19,26.02.2007
ZNACZENIE GOSPODARCZE I SPOŁECZNO - KULTUROWE OWIEC:
Owce jest to grupa zwierząt zaliczana do jednej z najwcześniej udomowionych zwierząt gospodarskich. Towarzyszy człowiekowi od tyś. lat i dostarcza niezwykle cennych produktów: żywność (mięso, mleko), włókno (wełna, skóra), obornik (poprawiają strukturę gleby), biorą udział w ochronie środowiska i kształtowaniu krajobrazu. Owce dzięki naturalnym predyspozycjom nisko zgryzają ruń, dobrze czują się w górach, nie boją się pochyłości i wzniesień, potrafią znaleźć i wykorzystywać odpowiednie ilości paszy w miejscach gdzie inne zwierzęta gospodarskie nie odnalazły by jej. Przykładem dobrze rozwiniętych form wędrownego pasterstwa mogą posłużyć m.in. obszary Szwajcarii, Austrii, Niemiec oraz kraje Basenu Morza Śródziemnego, znajdują pasze, pielęgnują krajobraz, produkują mleko i mięso o cennych wartościach.
Owce można podzielić ze względu na występowanie:
strefy umiarkowanej - charakteryzują się całym bogactwem ras charakterystycznych dla Europy: wełniste, mięsne, mięsno - wełniste, kożuchowe. Mają cienką okrywę …….
strefy pustynnej - występują na pograniczu Sahary w rejonie Syrii i Iraku. Mają delikatną cienką skórę, na długich kończynach, obfita i dość gruba okrywa, przy ogonie mają tłusty pośladek.
rejonów tropikalnych - mają bardzo długie nogi, gruby rdzeniowy włos, zwykle brzuch nieowłosiony często ogon zredukowany ale w tym miejscu złogi tłuszczu.
Ze względu na różne użytkowanie:
wełniste - do tego typu należą wszystkie Merynosy ich nazwa związana jest z miejscem wytworzenia: Polska, Bułgaria, Francja, Hiszpania, Rosja. Charakteryzują się dlugim tułowiem, wąską klatka piersiową, wąską głową, dużą powierzchnią skóry związaną z występowaniem fałd, rasy późno dojrzewające ale cechują się dobrym umięśnieniem, produkują wełnę
mięsne - owce o krótkiej wełnie charakterystyczna beczkowata budowa, szeroka i głęboka klatka piersiowa, na krótkich nogach, mocny kościec, krótka i szeroka szyja, szeroka głowa, małe wełnienie, łysa głowa nieowełnione nogi, skąpo szyja i nagi brzuch, zwierzęta wcześnie dojrzewające ale duże wymaganie paszowe, z reguły dobre tępo wzrostu i wykorzystanie paszy.
mleczne - cienka skóra, delikatny kościec, słabe umięśnienie, posiadają natomiast dobrze rozwinięta narządy trawienne i gruczole mleczny. Z reguły głowa wąska, długa i sucha, o długich cienkich uszach. Tułów w kształcie trójkąta czasem gruszkowaty, kłąb ostry i wysoki. Większość ras typowo mlecznych ma słaby obrost wełny. Z reguły okrywa włosowa jest jednolita ale o rzadkich i grubych włosach. Należą do nich rasy wcześnie dojrzewające, mają duże wymagania paszowe, szczególnie na pasze soczyste i pastwiskowe. Nalezą do nich owce rasy wschodnio fryzyjskiej, francuskie - lacone, grecka - Kijas, izraelska - Abassi, cahe, podhalańska
kożuchowe - posiadają mocna i wytrzymałą skórę. Okrywa składa się z włosów rdzeniowych i puchowych o odpowiednim stosunku. Najlepsze kożuchy na 1 włos rdzeniowy przypada 4-10 puchowych, wymagana jest aby długość włosów puchowych była dość długa. Kożuch powinien być lekki cienki i trwały wtedy jest najlepsza izolacja. Owce kożuchowe mają ……….. owiec prymitywnych. Są małe, o głowie z prostym lub garbonosym profilem, umaszczenie głowy i kończyn ciemne czarne a okrywa biała świecąca. Owce wcześnie dojrzewające, niewybredne, odznaczają się dużą plenności, znoszą surowsze klimaty. Rasa romańska, wrzosówka.
smuszkowy - (futerkowy) reprezentowana przez owce karakuły. Użytkuje się skórkę z 2 3 dniowych jagniąt taka skórka nazywana jest smuszka. Najlepsze można uzyskać od jagniąt poronionych w ostatnim tyg. ciąży. Owce pokryte są drobnymi sprężystymi loczkami. Dorosłe karakuły mają wełnę mieszaną o kosmykowej budowie nieprzydatną na futro. Po uboju jagniąt matki wykorzystuje się w kierunku mlecznym. Pokrój jest bardzo swoisty, głowa garbonosa, uszy długie zwisające, u samców ślimakowate rogi, szeroko ustawiona linia grzbietu wznosi się ku lędźwi a potem opada. Ogon specyficzny posiadają w kształcie litery „S” wypełniony tkanką tłuszczową. Nogi bardzo długie i mocne przystosowane do pustynnych rejonów. Późno dojrzewają, małe wymagania paszowe mała plenność.
kombinowany - dwustronny łączy w sobie 2 cechy wełnisty i mięsny ale ani tu ani tu nie osiąga najwyższych wartości. Do tego typu należą rasy angielskie rasy długowełniste. Owce oznaczają się dojrzałością od wcześniej, średnio i próżno dojrzewających oraz zróżnicowanymi wymaganiami paszowymi.
wszechstronne - nie posiadają specjalizacji w 1 kierunku wszystkie surowce mają średnie wartości. Małej budowy czasem średniej. Zarówno na wełnę, mięso i mleko. Rasa: polska owca nizinna.
Podział owiec z uwzględnieniem zasadniczych cech jakościowych wełny:
merynos - wszystkie zostały rozpowszechnione na kontynentach. Stanowią 20% światowego pogłowia. Pochodzą od merynosa hiszpańskiego posiadają wełnę szlachetną, cienka, żyją w suchych strefach klimatycznych. W starożytności sławne owce cienko szyjne pochodzące z Fryzji i małej Azji. Następnie w skutek kolonizacji owce znalazły się w krajach Europy, pierwsze w Hiszpanii. Hiszpańskie warunki korzystne dla owczarstwa stały się potentatem na całym świecie i pierwsza organizacja chowu owiec. Do 1765 wywóz owiec z Hiszpanii był surowo zakazany pod karą śmierci. Sława wełny hiszpańskiej była zbyt głośna dlatego szybko znaleźli się nabywcy w krajach sąsiedzkich. W 1650-1800 były darowane monarchom. W XVIII w sprowadzono do Szwecji i Francji. W Polsce sprowadziła w 1813 księżna Jabłonowska do Siemianowic. Obecnie najważniejsze obszary dla merynosów to Australia, Nowa Zelandia, Argentyna, Afryka, USA, Europa a szczególnie Rumunia i Kaukaz. Stąd znalazł się merynos australijski, niemiecki itd. Od merynosa uzyskujemy …….. należą także owce z domieszka merynosa Corriutere nowozelandzki a także różne lokalne rasy powstałe na merynosach Torghe i in. Zaliczamy tu merynosa polskiego, polskie owce nizinne.
długowełniste - klimat umiarkowany z licznymi opadami ok. 20% pogłowia świata. Najwięcej w Anglii Lincoln, Lester, wschodnio fryzyjskie, polskie owce długowełniste. Szczególnie wykorzystywane do krzyżowania w celu podniesienia wełnistego kierunku produkcji.
krótkowełniste - udział ich w świecie 4 szczególną uwagę zasługuje owce angielskie wełnisto mięsne rasy Hampshire, Oxford. Wykorzystywane z krzyżowaniu towarowym. Cel uzyskania mieszanek wełnisto mięsnych a także brały udział w celu wytworzenia syntetycznych linii …..są czarnogłówki niemieckie, francuskie, rasy mięsne Berishon, należą tu głównie rasy mięsne.
wełnie mieszanej - stanowią 50% światowego pogłowia. Należą owce górskie (Szkocji i Wali) polska owca górska, cahle rasy prymitywne poszczególnych rejonów świata. Posiadają wełnę mieszaną przystosowaną do klimatu pustynnego i ich znaczenia gospodarczego.
szerstne - 6% pogłowia, hodowane są dla pozyskania mięsa, skór, łoju i mleka w różnych rejonach Afrykańskich i środkowo amerykańskich. Są to owce od małych do dużych pokryte szerstnym włosem.
Udział owiec merynosów, długowełnistych, krótkowełnistych w światowym pogłowiu wynosi 44% i dostarcza 75% światowej produkcji wełny. Owce o wełnie mieszanej dają zaledwie 25% światowej produkcji. Tam gdzie rasy kulturalne zaludnienie bardzo małe szerstne i mieszane zaludnienie bardzo duże.
05.03.2007
MIEJSCE UDOMOWIENIA I PRZODKOWIE OWIEC:
Systematyka:
Królestwo: zwierzęta
Podkrólestwo: tkankowce
Gromada: ssaki
Rząd: kopytne
Podrząd: przeżuwacze
Rodzina: pustorogie
Rodzaj: owca
Gatunek: owca domowa
Geograficzne rozmieszczenie wykopalisk oraz różnice w kościach czaszki i rogów pozwalają w sposób przybliżony odtworzyć przebieg udomowienia owiec które dokonało się prawdopodobnie w kilkach rejonów świata. To miało miejsce między 11-8 w p.n.e. świadcz a o tym szczątki kości znalezionych w Mezopotamii, Syrii, Iraku. Potwierdzenie tej tezy jest to 7tyś p.n.e. w południowo wschodniej Turcji znaleziono szczątki tkanin wełnianych które dowodzą że owce musiały towarzyszyć człowiekowi w 1000 w p.n.e. Są zapiski że Argonauci wyjeżdżali do Kolchidy po złote runo (biała wełna). Na pewno były to rejony Turkiestanu, Azji środkowej i małej. Owce pochodzą od 2 dzikich przodków:
muflon - to dzika owca występująca nad Morzem Śródziemnym na Zakaukaziu, Kazachstanie a także w Iranie. Występuję w 2 rodzajach:
muflon z rejonów górskich - charakteryzuje się on mocnym kośćcem, silną konstytucją. ♂ ważą 60-70kg umaszczenie brązowo z odcieniem ryżym i charakterystycznymi białymi partiami brzucha bokach i nogach. Ulubionym miejscem bytowania są Góry Skaliste. W dużej liczbie osobniki występują w Nowej Skanii. Rozmnażają się z owcą domową dając płodne potomstwo. Przypuszcza się ze od nich pochodzą różne odnóża owiec krótkoogoniastych oraz kontynentu północno europejskiego: wrzosówka, Romanowska, fryzyjska.
muflon stepowy - arkar - jest większy od muflona górskiego silnie rozwinięte nogi ślimakowato zwinięte końcami skierowane na zewnątrz. Umaszczenie jednolite, buro ryże bez plam. Żyje w rejonach stepowych Azji Zachodniej miedzy Morzem Kaspijskim a Arabskim. Daje płodne potomstwo z owcą domową. Od nich pochodzą owce tłustoogoniaste, karakuły które mają zdolność odkładania tłuszczu wzdłuż kręgosłupa i kości ogonowej tj. cakle, cygaje, a także cienkowełniste merynosy
argale - jest duży dochodzi nawet do ♂ 240kg. Jest na wysokich i mocnych nogach. Posiada ogromne rogi dochodzące do 1m. w dzikim stadzie żyje na Kamczatce, Alasce. Umaszczenie ma ciemno szare z białą czapeczką na zadzie (sarń). Maciorki noszą płód o 2 miesiące dłużej niż mufle. Od nich pochodzą wszystkie kurdiuczne rasy owiec z reguły rasy prymitywne które dostarczają mięsa, mleka i wełny.
Cechy owiec przed udomowieniem:
- gładkość skóry
- krótki prosty włos lub brak wełny
- umaszczenie ochronne, zwykle beżowo - brązowe
- okrywa zróżnicowana pod względem głębokości i na ogół nie nadaje się do przędzenia
- jesienny i krótki okres rozrodu
- rodzą jednaki
Cechy owiec po udomowieniu:
- fałdzistość
- wydłużenie i ujednolicenie okrywy
- umaszczenie na ogół białe z obfitym tłuszczopotem
- okrywa nadaje się do przędzenia
- wydłużony okres sezonowości
- skłonność do wielorodności
Grupy hodowlane owiec w Polsce:
merynosy - 25,6% pogłowia
polska owca długowełnista 5,8%
polska owca nizinna 26,2%
polska owca górska i pogórza 15,7%
rasy mięsne 19,5%
inne 7,2%
Obecnie hodowanych w Polsce (wpisanych do ksiąg zarodowych) jest 35 ras i odmian owiec.
Wszystkie polskie rasy są w stadach matecznych zaś importowane, mięsne są to rasy ojcowskie i linie syntetyczne.
W ostatnich 10 latach kiedy następował zbyt jagniąt na zachód a od 1997 r. Polska przyjęła kierunek mięsny i musimy sprowadzać rasy mięsne z zagranicy albo sprowadzać ♂ i krzyżować.
12.03.2007
OWCE RAS MIEJSCOWYCH (MATECZNE):
Owce rasy Merynos:
Zaliczane są do najwartościowszych ras na świecie względem wełny. W naszym kraju stanowi ok. 26% całego pogłowia. Jest to rasa skonsolidowana i ustabilizowana genetycznie. Merynos polski trafił do kraju w 1786 r z Hiszpanii sprowadzony przez księżne Annę Jabłonowską do Siemanycz. W 1811 w Saksonii sprowadzono merynosa elaktrolarnego na kielszczyznę a następnie po 1860 sprowadzono merynosa rombujet i merynoprekosy z Francji. W okresie międzywojennym doskonalono merynosa w kierunku mięsno - wełnistym używając do tego celu owce w typie merynosowych ras angielskich. Po II wojnie światowej do ocalałych stad merynosów sprowadzono merynosa niemieckiego w celu doskonalenia współczesnych merynosów.
Występuję w większych ilościach w woj. północnych, nadaje się do chowu w każdych rejonach z wyjątkiem dolin górskich w dużą ilości opadów. Obecnie reprezentuje typ mięsno - wełnisty. W pokroju dobrze rozmieszczone są cechy mięsne i wełniste, posiadają duże pole obrostu, fałdy skóry najczęściej na szyi. Runo posiada jednolite miękkie gęste wyraźnie karbikowane, składające się ze słupków. Runo składa się z jednego rodzaju włosów puchowych ew. z przejściowych. Grubość włókna waha się 20-26nm i w skali Jałowieckiego określana jest jako A/A -B/B. długość włókna 7-8cm rocznie ♂ produkuje 7kg wełny, ♀ok. 5kg. Wydajność czystego włókna waha się 45-40%. Budowę ciała posiada harmonijną, tułów długi i szeroki, zad spadzisty, klatka piersiowa głęboka. Merynos polski wcześnie dojrzewa posiada długi sezon aktywności płciowej, plenność 120-135%. Jest to rasa o silnie rozwiniętym instynkcie stadnym, może być wykorzystywana zarówno w kierunku wełnistym jak i mięsnym, dając bardzo dobre potomstwo. Zwykle użytkowanie tej rasy odbywa się w 1 roku po uzyskaniu 7-10 miesięcy , a że ma długi okres aktywności można je kryć 3 razy w ciągu 2 lat.
W Polsce można znaleźć resztki stad merynosa pogrubionego krzyżowanego z berichonem a także merynosa wełnistego który powstał z krzyżówki ♀ …… x merynosem polskim a także merynosem czarnym wyhodowanym w ostatnich latach przez zespół pracowników w Kołudzie Wielkiej który zachowuje wszystkie cechy merynosa białego.
Merynos boorulla: Został sprowadzony w ostatnim 20-leciu ze względu na wybitne cechy rozrodu. Sprowadzony z Nowej Zelandii zarodki i wszczepiono maciorkom merynosa polskiego. Przez szereg pokoleń wyselekcjonowano ♀ merynosową białą które miały w każdym wykocie 3-4 jagnięta. Owce posiadające stwierdzony gen wysokiej plenności który się dziedziczy w sposób prosty. Wykorzystano je do krzyżowania dwu stopniowego. Cienka wełna ♂ 8kg, ♀ 6kg a średnia plenność ponad 200%, odchowanych 50-60%. Jest zaliczany do ras plennych.
Polska owca nizinna:
W strukturze krajowej zajmuje II miejsce po merynosie 26%. W tej grupie odnajdujemy 2 rasy i szereg odmian. Wszystkie wywodzą się z różnych prymitywnych ras krajowych które uszlachetnione zostały rasami angielskimi długowełnistymi (kentem, Lincolnem, Lesterem, leinem). We wszystkich tych rasach i odmianach płynie krew merynosa. Od początku okresu powojennego polska owca nizinna i polska owca długowełnista stanowiły 1 grupę rasową jako polska owca długowełnista. Od 1975 nastąpił podział na polską owce nizinna w której płynie krew merynosa i polską owce długowełnistą w której nie ma krwi merynosa.
Rasy:
- wielkopolska - merynos polski, świniarka, leszczyńska, kent
- coridel - merynos polski, Lincoln
Odmiany:
- łowicka - merynos, kent, prymitywna owca z rejonu łowickiego
- uhruska - merynos kent leid
- ……… - merynos, Lester, owca w typie coridel
W tych wszystkich odmianach brały udział merynosy są ……. Pod względem wydajności ale wyglądem go przypominają. Odmiana łowicka charakteryzuje się wydajnością ok. 5kg średnica włókna 26-32nm grubości B - B/C długość włókna ok. 12cm. Na podłożu tej odmiany powstawało szereg innych odmian.
Rasa wielkopolska stanowi największą grupę wśród owiec nizinnych. Jej proces tworzenia składał się z 3 etapów:
- świniarka uszlachetniona kentem - F1 x merynos polski - F2 x kent
- mieszaniec……
26.03.2007
Corriedale - wytworzona została według schematu zastosowanego w Nowej Zelandii w XIX w. polski corridale powstał w latach 50-tych w wyniku krzyżowania dwukierunkowego owiec rasy merynos polski z angielską rasą długowełnistą Lincoln.
Charakteryzuje ja jednolita biała wełna z lustrzanym połyskiem i wyraźnym karbikiem. Runo jest zamknięte w asortymencie B/C- C. pole obrostu obejmuje całe ciało wraz z głowa i nogami. Wydajność wełny potnej waha się od 5-6kg u maciorek, 10kg u tryków o wysadności nie co powyżej 10cm. charakteryzują się one krótka szyją, głębokim tułowiem, dobrze umięśnionym zadem i krótkimi szeroko rozstawionymi kończynami .masa ciała dorosłych ♀ 70-80kg, ♂ od 100-130kg, plenność owiec średnia ok. 130% średnio wcześnie dojrzewające ale maciorki mogą być włączone z rozrodu w wieku ok. 14mc. Wymaga dobrych pasz (ilość i jakość). Przystosowana jest do warunków tzw. kompleksu pszenno - buraczanego. Nadaje się do krzyżowania z rasami mięsnymi dając jagnięta mało otłuszczone o dobrym wzroście.
- odmiana żelaźnieńska - powstała na podłożu owcy łowickiej podmerysonowanej. Schemat jej tworzenia:
♀ łowickie podmerysonowane X ♂leister
F1 ♀ mieszanka X ♂ merynos pogrubiony
F2 ♀ mieszaniec X ♂ mieszaniec
F3 owca żelaźnieńska starego typu
♀ łowicka o grubszej wełnie X ♂ merynos pogrubiony
F1 ♀ mieszaniec X ♂ leister
♂ mieszaniec X ♀ o. żelaźnieńska starego typu
♂o. zelaznienska starego typu X corridele
F1 współczesna owca zelaźnienska (25% krwi corridela)
Owca wychowana w Żelaznej należącej do SGGW. Współczesna owca charakteryzuje się wczesna dojrzałością, dobra mlecznością i wysoka rozrodczością, plenność waha się 165-170%. Pod względem budowy są to owce dość dużej masy ciała ♀ do 80kg ♂ponad 100kg. Wełnę posiada jednolitą białą w sortymencie B - C, w odroście rocznym daje ok. 6kg wełny a tryki ok. 9kg. Odmiana ta dobrze wykorzystuje pasze nadaje się do krzyżowania z innymi rasami a szczególnie mięsnymi.
- odmiana uhruska -
♀ merynos X ♂ leine (nr 109)
F1 ♀mieszaniec X ♂ kent
Przez wiele lat prowadzono ścisłą selekcje na cechy użytkowe. Głównym celem wytworzenia teh owcy (przez prof. Domańskiego AR Lublin) dla potrzeb regionów wschodnich. Prace nad tą owcą rozpoczęto w 1957r a w 1071 została uznana jako odmiana.
Owca charakteryzuje się wełną białą jednolitą o sortymencie B - C/C. polu obrostu cały tułów łącznie z brzuchem i głową do linii oczy oraz stawów skokowych na nogach. Wydajność roczna tych owiec wynosi 5-6kg u ♀, i do 10kg u ♂. Pod względem budowy są to owce o średniej wielkości maciorki dorosłe ważą 60-80kg a ♂ od 85-110kg. Młode jagnięta charakteryzują się szybkim wzrostem osiągając dobre przyrosty masy ciała nawet 300g na dzień. Plenność 130-180, wcześniej dojrzewają, przy dobrym żywieniu mogą być kryte w 1 roku życia. Obecnie populacja ta hodowana jest w czystości rasy, ukierunkowana na produkcję jagniąt rzeźnych.
POLSKIE OWCE DŁUGOWEŁNISTE:
Są to rasy wyhodowane przez krzyżowanie pierwotnych miejscowych odmian z trylami importowanymi. Rasy:
- owca pomorska
- owca kamieniecka
- owca olkuska
- owca pogórza
Rasy biorące udział w tworzeniu odmian:
Owca pomorska - owce żuławskie, owce fryzyjskie , holsztyńska, teksel. Najstarsza rasa owiec długowełnistych. Jej początek powstania ma początek XIX w. przekrzyżowano przed wojna fryzyjską z holsztyńską a po wojnie krzyżowano je z tekstelem.
Owca ta charakteryzuje się wełnisto mięsnym użytkowaniem. Posiada głęboki i szeroki tułów z szerokim zadem. ♀ do 75kg a ♂ 120kg. Ciało ich z wyjątkiem głowy i nóg które są gołe, pokryte jest białą jednolita wełną o szorstkim typie. Wysadność tej wełny jest w granicach 12-15cm, grubość włókna 40 mikronów sortyment C. Charakteryzują się najwcześniejszą dojrzałością płciową, mogą być kryte w 7-8mc. Wczesność dojrzewania zawdzięczają trykom ras teksel, która dojrzewa 7-8mc. Plenność 146%. Jagnięta nadają się do …. Szybkiego mlecznego ponieważ ich matki są dość mleczne po owcy fryzyjskiej. Jest to rasa odporna na choroby dobrze przystosowana do trudnych warunków lokalnych, małe wymagania żywieniowe.
Owca kamieniecka - powstała z owcy pomorskiej uszlachetniona leine, teksel. Powstała w latach 50 XIX w. głównie hodowana na Warmii i Mazurach.
Charakteryzują się dużą figurą ale z podkreśleniem walorów wełnistych. Kierunek użytkowania wełnisto - mięsny. Posiada głęboki i szeroki tułów dobrze umięśniony zad, ♀ ok. 70kg, ♂ 110kg. Odznaczają się dobrą mlecznością. Ich jagnięta osiągają dobre tępo wzrostu i nadają się do tuczu intensywnego. Runo jest zamknięte wełna biała jednolita pole obrostu ….. wydajność ♀ 4-6kg, przy wysadności 10-13cm. przystosowana jest do trudnych warunków klimatycznych a jednocześnie odznacz się odpornością na kulawkę.
Owca olkuska - powstała z owcy pomorskiej kryta najpierw holsztyńską i fryzyjską a po wojnie dodano krew kenta. W latach 80-tych XX w utrzymywana w małych gospodarstwach w rejonie krakowskim zwróciła uwagę ze w populacji olkuskiej rodzą się liczne mioty od 3-6 jagniąt, prawie nie spotyka się jedynaków. Fakt ten nasunął przypuszczenia że jest nosicielem pojedynczego genu o dużym efekcie, który skokowo zwiększa poziomo owulacji a tym samym plenność populacji. Gen wysokiej plenności został udowodniony tylko u merynosa borulla.
Owca ta charakteryzuje się falista okrywa wełnistą o luźnym słupku i miękkim chwycie. Grubość włókna 29-34 um. Wydajność roczna wełny 5-6kg przy wysadności 14cm. posiadają dużą głowę o długich uszach, średnio długiej szyi, masa dorosłych powyżej 55kg. Posiada dobrze rozwinięte wymię. W najlepszych stadach plenność średnia maciorek waha się ok. 235%.
02.04.2007
Polska owca pogórza:
Powstała w latach 60-tych przez krzyżowanie polskiej owcy górskiej z ♂ fryzyjskim, Lesterem, kentem, częściowo z tekstelem a także cygajem w zależności od regionu.
Jest to grupa owiec bardzo zróżnicowanych zarówno w cechach pokroju jak i wełny. Są one zbliżone nieco do owiec kamienieckich wełnę posiadają grubą jednolitą o sortymencie CD-D i duże ilości ok. 100% włosów rdzeniowych. Roczna wydajność ok. 5kg, wysadność 15-20cm. plenność ok. 144. charakteryzują się dobrą wzrostowością, średnimi cechami mięsnymi i przyrostami. Dobrze znoszą klimat wilgotny i posiadają średnia mleczność.
OWCE O WEŁNIE MIESZANEJ:
Polska owca górska:
Historia sięga do XV w i związana jest z rejonem Karpat. Początkowo hodowano owce rasy cakle. Były to zwierzęta rozpowszechnione szczególnie w Karpatach, Bałkanach i południowej Rosji. Pod względem budowy charakteryzuje się dużą zmiennością w zależności od warunków bytowania. Użytkowość jest wszechstronna z nachyleniem na cechy mleczno wełniste. O prymitywności tych zwierząt świadczą tzw. kozieratowość okrywy włosowej która jest podobna do owiec dzikich. W latach 50-tych XX w utrzymywana w rejonach polskich Karpat nazywane również caklem podhalańskim. Uszlachetnione ♂ fryzyjskim oraz caklem siedmiogrodzkim. Konsekwentna praca hodowlana doprowadziła do genetycznej konsolidacji populacji i nazwano je polskimi owcami pogórza. Są to zwierzęta przystosowane do trudnych warunków klimatu górskiego.
Charakteryzują się dobra budową ciała z wąskim tułowiem, ściętym zadem, cienkimi nogami i lekką głową, u ♂ występują rogi. Masa ciała osobników dorosłych ♀ 40-45kg, ♂ 65-70kg. Posiadają okrywę wełnistą białą. Mogą występować również siew a nawet czarne. Bez względu na barwę wełna jest mieszana. Posiada charakter okrywowy składa się z włosów puchowych krótszych i rdzeniowych. Włos puchowy osiąga średnicę 30um a włos rdzeniowy ok. 70um. Owce tej rasy strzyżę się 2 x w roku wiosną i jesienią. Produkuje ok. 3-4kg wełny potnej o długości kosmyka ok. 30cm. wełna ich nadaje się do wyrobów rękodzielniczych. Charakteryzuje je dość niska plenność nie przekraczająca 120% jagnięta odchowane przy matkach do 100 dni osiągają przyrosty w granicach 100-120g/dobę. Tuszki jagniąt pozbawione tłuszczu, są niezbyt dobrze umięśnione, posiadają jednak wyjątkowe walory smakowe, dobry towar poszukiwany przez konsumenta. Owce po odchowaniu jagniąt produkują ok. 40-50kg mleka które służy do wyrobów serów podpuszkowych (bryndza oscypki). Wykorzystywana jest do ochrony krajobrazu w tym specyficznej roślinności. Stanowi ona atrakcję rejonów górskich. Wraz z białą owcą górską przywieziono do polski Polskie owce górskie odmiany barwnej (czarna). Jest to grupa owiec utrzymana przez górali ze względu na cienka wełnę i skóry wykorzystywane są do wyrobów ludowych oraz element dekoracyjny. Ma taką sama budowę i wełnę tylko że barwy czarnej. Stanowi ok. 15% ogólnego pogłowia. Do tych owiec powstał program „owce plus” który ma za zadanie zwiększenie pogłowia i wykorzystanie jej do pielęgnacji krajobrazu.
Świniarka:
Jest to owca najbardziej prymitywna. Owca w naszym kraju hodowana była w całej europie i z biegiem lat zaniknęła zupełnie z Zachodniej Europy jedynie w formie pierwotnej część przetrwała w Polsce. U nas nie poddana została przekształceniu w inna rasę.
Jest to owca bezrożna, ♂ posiadają rogi ciemne łukowato zagięte do tyłu, głowa sucha o pysku nieco szczupaczym i klatce piersiowej wąskiej słabo wysklepionej, kłąb ostry, łęgowaty krótki zad spadzisty. Żywa ich waga dochodzi do 25kg. Okrywa ich składa się z kosmków składających się z dwu warstwowych włosów puchowych i rdzeniowych a także włosów sztywnych matowych tzw. kępów. Głowa nogi porośnięte sierścią. Roczna wydajność ok. 2kg może być biała a także ciemna. Owca przystosowana do trudnych warunków środowiskowych, odporne na choroby. Na podłożu tej owcy wytworzono wiele szlachetnych typów owiec użytkowych. Użytkowana wielokierunkowo, w latach 50-60 XX praktycznie uznana że wyginęła ale w niektórych rejonach wschodniej polski podjęto próby jej restrukturyzacji. Obecnie owca ta została w starym typie odnowiona. Prace hodowlaną zaczęto prowadzić tak jak podaje literatura między wojenna. Jest w 3 stadach zachowawczych, objęta programem ochrony zasobów. Jest doskonale przystosowana do trudnych mało wymagających warunków środowiskowych. Jest odporna na choroby i ma dobrą żywotność. Jest wykorzystywana w ochronie środowiska do rekultywacji nieużytków a także swoistym elementem folkloru. Występuje w województwie łódzkim, świętokrzyskim i podkarpackim.
Wrzosówka:
Należy do owiec krótko ogoniastych w różnych częściach europy a szczególnie północno- wschodniej części polski a także Wileńszczyźnie. Na przełomie lat 20-30 XX w z inicjatywy prof. Czaja opisano wzorzec tej owcy a po II wojnie światowej wrzosówka stanowiła 3% krajowego pogłowia. Niska jej opłacalność eliminowała ją z produkcji (daje wełnę kolorową). W latach 50-60 uległa całkowitej likwidacji. W 1972r trud odnowienia tej rasy podjął Instytut Zootechniki i doprowadzono że jest kilkanaście stad, objęto programem ochrony.
Owce te charakteryzują się użytkowością kożuchową. Posiadają wełnę mieszaną barwy siwej, włosy puchowe takiej samej długości jak rdzeniowe lub dłuższe. Stosunek liczby włosów puchowych do rdzeniowych wynosi 1:3. przy takiej proporcji uzyskana skóra stanowi unikalny surowiec dla przemysłu futrzarskiego a także wyrobów artystycznych, są trwałe nie ulegają spilśnieniu są bardzo lekkie. Jest to owca mała, figura o wąskiej klatce piersiowej, spadzistym zadem i wybitnie cienkimi i szeroko rozstawionymi nogami, głowa wąska i sucha, uszy i kończyny porośnięte czarnym włosem, bardzo krótki ogon pokryty ościstymi włosami. Masa ♀ 30-40kg, ♂ 40-50kg. Przystosowana do trudnych warunków środowiskowych, mało wymagająca paszowo. Wczesno dojrzewająca, wysoka plenność 180%, owca asezonalna. Mięso jest ciemne drobno włóknistą strukturą, specyficzny smak i aromat przypominający dziczyznę. Owca ta ze względu na asezonalność może być wykorzystywana do całorocznej produkcji jagniąt rzeźnych oraz pielęgnacji krajobrazów, utrzymywana w gospodarstwach agroturystycznych. Głowa kończyny czarne okrywa barwy siwej. Strzyże się 2 x w roku dając ok. 1 - 1,5kg wełny o wysadności 12cm.
16.04.2007
RASY MIĘSNE OWIEC:
Rasy mięsne owiec to wyłącznie rasy importowane. Import miał miejsce pod koniec lat 70-tych i był wynikiem zwiększonego importu jagniąt rzeźnych. Stada utrzymywane w czystości ras w …. Do krzyżowania towarowego lub wypierającego lub linii syntetycznych. Rasy te charakteryzują się szybkim tempem wzrostu, wczesnym dojrzewaniem oraz doskonałą budową, obrazującą cechy dobrego umięśnienia. Cechy te przekazują na swoje potomstwo. W związku ze zmianą kierunku użytkowania z wełnisto -mięsnego na mięsny. Rasy mięsne w strukturze rasowej zwiększają się w dużym tempie 10-15lat temu było ok. 3% a teraz ok. 18% pogłowia. Hodowane rasy mięsne w Polsce:
In de France
Wychowana we Francji przez krzyżowanie merynosów z trykami rasy Lester. Owce sprowadzono w latach 30-tych XX w. Posiadają dużą przydatność do produkcji jagniąt rzeźnych. Mięso tych owiec jest wysoko cenione ze względu na właściwości smakowe. ♂ 100-120kg, ♀ 65-75kg. Plenność waha się w granicach 130-150%. Posiadają typową budowę mięsną ale również produkcyjną dobrej jakości wełnę. Runo jest zamknięte białe, wydajność ♀ ok. 4kg przy wydajności pralniczej 50%. Runo ma charakter merynosowy.
Czarnogłówka - hodowana w Polsce. Wywodzą się od niemieckich czarnogłówek mięsnych wytworzona przez krzyżowanie ♀ ras miejscowych z ♂ angielskimi mięsnymi Hempschire i Oxford. Jest hodowana na terenie całego kraju głównie w rejonie Warmii i Mazur. Budowę posiada typową dla mięsnego kierunku użytkowanie. Rasa wcześnie dojrzewająca. Charakteryzuje się dobrym zdrowiem i odporna na surowe warunki utrzymania. Charakteryzuje się dużą figurą mocna konsystencja, poprawną budową. Jagnięta tej rasy posiadają dużą przydatność do tuczu przedłużonego. Użytkowanie wełniste jest oceniane na 2 miejscu po owcach Texel. Produkują wełnę jednolitą białą z odcieniem stalowym o wysadności 11cm. wydajność 4,5kg od ♀ i 7kg od ♂, runo jednolite zamknięte. ♂ 120kg ♀ do 70kg. Wskaźniki rozrodu są najmniej przychylne, plenność 120% a płodność 85%.
Safolk - najbardziej rozpowszechniona na całym świecie. Powstała na podłożu ras miejscowych krzyżowana z ♂ angielskimi mięsnymi (hempschire, Sauthdoun). Umaszczenie mają białe z tym że głowa nogi podobnie jak i czarnogłówki są czarne. Do polski sprowadzone z Wielkiej Brytanii w latach 70-tych, w późniejszych latach 80-tych z Francji i Niemiec. Jagnięta tych ras nadają się na tucz mleczny a także intensywny przedłużony. Mięso tych zwierząt jest bardzo smaczne i soczyste. Rasa wcześnie dojrzewająca ( w wieku 8m-c można je kryć). Z związku z tym ze rozpowszechniła się na całym świecie wszędzie hodowana w kierunku mięsnym ale selekcja była na różne cechy (np. USA - wysoka masa ciała 180kg, Nowa Zelandia - umiarkowana wielkość ciała i wełnistość). Owce pochodzące z WB są bardziej krótkie ale doskonale umięśnione, z Francji nieco dłuższe ale mniej wypełnione kulki. Hodowana w kilku stadach. Plenność 160%. Ich aklimatyzacja w warunkach polskich jest nieco słabsza i urodzone jagnięta są mało żywotne (często padają).
Berrischon de Cher - wywodzi się z Francji. Powstała w wyniku krzyżowania miejscowych francuskich owiec prymitywnych z merynosem, a następnie z trykiem angielskim Lesterem. Charakteryzują się wybitnie mięsną budową dobrym wypełnieniem zewnętrznym i wewnętrznym kulek, stosunkowo małym otłuszczeniem i wysokimi przyrostami masy ciała. Są to owce wcześnie dojrzewające. Cechuje ich duży temperament i żywotność oraz pewna skłonność do płochliwości. ♂ do 120kg, ♀do 85kg. Jagnięta pochodzące po ♂ tej rasy charakteryzują się szybkimi przyrostami w trakcie ssania mleka matki a także nadają się do tuczu przedłużonego. Plenność tej rasy jest średnia ok. 135%.
Dorset Horm - sprowadzone z WB. Charakteryzują się dobrą użytkowością mięsną. Dają wełnę o sortymencie C-D, szybko uzyskują dojrzałość rzeźną, szybkie przyrosty. Długi sezon aktywności płciowej w związku z tym mają ogromną przydatność do produkcji jagniąt przy nasilonych wykotach co pozwala na regularne produkcje w ciągu roku kalendarzowego. Plenność 160-170% ♂ wykorzystywane do krzyżowania z rodzimymi rasami. Poprawiając wartość zarówno mięsa jak i tuczu przy niższym zużyciu paszy.
Telex - zostały wyhodowana na wyspie Telex w Holandii. W wyniku krzyżowania miejscowych owiec z długowełnistymi rasami angielskimi Lester, Lincoln. Przystosowane do klimatu morskiego. Rasa ta odznacza się najmniejszym otłuszczeniem i mięsem o wysokich walorach smakowych. Pod tym względem znane są nie tylko w Holandii ale w całej środkowej i wschodniej europie i Afryce. ♂ do 130 kg, ♀ powyżej 80kg. Produkują wełnę białą o wydajności 5-5,5kg od ♀ i 6kg od ♂. Posiadają średnią plenność 133%nie posiadają instynktu stadnego, przystosowane do chowu w małych stadach lub pojedynczo. Cenione za małe otłuszczenie tusz jagniąt.
Charolouse - charakteryzują się wysoka plennością, francuska rasa do 200% jest ona najwyższa ze wszystkich ras występujących w Europie. Są bardzo mleczne i dzięki temu uzyskują doskonałe wyniki odchowu jagniąt. Średnia masa jagniąt w 70 dniu wynosi ok. 30 kg ♂, ♀ 28kg. Produkują niedużo wełny, często występuję zjawisko linienia wełny.
23.04.2007
07.05.2007
ROZRÓD:
Rozród- jest głównym elementem fizjologicznym całej produkcji owczarskiej; jego znajomość i umiejętność sterowania jest podstawą organizacji i ekonomii; wpływa bezpośrednio na utrzymanie gat. owiec oraz zapewnia gospodarczy efekt całego chowu.
Fizjologia rozrodu tryka:
Nadrzędnym zadaniem układu rozrodczego tryka jest produkcja pełnowartościowego nasienia oraz umiejętność przekazania go do dróg rodnych samicy. Narządy rozrodcze tryka to: jądra, najądrza, nasieniowody, dodatkowe gruczoły płciowe i prącie. Plemniki produkowane są w jądrach -w kanalikach nasieniotwórczych, które stanowią około 90% masy jąder; proces powstawania plemników to spermatogeneza, która u tryka trwa średnio 49 dni. W ostatnim stadium procesu tworzenia się plemników spermatydy przekształcają się w główkę plemnika a cytoplazma w witkę (?).
Plemniki powstałe w jądrach przesuwają się do najądrza, gdzie są magazynowane; tam też dojrzewają (nabierają zdolności do zapłodnienia); proces ten i tryka trwa 15 dni;
Dojrzałe plemniki w najądrzu zachowują żywotność do 40 dni, zaś w drogach rodnych samicy żyją przez 16-24 godziny;
Proces spermatogenezy kontrolowany jest przez wydzielane wewnętrznie hormony a głównie FSH czyli folikulotropine, która wydzielana jest przez przednią część przysadki mózgowej; symulowana jest ona (chyba przysadka ) przez hormon podwzgórza FS-RH- foliberynę; pobudza ona dojrzewanie kanalików nasieniotwórczych i zapoczątkowuje proces spermatogenezy; drugi hormon lutropina LH działa na komórki śródmiąższowe jądra i pobudza je do wytwarzania hormonów androgennych z których najaktywniejszy jest testosteron; w końcowym etapie testosteron wpływa na dojrzewanie plemników;
Spośród czynników środowiskowych oddziaływujących na proces spermatogenezy wymienić trzeba temperaturę - wysoka obniża znacznie wartość nasienia; produkcja plemników u tryków odbywa się przez cały rok; jej nasilenie może następować w okresie jesiennym a czasami wiosną, natomiast obniżenie następuje zazwyczaj zimą;
Przed każdą rozpoczynająca się stanówka powinny być badane narządy płciowe tryka; kliniczne badania polegają na oględzinach i obmacywaniu zewnętrznych narządów płciowych; oględziny polegają na:
- stwierdzeniu obecności jąder w mosznie
- ocenie wielkości jąder w stosunku do masy ciała (powinno u tryków wynosić 0,25-0,95)
- kontroluję się symetrię zawieszenia worka mosznowego, konsystencje i przesuwalność jąder w worku mosznowym
- ogląda się skórę napletka i prącia czy nie nastąpiły zmiany chorobowe
U tryków mogą występować zaburzenia fizjologiczne przy zstępowaniu jąder do worka mosznowego (jak jądra nie zstąpiły tryk powinien być traktowany jak wnęter = niepłodność); zstępowanie jąder do worka mosznowego powinno nastąpić do 80 dnia życia płodowego;
Ilość nasienia z jednego skoku wynosi 1-2cm; objętość ejakulatu zależy od:
- stopnia pobudzenia płciowego
- właściwości rasowych
- liczby wykonanych skoków w określonym czasie
W 1mm3 występuje około 2-5mln plemników; nasienie powinno być:
- białe lub kremowe
- konsystencji śmietanki
- pH 5,9-7,3
Pobrane nasienie od tryka zachowuje zdolność do zapłodnienia przez 2-3 dni (ale w temp-5st)
Fizjologia rozrodu maciorki:
Narządy rozrodcze maciorki to: jajniki, jajowody, macica, srom, pochwa; Głównym narządem rozpłodowym jest jajnik, który wytwarza komórki jajowe i wydziela hormony zwane estrogenami.
Jajnik u owcy ma 1,5-2,5cm i znajduje się na więzadle szerokim macicy; komórki jajowe rozwijają się z nabłonka rozrodczego okrywającego jajnik; proces powstawania komórek jajowych to orogeneza;
Aby maciorki i tryki mogły przystąpić do rozrodu muszą osiągnąć dojrzałość płciową;
Dojrzałość płciowa osiągają w wieku 6-8 miesięcy; maciorki i tryki ras wcześnie dojrzewających (owca fińska, fryzyjska, romanowska) dojrzałość płciową osiągają w wieku 4-5 miesięcy; dojrzałość płciowa wyprzedza wzrost i rozwój fizyczny zwierząt i nie jest równoznaczna z użyciem zwierząt do rozpłodu;
Dojrzałość hodowlana- zdolność osobników do rozpłodu, występuje wówczas gdy zwierze osiągnie 75% masy ciała dorosłego osobnika; w warunkach polskich zaleca się kryć maciorkę po raz pierwszy gdy uzyska powyżej 40kg masy ciała, przy czym owce nizinne i merynosy polskie powinny osiągnąć 45kg , długowłose 40kg i polskie owce górskie 30kg.
U owiec występuje sezonowa aktywność płciowa (kryje się je o odpowiednie j porze roku); najdłuższy okres aktywności płciowej występuje u ras kulturalnych (np. merynosy) i u nich ten sezon może trwać nawet 10 miesięcy- zaczyna się wczesną wiosną i trwa do późnej jesieni; owce górskie czarnogłówki szkockie mają krótki sezon aktywności rozrodczej i bardziej zbliżony do jesieni;
Na przebieg okresu rozrodczego owiec mają wpływ:
- warunki klimatyczne
- warunki paszowe
- łagodne zimy i długie lato bardziej sprzyjają rozrodowi
Rasy asezonalne owiec (wykazują ruję przez cały rok:
- wrzosówka
- owca fińska
- owca romanowska
Produkcja komórek jajowych oraz przygotowanie do zapłodnienia i ciąży podejmuje układ rozrodczy dojrzałej maciorki z chwilą pojawienia się stałych cykli płciowych; stały cykl w sezonie aktywności powtarza się co 16-17 dni i podzielony jest na dwie fazy:
faza pęcherzykowa
faza lutealna
Cykl płciowy- od początku jednej rui do drugiej rui - średnio 17 dni; faza pęcherzykowa 3-4 dni i pod jej koniec następuje owulacja; faza lutealna 13-14 dni - okres porcjowy, spoczynkowy;
Ruja- owulacja u owiec występuje pod koniec fazy pęcherzykowej; cykl trwa 24-36 godzin (3-84godziny); w tym okresie pojawia się właściwy popęd płciowy i chęć przyjęcia samca;
Liczba owulujących pęcherzyków jest uwarunkowana genetycznie poza tym wpływa na nią wiek, masa ciała i żywienie; owce z genem plenności owulują 3-4 komórki jajowe a polskie owce 1-3 pęcherzyki;
Bezpośrednio po owulacji kiedy zaczyna się faza lutealna miejsce pęcherzyka zajmuje ciałko żółte które spełnia role wydzielania wewnętrznego i produkuje progesteron i oksytocynę.
W przypadku braku zapłodnienia ciałko żółte utrzymuje się przez około 14 dni i na 3-4 dni przed kolejna rują kończy działalność wydzielniczą i zanika.
Jeśli komórka jajowa nie zostanie zapłodniona następuje wydalenie; z chwila zapłodnienia ciałko żółte utrzymuje się przez całą ciąże (ciałko ciążowe);
Podczas krycia tryk deponuje w pochwie nasienie które ulega stratom w prawie 50%; przypuszcza się że w pochwie następuje wstępna selekcja plemników; następna bariera to szyjka macicy ; samo zapłodnienie następuje przy jajnikowej części jajowodu; wędrówka nasienia od momentu kopulacji do momentu zapłodnienia trwa około 6-8 godzin; jest to krótki okres do skutecznego pokrycia; dlatego też najlepiej jest kryć maciorkę na kilka godzin przed i po owulacji; zwykle od zaobserwowania objawów rui powinno się kryć ją po 18-24 godzinach i powtórzyć za 12 godzin;
Przygotowanie owczarni do sezonu rozrodczego- do sezonu rozrodczego powinien być przygotowany sprzęt, pomieszczenia i same zwierzęta; w pomieszczeniach powinny być specjalne zagrody zwane płotkami;
Trykom na około 1,5 miesiąca przed sezonem rozrodczym ogranicza się pasze tuczące a stosuje się pasze skoncentrowane; maciorki na 2-3 tygodnie przed sezonem zaczyna się intensywniej żywić (przyspiesza ruję); w tym czasie powinny dostawać dobrą zielonke z motylkowych i pasze treściwą.
14.05.2007
TECHNOLOGIA PRODUKCJI OWIEC:
U owiec dojrzałość płciową samice osiągają między 5-10m-c życia. Zależy to od kondycji wyznaczonej poziomem żywienia, rasy, sezonem aktywności płciowej. Dojrzałość licowa czyli zdolność produkcji komórek jajowych. Wyprzeda dojrzałość rozpłodową którą owce w zależności od rasy uzyskują w różnym wieku po osiągnięciu ¾ masy ciała maciorek dojrzałych. W warunkach polskich zaleca się krycie młodych maciorek ras merynos polski i polska owca nizinna po osiągnięcie 45kg, polska owca długowełnista 40kg, a polska owca górska ….
Aktywność seksualna jest uzależniona od pory roku tzn. od stosunku długości dnia świetlnego do ciemności. Szczyt płodności u ras mało kulturalnych (wrzosówki, polska owca górska) na miesiące wrzesień - listopad. Czas długości dnia świetlnego wynosi w granicach 8-12h. w związku z tym istnieje różnica długości sezonu rozpłodowego wśród owiec krajowych. Najdłuższy sezon rujowy występuje u merynosa polskiego i trwa od kwietnia do lutego. Polska owca długowełnista i nizinna od sierpnia - grudnia. Maciorki do rozrodu wykorzystywane są do 7-8lat. U owiec długość cyklu rujowego trwa 17 dni, ruja średnio 26-36h, owulacja występuje średnio od początku rui ok. 24h a więc pod koniec. Dlatego krycie maciorek powinno odbywać się 18-24h od początku rui. Poziom owulacji waha się od 1-6 jaj. Zdolność komórki jajowej do zapłodnienia wynosi 24h po owulacji. Przeżywalność plemników wynosi 16-24h.czas przesuwania się plemników wynosi 3h.
Termin stanowienia owiec zależy w znaczniej mierze od aktywności płciowej hodowanej rasy. Najwięcej możliwości doboru ras mają hodowcy którzy utrzymują owce asezonalne albo gdzie cykl rujowy trwa dość długo (merynos). Z regóły w naszych warunkach merynosy kryte są w czerwcu- lipcu, polska owca nizinna i długowełnista sierpień - wrzesień, owca górska , wrzosówka październik - listopad.
Systemy krycia:
- system dziki - niekontrolowany ani pod względem czasowym ani pochodzeniowym
- system krycia wolnego - na okres stanowienia wypuszcza się kilka tryków. Tu kontrolowany czas trwania stanówki a niekontrolowane pochodzenie. Może być stosowany tylko w stadach towarowych.
- system haremowy - do danej grupy maciorek wpuszcza się 1 tryka może on pozostać przez cały okres stanowienia lub wpuszczać go na noc a na dzień trzymać oddzielnie. Przy tym systemie ♂ są bardziej eksploatowane ponieważ barak kontroli liczby pokryć. Zaletą jest że znamy pochodzenie potomstwa, a wykoty odbywają się w czasie analogicznym do długości trwania stanówki. Jak wykazały badania tym systemem zwiększa się płodność ♀ stada ok. 5% na skutek wielokrotnego krycia grzejącej się owcy. Można używać znaczników gdy tryk pokryje samice zostawia znak. 1♂ może pokryć od 35-40 szt. natomiast ♂młody 25-30szt. W czasie całej stanówki nie zależnie od systemu krycia muszą być dobrze żywione. To krycie może być stosowane w stadach zarodowych.
- krycie z „reki” - najczęściej stosowany w owczarniach zarodowych. Znamy dokładnie datę pokrycia a zatem datę wykotów i pochodzenie potomstwa. Przy kryciu tym oszczędza się tryki i lepiej wykorzystuje się ♂ wartościowe na 1 ♂ dorosłego przeznaczone są 40-45szt. ♂młody ok. 25-30szt. Wymaga to ze w stadzie muszą być próbniki. W stadzie owiec na 5-6 dni przed ustalonym terminem krycia należy wpuszczać do stada próbniki w celu wykrycia rui. Po stwierdzeniu ze 3% stada grzeje się należy stanówkę rozpocząć. Przed stanówką należy sprawdzić reakcje młodych tryków które są 1 raz używane do rozrodu. W tym celu można grzejąca się maciorkę wpuścić do tryka i sprawdzić reakcje. Powinno się także pobierać nasienie tryka i obserwować cechy jakościowe nasienia.
- sztuczne unasiennienie - stosując go liczbę tryków można ograniczyć do 25% stanu potrzebnego do krycia. Daje to korzyści ekonomiczne a także hodowlane. Umożliwia użycie najlepszych rozpłodników. Z 1 ejakulatu można uzyskać średnio 25 dawek nasienia. Do sztucznego unasiennienia nadają się ♂ które poza wysoką wartością hodowlaną mają bardzo dobrą jakość nasienia, prawidłowe odruchy płciowe, prawidłowym wzwodem i chęcią oddawania nasienia do sztucznej pochwy. 1 tryk w ciągu sezonu rozpłodowego może unasiennić 300-600 maciorek. Sztuczne unasiennienie nie jest stosowane na szeroka skale, ponieważ brak punktów odpowiednio wyposażonych oraz wyszkolonego personelu, stosowana jest w krajach bałkańskich, Australii, Hiszpanii, Francji.
Czynniki wpływające na użytkowość rozpłodową:
- genetyczne
- środowiskowe
Liczba komórek jajowych:
- genotyp
- wiek
- system użytkowania
- żywienie (plenność do 30%)
- pora roku
Liczba zapłodnio9nych komórek jajowych:
- jakość nasienia
- moment pokrycia
Liczba żywo urodzonych jagniąt:
- liczba zarodków
- resorpcja zarodków
- poronienia
- martwo urodzone
Liczba odłączonych jagniąt:
- upadki jagniąt podczas odchowu
- ilość i jakość mleka
- żywienie jagniąt
- choroby
- niedostateczna opieka ze strony matki i człowieka
Metody genetyczne:
selekcja w obrębie stada jako kryterium można pochodzenie matek, typ jagniąt, jest długotrwałe najmniej 15-20lat
krzyżowanie maciorek miejscowych z rasami plennymi
Metody niegenetyczne:
wczesne krycie matek 8-10m-c
zwiększyć wskaźnik poprzez zwiększenie częstotliwości wykotów w ciągu roku
W roku 1994 wprowadzono program doskonalenia plenności jagniąt. Cele:
- 1,6-2,0 odłączonego jagnięcia
- uzyskanie dużej populacji owiec o genotypie 25% plennej i 75% rasy miejscowej. Do tego programu włączono merynosa polskiego, polskiej owcy nizinnej, polskiej owcy długowełnistej i górskiej. Trykami ras plennych fryzyjska, olkuska, wrzosówka, boorolla. Program działał w 3 etapach:
1. 50% ♀ i♂ rasy plennej
Tryki w II poziomie
♂ czystych ras plennych X ½ rasy plennej
2. 25% rasy plennej
To znaczyło 0,3 jagnięcia na 1♀
Nie wszystkie rasy podnosiły o 0,3 plenności stada.
28.05.20007
MIĘSO
Produkcja mięsa owczego na całym świecie wynosi 7mln ton rocznie (wagowego ekwiwalenty tusz). Głównymi producentami są:
- Australia - (750tyś ton) i Nowa Zelandia (500 tys. Ton)jest to największy rejon eksportu jagnięciny.
- Unia Europejska (1,15mln ton) Chiny (15mln) tu wykazuje największą tendencje wzrostową na świecie wskutek zwiększonej eksploatacji.
Najwięksi konsumenci - Grecja, Hiszpania, Wielka Brytania, Francja
Głównymi importerami:
- żywiec - Środkowy Wschód ma 90% handlu światowego, (przede wszystkim owiec dorosłych) UE pozostałe 10%
- jagnięcina - UE ok. 45%, Środkowy Wschód 20%
- baranina główne rynki to Środkowy Wschód, Japonia, UE.'
Bilans mięsa owczego i koziego w 1997-2000 r. W UE konsumpcja mięsa owczego jest o 16% mniejsza niż produkcja dlatego musi istnieć import.
W Polsce spożycie mięsa jest niskie. Na 1 mieszkańca 0,5kg rocznie. Wynika to z wieloletnich zaniedbań w propagowaniu tego mięsa a co za tym idzie brak rynku wewnętrznego oraz ze młode jagnięta żywe sprzedawane zagranicą.
Mięso jagnięce z biologicznego punktu widzenia jest fenomenem ponieważ do tej pory nie stwierdzono nowotworów złośliwych. W organizmie ich jest czynnik ochronny od tych nowotworów. Znajdujące się w mięśniach oraz organach wewnętrznych, wątrobie, sercu, śledzionie. Wytwarzane kwasy wykorzystywane są do produkcji antyrakowych preparatów medycznych i leków. Szczególnie wyciąg z wątroby i śledziony. Mięso odznacza się niskim stopniem odtłuszczenia i odpowiednim składem tłuszczu. Posiada kwasy nienasycone obniżające cholesterol.
Przy ocenie użytkowej mięsa owczego określa się też jakość mięsa. Jagnięcina posiada wysoki współczynnik odżywczy, bardzo dobrze przyswajalne i lekko strawne. Jakość mięsa zależy od ilościowego i jakościowego stosunku tkanki mięśniowej do tłuszczowej a to skoleji zależy od rasy, żywienia, sposobu użytkowania i wielu innych czynników środowiskowych wpływających na skład chemiczny mięsa.
Mięso jagnięce zbliżone składem chemicznym do mięsa wołowego.
Mięso jagnięce zawiera pod względem jakości:
- sucha masa 22-26%
- białko 20-22%
- tłuszczu 2-3,5%
- popiołu 1%
Cechy fizyczne:
- wodochłonność mięsa
- barwa
- struktura
- zapach
- smakowitość
Ocena użytkowości mięsnej:
Cel oceny:
- szybkość wzrostu
- stopnia wykorzystania paszy
- wydajność rzeźna
- zawartość poszczególnych tkanek
- jakość tkanki mięśniowej i tłuszczowej
Ocena przyżyciowa - na żywym zwierzęciu, pozwala na określenie cech:
- dobowe przyrosty masy ciała
- stopień wykorzystania paszy
- skład tkankowy (szacunkowo) przez ocenę pokroju lub metodą ultrasonograficzną.
przyrosty dobowe u ras mięsnych kształtują się od 200-400 zależy od rodzaju tuczu.
Wskaźnik wykorzystania pasz - pozwala określić ilość energii i białka a paszy jaką zwierzę zużyje na przyrost 1g masy ciała. Ważymy zwierzęta na początku i końcu tuczu. Trzeba zbadać zawartość białka w paszy.
Dobre umięśnienie posiadają owce o krótkiej bezrogiej głowie, krótkiej szyi, krótki szeroki tułów z dobrze wysklepionymi żebrami, szeroką partią lędźwiową, szeroki i krótki udziec. Skrócone wysoko rozstawione nogi. Skóra napięta bez fałd. Odtłuszczenie zwierzęcia szacujemy przez chwyt w określonych partiach ciała - nasada ogona w partii lędźwiowej….
W klasyfikacją obowiązującą w Polsce owiec rzeźnych przeprowadza się w oparciu o zasady Centralnego Inspektora Standaryzowanego, która obejmuje płeć, wiek określony na podstawie uzębienia, stopień umięśnienia i uzębieniu określony na podstawie poszczególnych partii ciała. Przedmiotem oceny są:
- tryczki o uzębieniu mlecznym
- skopki o uzębieniu mlecznym po kastracji
- maciorki o uzębieniu mlecznym
- jagnięta rzeźne
- tryczki i maciorki do 3 m-c
Klasa jakości jagniąt mlecznych, młode owce rzeźne o do opasu:
E - jagnięta pełno mięsne extra
A - jagnięta pełno mięsne ale nie extra
B - jagnięta mięsne
Oprócz klasyfikacji według zasad inspektoratu możemy ocenić przyżyciowo jagnięta wykorzystując do tego celu technikę:
- neutronową analizę aktywacji
- nuklearny rezonans magnetyczny
- ultrasonograf
- tomografia komputerowa
Ultrasonograf polega na wykorzystaniu różnic w szybkości rozchodzenia się fal dźwiękowych w różnych tkankach. Uzyskany obraz zostaje w pamięci kompa następnie robimy pomiar tłuszczu okrywowego.
Pomiar dokonujemy zawsze nad ostatnim kręgiem piersiowym a dokładność jego uzależniona jest od jakości sprzętu masy ciała a także człowieka.
Ocena poubojowa - ocena wydajności rzeźnej
- jakość tuszy - metoda EUROP
- ocena szczegółowa tuszy (dyrekcyjna): udział wyrębów, jakość mięsa, skład tkankowy
Czynniki decydujące o poziomie i sposobie żywienia tuczonych jagniąt:
- początkowa i końcowa masa ciała
- wiek
- potencjał wzrostu
- płeć i ty urodzenia
- posiadana baza paszowa
- zakładana intensywność w rezultacie
Jakość tuszy oceniana jest przez rozbiór tuszy który dokonuje się po schłodzeniu i dzieląc i dzieląc na poszczególne wyręby (udziec, comber, antrykot, karkówka łopatka szyja łata z mostkiem goleń przednia i tylna) wyręby cenne to: udziec, comber, antrykot. Podzielone wyręby na mięso, tłuszcz, kość. Mięso powyżej 65%, tłuszczu ok. 18%, kości 17%.
Klasyfikacja EUROP w krajach UE obejmuje 6 klas umięśnienia i 5 klas otłuszczenia i 2 barwy mięsa. Tusze dzielimy na 2 kategorie:
- pochodzące z jagniąt w wieku mniej niż 12 m-c
- tusze z innych owiec
Wszystkie tusze poniżej 73kg klasyfikowane są do 6 klas umięśnienia i 5 otłuszczenia. W ocenie bierze się pod uwagę profil tuszy jej umięśnienie i otłuszczenie.
Klasy umięśnienia:
S - wyśmienita
E - extra
U - dobra
R - średnia
O - słaba
P - zła
Klasy otłuszczenia:
1 - bardzo dobra, bardzo małe otłuszczenie
2 - dobra, małe otłuszczenie
3 - średnie otłuszczenie
4 - mocne otłuszczenie
5 -
6 -
Barwa mięsa:
- jasno różowa - bardzo dobra
- różowa - dobra
- inne
10