszczów:
-szybko się utleniają- mogą tworzyć bardzo niekorzystne tlenki i nadtlenki
-liczba zmydlania
-liczba jodowa
-nazwy tłuszczowców używane są dla wszystkich trójglicerydów
-nazwy olejów stosuje się tylko w kwalifikacji przemysłowej, odnosi się do olejów płynnych w temp.20st.C
-są bezbarwne, ale niektóre zawierają pigmenty
-masło jest jedynym tłuszczem zwierzęcym, który zawiera kwas masłowy i wszystkie niższe kwasy tłuszczowe
KWASY TŁUSZCZOWE- zw. o budowie alifatycznej. W miarę zwiększania się atomów węgla, maleje punkt topliwości, zwiększa się lotność. Rozpuszczają się dobrze w zasadach, nie rozpuszczają się w wodzie.
Kwasy tłuszczowe dzielimy na:
-kwasy nasycone(CN-H2-NO2)-> punkt topnienia wzrasta w miarę wzrostu szeregu homologicznego:
*kw. stearynowy-70 st. C
*kw. kaprylowy- ma 8 atomów węgla, topi się przy 16 st. C
*kw. masłowy, kw. kapronowy- są płynne, mają 6 atomów węgla
*kw. laurynowy- 18 at. Węgla
*kw. kaprynowy- 19 at. Węgla
*kw. mirystynowy- 14 at. Węgla
*kw. arachidowy - 20 at.węgla
Wszystkie, które mają do 10 at. węgla są kwasami lotnymi.
-kwasy nienasycone-> mają więcej niż jedno podwójne wiązanie, mają niższy punkt topnienia, łatwiej wchodzą w reakcję, im więcej ma kwas wiązań podwójnych, tym jest mniejsza temperatura topnienia, mogą występować w różnej formie homologicznej ( cis i trans):
*kw. oleinowy - 18 at. Węgla, 1 podwójne wiązanie, płynny w temp.14-15 st. C
*kw. linolowy- 18 at. Węgla, 2 podwójne wiązania, płynny przy temp.-5 st. C
*kw. erulowy- 22 at. Węgla, 1 podwójne wiązanie
*kw. linolenowy- 18 at. Węgla, 3 podwójne wiązania
*kw. arachidonowy- 20 at. węgla, 4 podwójne wiązania, płynny w temp. -49 st. C
STEROLE-rozpowszechnione w świecie roślinnym i zwierzęcym ( w tkance nerwowej)
*ulegają zmydleniu
*hormony płciowe, kwasy nadnercza, wit. D
*fitosterole- w roślinach
*zoosterole- u zwierząt
*zymosterole- bakterie, pierwotniaki
CHORESTEROL- 27 at.węgla, występuje w komórkach i we krwi, gdzie bierze udział w przenoszeniu tłuszczów. Nie jest składnikiem egzogennym, powstaje z kw.octowego
CEREBROZYDY- są w tkance nerwowej
FOSFATYDY- rozpuszczają się w acetonie
HOLINA- bardzo ważna funkcja w układzie pokarmowym
WOSKI- są rozpowszechnione w świecie roślinnym( na liściach, na owocach), są `'płaszczem ochronnym” przy procesie dojrzewania
KAROTENOIDY- budowa pierścieniowa- 3 formy(α, β, γ)
β-karoten- ma 3 pierścienie β-jonowe. Proces wydajności karotenu do wit. A-40%. Zawartość β-karotenu zmienia się w roślinach, jest to cecha gatunkowa. Dużo karotenu jest w roślinach motylkowych. Największa zawartość karotenu jest w okresie wiosny i jesieni (zależy od formy rozwojowej-okres kwitnienia, kłoszenia)
Tłuszcz może być stosowany jako dodatek energii do dawek deficytowych w energię. Największą zawartość energii:
-olej roślinny 36 MJ
-smalec zwierzęcy 35 MJ
-łój wołowy 33 MJ
-smalec świński 29 MJ
TRAWIENIE
Przewód pokarmowy:
-część przednia- jama ustna, gardziel, przełyk, żołądek. U monogastrycznych żołądek prosty, u przeżuwaczy wielokomorowy-żwacz, czepiec, księgi, trawieniec(odpowiednik żołądka u monogastrycznych)
-część środkowa- jelito cienkie z odcinkami dwunastnicy, jelito czcze, jelito.....
-część końcowa- jelito grube, ślepe, okrężnice, jelito proste
Temperatura optymalna ok. 37 st. C
Enzymy:
-rozkładające białka
-rozkładające tłuszcze
-rozkładające węglowodany
Enzymy zbudowane z białek prostych
Enzymy zbudowane z białek złożonych( apoenzym +koenzym)
Cechy enzymów:
-są wrażliwe na wysokie temperatury
-przy wyższych temperaturach ich aktywność maleje
-wrażliwość na stężenie jonów wodorowych
-specyfika działania- każdy działa na określony substrat
-reagowanie na inhibitory
-część enzymów występuje w formie nieaktywnej( proenzym lub zymogen) i pod wpływem innych enzymów stają się aktywne
Wszystkie enzymy należą do grupy hydrolaz. Katalizują procesy hydrolityczne.
Enzymy biorące udział w przemianach: peptydaza peptydowa, glikozydaza, enzymy estrowe
-endopeptydazy ( pepsyna, trypsyna)
-egzopeptydazy( karboksypeptydazy A i B)
-nukleazy
-hydrolazy glikozydowe( amylaza)
-hydralazy estrowe( katalizują, rozbijają wiązania między kwasami tłuszczowymi)
TRAWIENIE- obejmuje procesy mechaniczne i chemiczne
-mechaniczne- rozdrabnianie, połykanie, przemieszczanie pokarmu w przewodzie pokarmowym.
*rozdrabnianie- przemieszanie pokarmu ze ślina, ułatwia połykanie. Zwiększa się powierzchnia pokarmu, a po powoduje większe przełożenie się enzymu.
Na wydzielanie śliny ma wpływ forma fizyczna paszy, co jest widoczne u przeżuwaczy:
*bydło- ponad 200 kg śliny na dzień
*owca- ponad 15 kg śliny na dzień
*świnia- 10-17 kg śliny na dzień
-chemiczne- procesy rozkładu enzymatycznego:
*w żołądku wydzielana pepsyna
*do śliny wydzielana amylaza
*miejsca trawienia enzymatycznego- dwunastnica, jelito czcze
*procesy bakteryjne- ważne procesy zachodzące w żwaczu, jelicie grubym. Enzymy wydzielane przez pierwotniaki
TRAWIENIE U PRZEŻUWACZY- żołądek 4 komorowy:
*w żwaczu gromadzi się...........
*w czepcu- regulacja ruchem masy pokarmowej
*księgi- odcedzenie masy pokarmowej, wchłanianie wody, lotnych kwasów tłuszczowych(LKT)
*trawieniec- proces trawienia enzymatycznego, są soki trawienne
TRAWIENIE BIAŁEK U MONOGASTRYCZNYCH
Polega na jego rozkładzie hydrolitycznym do wolnych kw. aminowych przez enzymy proteolityczne znajdujące się w przewodzie pokarmowym. Pepsyna żołądka dobrze rozkłada miozynę ,miogen, albuminy i globuliny a źle białka strukturalne. W jelitach cienkich na peptydy działają trypsyna chymotrypsyna i petydazy rozkładając je na kw. aminowe i na najprostsze peptydy. W żołądku pod działaniem enzymów proteolitycznych lub kw. solnego rozkładane są nukleoproteidy. Następuje oddzielenie od części białkowej gruoy prostetycznej. Powstałe kw.nukleinowe trawione są przez stopniowy rozpad pod działaniem nukleaz ,ulegają depolimeryzacji.
TRAWIENIE BIAŁEK U PRZEŻUWACZY
Mikroorganizmy żwacza rozkładają znaczną część białka i związków azotowych niebiałkowych głównie do amoniaku. Równocześnie zachodzi synteza białka przeznaczonego do budowy komórek bakterii i pierwotniaków. Białko w żwaczu rozkłada się pod działaniem enzymów wytwarzanych przez mikroorganizmy. Rozkład przebiega przez polipeptydy, peptydy ,kw.aminowe, od których oddziela się amoniak w wyniku dezaminacji. Reszta daje ATP ,lotne kw. tłuszczowe i gazy. Z powodu warunków beztlenowych beztlenowych żwaczu przy dezaminacji aminokwasów nie powstają ketokwas i hydroksykwasy lecz zredukowane kw. tłuszczowe. Szybki rozpad białka nie jest korzystny dla zwierząt gdyż powoduje gwałtowne nagromadzenie się dużej ilości amoniaku którego mikroorganizmy nie są w stanie przerobić na własne białko.
TRAWIENIE WĘGLOWODANÓW
Węglowodany występujące w paszy można podzielić na 2 grupy. Pierwsza to węglowodany spełniające rolę związków zapasowych w roślinach. Trawione są one i wchłaniane przez zwierzęta w stosunkowo dużym procencie a rozkładane przez enzymy wydzielane w sokach trawiennych. Druga grupa to węglowodany tworzące elementy strukturalne rośliny(włókno).Zwierzęta wyższe nie mają enzymów, które by rozkładały je na związki prostsze, strawność ich jest mała. Są one rozkładane przez mikroorganizmy. Najlepiej trawią włókno przeżuwacze
TRAWIENIE WĘGLOWODANÓW U MONOGASTRYCZNYCH
Enzymy trawiące znajdują się w sokach trawiennych. W ślinie występuje amylaza ale w ilościach tak małych że jej rola jest znikoma. Właściwe trawienie rozpoczyna się w dwunastnicy pod wpływem amylazy trzustkowej rozkładającej skrobię na dekstryny i maltozę oraz α-glukozydazy rozkładającej maltozę na glukozę. WydzielajĄ się również enzymy rozkładające dwucukry β-fruktofuranozydaza, α-glukozydaza. Końcowym produktem rozpadu jest przeważnie glukoza. Prędkość wchłaniania łączy się z prędkością z jaką cukry ulegają fosforyzacji
TRAWIENIE WĘGLOWODANÓW U PRZEŻUWACZY
Związane jest z obecnością bakterii i pierwotniaków które wykorzystują je w dwojaki sposób: do budowy własnych komórek i jako źródło energii. Cukry ulegają fermentacji w wyniku której powstają kw. octowy 70%, kw. propionowy do 20%, kwas masłowy 13%, kwas walerianowy ok.7% ,które następnie ulegają dalszym przemianom dając lotne kw. tłuszczowe. Kw. octowy i propionowy konkurują ze sobą. Więcej kw. octowego jest wtedy gdy jest więcej włókna (słoma, siano). Jeśli jest więcej pasz treściwych to zwiększa się ilość kw. propionowego. Optymalny stosunek kw. octowego do propionowego to 2,2-3:1. Kwas octowy przechodzi przez wątrobę prawie nie zmieniony, propionowy jest przerabiany na glikogen. Kwas masłowy przerabiany na acetylo-koenzym A. Najwyższą wartość energetyczną ma kwas propionowy. Powstają również znaczne ilości gazów szczególnie CO2 i CH4.Na przykład: celuloza rozpad jej zachodzi w żwaczu pod działaniem bakterii żwacza i produktem rozpadu są: kw.octowy, propionowy i metan. Prędkość rozpadu i strawność zależy od chemicznego składu włókna. Łatwiej od celulozy rozkładane są hemicelulozy a zwłaszcza pentozany i pektyny.
TRAWIENIE TŁUSZCZÓW U MONOGASTRYCZNYCH
W jamie ustnej nie są trawione tłuszcze ze względu na brak lipazy. W żołądku wprawdzie jest lipaza lecz działanie jej jest bardzo słabe i może rozkładać tłuszcze wcześniej emulgowane np. tłuszcz mleka. Na ten tłuszcz działają fermenty i rozkładają go na glicerol i wolne kw. tłuszczowe. Pozostałe przechodzą do dwunastnicy. Kwas solny z żołądka zostaje zneutralizowany węglanami wydzielanymi w soku trzustkowym i jelitowym. Kwasy mogą obniżać napięcie powierzchniowe ciał nierozpuszczalnych w wodzie a działając na kuleczki tłuszczu powodują ich rozdrobnienie. Po emulgowaniu lipaza rozkłada tłuszcze na glicerol i kw.tłuszczowe które łączą się z kw. żółciowymi i tworzą kw. choleinowe. W ściankach jelit kw. tłuszczowe i glicerol łączą się z kw. fosforowym, tworząc lecytyny a następnie tłuszcze neutralne. Dalej przechodzi do krwi a tam działa lipaza proteinowa.
TRAWIENIE TŁUSZCZÓW U PRZEŻUWACZY
Spożywają stosunkowo mało tłuszczu w paszach. Tłuszcz dostający się do żwacza podlega lipolizie i hydratacji. W procesie lipolizy następuje rozpad tłuszczów na wolne kw. tłuszczowe i glicerol. Uwolnione kw. podlegają uwodorowieniu na skutek czego zmniejsza się ilość kwasów nienasyconych i maleje liczba jodowa tłuszczu. Gromadzi się dużo kw. stearynowego który powstaje przy hydratacji kwasów: linolowego, linolenowego i oleinowego. Do trawieńca przechodzą tłuszcze składające się z wolnych nasyconych kwasów i strukturalnych lipidów mikroorganizmów. ulegają tu nieznacznym zmianom a trawienie ich przebiega w dwunastnicy i jelitach cienkich
ENERGIA
Ketoza- choroba, na którą narażone są krowy o wysokiej mlecznej wydajności. U tych krów powstają ciała ketonowe, powodujące różne dysfunkcje metaboliczne. Jest to związane z niską podażą energii w dawkach pokarmowych. Istnieje obowiązek dokładania energii w postaci śrut zbożowych, suszonych wysłodków. Czynnikiem ketogennym są złej jakości kiszonki.
Wszystkie składniki organiczne poza popiołem są źródłem energii. Najwyższa kaloryczność ma tłuszcz, dalej węglowodany. Najniższą ma białko.
Różnica w energii brutto pomiędzy składnikami organicznymi jest duża, między paszami jest mniejsza.
EB-------- całkowita energia zawarta w paszy, określa się ją na skutek spalania paszy w określonych warunkach. Można ją wyliczyć z równań regresji, które uwzględniają: surowe włókno, tłuszcz, białko, związki bez-N wyciągowe
1)Określenie potrzeb zwierząt na energię
2)Określenie wartości energetycznej poszczególnych pasz
Energia potrzebna dla zwierzęcia idzie na potrzeby bytowe, na rozrywanie wiązań, na produkcję. Nie cała energia brutto zawarta w paszy jest przez zwierzę wykorzystywana ( straty energii w kale).
Jeżeli od energii brutto(EB) odejmiemy straty energii w kale to mamy energię strawną (ES)
Energia metaboliczna jest podstawą wyznaczania różnych jednostek. Istnieją pewne straty EM.
Jeśli od EM odejmiemy specyficzno-dynamiczne straty ciepła to możemy obliczyć energię netto (EN)-> jest to energia zawarta w ilości tkanki mlecznej, w tłuszczu, w mleku itd. Jest to energia zawarta w produkcie zwierzęcym.
OGRANICZENIE STRAT ENERGII:
-nie stosuje się dużej ilości siana
-wydajność EN z EM jest bardzo ważna. Od kilku do kilkunastu %
-wykorzystanie EN zależy od gatunku i użytkowania zwierząt
-na poziom wykorzystania energii wpływają warunki zewnętrzne, złe zbilansowanie pasz, dawek dobowych
MIKROELEMENTY
WAPŃ Ca2+-> w kościach 80-90%,występuje w połączeniach z fosforem
-jest niezbędny do normalnego wzrostu
-konieczny do normalnego krzepnięcia krwi
-prawidłowa praca serca
-ma wpływ na aktywację enzymu fosfatazy
-reguluje rozpad ATP
Niedobór-powoduje, ze dochodzi do krzywicy
FOSFOR-> składnik kości, zębów, aktywuje wiele enzymów, ma szeroki zakres działania, kwasy fosforowe są ważnym nośnikiem energii, występuje we krwi. Zawartość w paszach jest różna
Niedobór- krzywica, zahamowanie wzrostu, spadek masy ciała, i kur spadek nieśności.
MAGNEZ-> ok. 70% znajduje się w tkance kostnej. Aktywuje fosfatazę alkaliczną, argininę. Niezbędny do prawidłowej pobudliwości nerwowej.
Niedobór- dochodzi do dysfunkcji nerwowych. Brak magnezu powoduje tężyczkę pastwiskową( podajemy wtedy magnez w postaci MgO)
SÓD-> funkcja regulatorów fizycznych, ciśnienia osmotycznego, stosunek kwasów do zasad, wymiana wody
Niedobór- brak apetytu, zahamowanie wzrostu, zmniejsza się wchłanianie białek
POTAS-> potasu jest dużo, funkcje podobne do sodu, jest składnikiem wszystkich tkanek zwierzęcych, w kiszonkach występuje często w nadmiarze. Reguluje ciśnienie osmotyczne, jest aktywatorem enzymów związanych z przemianą węglowodanów i tłuszczów
CHLOR-> zawartość między 0,12-0,18 %, występuje w związkach mineralno-związanych. Dużo jest w nerkach, skórze. Jest głównym regulatorem ciśnienia osmotycznego. Występuje w postaci soli (NaCl).
Niedobór- występuje rzadko
SIARKA-> występuje w połączeniach organicznych (aminokwasy); pióra, włosy, kopyta, rogi
Niedobór- ma wpływ na przemiany, na prawidłowy rozwój bakterii
ŻELAZO-> jest go niewiele w organizmie ok.0,03%. Magazynowane w śledzionie i nerkach. Podstawowy składnik hemoglobiny
Niedobór- niedobarwliwość krwi, biegunki, nerwowość, obniża odporność na infekcje
MIEDŹ-> niewiele jest miedzi, w paszach zawartość jest różna( w śrutach ekstrakcyjnych jest miedź).Miedź obniża wchłanianie żelaza, zmniejsza jego wykorzystanie
Niedobór- występuje wtedy, gdy zwierzęta utrzymywane są na paszach objętościowych, gospodarskich; niedokrwistość, zahamowanie wzrostu, nieprawidłowy rozwój okrywy włosowej.
CYNK-> więcej potrzebują go zwierzęta młode niż starsze. Łatwo można go wypłukać z organizmu. Jest w wątrobie, kościach, śledzionie. Aktywuje wiele enzymów.
Niedobór- zahamowanie prawidłowego rozwoju kości, włosów, piór
MANGAN-> występuje w tkankach miękkich, narządach, kościach, wątrobie, nerkach, trzustce. Jest aktywatorem enzymów odpowiedzialnych za przemiany cukrowe, tłuszczów.
Niedobór- u drobiu wywołuje perozę (wydłużenie stawu skokowego, zaczyna ześlizgiwać się ścięgno).
KOBALT-> niezbędny do prawidłowego syntetyzowania wit.B12( nie ma tej wit. w paszach)
Niedobór- występuje w niedoborze u przeżuwaczy-jest to związane z przemianami w żwaczu. Jeśli spada drastycznie poziom kobaltu to automatycznie ustaje synteza wit.B12
JOD-> składnik tyroksyny( hormon tarczycy). Ma powinowactwo z układem rozrodczym. Niedobór może powodować poronienia
SELEM-> pierwiastek XXI w. współdziala z wit. E. Mikroelement młodości, dzielności. Przeciwutleniacz tłuszczu. Przyśpiesza rozkład nadtlenków. Chroni komórki naczyń włosowatych przed degradacją.
Niedobór- brak selemu prowadzi do degradacji trzustki, wychudzenie, zły stan fizyczny zwierząt, degradacja mięśni.
WITAMINY spełniają swoista funkcję bioregulacyjną w organizmie zwierzęcym, są niezbędne do prawidłowego przebiegu funkcji życiowych. U przeżuwaczy witaminy rozpuszczalne w H20 tworzone są przez mikroorg żwacza. Jedną z cech fiz rozróżniającą wit jest ich rozpuszczalność. Wyróżnia się wit LIPOFILNE A,D,E,K (rozpuszczalne w tłuszczach i wit HYDROFILNE: zespół wit B, wit C, rozpuszczalne w h2O - w środowiskach polarnych. Istotnymi właściwościami wit, które warunkują ich stosowanie w praktycznym żywieniu jest wrażliwość na różne czynniki środowiskowe, głownie na temp, utlenianie, pH, działanie światła zwłaszcza zaś na promienie UV.
Działanie wit - wit lipofilne są w znacznej mierze gromadzone w tkankach miąższowych, głownie w wątrobie, ale także w narządach rodnych, nerkach gruczołach mlekowych. Zdolność gromadzenia rezerw mają gł AiD. Wit hydrofilne nie są gromadzone w formie rezerw, uczestniczą bezpośrednio w przemianach kom, same ulegają przemianom a produkty tych przemian są wydalane. W zależności od sposobu działania można wyodrębnić dwie gr; HORMONOWITAMINY do których należą wit lipofilne działające na polu aktywności hormonów, oraz ENZYMOWITAMINY do których należą wit hydrofilne, włączanie do systemów przemian enzymatycznych w org. Niedobór wit w org prowadzi wstępnie do HIPOWITAMIONZY a pogłębiający się stan do AWITAMINOZY, awitaminoza objawia się symptomami charakterystycznymi dla każdej wit np., krzywicy u młodych org przy braku i niedoborze wit D, wybroczynami krwawymi u indyków przy braku wit K, anemia przy niedoborze wit B12.
WIT A wyst w produktach zwierzęcych, głównie w wątrobie, mleku, tłuszczach rybnych, żółtkach jaj, mączkach zwierzęcych. Wit A bierze udział w procesach proteinogenezy, w syntezie i uaktywnianiu hormonów sreroidowych, w regulacji funkcji wzrostu, widzenia i regeneracji nabłonków, stymuluje procesy syntezy białek, wpływa znacząco na odbudowę pęcherzyków mlecznych gruczołu mlekowego, przygotowując narząd do laktacji, jest czynnikiem prawidłowego rozwoju ukł kostnego. Hipowitaminoza objawia się osłabieniem zdolności wzrostowej młodych org. Brakiem poprawnej regeneracji nabłonków (podatność na infekcje) zaburzenia poprawności zdolności reprodukcyjnych. Wynikiem awitaminozy są zaburzenia funkcji widzenia, wadliwe formowanie płodów, zniekształcenia kończyn. Przy dużych dawkach wit A mogą pojawić się objawy toksyczności
WIT D - kalcyferole wit D2 i D3. Aktywna forma wit D wyst tylko w produktach zwierzęcych: wątrobie, oleju rybnym, tłuszczu, żółtku jaj. Wit D wpływa na regulację gosp fosforem w org, w nerkach wit reguluje procesy wydalania wapnia i fosforu prowadząc do wtórnej ich resorpcji jako składników progowych. Odpowiedzialna jest za prawidłową budowę kośćca. Niedobór prowadzi do deformacji ukł kostnego - krzywicy, u starszych osobników prowadzi do ubytku Ca ze struktur kostnych występuje osteoporoza, zmniejsza się wytrzymałość kości. Nadmiar prowadzi do toksemii, powoduje ostrą anoreksję, albuminurię, wzmożone wydalanie subst azotowych i ogólne objawy zatrucia.
WIT E - tokoferole wyst w roślinach zawłaszcza olejach i zarodkach nasion zbóż także w zielonkach. W produktach zwierzęcych wyst w wątrobie, narządach miąższowych, a także w tk tłuszczowej, w tłuszczu mleka, tłustych mączkach zwierzęcych. Zasadnicze działanie wit E jest związane z działaniem przeciwutleniającym. Reguluje selektywna przepuszczalność lipoproteinowch struktur błon kom, zapobiega utlenianiu żelaza w hemoglobinie, jest aktywatorem enzymów, działa ochronnie na czynniki bioregulacji funkcji rozrodczych (witamina płodnościowa) zapobiega uszkodzeniom naczyń krwionośnych. Niedobór powoduje zamieranie embrionu, zwyrodnienie mięśni, rozwodnienie mózgu, u drobiu - skaza wysiękowa
WIT K (K1 i K2) menadion występuje w nieznacznych ilościach w nasionach strączkowych, zbożach w większej w zielonych częściach roślin, w produktach zwierzęcych, mączkach zwierzęcych i rybnych. Wit K w wątrobie wpływa na tworzenie się struktur białkowych tromboplastów. Jest wit krwiotwórczą, działa przeciwkrwotocznie. Niedobór prowadzi do zmniejszenia odporności i krzepliwości krwi.
Wit B1 - tiamina wyst w ziarniakach zbóż, otrębach i nasionach roślin strączkowych drożdżach, jest ona syntezowana przez mikroorg żwaczowe i jelitowe. Reguluje przemianę materii i energii. Niedobór przyczynia się do powstanie porażeń funkcji ukł nerwowego, osłabienia struktury mięśniowej (choroba beri-beri), zaburzenia w kwasach org u drobiu, nerwobóle, biegunki.
WIT B2 ryboflawina - wyst w paszach i produktach roślinnych w szczególności w drożdżach, także w produktach zwierzęcych w mleku i mączkach. Wytwarzana jest też przez mikroorg żwacza i mikroflorę jelitową zwierząt monogastrycznych. Działa jako koenzym wielu enzymów. Zwana jest również laktoflawiną, katalizuje końcowy rozkład białek. Niedobór prowadzi do niedowładów nóg, zaburzeń wzroku, skóry. Wit B2 tolerowana jest w dużych ilościach nie powodując toksyczności.
WIT B3 niacyna - formą wyjściową jest kw nikotynowy (Wit PP) wyst w zielonych cz roślin i ziarnach zbóż, głownie w okrywowej cz, w otrębach, w nasionach strączkowych, gł w soi, świeżych i suszonych drożdżach, w wątrobie, w mączkach zwierzęcych i rybnych. Nicyna jest elementem struktury NAD i NADP (za wielu Co-enzywmów). Awitaminoza przejawia się ogólnym zahamowaniem metabolizmu i wzrostu masy ciała, stanami zapalnymi skóry i śluzówki przewodu pok. Hiperwitaminoza nie jest notowana gdyż org szybko eliminuje zbędny nadmiar.
WIT B5 - kwas pantotenowy wapnie (tworzy sole wapnia) wyst w paszach roślinnych, ziarniakach zbóż, otrębach i zarodkach, w śrutach poekstrakcyjnych roślin oleistych, w suszach z zielonek, drożdżach, w mączkach mięsnych i rybnych oraz w mleku. Wit ta jest syntezowana przez mikroorg żwacza u przeżuwaczy i w jelitach zw monogastrycznych. Jest skł Co-A, gwarantuje prawidłowośc wzrostu i przemiany materii, Niedobór powoduje zgrubienia na skórze świń. Nadmiar nie występuje gdyż jest witaminą czynna i jej metabolity są wydalane z org przez nerki.
WIT B6 pirydoksyna - wyst w zbożach, otrębach zbożowych, w drożdżach i nasionach strączkowych, w mączkach mięsnych, i rybnych. Jest aktywnym czynnikiem w procesach przemian białka, tłuszczu, tryptofanu i aminokwasów siarkowych. Niedobór prowadzi do anemii, pobudliwości, wysięków, zapaleń skórnych, obniżenia przyrostów.
WIT B12- cyjanokobalamina nie wyst w paszach roślinnych, wyst w produktach zwierzęcych gł w wątrobie nerkach, może być syntezowana przez mikroorg w przedżołądkach. Bierze udział w przyswajaniu węglowodanów, tłuszczy, zw min, tworzy holione, współdziała w reakcjach aminokwasów egzogennych. Jest wit krwiotwórczą. Niedobór prowadzi do anemii, zaburzeń w rozrodzie, schorzeń wątroby.
WIT H - biotyna wyst powszechnie w paszach roślinnych, ziarnach zbóż, otrębach w nasionach oleistych, drożdżach, w wątrobie. Bierze udział w przemianie materii jako składnik enzymów. Bierze udział w syntezie kw tłuszczowych i w syntezie białek i zasad purynowych. Jest Co-enzymem karboksylazy pirogronianowej (podstawowy enzym Cyklu Krebsa). Niedobór wywołuje Perosis u drobiu (deformacje kości nóg), syndrom otłuszczonej wątroby i nerek zmiany na skórze i kącikach dzioba. Jest wit ważną w odchowie młodych zwierząt.
Kwas foliowy zawarty jest w wegetatywnych cze roślin, w liściach, w drożdżach, w wątrobie. Pełni zasadniczą funkcje jako Co-enzym metylotransferazy w przenoszeniu rodników jednowęglowych metylowych. Bierze udział w przemianie aminokwasów, tłuszczów, wzmaga wykorzystanie choliny. Bierze udział w procesach krwiotwórczych. Nadmiar kwasu jest usuwany z moczem jednak w dużych dawkach powoduje spadek wylęgności i słabe opieprzenie ptaków.
Substancje traktowane jako witaminy
Cholina jest skl struktury błon kom, warunkuje ich przepuszczalność jest dawcą gr metylowych w procesach. Transmetylacji. Bierze udział w przemianach materii, tłuszczu, poprawia wchłanianie karotenu, Wit A, współdziała z wit B12 i kw foliowym. Choline może w pewnych granicach zastępować metionina. Niedobór prowadzi do degradacji wątroby, trudności w poruszaniu, zmiany w narządach wew. Wpływa na śmiertelności prosiąt urodzonych (spadek)
Betaina jest czynna w procesach transmetylacji w przemianach choliny i metioniny
Wielonienasycone kw tłuszczowe PUFA wit F
Kw paraaminobenzoesowy PABA jest elementem składowym kwfoliowego, czynnikiem wzrostowym bakterii
Inozytol - Bios I
Rutyna - wit P