Międzyprzedmiotowy projekt edukacyjny - szkoła ponadgimnazjalna

Jesteśmy stąd

Młodzi, kilkunastoletni ludzie często nie doceniają miejsc, w których mieszkają. Wśród nastolatków rozpowszechniony jest pogląd, że życie w innym mieście czy kraju jest ciekawsze, bogatsze w wydarzenia, bardziej obiecujące. Uważa tak znaczna część młodzieży pochodzącej nie tylko z wsi lub niewielkich miasteczek, lecz także z dużych, nowoczesnych miast.

Zdarza się, że takie twierdzenia nie są bezpodstawne - czasem młodym ludziom faktycznie brakuje perspektyw, okazji do aktywności czy kontaktu z kulturą. Jednak nawet
w takim przypadku warto poznać dokładniej miejsce, w którym się żyje i z którego się pochodzi. Taka wiedza ułatwia podjęcie świadomej decyzji o wyjeździe lub pozostaniu,
a także pomaga w staraniach o zmianę na lepsze.

Proponowany projekt stwarza młodym ludziom okazję do poznania ich „małej ojczyzny”, do której będą wracać myślami w późniejszych latach swojego życia. Ważne jest, aby uświadomili sobie wartość tego miejsca, znaczenie swojej aktywności oraz zyskali pewność, że mogą wpływać na wiele dotyczących ich spraw - zwłaszcza gdy będą działać w grupie.

Założeniem projektu jest jego międzyprzedmiotowość. W ciągu kilku tygodni uczniowie podczas lekcji z różnych przedmiotów wykonają pod kierunkiem nauczycieli różne zadania połączone jedną ideą przewodnią. Na zakończenie zaprezentują efekty swojej pracy społeczności szkolnej i dorosłym mieszkańcom miejscowości, a także wezmą udział
w debacie o przyszłości swojej „małej ojczyzny”.

Instrukcja projektu

Temat: „Jesteśmy stąd”

1. Cele:

• poszerzenie wiedzy uczniów na temat miejscowości, w której mieszkają,

• zdobywanie informacji z różnych źródeł,

• dostrzeganie analogii pomiędzy emocjami wyrażonymi w literaturze i poezji a własnymi przeżyciami,

• kształtowanie umiejętności pracy w zespole,

• prezentacja rezultatów swojej pracy.

2. Źródła informacji:

• biblioteka szkolna i publiczna,

• artykuły z prasy lokalnej,

• internet,

• wywiady z dorosłymi - rodziną i znajomymi,

• ankiety przeprowadzone wśród mieszkańców miejscowości,

• wypowiedzi osób reprezentujących samorząd lokalny.

3. Założenia organizacyjne projektu:

Realizacja projektu trwa od dwóch do trzech miesięcy. Koordynatorem szkolnym projektu jest nauczyciel wychowawca. Konsultantami, którzy pomagają zrealizować poszczególne etapy projektu i jednocześnie monitorują pracę uczniów, są nauczyciele języka polskiego, języka obcego, historii, wiedzy o społeczeństwie, ewentualnie plastyki oraz muzyki (jeśli te przedmioty znajdują się w planie dydaktycznym szkoły), uczący tych przedmiotów w danej klasie.

Koordynator projektu organizuje pierwsze spotkanie wszystkich konsultantów
i swoich uczniów. Przedstawia na nim wstępny pomysł na projekt, omawia cele i prezentuje wizję końcowego produktu projektu, jakim będzie publiczna debata dotycząca miejscowości połączona z prezentacją wyników zadań zrealizowanych w ramach zajęć z poszczególnych przedmiotów. Proponuje także podział na zespoły robocze, które będą odpowiedzialne za zadania wyszczególnione w harmonogramie projektu.

W trakcie pierwszego oficjalnego spotkania nauczyciele wspólnie z uczniami wypracowują specjalny kontrakt dotyczący funkcjonowania całego zespołu. Kontrakt ten przyjmuje formę umowy regulującej zasady m.in. wzajemnego traktowania się uczestników, zachowania w szkole i poza nią, sposobów komunikowania się itp. Obowiązuje on do końca realizacji projektu (przykład kontraktu zamieszczono w Materiałach pomocniczych).

Zostają również ustalone terminy spotkań roboczych (np. co dwa tygodnie), podczas których nauczyciel wychowawca będzie odbierał ustne raporty od przedstawicieli zespołów. Osoby reprezentujące poszczególne grupy wybierają sami uczniowie, bez ingerencji nauczycieli. Jeśli przedstawiciel zespołu nie będzie się sprawdzał w swojej roli, istnieje możliwość wybrania innej osoby na jego miejsce.

Część zadań uczniowie realizują całą klasą w toku zwykłych zajęć lekcyjnych, a część - podzieleni na grupy robocze. Sami decydują przy tym o przynależności do określonego zespołu, zależnie od swoich upodobań i zainteresowań.

Końcowym efektem projektu jest trzygodzinna konferencja, w trakcie której ma miejsce prezentacja wszystkich wypracowanych przez uczniów rezultatów (produktów) projektu przed zaproszonymi gośćmi. Wśród nich powinni się znaleźć nie tylko wszyscy członkowie społeczności szkolnej, lecz także rodzice uczniów, reprezentanci lokalnych władz samorządowych i oświatowych oraz przedstawiciele różnych okolicznych środowisk.

4. Zajęcia wprowadzające uczniów w tematykę projektu

Godziny wychowawcze

Lekcja 1. i 2.

Temat: „Niezwykłość w naszej zwykłej przestrzeni”

Nauczyciel wychodzi z klasą na dwugodzinny spacer po najbliższej okolicy. Uczniowie obserwują otoczenie, wskazują sobie nawzajem, co im się podoba, a co nie, koncentrują się na architekturze i zieleni. Celem przechadzki jest obejrzenie miejsc, które uczniowie znają
z codzienności, lecz ma się to odbyć w odmienny, szczególny sposób - tak, aby zauważyć ich piękno bądź brzydotę oraz zwrócić uwagę na detale. Uczniowie wyposażeni są w aparaty fotograficzne, szkicowniki i ołówki. Robią zdjęcia i sporządzają szkice wybranych przez siebie obiektów.

W drodze powrotnej nauczyciel inicjuje rozmowę na temat wpływu otoczenia na sposób zachowania się człowieka, jego emocje i osobowość. Zwraca uwagę na to, że przy odpowiednim nastawieniu można zauważać wokół siebie wiele ciekawych rzeczy. Warto to robić, ponieważ w ten właśnie sposób postrzegają świat ludzie twórczy - poeci, pisarze, filmowcy, dziennikarze, artyści, architekci oraz wszyscy inni, którzy starają się mieć wpływ na otaczającą ich rzeczywistość i pozostawić pozytywny ślad w pamięci innych ludzi.

Na następnych zajęciach uczniowie prezentują swoje fotografie i rysunki.

Lekcja 3.

Temat: „Z czego możemy być dumni, a co musimy jeszcze poprawić w ... (nazwa miejscowości)?”

Kilka tygodni wcześniej nauczyciel poleca uczniom, aby przeprowadzili sondaż wśród mieszkańców miejscowości. W trakcie zajęć zespołowo opracowują plakaty, na których symbolicznie przedstawiają wyniki sondażu - z czego mieszkańcy są dumni, co chcieliby zmienić i co im się nie podoba.

Lekcja 4.

Temat: „Nasza miejscowość za 20 lat”

Uczniowie tworzą w zespołach wizje swojej miejscowości (w dowolnej formie, np. plakat, kolaż, opis). Odpowiadają, w jaki sposób można by zrealizować ich idee i od kogo to zależy.

Lekcja 5.

Temat: „Promujemy naszą miejscowość”

Gdy Polacy będą umieć siebie samych cenić w domu, będą ich cenić i za granicą.

Stanisław Staszic

Nauczyciel zapisuje motto zajęć, a następnie inicjuje rozmowę na temat poczucia dumy narodowej i patriotyzmu. Przytacza słowa polskiego polityka, deputowanego do Parlamentu Europejskiego, Jacka Saryusza-Wolskiego, który kilka lat temu w wywiadzie dla ogólnopolskiego dziennika „Polska” powiedział, że jako Polacy powinniśmy się bardziej lubić.

Następnie kieruje rozmową tak, aby uczniowie doszli do wniosku, że ojczyzna jest terminem o dwojakim znaczeniu. Może odnosić się do przestrzeni ważnej dla pojedynczego człowieka (jednostki) bądź całej zbiorowości (narodu). Stanisław Ossowski, znany polski socjolog, wprowadził pojęcia ojczyzny prywatnej i ojczyzny ideologicznej. Pierwszą z nich jest przestrzeń wyznaczona miejscem urodzenia czy zamieszkania pojedynczego człowieka, druga - to wspólne terytorium narodowe. W myśl tych założeń ludzie należący do jednej społeczności mogą mieć różne ojczyzny prywatne, wspólna jest dla nich natomiast ojczyzna ideologiczna.

Miejscowość, której dotyczy projekt, jest dla większości uczniów miejscem ich urodzenia i zamieszkania. Są tutaj miejsca i sprawy będące powodem ich zadowolenia,
a nawet dumy. Występują także zjawiska, które ich drażnią lub martwią. Jest to jednak miejsce łączące wszystkich mieszkańców - wspólna ojczyzna. W niej żyją, spotykają się, przeżywają wspólnie różne zdarzenia. Warto więc zadbać o to miejsce i jego opinię wśród odwiedzających je ludzi.

Następnie uczniowie oglądają przyniesione przez siebie i nauczyciela przykłady materiałów promujących różne miejscowości polskie i zagraniczne. Zwracają uwagę na walory reklam - formę, szatę graficzną, sposób formułowania treści. Uczniowie podzieleni na zespoły opracowują graficznie:

• foldery promujące swoją miejscowość,

• plakaty,

• ulotki,

• logo,

• maskotkę,

• projekty gadżetów, które można produkować jako pamiątki dla turystów odwiedzających miejscowość.

Osoby chętne mogą w ramach zadania domowego skomponować melodię do tekstu piosenki, który ułożyli na lekcji języka polskiego i wybrali w wyniku klasowego głosowania.

Przez uczniów dobierana jest też muzyka, jaka będzie towarzyszyła konferencji kończącej projekt podczas jej otwarcia i zamknięcia.

Język polski

Lekcja 1.

Temat: „Motyw domu w poezji polskiej”

Nauczyciel wyjaśnia najpierw znaczenie terminu topos (Materiały pomocnicze). Następnie podaje krótkie informacje biograficzne o każdym z autorów wybranych wierszy, po czym odczytuje utwory i wyjaśnia niezrozumiałe terminy, a później wspólnie z uczniami interpretuje krótko treść przeczytanych tekstów.

Nauczyciel dzieli uczniów na czteroosobowe zespoły. Rozdaje każdej grupie kserokopie utworów z Materiału pomocniczego i poleca, aby po odczytaniu wszystkich wierszy wspólnie wybrali jeden z nich. Następnie uczniowie przedstawiają treść utworu
w postaci namalowanego razem obrazu.

Zadanie domowe

Spójrz na swój dom oczyma poety i opisz go w sposób podobny do jednego z utworów poznanych na lekcji.

Lekcja 2.

Temat: „Znaczenie domu rodzinnego i okresu dojrzewania na podstawie wybranych fragmentów »Pana Tadeusza« Adama Mickiewicza”

Uczniowie odczytują głośno wybrane przez nauczyciela fragmenty „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza, dotyczące domu rodzinnego oraz okresu dojrzewania bohaterów. Następnie omawiają sposób ukazania tematu w dziele Mickiewicza i zapisują na tablicy najważniejsze spostrzeżenia, związane np. z nastrojem fragmentów i przesłaniem płynącym z tekstu.

W dalszej kolejności nauczyciel inicjuje dyskusję na temat znaczenia domu rodzinnego oraz okresu dojrzewania w życiu człowieka. Zwraca uwagę m.in. na wartości wpajane młodzieży przez rodziców, na pierwsze doświadczenia charakterystyczne dla dorosłości oraz na wpływ, jaki wywiera ukształtowanie osobowości młodego człowieka na jego późniejsze życie. Na koniec podsumowuje dyskusję, a uczniowie zapisują w punktach najważniejsze wnioski.

Lekcja 3.

Temat: „Jak ciekawie opisywać rzeczywistość?”

Uczniowie przypominają sobie zasady redagowania opisu, a następnie piszą wypracowanie na temat: „Moje magiczne miejsce w ... (nazwa miejscowości)”.

Lekcja 4.

Temat: „Bawimy się słowami”

Uczniowie podzieleni na zespoły układają słowa piosenki o swojej miejscowości. Następnie w drodze głosowania klasa wybiera najlepszy z napisanych tekstów.

Historia

Lekcja 1.

Temat: „W poszukiwaniu śladów przeszłości wokół nas”

Uczniowie podzieleni na zespoły zdobywają informacje na temat:

• historii powstania miejscowości,

• losów najstarszych mieszkańców,

• najstarszego obiektu architektonicznego w miejscowości,

• najstarszego nagrobka na najbliższym cmentarzu,

• historii budowy miejscowego kościoła.

Każdy grupa dokumentuje zdobyte informacje w postaci pisemnej oraz gromadzi fotografie.

Nauczyciel przedstawia zadania dla zespołów, ustala z uczniami, w jakich grupach będą pracować, a także wyznacza czas przeznaczony na wykonanie zadań (np. dwa miesiące). Proponuje również sposób zaprezentowania wyników pracy zespołów (np. prezentacja multimedialna, projekcja filmu nagranego przez grupę, odtworzenie nagrania wywiadu, plansze z opisanymi fotografiami) oraz informuje uczniów o kryteriach oceny prezentacji.

Kryteria oceny prezentacji	Maksymalna liczba punktów
Przebieg prezentacji (uporządkowany układ prezentacji, odpowiednie tempo prezentacji, wykorzystanie zaplanowanego czasu - 10 minut).	5
Zaangażowanie całego zespołu w prezentację.	5
Sprawność komunikacyjna (poprawność językowa, stosowanie właściwego i zrozumiałego dla odbiorców słownictwa, poprawna dykcja, odpowiednia intonacja i modulacja głosu).	5
Treść prezentacji (zgodność z tematem, poziom merytoryczny, trójdzielna budowa - wstęp, rozwinięcie i zakończenie).	5
Sposób przedstawienia informacji (estetyka wykonania pracy, pomysłowa forma prezentacji, dbałość o zainteresowanie odbiorców).	5

Skala ocen:

0 punktów - niedostateczna

1-5 punktów - dopuszczająca

6-15 punktów - dostateczna

16-21 punktów - dobra

22-24 punktów - bardzo dobra

25 punktów - celująca

Zadanie domowe

Przeprowadź rozmowę z osobą z kręgu rodziny lub znajomych i spisz jej wspomnienia. Ich tematem mają być najważniejsze wydarzenia z okresu dzieciństwa i młodości rozmówcy.
W zapisanej relacji zawrzyj informacje na temat daty i miejsca urodzenia, przebiegu nauki, pracy zawodowej oraz istotnych zdarzeń, które wywarły wpływ na losy tej osoby.

Po zapoznaniu się uczniów ze wspomnieniami spisanymi przez ich koleżanki i kolegów
z klasy można zorganizować głosowanie na najciekawsze opowiadanie lub wybrać najbardziej atrakcyjne fragmenty wspomnień do prezentacji w finale projektu.

Wiedza o społeczeństwie

Lekcja 1.

Temat: „Nasza miejscowość w moich oczach”

Uczniowie podzieleni na kilkuosobowe zespoły sporządzają analizę SWOT (Materiały pomocnicze) swojej miejscowości. Wyniki pracy przedstawiają na dużych arkuszach papieru
i prezentują na forum klasy.

Zadanie domowe

Utwórzcie czteroosobowe zespoły. Każda z grup umawia się na spotkanie z dwoma reprezentantami lokalnej społeczności (np. przedstawicielami samorządu lokalnego, nauczycielami, lekarzami, duchownymi, pracownikami różnych instytucji i przedsiębiorstw, przedstawicielami mediów). Przeprowadźcie z nimi wywiady według struktury zaproponowanej w technice analizy SWOT. Odpowiedzi Waszych rozmówców przedstawcie na dużych arkuszach papieru.

Arkusze z wynikami pracy można wywiesić na korytarzu szkolnym w taki sposób, aby każdy, kto odwiedza szkołę, mógł się z nimi zapoznać.

Lekcja 2.

Temat: „Moja mała ojczyzna. Jakie znaczenie ma dla mnie lokalny patriotyzm?”

Nauczyciel wyjaśnia znaczenie wyrażenia „mała ojczyzna”, po czym zapisuje na tablicy kilka przykładów patriotyzmu lokalnego. Następnie dzieli uczniów na zespoły, którym poleca przygotowanie opisu osoby zasługującej na miano lokalnego patrioty. Organizuje wymianę poglądów uczniów na ten temat, używając np. techniki dyskusji punktowanej.

Uczniowie zapoznają się z ankietą umieszczoną w internecie na stronie http://www.ankietka.pl/ankieta/11472/patriotyzm-lokalny-wroclawian.html. Następnie sami układają ankietę, którą będą przeprowadzać wśród mieszkańców swojej miejscowości. Nauczyciel ustala z uczniami warunki przeprowadzania badania - wyznacza liczbę ankiet przypadającą na jednego ucznia oraz termin zakończenia zadania.

Lekcja 3.

Temat: „Opracowujemy folder o naszej miejscowości”

Uczniowie w zespołach przygotowują foldery promocyjne ukazujące ich miejscowość - opracowują koncepcję graficzną, przygotowują plan zawartości i redagują teksty. Graficznie dopracowywać będą foldery na lekcjach wychowawczych lub na zajęciach pozalekcyjnych.

Język obcy

Nauczyciel pomaga uczniom w tłumaczeniach z języka polskiego na język obcy tekstów opracowanych na innych przedmiotach. Może przeznaczyć jedną lekcję na tłumaczenie tekstów z folderów promujących miejscowość.

Finał projektu

Debata „Jesteśmy stąd. ... (nazwa miejscowości) wczoraj, dziś i jutro”

Koordynator ustala termin i miejsce debaty z dyrekcją szkoły. Omawia z konsultantami projektu sposób zaaranżowania pomieszczenia, w którym odbędzie się spotkanie, oraz uzgadnia miejsca przeznaczone na wystawy prac uczniów. Określa, jaki sprzęt będzie potrzebny podczas prezentacji i debaty (np. sprzęt nagłaśniający, rzutnik multimedialny, ksero). Przykładowy program finału projektu zamieszczono w Materiałach pomocniczych.

Podczas spotkania z klasą koordynator omawia zadania poszczególnych zespołów roboczych oraz wyznacza terminy zakończenia ich prac. Uczniowie zgłaszają się do poszczególnych zespołów, zgodnie z preferowanymi przez siebie rodzajami zadań. Należy pamiętać o tym, że w każdej grupie powinna się znaleźć liczba osób wystarczająca do ukończenia prac w terminie.

Zadania dla zespołów roboczych

• Grupa I („Redaktorzy”) - przygotowuje listę gości i zaproszenia dla nich; opracowuje program spotkania i drukuje go w odpowiedniej liczbie egzemplarzy; wysyła lub roznosi zaproszenia wraz z programem według listy gości zaakceptowanej przez koordynatora projektu.

• Grupa II („Porządkowi”) - opracowuje plan dyżurów na czas finału projektu i pełni funkcję porządkową podczas trwania debaty oraz po jej zakończeniu.

• Grupa III („Plastycy”) - zbiera prace plastyczne wykonane przez wszystkie zespoły
w ramach różnych zajęć (projekty materiałów promocyjnych, opracowane graficznie wizje miejscowości za 20 lat); organizuje wystawę tych prac.

• Grupa IV („Badacze”) - przygotowuje wystawę prezentującą wyniki analiz SWOT przeprowadzonych przez siebie i otrzymanych od innych (każdy arkusz powinien być podpisany imieniem i nazwiskiem autora).

• Grupa V („Scenografowie”) - wykonuje dekoracje, które uświetnią finałowe spotkanie.

• Grupa VI („Prezenterzy”) - opracowuje scenariusz konferansjerki podczas prezentacji końcowej; wybiera spośród siebie osoby, które poprowadzą spotkanie i debatę.

• Grupa VII („Historycy”) - dokonuje wyboru najciekawszych fragmentów wspomnień zebranych przez klasę; przygotowuje się do ich przedstawienia przed publicznością.

• Grupa VIII („Artyści”) - zajmuje się oprawą artystyczną imprezy; uczy się recytacji wybranych wierszy i śpiewania piosenki o miejscowości.

Materiały pomocnicze

Przykładowy kontrakt dla zespołu realizującego projekt międzyprzedmiotowy

§ 1

1. Zespół projektowy stanowią:

1. …………………………… (imię i nazwisko) - nauczyciel wychowawca klasy ....., nazywany dalej koordynatorem projektu,

2. …………………………… - nauczyciel języka polskiego,

3. …………………………… - nauczyciel historii,

4. …………………………… - nauczyciel wiedzy o społeczeństwie,

5. …………………………… - nauczyciel języka ……………………………,

6. …………………………… - nauczyciel …………………………………, nazywani dalej konsultantami projektu oraz

7. uczniowie klasy ..... .

§ 2

1. Realizacja projektu obejmuje okres od ......................... do ......................... .

2. Celem projektu jest pogłębienie wiedzy na temat miejscowości, w której znajduje się szkoła, oraz wypracowanie wspólnej wizji przyszłości miejscowości, stanowiącej motywację do podejmowania działań przez lokalne grupy społeczne.

3. Efektem końcowym projektu jest debata połączona z publiczną prezentacją rezultatów pracy wykonanej przez uczniów pod kierunkiem koordynatora i konsultantów projektu.

4. Konsultanci projektu prowadzą w ramach swoich zajęć dydaktycznych lekcje na tematy wcześniej ustalone z koordynatorem, a także uczestniczą we wspólnych spotkaniach roboczych i spotkaniu ewaluacyjnym oraz biorą czynny udział w przygotowaniu i przebiegu finałowego spotkania.

5. Podczas realizacji projektu wszyscy jego wykonawcy uczestniczą we wspólnych spotkaniach (roboczych i ewaluacyjnym), których terminy są następujące:

1. .......................................................................................................,

2. .......................................................................................................,

3. .......................................................................................................,

4. ...................................................................................................... .

6. Podczas spotkań roboczych reprezentanci wybrani przez zespoły uczniów zdają ustne raporty z przebiegu pracy i stopnia realizacji zadań.

§ 3

1. Wszelkie kwestie sporne dotyczące realizacji zadań projektowych rozwiązywane są na zasadzie mediacji, której przewodniczy koordynator projektu.

2. Uczniowie wykonujący zadania projektowe zwracają się ze wszystkimi problemami dotyczącymi tych zadań do koordynatora projektu.

3. Konsultanci udzielają uczniom porad dotyczących realizacji zadań projektowych w czasie wyznaczonym przez siebie i podanym do publicznej informacji.

§ 4

1. Podczas wykonywania poszczególnych zadań projektowych wszystkich realizatorów projektu obowiązują wzajemny szacunek i życzliwość oraz rzetelność w wypełnianiu powierzonych zadań.

2. Realizatorzy projektu pomagają sobie nawzajem przy wykonywaniu zadań projektowych.

Materiały dla nauczyciela języka polskiego

Topos (gr. tópos = miejsce) - powtarzający się motyw lub temat zakorzeniony w kulturze, którego źródła tkwią w starożytnej retoryce, a także mitologii, religii i obrzędach. Topos jest świadectwem ciągłości kultury oraz istnienia wspólnych, pierwotnych wzorców myślenia człowieka. W teorii literatury obejmuje się tym terminem dawne, sięgające Biblii i antyku, motywy i tematy, które przechodzą z tekstu do tekstu. Trwałość toposów tłumaczona jest m.in. ich związkiem z archetypami, czyli (według teorii Carla Gustava Junga) prastarymi wzorcami obecnymi w zbiorowej nieświadomości, istniejącymi odwiecznie w umysłowości ludzkiej. Toposy jako uniwersalne obrazy myślowe funkcjonują nie tylko w literaturze, lecz także w innych dziedzinach sztuki, np. w malarstwie czy muzyce. Topos domu to jeden
z podstawowych znaków budujących obraz przestrzeni otaczającej człowieka i jeden
z najważniejszych toposów kulturowych.

Przykładowe utwory do wykorzystania w czasie zajęć

Jan Kochanowski

Na dom w Czarnolesie

Panie, to moja praca, a zdarzenie Twoje;
Raczyż błogosławieństwo dać do końca swoje!
Inszy niechaj pałace marmórowe mają
I szczerym złotogłowem ściany obijają,
Ja, Panie, niechaj mieszkam w tym gniaździe ojczystym,
A Ty mię zdrowiem opatrz i sumnieniem czystym,
Pożywieniem ućciwym, ludzką życzliwością,
Obyczajmi znośnymi, nieprzykrą starością.

Maria Konopnicka

Pieśń o domu

Kochasz ty dom, rodzinny dom,
Co w letnią noc, skroś srebrnej mgły,
Szumem swych lip wtórzy twym snom,
A ciszą swą koi twe łzy?

Kochasz ty dom, ten stary dach,
Co prawi baśń o dawnych dniach,
Omszałych wrót rodzinny próg,
Co wita cię z cierniowych dróg?

Kochasz ty dom, rzeźwiącą woń
Skoszonych traw i płowych zbóż,
Wilgotnych olch i dzikich róż,
Co głogom kwiat wplatają w skroń?

Kochasz ty dom, ten ciemny bór,
Co szumów swych potężny śpiew
I duchów jęk, i wichrów chór
Przelewa w twą kipiącą krew?

Kochasz ty dom, rodzinny dom,
Co wpośród burz, w zwątpienia dnie,
Gdy w duszę ci uderzy grom,
Wspomnieniem swym ocala cię?

O, jeśli kochasz, jeśli chcesz
żyć pod tym dachem, chleb jeść zbóż,
Sercem ojczystych progów strzeż,
Serce w ojczystych ścianach złóż!...

Zbigniew Herbert

Dom

Dom nad porami roku
dom dzieci zwierząt i jabłek
kwadrat pustej przestrzeni
pod nieobecną gwiazdą

dom był lunetą dzieciństwa
dom był skórą wzruszenia
policzkiem siostry
gałęzią drzewa

policzek zdmuchnął płomień
gałąź przekreślił pocisk
nad sypkim popiołem gniazda
piosenka bezdomnej piechoty

dom jest sześcianem dzieciństwa
dom jest kostką wzruszenia

skrzydło spalonej siostry

liść umarłego drzewa

Julian Tuwim

Ojczyzna

Ojczyzną moją jest Bóg,
Duch, Syn i Ojciec wszechświata.
Na każdej z moich dróg
Ku Niemu dusza ulata.

Ojczyzną moją jest łan,
Łan Polski, prostej, serdecznej,
Niech mi pozwoli Pan
W nim znaleźć spoczynek wieczny.

Ojczyzną moją jest dom,
Kochany dom rodzicielski,
Przytułek cichym snom
Młodości sielskiej-anielskiej.

Patrzę, strudzony śród dróg,
W oczu twych błękit przeczysty
I jest w nim wszystko: i Bóg,
I Polska, i dom ojczysty.

Konstanty Ildefons Gałczyński

Opis domu poety

Rad jestem, że nareszcie zimą się poznamy,
moja szkocka kuzynko - pozwól, że tymczasem
nasz dom niewielki, zewsząd okolony lasem,
opiszę tobie wiernie, począwszy od bramy:

Kastor i Polluks, bracia, klęczą na filarach
twarzą ku sobie, w górze jest rodzaj frontonu,
na który miłe światło pada z nieboskłonu
promieniami prostymi jak struny w gitarach;
by rzec prawdę, tą bramą nikt się nie zachwyca;
budowniczy był wałkoń, łotr i pijanica.

Obok bramy jest furtka; tutaj oko cieszą
dwa dzwonki: jeden czarny, a drugi zielony;
ten czarny jest dla gości, którzy idą pieszo,
a dla tych, co w pojazdach, oddzwania zielony.

Zadzwońmy. Można dzwonić dłużej albo krócej,
grunt cierpliwość, a brzydko, gdy złość nami trzęsie,
trzeba wiedzieć, że lubi myszkować w kredensie
albo pasjansa stawiać nasz dobry Pafnucy.
Więc słuchaj, jeśli furtka otworzy się zaraz,
przejdziemy parę kroków i ujrzymy taras:

Wychodzi on na zachód; szeroki jak plaża;
wystarczy, że człek siądzie, a już się rozmarza
i do gwiazd chce potęsknić, i nie mówić słowa;
tu nocą nieraz milczę z mego serca damą,
a sądzę, droga Floro, że w Szkocji tak samo:
Że razem noc i księżyc to noc księżycowa.

Świetny taras! lecz chyba zmienię balustradę;
stopnie w ogród, zaś ogród łączy mi się z sadem,
sad z lasem, a w tym lesie dęby oczywiście;
lecz o tych rzeczach innych chyba w innym liście.

Wejdźmy do domu: Zwykły świecznik holenderski
paraduje nad stołem, przy którym się jada;
świecznik ten służył jeszcze u mego pradziada
i jego troski złocił swym światłem anielskim,
z dziada na ojca przeszedł. Czasem sobie marzę,
że moja córka świecznik ten wnukom przekaże.

Ponieważ przy lampach jesteśmy, pozwól, Floro,
że ci gwiazdozbiór naszych wszystkich lamp przedstawię:
Jedne z nich lśnią po kątach jak świetliki w trawie,
a inne uroczyściej niż planety gorą;
są wiszące, stojące, i z drzewa, i z gliny,
na nich kwiaty, australie, ryby, serafiny...
jest ich tyle, że nie wiem, czybyś łatwo zgadła,
kiedy tak wszystkie nagle w dom uderzą łuną,
gdy te ryby popłyną i kwiaty pofruną,
kto tu mieszka w tym domu: ja z żoną czy światła.

Na jednej z lamp zrobionej z bawolego rogu
wisi groza Bałtyku, czyli morski kogut;
na sznureczku jedwabnym tańczy ta osoba;
mogę go zdjąć, jeżeli ci się nie spodoba,
bo nie chcę, by wybuchła od słowa do słowa
przez morskiego koguta potyczka lądowa.

Teraz słuchaj: Na ścianie wschodniej są dwie szafki
z napisem NARCOTICA, VENENA... widzę bladość,
Szkotko, nie drżyj, bo czyniąc kaprysowi zadość,
kazałem to kaligrafować - dla zabawki;
z jednej skrzynki i z drugiej miła woń wylata,
w jednej bowiem jest kawa, a w drugiej herbata,
kordiał królów, specjalność mojej chmurnej pani;
lepszej, Floro, z pochodnią szukaj w swej Brytanii,
uważając, by wrzątek gadał w dzbanku z cyny,
a esencja w czajniczku flamandzkim; nikomu
nie uda się herbata tak jak w naszym domu,
zapach cierpki, czerwienią prześciga rubiny;
a jednak jeszcze nie jest tej najwyższej próby
w porównaniu z herbatą księcia karykatur,
kalemburów barona - chyba z rajskich kwiatów
zaparza ją służący Jerzego Zaruby!

Lecz wróćmy do tematu: Dwie zielone świece
zielenią się z kominka niby dwułodyga;
piece - nonsens; do diabła wyrzuciłem piece,
sława światłu kominka! Niech nam sto lat miga!
bo, jak mówi Zaruba, mistrz kuchni i kpinek,
nie trunek na frasunek dobry, lecz kominek.
(Cóż dziwnego, że Polak rżnie z szynku do szynku!
Siedzieć w domu to znaczy siedzieć przy kominku.)

Przy kominku orzechy na dębowej tacy,
dziadek i słoik z miodem, tuż fotel ze skóry
cielęcia, obok półki z książkami i z góry
jakoby dwa promienie: Pliniusz i Horacy,
w nim ten wiersz o wznoszącej ramiona Phidyle...
słychać śmiech: To kominek gra swą krotochwilę.

Jak konie skaczą cienie i blask izby rozszerza;
tabun cieni w step zmienia mieszkania obszary -
i ożywają miasta w holandzkich talerzach,
lampy lampom coś mówią, zegarom zegary,
zwykły zydel nabiera sekretu rebusa,
a sen różdżką niebieską stuka w drzwi lamusa.

Gdy noc głębsza zasnuje nas swym słodkim dymem,
zasypiamy oboje w łóżku z baldachimem,
nad baldachimem strop jest, wyżej dach, noc, sowa
stoi na szczycie dachu, śpiąc. Księżyca pełnia
świętą prawdą szanowny mózg sowi napełnia,
że noc i księżyc razem to noc księżycowa.

Materiały dla nauczyciela wiedzy o społeczeństwie

Analiza SWOT

Analiza SWOT to metoda polegająca na rozpatrywaniu określonego zagadnienia pod kątem jego pozytywnych i negatywnych aspektów. Jej nazwa powstała od pierwszych liter czterech angielskich słów: Strehgths (mocne strony), Weaknesses (słabe strony), Opportunities (szanse) i Threats (zagrożenia). Uczniowie pracują w grupach nad rozwiązaniem danego problemu. Wymaga to od nich ustosunkowania się do omawianej kwestii i zgromadzenia odpowiednich argumentów, odwołujących się często do doświadczeń z życia codziennego lub do innych źródeł. W tym celu uzupełniają specjalną tabelę. Dzięki tej metodzie mogą przeanalizować mocne i słabe strony zjawisk, sytuacji czy podejmowanych decyzji oraz ustalić ich możliwe skutki - zarówno pozytywne, jak i negatywne.

Przedstawienie graficzne analizy SWOT

Mocne strony	Słabe strony
S	W
O	T
Szanse	Zagrożenia

Przykładowy program finału projektu

Jesteśmy stąd. ... (nazwa miejscowości) wczoraj, dziś i jutro

Powitanie gości

Montaż słowno-muzyczny w wykonaniu zespołu artystycznego

Część I - Wczoraj

Prezentacja najciekawszych fragmentów wspomnień mieszkańców naszej miejscowości zebranych przez uczniów.

Przerwa na kawę i herbatę połączona z oglądaniem wystawy przedstawiającej historię naszej miejscowości.

Część II - Dziś

Prezentacja opinii mieszkańców o naszej miejscowości na podstawie wywiadów oraz ankiet przeprowadzonych przez uczniów.

Przerwa na kawę i herbatę połączona z oglądaniem wystawy projektów materiałów promujących naszą miejscowość.

Część III - Jutro

Otwarta debata o potrzebach i oczekiwaniach mieszkańców naszej miejscowości.

Zakończenie spotkania.

Opracowanie projektu: Anna Klimowicz.

16

---