Badanie zmian zachodzących na rynku

Elastyczność cenowa popytu - (ang. Price elasticity of demand) na dobro to stosunek względnej zmiany zapotrzebowania do względnej zmiany ceny tego dobra:

Współczynnik elastyczności cenowej ma zwykle wartość ujemną ale są wyjątki:

• Efekt Veblena - odwrócona linia popytu - luksusowe dobra. Korzyść konsumpcyjna polega wówczas na demonstrowaniu swoich możliwości konsumpcyjnych

• Paradoks Giffena: Niektóre relatywnie tanie dobra podstawowe, zwłaszcza najtańsze rodzaje żywności (ziemniaki itp.), mają dodatnią elastyczność cenową popytu, tzn. popyt na nie wzrasta pomimo (i na skutek) wzrostu ich ceny. Dzieje się tak dlatego, że uszczuplone w rezultacie realne dochody uboższych warstw ludności powodują zmniejszenie spożycia lepszych gatunków żywności i kompensowanie tego ubytku zwiększoną konsumpcją niższych gatunków żywności, które pomimo że zdrożały, pozostają tańsze. Są to tzw. dobra Giffena.

Od czego zależy wrażliwość popytu na zmianę ceny:

• Poziom ceny

Przy niskiej cenie określona zmiana ceny, np. podwyżka ceny o 5%, powoduje na ogół słabszą reakcję nabywców niż analogiczna podwyżka przy wysokiej cenie.

• Wysokość dochodu

Ludzie ubożsi na ogół silniej reagują na zmiany ceny, zwłaszcza dóbr droższych.

• Dostępność substytutów

Dostępność bliskich substytutów zwiększa wrażliwość nabywców na podwyżkę ceny danego dobra.

• Gusty nabywców

Przywiązanie do konsumpcji określonych dóbr zmniejsza reakcję na podwyżkę ceny.

• Rodzaj dobra

Popyt na dobra podstawowe jest mniej elastyczny na zmiany cen aniżeli popyt na dobro luksusowe.

• Szerokość kategorii dobra

Popyt na owoce jest mniej elastyczny niż popyt na konkretny gatunek owoców, gdyż w obrębie szerszej grupy towarowej istnieją większe możliwości wyboru (substytucji).

• Długość okresu pomiaru

W dłuższym okresie reakcja popytu na zaistniałą zmianę ceny jest pełniejsza niż w okresie krótkim (możliwość pełniejszego dostosowania się nabywców do zmienionej ceny - np. przez wykorzystanie substytutów).

• Czynnik psychologiczny końcówki ceny

Przykładowe elastyczności cenowe popytu na wybrane dobra w Niemczech:

Dobro	Epd
Wyroby skórzane, odzież	-0,16
Mięso i jego przetwory	-1,30
Chleb i pieczywo	-1,80
Elektryczność, gaz, paliwa	-1,60
Meble	-2,0
Kosmetyki	+0,30

Elastyczność cenowa popytu na niektóre dobra i usługi w USA

Dobra	Elastyczność cenowa
Pomidory	-4,6
Groszek	-2,8
Gry hazardowe	-1,9
Taksówka	-1,2
Meble	-1,0
Kino	-0,87
Obuwie	-0,70
Porady prawne	-0,61
Papierosy	-0,51
Ubezpieczenia zdrowotne	-0,31
Autobus	-0,20
Energia elektryczna	-0,13

Elastyczność cenowa popytu a zmiany wielkości utargu

Zmiana ceny	Zmiana utargu
	popyt elastyczny Epd<-1	Epd=-1	popyt nieelastyczny Epd>-1
wzrost	spadek	0	wzrost
spadek	wzrost	0	spadek

Przykład

Elastyczność cenowa popytu a suma wpływów ze sprzedaży biletów na mecze piłkarskie

Cena biletu	Zapotrzebowanie na bilety (tys.)	Elastyczność cenowa popytu	Wpływy ze sprzedaży
12,5	0	-oo	0
10	20	-4	200
7,5	40	-1,5	300
6,25	50	-1	312,5
5,0	60	-0,67	300
2,5	80	-0,25	200
0	100	0	0

Obliczanie elastyczności cenowej popytu

Zadanie

Poniższa tablica przedstawia popyt na rynku pewnego dobra:

Cena (P)	Popyt (Q)
0	5
1	4
2	3
3	2
4	1
5	0

Dla wszystkich poziomów ceny oblicz współczynniki cenowej elastyczności popytu.

Gdy P = 0: E_pd = 0 ( = ).

Gdy P = 1: E_pd = = = = .

Gdy P = 2: E_pd = = = = .

Gdy P = 3: E_pd = = = = .

Gdy P = 4: E_pd = = = = .

Gdy P = 5: E_pd = .

Zadanie

Współczynnik elastyczności cenowej popytu pewnego dobra wynosi -0,8 (słownie: minus 0,8). Określ jaka będzie zmiana zapotrzebowania na to dobro, jeżeli cena wzrośnie o 10%.

Elastyczność a nachylenie krzywej popytu

Często interesuje nas ogólna ocena elastyczności na pewnym fragmencie krzywej popytu, tzn. przy różnych poziomach ceny, z zakresu tzw. cen rynkowych (takich, które spotyka się na rynku).

Popyt o wysokiej elastyczności wyraża krzywa o małym nachyleniu (płaska).

Popyt nieelastyczny wyraża krzywa o dużym nachyleniu (stroma).

Na przykład, popyt na dobra luksusowe jest zwykle bardziej elastyczny niż popyt na dobra podstawowe - i to przy każdym poziomie ceny (z przedziału „cen branych pod uwagę”).

Elastyczność punktowa i łukowa

Elastyczność punktową należy mierzyć według wzoru podanego wcześniej, przy niewielkich zmianach ceny (np. o 1%).

Rozpatrując duże zmiany ceny, należałoby liczyć elastyczność łukową - średnią elastyczność między dwoma punktami na krzywej, według poniższego wzoru:

Częstym błędem w interpretacji elastyczności cenowej popytu jest mniemanie, że można mówić o elastyczności w odniesieniu do całej krzywej popytu, na podstawie pojedynczego pomiaru przy określonym poziomie ceny.

Błąd polega na tym, że w większości przypadków elastyczność zmienia się wzdłuż danej krzywej popytu.

Mieszana elastyczność cenowa popytu to stosunek względnej zmiany popytu na dobro do względnej zmiany ceny innego dobra E_IJ

• Dla dóbr komplementarnych współczynnik elastyczności cenowej ma wartość ujemną

• W przypadku substytutów ma wartość dodatnią

Dochodowa elastyczność popytu: E_ID stosunek względnej zmiany zapotrzebowania na dobro do względnej zmiany dochodu nabywców:

Str. 107 (Czarny)

Dobra

Pierwszej potrzeby Luksusowe normalne
(E_id<1) (E_id>1)

Niższego rzędu Normalne

(E_id<0) (0<E_id<1)

Dobra normalne (zwykłe) to takie dobro, na które popyt wzrasta wraz ze wzrostem dochodu.

Dobro niższego rzędu to takie dobro, na które popyt maleje przy wzroście dochodu.

Elastyczności dochodowe popytu na wybrane dobra

Dobro	Eid
Naprawy odbiorników RTV	5,20
Kino	3,41
Podróże zagraniczne	3,09
Ubezpieczenia zdrowotne	2,02
Biżuteria i zegarki	1,64
Książki	1,44
Benzyna	1,36
Kurczęta	1,06
Wyroby tytoniowe	0,86
Porcelana i szkło	0,77
Wołowina	0,45
Masło	0,42
Mleko	0,07
Margaryna	-0,20
Mąka	-0.36

Współczynnik elastyczności cenowej podaży dobra E_PS to stosunek względnej zmiany ilości oferowanej na rynku do względnej zmiany jego ceny.

Odpowiada na pytanie, o ile % wzrośnie lub zmaleje wielkość podaży w rezultacie % zmiany ceny.

Od czego zależy elastyczność cenowa podaży:

• od możliwości przestawienia się na inną produkcję. Gdy można szybko zmienić profil produkcji, wtedy elastyczność jest wysoka.

• kosztów pozyskiwania nowych czynników produkcji

• czasu

• w okresie bardzo krótkim (ultrakrótkim) krzywa podaży jest praktycznie pionowa, co oznacza, że nie ma możliwości zwiększenia podaży w danej chwili, lub też że możliwości takie są bardzo ograniczone.

• w okresie krótkim krzywa podaży ma tradycyjny kształt, to znaczy wznosi się w miarę wzrostu ceny. Oznacza to możliwość zwiększenia podaży w miarę wyższej ceny. Jest tak dlatego, że można uruchomić dodatkowe czynniki produkcji.

• w długim okresie istnieją duże możliwości zwiększenia podaży, np. przez zmianę technologii produkcji. Dlatego elastyczność cenowa podaży w długim okresie jest duża. Linia podaży jest bardziej pozioma niż w przypadku krótkiego okresu.

Zadania

1. Współczynnik elastyczności dochodowej popytu pewnego dobra wynosi 1,8. Określ jaka będzie zmiana zapotrzebowania na to dobro, jeżeli dochody konsumentów wzrosną o 10%. Do jakiej kategorii zaklasyfikowałbyś to dobro.

2. Jeżeli 2-procentowy spadek ceny Fiata „Punto” powoduje 4-procentowy spadek zapotrzebowania na Opla „Corsę”, to jaka jest elastyczność mieszana popytu na oba samochody? Czy są one dobrami komplementarnymi czy substytutami?

3. Niech elastyczność dochodowa popytu na złotą biżuterię wynosi we Francji 4, a w Wielkiej Brytani 2,5. Jaki jest wpływ wzrostu dochodów mieszkańców Francji o 2% i Wielkiej Brytani o 1% na ilość złota sprzedaną w każdym z tych krajów.

2

P

Q

E_pd = 0

E_pd = -

P

Q

E_pd > -1

E_pd < -1

---