WSKAŹNIKI RENTOWNOŚCI OBROTU (SPRZEDAŻY)

Wskaźniki rentowności obrotu są stosunkiem procentowym zysku do przychodu ze sprzedaży lub kosztów osiągnięcia przychodów. Określają one w swej istocie udział odpowiedniego wyniku finansowego w wartości uzyskanej ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów oraz zrealizowanych operacji finansowych.

		zysk netto x 100
uwzględniający zysk netto	=	--------------------------------------------------------
		przychody ze sprzedaży

Jest on stosunkowo najczęściej wykorzystywany do prezentacji efektów finansowych uzyskanych ze sprzedaży produktów lub towarów i materiałów.

Tendencja rosnąca lub dodatnie odchylenie tego wskaźnika przy porównaniach dwóch okresów świadczyć mogą nie tylko o rozszerzaniu działalności gospodarczej przez wzrost sprzedaży i jej odpowiednią strukturę asortymentową, lecz także o osiąganiu korzystniejszych cen sprzedaży i obniżaniu jednostkowych kosztów własnych (wytworzenia).

		zysk brutto x 100
uwzględniający zysk brutto	=	--------------------------------------------------------
		przychody ze sprzedaży
		zysk z działalności gosp. x 100
uwzględniający zysk z działalności	=	--------------------------------------------------------
gospodarczej		przychody ze sprzedaży
		zysk z działalności operac. x 100
uwzględniający zysk z działalności	=	--------------------------------------------------------
operacyjnej		przychody ze sprzedaży
		zysk ze sprzedaży x 100
uwzględniający zysk ze sprzedaży	=	--------------------------------------------------------
		przychody ze sprzedaży

WSKAŹNIKI RENTOWNOŚCI AKTYWÓW

Wskaźniki rentowności aktywów (środków gospodarczych) są stosunkiem procentowym wyniku finansowego w wielkości bezwzględnej do przeciętnego stanu aktywów trwałych i (lub) obrotowych zaangażowanych w działalności gospodarczej przedsiębiorstwa.

Zasadniczym walorem wskaźników rentowności aktywów jest to, że uwzględniają one - szerzej niż inne wskaźniki rentowności - wpływ na wynik finansowy efektywności wykorzystania zaangażowanych zasobów majątkowych. W ich rosnącym poziomie ujawnia się maksymalizacja obrotu i obniżka kosztów własnych oraz racjonalna gospodarka aktywami trwałymi i obrotowymi, jak też rozmiar i efekty ekonomiczne działalności inwestycyjnej. Tego rodzaju wskaźnik stymuluje eliminowanie zbędnych i nadmiernych zapasów oraz środków trwałych.

		zysk netto x 100
uwzględniający zysk netto	=	---------------------------------------------------------
(ROA)		przeciętny stan aktywów
		zysk brutto x 100
uwzględniający zysk brutto	=	---------------------------------------------------------
		przeciętny stan aktywów
		(zysk brutto + odsetki) x 100
uwzględniający zysk brutto	=	---------------------------------------------------------
skorygowany o odsetki		przeciętny stan aktywów

Pierwszy wskaźnik jest syntezą efektywności finansowej przedsiębiorstwa z całokształtu działalności (wraz z opłacanym typowo podatkiem dochodowym), natomiast drugi wskaźnik nie uwzględnia obowiązkowych obciążeń zysku. Skorygowanie zysku brutto o odsetki (wskaźnik 3) ma uzasadnienie w tym, że są one elementem kosztów operacji finansowych wynikającym z zaangażowania zasobów majątkowych pochodzących z kredytów i pożyczek (kapitałów obcych). Stanowią one zatem w rachunku sprawozdawczym szczególne pomniejszenie zysku, które zasługuje na korektę w toku analizy rentowności.

		zysk netto x 100
rentowność aktywów trwałych	=	---------------------------------------------------------
		przeciętny stan aktywów trwałych
		zysk netto x 100
rentowność aktywów obrotowych	=	---------------------------------------------------------
		przeciętny stan aktywów obrotowych

Wskaźniki powyższe są w istocie rozwinięciem ogólnego, podstawowego wskaźnika rentowności aktywów ogółem. Pozwalają one określić stopień efektywności finansowej poszczególnych grup aktywów przedsiębiorstwa. Efektywność ta może zmieniać się w różnym stopniu w zależności od zmian zakresu zaangażowanych aktywów.

WSKAŹNIKI RENTOWNOŚCI KAPITAŁU WŁASNEGO

Rentowność kapitału własnego może być określona przez ogólne wskaźniki rentowności kapitału własnego lub wskaźniki rentowności jednostkowych udziałów kapitałowych.

Ogólne wskaźniki rentowności kapitału własnego są relacją wyniku finansowego (przede wszystkim zysku netto) do przeciętnego stanu kapitału własnego w różnym jego zakresie. Wskaźniki te wyrażają efekty działalności przedsiębiorstwa w przeliczeniu na jednostkę kapitału zaangażowanego przez jego właścicieli (udziałowców, akcjonariuszy). Są one zatem -w odróżnieniu od wskaźników rentowności aktywów - wyrazem efektywności nie całości kapitału ulokowanego w aktywach trwałych i obrotowych, lecz jedynie jego części z pominięciem kapitału obcego (zobowiązań długoterminowych i bieżących).

		zysk netto x 100
rentowności kapitału własnego	=	---------------------------------------------------------
(ROE)		przeciętny stan kapitału własnego
		zysk netto x 100
rentowności kapitału	=	---------------------------------------------------------
podstawowego		przeciętny stan kapitału podstawowego

Rosnący poziom wskaźnika rentowności kapitału własnego świadczy w syntetycznym wyrazie o wyższej efektywności zaangażowanego kapitału w różnych jego formach. Prowadzi to zazwyczaj do uzyskiwania wyższych dywidend oraz szerszych możliwości rozwojowych przedsiębiorstwa.

Odrębny zespół wskaźników rentowności kapitału własnego tworzą wskaźniki rentowności jednostkowej udziałów kapitałowych:

		zysk netto
zyskowności na 1 akcję	=	---------------------------------------------------------
		liczba akcji
		zysk przeznaczony na dywidendy
dywidendy na 1 akcję	=	---------------------------------------------------------
		liczba akcji
		cena rynkowa akcji
ceny rynkowej akcji w stosunku do	=	---------------------------------------------------------
osiągniętego zysku na 1 akcję		zysk na jedną akcję

Główne znaczenie wśród wymienionych wskaźników ma wskaźnik zyskowności na jedną akcję. Stanowi on zwykle podstawę do ogólnej oceny przedsiębiorstwa ze strony jego akcjonariuszy (udziałowców) oraz decyzji co do dalszego inwestowania w jego działalność gospodarczą.

Malejący lub rosnący zysk w przeliczeniu na jednostkę udziału kapitałowego podlega także porównaniu z innymi przedsiębiorstwami i prowadzić może do sprzedaży lub zakupu akcji określonego przedsiębiorstwa.

Pogłębioną ocenę tego zagadnienia daje wskaźnik ceny rynkowej akcji w stosunku do zysku przypadającego na jedną akcję. Sprowadzając do wspólnego mianownika, np. na podstawie notowań giełdowych, dane różnych przedsiębiorstw, daje on podstawę do oceny efektywności lokat kapitałowych.

Wyjaśnia on bowiem, ile trzeba wydatkować kapitału na zakup akcji na jednostkę osiągniętego przez przedsiębiorstwo zysku. We wskaźniku tym odzwierciedla się także stopień ryzyka związany z decyzją o zakupie akcji. Wyższe ryzyko wywołuje niejednokrotnie obniżenie wskaźnika.

		dywidenda na 1 akcję
wypłaty dywidendy w stosunku do	=	---------------------------------------------------------
zysku na 1 akcję		zysk na jedną akcję
		dywidenda na 1 akcję x 100
relacji dywidendy do ceny	=	---------------------------------------------------------
rynkowej akcji		cena rynkowa akcji

Dwa kolejne wskaźniki uwzględniają w obliczeniach dywidendę, wyrażającą bezpośrednie korzyści osiągane przez posiadaczy akcji (udziałowców). Korzyści te określa przede wszystkim wskaźnik dywidendy na jedną akcję, natomiast wskaźnik wypłaty dywidendy w stosunku do zysku na jedną akcję wyjaśnia, jaka część zysku przeznaczona została dla akcjonariuszy, jaka zaś na potrzeby rozwojowe przedsiębiorstwa. Wskaźnik relacji dywidendy do ceny rynkowej akcji obrazuje korzyści osiągane przez akcjonariuszy, sygnalizuje także skalę ryzyka utraty tych korzyści w przyszłości w przypadku znacznego wzrostu tego wskaźnika.

WSKAŹNIKI RENTOWNOŚCI ZASOBÓW OSOBOWYCH

Zwane są także wskaźnikami rentowności zatrudnienia lub rentowności pracy na jednego zatrudnionego. Tego rodzaju wskaźnik rentowności jest formą syntetycznego ujęcia efektu finansowego przedsiębiorstwa wypracowanego (wygospodarowanego) przeciętnie przez jednego zatrudnionego. Wskaźnik ten jest bowiem relacją wyniku finansowego do przeciętnego stanu zatrudnienia nominalnego lub realnego.

W toku obliczania tego wskaźnika w liczniku uwzględniać można zysk netto lub zysk z działalności gospodarczej, natomiast w mianowniku - stan zatrudnienia liczony jako średnia arytmetyczna stanu statystycznego, ewentualnie powiększona o tzw. zatrudnienie utajone.

		zysk netto
rentowności zatrudnienia	=	---------------------------------------------------------
nominalnego		przeciętny stan zatrudnienia nominalnego
		zysk netto
rentowności zatrudnienia realnego	=	---------------------------------------------------------
		przeciętny stan zatrudnienia realnego

ANALIZA PIRAMIDALNA RENTOWNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA

Zastosowanie układu piramidalnego wskaźników ekonomicznych stwarza w toku analizy wiele udogodnień, a w szczególności:

• wyjaśnia kierunki i możliwości dochodzenia do celu określonego w układzie przez odpowiedni wskaźnik syntetyczny,

• wskazuje miejsce poszczególnych wskaźników w układzie, a więc pośrednio także w rzeczywistości gospodarczej,

• kwantyfikuje wzajemne więzi wskaźników cząstkowych oraz zależności tych

wskaźników i wskaźnika syntetycznego.

W układzie piramidalnym wskaźniki syntetyczne mogą być rozbudowywane z uwzględnieniem możliwości ich kształtowania jako iloczynu, ilorazu lub sumy algebraicznej wskaźników cząstkowych.

Jedną z bardziej znanych form piramidalnej rozbudowy wskaźników rentowności jest analiza według systemu Du Ponta. W podstawowym wariancie systemu Du Ponta jako punkt wyjścia przyjmuje się syntetyczny wskaźnik rentowności kapitału własnego. Na rysunku przedstawione są ogólne powiązania wskaźnika rentowności kapitału własnego ze wskaźnikiem rentowności aktywów oraz rozwinięcie tego ostatniego z uwzględnieniem źródeł wynikowych i majątkowych.

6

---