Igrzyska paraolimpijskie (pot. Paraolimpiada) - drugie pod względem wielkości zawody sportowe w wielu dyscyplinach dla zawodników z niepełnosprawnościami fizycznymi i niepełnosprawnościami intelektualnymi. W tym także niepełnosprawnych z problemami mobilności, po amputacjach kończyn, z utratą wzroku i porażeniem mózgowym.
Igrzyska paraolimpijskie odbywają się co cztery lata, zazwyczaj kilka dni po igrzyskach olimpijskich, i są organizowane przez Międzynarodowy Komitet Paraolimpijski (ang. International Paralympic Committee). Organizowane są zawody letnie i zimowe.
Igrzyska paraolimpijskie zrodziły się z małego spotkania brytyjskich weteranów II wojny światowej w 1948 roku, aby stać się jednym z największych międzynarodowych wydarzeń sportowych początku XXI wieku. Paraolimpijczycy dążą do traktowania na równi z pełnosprawnymi sportowcami olimpijskimi, jednakże istnieje duża różnica w finansowaniu sportowców olimpijskich i paraolimpijskich.
Pierwsze letnie igrzyska paraolimpijskie odbyły się w 1960 roku z inicjatywy sir Ludwiga Guttmanna, zimowe w 1976 roku. Aby wystartować na igrzyskach paraolimpijskich należy uzyskać kwalifikację, podobnie jak na igrzyska olimpijskie. Z roku na rok minima są podwyższane ze względu na wzrost poziomu sportowego zawodników.
Formalnie nazwa „Paraolimpiada” pochodzi od greckiego przyimka παρά, para („przy” lub „obok”), a więc odnosi się do konkursu organizowanego równolegle z igrzyskami olimpijskimi[1]. W Seulu w 1988 roku odbyły się pierwsze letnie igrzyska, na których po raz pierwszy użyto nazwy „Paraolimpiada”.
Pierwsza Paraolimpiada odbyła się w 1960 r. w Rzymie, a swoich reprezentantów zgłosiły wtedy 23 kraje (razem około 400 zawodników). Do konkurencji paraolimpijskich zaliczały się: lekkoatletyka, pływanie, podnoszenie ciężarów w pozycji leżącej, koszykówka na wózkach inwalidzkich oraz dżudo. Jednak ze względu na niepodważalny pozytywny wpływ na rozwój osób niepełnosprawnych oraz wzrost liczby zgłaszanych zawodników, a także ogólnego zainteresowania całą ideą, w 2004 r. do programu Igrzysk w Atenach dołączono cały szereg dyscyplin, które od razu wzbudziły duże zainteresowanie wśród sportowców. Były to m.in.: tenis stołowy, piłka siatkowa na siedząco, kolarstwo, strzelectwo, piłka nożna i szermierka na wózkach. W Atenach Polskę reprezentowało 106 zawodników, wśród których nadal największym powodzeniem cieszy się lekkoatletyka i pływanie.
Igrzyska Paraolimpijskie odbywają się zaraz po zakończeniu Olimpiady, na terenie tej samej wioski olimpijskiej i na tych samych obiektach sportowych. Jednak mimo przysługujących Igrzyskom Paraolimpijskim atrybutów, m.in. składania przez zawodników przysięgi o duchu rywalizacji “fair play” i zapalania olimpijskiego znicza, Międzynarodowy Komitet Olimpijski odmówił niepełnosprawnym prawa stosowania nazwy “Olimpiada”. W efekcie, od 1984 r. ogólnie przyjętym terminem stała się “Paraolimpiada”.
Ludwig Guttmann (ur. 3 lipca 1899 w Toszku (niem. Tost), zm. 18 marca 1980 w Aylesbury, Wielka Brytania) - niemiecki lekarz neurolog pochodzenia żydowskiego.
Początkowo był sanitariuszem w szpitalu w Królewskiej Hucie, następnie studiował medycynę we Wrocławiu. Dyrektor wrocławskiego szpitala żydowskiego. W 1933 zabroniono mu leczenia nie-Żydów.
Na początku 1939 Ludwig Guttmann wyemigrował do Wielkiej Brytanii. W 1944 powierzono mu zadanie stworzenia oddziału dla paraplegików - inwalidów wojennych z drugiej wojny światowej, dla których opracował nowatorskie metody rehabilitacji[1].
Był inicjatorem igrzysk paraolimpijskich. W trakcie pierwszych igrzysk paraolimpijskich w Rzymie papież Jan XXIII określił Guttmanna „Coubertinem igrzysk paraolimpijskich”. Za swoje zasługi otrzymał tytuł szlachecki z rąk królowej brytyjskiej.
Polska kończy Igrzyska Paraolimpijskie 2012 w Londynie z dorobkiem 36 medali, które dają nam dziewiąte miejsce w klasyfikacji medalowej turnieju. Najwięcej medali zdobyły Chiny - 231, ponad dwa razy więcej niż druga Rosja.
Na paraolimpiadzie startuje 4000 tysiące sportowców.
Prekursorzy
Sportowcy niepełnosprawni startowali w igrzyskach olimpijskich przed powstaniem igrzysk paraolimpijskich. Pierwszym niepełnosprawnym zawodnikiem, który wziął udział w igrzyskach olimpijskich był niemiecko-amerykański gimnastyk George Eyser w 1904, który miał jedną sztuczną nogę. Węgier Károly Takács startował w imprezach strzeleckich zarówno w 1948 roku, jak cztery lata później. Miał on amputowane prawe ramię, ale mógł strzelać używając lewej ręki. Innym niepełnosprawnym sportowcem, który wystąpił na olimpiadzie zanim odbyła się pierwsza paraolimpiada, była Lis Hartel, duńska jeździec, która cierpiała na polio i w 1943 roku zdobyła srebrny medal w ujeżdżeniu.
Pierwsze zorganizowane sportowe wydarzenie dla niepełnosprawnych sportowców odbyło się w dniu otwarcia Letnich Igrzysk Olimpijskich 1948 w Londynie. Urodzony w Niemczech dr Ludwig Guttmann, który uciekł z nazistowskich Niemiec dzięki pomocy w 1939 roku, zorganizował zawody sportowe dla brytyjskich weteranów II wojny światowej z urazami rdzenia kręgowego. Pierwsze zawody w 1948 roku zostały nazwane międzynarodowymi grami dla wózków inwalidzkich, i miały być zbieżne z igrzyskami olimpijskimi. Celem dr Guttmana było stworzenie równoważnej z igrzyskami olimpijskimi, elitarnej konkurencji sportowej dla osób niepełnosprawnych. Zawody odbywały się ponownie w tym samym miejscu w 1952 roku, gdzie weterani holenderscy uczestniczyli u boku Brytyjczyków. Był to pierwszy międzynarodowy turniej tego rodzaju. Pierwsze zawody, znane także jako Stoke Mandeville Games, zapoczątkowały igrzyska paraolimpijskie.
Dyscypliny paraolimpijskie
Igrzyska letnie:
Łucznictwo
Lekkoatletyka
Kolarstwo
Jeździectwo
Piłka nożna drużyny 5
Piłka nożna drużyny 7
Judo
Podnoszenie ciężarów
Wioślarstwo
Żeglarstwo
Strzelanie
Pływanie
Tenis stołowy
Siatkówka
Igrzyska zimowe:
Biathlon
Hokej na siedząco (ang. Ice Sledge Hockey)
Narciarstwo biegowe
Narciarstwo alpejskie
Klasyfikacja
Biorąc pod uwagę szeroki zakres niepełnosprawności na igrzyskach paraolimpijskich, istnieje kilka kategorii, w których zawodnicy rywalizują. Dopuszczalne niepełnosprawności są podzielone na sześć głównych kategorii. Kategorie te są następujące: po amputacji, porażenie mózgowe, niepełnosprawność intelektualna, wózek inwalidzki, niewidomi oraz „Les Autres” (dosł. „inni”). Do ostatniej z tych kategorii należą sportowcy z niepełnosprawnością, która nie należy do pozostałych pięciu kategorii, jak m.in. karłowatość, stwardnienie rozsiane i wrodzone zaburzenia. Kategorie te są w dalszym podziale na klasyfikacje, które zależne są od dyscypliny.
Klasyfikacja zawodników
Żeby rywalizacja była uczciwa zawodnicy są dobierani do poszczególnych dyscyplin zgodnie ze stopniem ich niepełnosprawności.
Klasa 11-13 — sportowcy z upośledzeniem wzroku,
Klasa 20 — sportowcy z upośledzeniem intelektualnym,
Klasa 31-38 — sportowcy z porażeniem mózgowym (31-34 zawodnicy poruszający się na wózkach),
Klasa 40-46 — sportowcy po amputacji lub z niedorozwojem kończyn,
Klasa 51-58 — sportowcy startujący w wyścigach na wózkach lub rzucający z pozycji siedzącej.
W każdej klasie pierwsza cyfra wskazuje na rodzaj niepełnosprawności, natomiast druga cyfra wskazuje na stopień niepełnosprawności, im niższa tym większa niesprawność.
Oznaczenie T lub F przed liczbą dwucyfrową wskazuje na to czy zawodnik startuje w wyścigach czy w pozostałych konkurencjach (skok wzwyż, skok w dal, trójskok, pchnięcie kulą, rzut oszczepem, rzut dyskiem ‚ pięciobój).
Poziom sportowy
Przykładów jest wiele, oto niektóre:
Natalia Partyka - polska tenisistka stołowa, uczestniczka igrzysk olimpijskich w Pekinie 2008 i Londynie 2012, medalistka igrzysk paraolimpijskich,
Jiří Ježek - czeski kolarz-paraolimpijczyk, który startując w 2008 w otwartych kolarskich Mistrzostwach Europy Środkowej Amatorów (z udziałem kolarzy zawodowych, także z pierwszej dywizji) na trudnej, przeszło 200-kilometrowej trasie zajął trzecie miejsce. Czech jechał bez prawej nogi[7],
Natalie du Toit - zawodniczka reprezentująca Republikę Południowej Afryki w pływaniu, uczestniczka igrzysk olimpijskich w Pekinie 2008 oraz igrzysk paraolimpijskich,
Oscar Pistorius - zawodnik reprezentujący Republikę Południowej Afryki, biegacz, który na igrzyskach olimpijskich w Londynie w 2012 r. dotarł do półfinału na 400 m, startuje również w igrzyskach paraolimpijskich.
Boccia - sportowa dyscyplina paraolimpijska wywodząca od włoskiej gry w bule - bocce.
Pierwszy raz rozgrywki boccia miały miejsce na światowych igrzyskach niepełnosprawnych w Nowym Jorku w roku 1984. Stałą dyscypliną paraolimpijską stały się od czasu olimpiady w Barcelonie w 1992 roku. Obok goalball i dyscyplin uprawianych na wózkach jest dyscypliną paraolimpijską nie mającą swojego odpowiednika w programie olimpijskim.
Pod wieloma względami gra jest podobna do pierwowzoru. Od bocce odróżniają ją jednak charakterystyczne zapisy regulaminowe:
• Wprowadzenie bili na boisko odbywać się może w dowolny sposób: rzucenie, kopnięcie, sprzęt wspomagający np. rynny, pochylnie
• Pozycja ciała zawodnika nie jest określona: można stać lub siedzieć (wózek, krzesło)
• Wprowadzanie buli na boisko może się odbywać z udziałem asystenta instruowanego przez gracza (np. o głębokim porażeniu mózgowym, bez kończyn)
• Istnieje limit czasu przyznawany każdej stronie na rozegranie każdej rundy
Ze względu na charakterystyczną dla większości gier "bulowych" prostotę zasad, relatywnie do innych sportów tani sprzęt i niewielkie wymagania w zakresie miejsca do gry, boccia polecana jest również jako gra integracyjna.
Goalball to gra drużynowa dla osób niewidomych i słabowidzących. Została stworzona w 1946 roku przez Niemca Seppa Reindle i Austriaka Hansa Lorenzena w ramach doskonalenia sposobów rehabilitacji niewidomych weteranów II wojny światowej.
|
Zasady
Drużyna składa się z trzech zawodników, grających z zasłoniętymi oczami, broniących bramki o wysokości 1,3 metra zajmującej całą szerokość boiska. Boisko do goalballa ma 9 x 18m i podzielone jest na trzy strefy: bramkową (na szerokość 3 m od bramki), rzutu (3 m za strefą bramkową) i strefę środkową, zajmującą szerokość 6 m na środku boiska. Piłka musi być toczona. Podczas rzutu musi dotknąć strefy rzutu zarówno drużyny rzucającej, jak i broniącej. Po pierwszym kontakcie piłki z zawodnikiem drużyny broniącej, drużyna ta ma 10 sekund na odrzucenie piłki. Jeden zawodnik może tylko dwa razy z rzędu rzucić piłkę. Za przewinienia drużyna może otrzymać rzut karny. Gra trwa 2 razy po 12 min. Piłka zawiera dzwoneczki i waży 1,25 kg. Mecze rozgrywane są w absolutnej ciszy. Dla wyrównania szans zawodników niewidomych i słabowidzących, podczas meczu goalballa gracze mają zaklejone specjalnymi plastrami oczy oraz dodatkowo noszą nieprzeźroczyste gogle. Wszystkie linie na boisku są wyklejone plastrem, pod którym znajduje się sznurek w celu ułatwienia poruszania się i orientacji na nim, gdyż zawodnicy jedną ręką niemal cały czas dotykają podłoża.
Curling na wózkach
Curling na wózkach jest grą w curling przystosowaną dla osób niepełnosprawnych poruszających się na wózkach inwalidzkich. Tą dyscypliną sportu jak i curlingiem dla osób pełnosprawnych zarządza Światowa Federacja Curlingu (WCF), curling na wózkach od 2006 jest dyscypliną paraolimpijską.
W curling na wózkach zaczęto grać w Europie pod koniec lat 90. XX wieku, w Ameryce Północnej uprawia się od 2002.
Mecze rozgrywane są na takim samym lodowisku jak w curlingu pełnosprawnych (45,72 m x 5 m, bez haków), używa się takich samych kamieni. Różnice polegają na tym, że kamień wypuszcza się z zatrzymanego wózka (który najczęściej z tyłu przytrzymuje inny zawodnik), nie ma również szczotkowania. Kamienie mogą być wypuszczane za pomocą ręki (zawodnik wychyla się wówczas z wózka) lub poprzez specjalny kij (tzw. extender). Zakończony jest on ruchomą nakładką gdzie wkłada się rączkę kamienia, można go nim pchnąć i nadać odpowiednią rotację. Kamień podczas wypuszczania musi znajdować się na linii środkowej. Każda drużyna musi składać się z zawodników obydwu płci. Mecze składają się z 8 endów (do sezonu 2007/2008 było to 6 endów). Zespół ma 68 minut na zagranie swoich kamieni, może również wziąć jeden czas.
Biathlon dla sportowców niepełnosprawnych został wprowadzony po raz pierwszy do programu Igrzysk Paraolimpijskich w Innsbruck, w roku 1988. Na Zimowych Igrzysk Paraolimpijskich w 1992 roku umożliwiono ponadto rywalizację sportowcom z uszkodzeniem narządu wzroku, których w walce sportowej wspierają specjalne sygnały akustyczne. Biathlon wymaga od zawodników bardzo dużej wytrzymałości fizycznej oraz spokoju. Składa się z dwóch głównych elementów- biegu narciarskiego oraz strzelania. Dyscyplina ta koordynowana jest przez IPC we współpracy z Międzynarodową Unią Biathlonu (IBU).
Piłka nożna 5-osobowa
Odmiana 5-osobowa piłki nożnej przeznaczona jest dla osób niedowidzących i niewidomych. Drużyna składa się z 4 zawodników z pola, którzy noszą specjalne opaski na oczach oraz bramkarza. Dla ułatwienia boisko otoczone jest specjalnymi bandami, a piłka wydaje dźwięki, aby była łatwiejsza do zlokalizowania dla piłkarzy. Dyscyplina zadebiutowała w Atenach w 2004 roku. W Londynie będzie rywalizowało 8 zespołów podzielonych na dwie grupy. Po dwa najlepsze zespoły awansują do półfinałów.
Piłka nożna 7-osobowa
Piłka nożna 7-osobowa przeznaczona jest głównie dla osób z mózgowym porażeniem dziecięcym. Podczas gry nie obowiązuje zasada spalonego, a auty można wykonywać jedną ręką. Dyscyplina zadebiutowała podczas Igrzysk w New York / Stoke Mandeville w 1984 roku. Boisku ma 75 metrów długości i 55 metrów szerokości, bramka ma wymiary 5x2 m, a mecz trwa 2x30 min. W Londynie będzie rywalizowało 8 zespołów podzielonych na dwie grupy. Po dwa najlepsze zespoły awansują do półfinałów
Showdown - gra dla niewidomych
Rywalizacja w showdown odbywa się zarówno indywidualnie, jak i drużynowo.
Zasady gry są proste; należy tak uderzać piłkę paletką, aby po odbiciu się piłeczki na połowie stołu rywala, wpadła ona do bramki umieszczonej na środku krawędzi, przy której stoi przeciwnik.
Gra toczy się na stole podzielonym specjalną tablicą, zawieszoną około 15cm nad nim, (wygląda to podobnie jak w zwykłym tenisie tylko zamiast tablicy jest tam siatka). Niecelne odbicie piłki przez zawodnika, to punkt dla rywala. Podobnie jest, gdy piłka nie zostanie odbita lub odbije się dwa razy na polu zawodnika. Jeśli uderzymy piłkę tak, że odbije się ona od środkowej tablicy i zostanie na naszej połowie to przyznawany jest 1 punkt dla przeciwnika. Aby wygrać mecz tenisa stołowego trzeba pokonać rywala w 3, 4 lub 5 setach. Do wygrania seta potrzeba 11 punktów. W przypadku stanu remisowego 10:10 set rozgrywany jest do dwóch punktów przewagi.
Podczas serwisu, piłeczkę należy odbić na swojej połowie od ścianki bocznej, (podobnie jak w zwykłym pink pongu - przed siatką). Należy pamiętać, że nie można trzymać dwóch rąk na stole. Powinno grać się w rękawicy oraz specjalnych goglach, które uniemożliwiają podglądanie.
Showdown ma szanse zadebiutować na Igrzyskach Paraolimpijskich w 2016 roku. Na Paraolimpiadzie w Londynie odbędzie się gra pokazowa w celu popularyzacji i promocji dyscypliny. (przyp. red.)
Szermierka na wózkach
Szermierka na wózkach -Istnieją obecnie trzy kategorie startowe, zależne od stopnia niepełnosprawności. Ponadto rozgrywane są zawody: Mistrzostwa Świata, Mistrzostwa Europy, Puchar Świata, Mistrzostwa Polski (seniorzy i juniorzy) oraz zawody klubowe. Główne ośrodki szkolące szermierzy na wózkach to Warszawa (ISRS Culani i IKS AWF Warszawa) oraz Konstancin i Białystok.
Broń stosowana w szermierce na wózkach to: floret, szpada i szabla. W czasie walki zawodnicy siedzą na wózkach szermierczych przymocowanych do tzw. platform. Ustawiany jest stały dystans pomiędzy walczącymi. Obsługa techniczna pod nadzorem sędziego ustawia odległość. W szpadzie tak aby końcówka broni, tzw. punta sięgała łokcia tak samo jak w szabli ,natomiast we florecie tak , aby końcówka broni sięgała linii przedłużenia wewnętrznej strony przedramienia przy wyciągniętej ręce i ugiętym łokciu pod kątem 90 stopni do góry. W zależności od rodzaju broni odpowiednio punktuje się trafienia.
W szpadzie liczy się każde zadane trafienie, mogą być trafienia pojedyncze i równoczesne. Specjalne aparaty mierzą czas trafienia danego zawodnika i wskazują kto pierwszy trafił lub czy trafili się jednocześnie. W szpadzie polem trafienia jest całe ciało od pasa w górę. Zawodnicy walczący na wózkach są osłonięci od pasa w dół uziemioną płachtą tak, aby aparaty nie zaliczały trafień od pasa w dół, ani też np. w platformę lub w wózek.
We florecie i szabli występuje tzw. konwencja czyli pierwszeństwo zaliczenia punktu, punkt otrzymuje zawodnik wykonujący natarcie lub przeciwnik który obroni natarcie (tzw. parowanie natarcia) i udzieli odpowiedzi czyli trafi przeciwnika. Pole trafień we florecie to korpus zawodnika, pole trafień w szabli to część ciała od pasa w górę.
W szabli nie stosuje się płachty jak w szpadzie, zawodnik jest ubrany w bluzę, rękawicę i maskę szermierczą podłączone do aparatury, która wskazuje trafienia.
Szermierka na wózkach w Polsce cieszy się dużym uznaniem, od początku lat 90. ubiegłego wieku kluby sportowe doczekały się wielu wychowanków którzy w swojej karierze zdobywali tytuły Mistrzów Paraolimpijskich, Mistrzów Świata i Europy, tryumfatorów klasyfikacji generalnej Pucharu Świata.
Taniec integracyjny - taniec na wózku inwalidzkim
Taniec integracyjny - taniec, w którym (przynajmniej) jeden z partnerów jest na wózku dla niepełnosprawnych. Tańce w klasie standard to walc, tango, walc wiedeński, fokstrot, oraz quickstep. Natomiast klasa tańców latynoamerykańskich to: samba, cha-cha-cha, rumba, pasodoble oraz jive.
Klasy
Nie ma dużych różnic między turniejami dla sprawnych a niepełnosprawnych. Turnieje rozgrywa się w różnych stylach tanecznych (np. w tańcach latynoamerykańskich) z tym, że zawodnicy podzieleni są na klasy.
Osoby na wózkach są w 1 klasie kiedy
osoba na wózku ma ograniczoną ruchliwość górnej części ciała i w drugiej klasie kiedy
osoba na wózku ma w pełni sprawną górną część ciała.
Jest też podział ze względu na partnera:
combi - jedna osoba tańczy na wózku a jedna jest sprawna,
duo - dwie osoby tańczą na wózkach. Jest też podział ze względu na zaawansowanie. Klasa promotion to początkujący i top to zaawansowani.
Międzynarodowe zawody
Zawodnicy są zrzeszeni w federacji World DanceSport Federation, ale tańce nie są częścią paraolimpiady. Pierwsze międzynarodowe zawody odbyły się w 1977 w Szwecji, a pierwsze mistrzostwa świata w tańcach na wózkach odbyły się w 1998 w Japonii.
Judo dla niewidomych - niedoceniany sport dla niepełnosprawnych
Judo na pozór nie jest sportem, który mogą uprawiać osoby niewidzące i niedowidzące, a nawet konkurować na tym polu z sportowcami pełnosprawnymi. Jednak także niewidomi judocy odnoszą sukcesy na tatami, bez względu na to czy sukcesem jest medal czy tylko świadomość pokonania swoich ograniczeń. I zawsze przynosi satysfakcję niepełnosprawnym, gdy mogą osiągnąć sukces walcząc tak ze sobą, jak z widzącymi zawodnikami.
W konkurencji, zarówno shiai jak i kata, niewidomi sportowcy osiągnęli duże sukcesy przeciw czołówce widzących judoków. Większość niewidomych zawodników walczy bowiem również z ludźmi bez wady wzroku, a niektórzy z sukcesami. W wielu innych sportach nie mieli by oni tej możliwości.
Na świecie nauczanie judo niewidomych zostało zapoczątkowane w połowie lat 80 XX wieku, a po pierwszy na paraolimpiadzie pojawiło się w 1988, w Seulu. Dopiero jednak w Atenach kobiety mogły startować pierwszy raz w tej dyscyplinie. Medale w judo zdobywali tacy niewidomi mistrzowie, jak Austriak Hanl Walter - złoto w kat. do 100 kg, Japończyk Fujimoto Satoshi - także złoto w kat. do 66 kg i Brytyjczyk Simon Jackson - trzykrotny złoty i brązowy medalista. W Polsce niestety nie uprawia się judo dla niepełnosprawnych w sposób zorganizowany i pod egidą Polskiego Komitetu Paraolimpijskiego.
Dysfunkcja wzroku nie jest przeszkodą w uprawianiu judo. Trzeba jasno powiedzieć, że proces nauki jest tu długi i wymaga zarówno cierpliwości, jak i odpowiedniego podejścia, tak trenera, jak studenta. Jednak z niewielką pomocą i zachętą, także niedowidzący i niewidomi mogą cieszyć się wszystkimi przyjemnościami płynącymi z treningu i walki.
Można bez przesady rzec, że nawet poważna dysfunkcja wzroku nie jest zbyt wielkim problemem dla judoki. W praktyce widzące osoby, wbrew pozorom, nie mogą polegając tylko na wzrokowej obserwacji, nie tylko wzrokowo oceniają przeciwnika podczas walki, a dokładniej, nie wzrok jest tu czynnikiem decydującym. Doświadczony judoka w dużej mierze próbuje wyczuć przeciwnika poprzez fizyczny kontakt i dostosować do swych odczuć swoje zachowanie. Niewidomy jest zatem tylko osłabiony w tym procesie poznawczym, w jego subtelnościach. A gdy dodatkowo weźmiemy pod uwagę znacznie lepiej niż u pełnosprawnych rozwinięty zmysł dotyku i umiejętność orientowanie się w przestrzeni, stanie się jasne, dlaczego niewidomi także mogą ćwiczyć judo.
To jest w przeważającej części cielesna percepcja siły i zachowania przeciwnika, która powoduje pojawienie się odpowiedniej reakcji. Wzrok zatem nie odgrywa decydującej roli w tym procesie.
Czym się różni metodyka treningu judo dla niewidomych od tego, co znamy na codzień?
Siatkówka na siedząco - siatkówka dla niepełnosprawnych
Siatkówka na siedząco (ang. sitting-ball) - sportowa gra zespołowa, będąca odmianą tradycyjnej piłki siatkowej. Gra została wymyślona jako sport dla osób niepełnosprawnych. Obecnie uprawiają ją również pełnosprawni siatkarze.
Powstała z połączenia dwóch gier: niemieckiego sitzballu oraz siatkówki. Powodem utworzenia gry był fakt, że sitzball był grą zbyt mało energiczną. Początkowo siatkówka na siedząco była grą przeznaczoną dla relaksu. Z biegiem czasu przekształciła się w sport, który wszedł w skład dyscyplin olimpiady dla niepełnosprawnych. W 1980 roku po raz pierwszy odbyły się rozgrywki paraolimpijskie w tej dyscyplinie.
Siatkówkę na siedząco wprowadził w 1956 roku Holenderski Komitet Sportowy. Od roku 1967 rozpoczęły się regularne rozgrywki Mistrzostw Świata. W pierwszych Mistrzostwach Świata w sitting-ballu uczestniczyły reprezentacje jedynie z siedmiu krajów.
Obecnie dyscyplina ta uprawiana jest w ponad 60 krajach. Wzrost popularności tej odmiany siatkówki spowodował, iż rozgrywane są również Mistrzostwa Europy oraz Mistrzostwa Regionów. Od roku 1993 wszystkie rozgrywki odbywają się w dwóch kategoriach: męskiej i żeńskiej.
Zasady gry:
Zasady gry tej dyscypliny są bardzo podobne do zasad piłki siatkowej. Mecz siatkówki na siedząco trwa do trzech wygranych setów. Seta wygrywa drużyna, która zdobyła 25 punktów z dwupunktową przewagą. Punkt dla drużyny przyznaje się, gdy po prawidłowym zagraniu piłka dotknie boiska przeciwnika. Zdobywa się również punkt wtedy, kiedy przeciwnik popełni błąd. Piłka może być odbijana każdą częścią ciała. Jeśli piłka jest podnoszona, pchana, czy rzucana uznaje się ją za przetrzymaną.
Boisko:
Boisko do gry jest prostokątem o wymiarach 10 m x 6 m. Boisko na dwa równe pola gry o wymiarach 5 m x 6 m dzieli linia środkowa. Na każdym polu, w odległości 2 metrów od linii środkowej, wyznacza się równolegle linie oddzielające pole obrony od pola ataku. Nad linią środkową zawieszona jest siatka. Dla kobiet wysokość zawieszenia siatki wynosi 105 cm, a dla mężczyzn 115 cm.
Tenis stołowy niepełnosprawnych
Tenis stołowy osób niepełnosprawnych należy podzielić na dwie kategorie. Pierwsza kategoria to osoby grające na stojąco w klasach startowych 6-10. Druga kategoria to osoby grające na wózkach w klasach 1-5. Im niższa klasa tym większa niepełnosprawność. W Polsce tenis stołowy wśród osób niepełnosprawnych jest sportem dość popularnym. Zawodnicy zrzeszeni są w ok 30 klubach sportowych i na arenie międzynarodowej odnoszą znaczne sukcesy.
Przepisy gry tenisa stołowego niepełnosprawnych w klasach 6-10 są
identyczne jak w przypadku osób sprawnych. Niewielkie różnice są w przepisach dla osób grających w tenisa stołowego na wózkach (klasy od 1 do 5 ). Są to:
- Zawodnik na wózku nie może stopami dotykać podłoża
- Istnieje wymóg siedzenia na wózku przez cały czas gry
- Serwis powinien być wykonywany w taki sposób, żeby piłeczka nie zatrzymała się na połowie odbierającego, nie cofnęła w kierunku siatki, oraz nie wyszła poza boczne linie stołu. W przypadku złamania którejś z reguł, następuje powtórzenie zagrywki. Przepisy te obowiązują tylko podającego, a odbierający może wykonać już dowolne zagranie, łącznie z celowym utrudnieniem (zagranie tuż za siatkę lub w bok).
- W grze deblowej zawodnicy na wózkach stosują się do zasad "zmiany stron" podczas serwisu i odbioru, zgodnie z przepisami gry. Jednak z uwagi na fizyczną niesprawność nie są oni zobowiązani do grania na przemian i odbijać może ten zawodnik, w którego kierunku leci piłka, tak samo jak w tenisie ziemnym z tym wyjątkiem, że żaden z zawodników nie może przekraczać wózkiem środkowej linii stołu.
- Po przebiciu piłki na połowę przeciwnika, zawodnik na wózku z uwagi na swoją fizyczną niesprawność, może podeprzeć się ręką o stół ratując tym samym np. przed upadkiem. Nie może jednak dotykać ręką stołu przed wykonaniem przebicia. Za każde dotknięcie stołu przed przebiciem, punkt przyznaje się przeciwnikowi. Zasada to obowiązuje zarówno w grze singlowej jak i deblowej.
Tenis stołowy na wózkach został uznany jako sport Paraolimpijski już podczas pierwszej Paraolimpiady w Rzymie, w 1960 roku. Jest to jedna z najlepszych dyscyplin dla niepełnosprawnych, mogąca w znacznym stopniu przyczynić się do poprawy sprawności fizycznej.
Rugby na wózkach.
Rugby na wózkach zostało wymyślone w 1977 roku przez grupę sportowców z porażeniem czterokończynowym
Zasady
Mecze rozgrywane są na boisku o wymiarach boiska do koszykówki. Gra się 4 na 4 (każda drużyna ma 8 zastępców na ławce rezerwowych) w formacie mixed, tzn. drużyny składają się z kobiet i mężczyzn. Ze względu na wymaganą siłę jest to sport zdominowany głównie przez mężczyzn. W składach drużyn występujących na paraolimpiadzie w Londynie znaleźć można tylko jedną kobietę na 96 zawodników. Jest to Kylie Grimes (24l.) występująca w drużynie Wielkiej Brytanii.
Celem gry jest przekroczenie linii bramkowej (ma ona 8 metrów szerokości), zawodnik może trzymać piłkę na kolanach. Do gry używa się piłki siatkowej. Kontakt między wózkami jest dozwolony, natomiast kontakt fizyczny jest zabroniony. Możliwe jest wyrywanie lub wybijanie piłki z rąk przeciwnika., nie można jednak uderzeć w ręce przeciwnika. Od kiedy zespół wejdzie w posiadanie piłki ma tylko 40 sekund na strzelenie bramki.
Przed linią bramkową znajduje się pole bramkowe o wymiarach 8x1,75m w którym może znajdować się maksymalnie 3 zawodników broniących, natomiast atakujący może przebywać w nim maksymalnie 10 sekund. Piłka musi być wprowadzona na połowę przeciwnika w ciągu 15 sekund, natomiast zawodnik musi kozłować piłkę raz na 10 sekund. To wszystko sprawia, że sport ten jest bardzo szybki i widowiskowy.
Boisko do gry w rugby na wózkach
Mecz składa się z czterech 8 minutowych kwart, zegar zatrzymuje się podczas każdej przerwy w grze. W przypadku remisu rozgrywane są 3-minutowe dogrywki.
Sprzęt
Ważnym elementem rozgrywki jest sprzęt używany przez zawodników. Zawodnicy używają podgumowanych rękawic, które w przypadku słabszych zawodników są dodatkowo smarowane klejem w celu lepszej przyczepności do ciągów wózka i lepszego chwytania piłki. Wymagany również jest specjalny wózek. Ma on pochylone koła sprawiające, że jest stabilniejszy oraz specjalne osłony chroniące nogi i stopy zawodnika przed zgnieceniem.
Klasyfikacja zawodników
Dla wyrównania szans zawodnicy muszą być dobierani do drużyny według specjalnego klucza:
1A - poziom C5/6, zawodnicy z bardzo słabym m. trójgłowym ramienia (tricepsem): 0-3 w teście siły mięśniowej. Brak chwytu.
1B - poziom C6/7, zawodnicy z mocnym m. trójgłowym ramienia (tricepsem): 4-5 w teście siły mięśniowej. Brak chwytu.
1C - poziom C7, zawodnicy z mocnym m. trójgłowym ramienia (tricepsem): 4-5 w teście siły mięśniowej. Dobry chwyt.
[System klasyfikacji w RnW wywodzi się z medycznego systemu klasyfikacyjnego ISMGF/ISMWSF (International Stoke Mandeville Games Federation/International Stoke Mandeville Wheelchair Sport Federation)]
Klasy 1A, 1B, 1C zostały odpowiednio nazwane: 1pkt, 2 pkt, 3 pkt. Wprowadzono wartość 0,5 pkt, która stosowana jest dla zawodników funkcjonalnie znajdujących się “pomiędzy” klasami (czyli takim, którzy pomimo tego samego poziomu uszkodzenia rdzenia kręgowego mają na przykład lepszą stabilizację tułowia). W ten sposób ostatecznie istnieje 7 klas. Suma punktów zawodników na boisku nie może przekroczyć 8,0 [zawodnicy klasyfikowani są przez wyszkolonych klasyfikatorów na podstawie testów mięśniowych (Daniels'a & Worthingham'a) i funkcjonalnych oraz obserwacji podczas gry na boisku, według ustalonych procedur].