POLSKA DROGA DO UNII EUROPEJSKIEJ

Pielgrzym wieczny błękitów cichych rozlewiska,
Ja tęsknię do wybrzeży odwiecznych Europy.
/Rimbaud, Statek pijany/

     "Spełniają się polskie marzenia" - tymi słowami prezydent Aleksander Kwaśniewski zaczął swoje przemówienie 16 kwietnia 2003 roku w Atenach po podpisaniu przez Polskę Traktatu Akcesyjnego. Podpisanie Traktatu wieńczy długą drogę jaką nasz kraj musiał przebyć by móc ponownie dołączyć do "rodziny europejskiej". Aby jednak stać się pełnoprawnym członkiem owej "rodziny europejskiej" z dniem 1 maja 2004 roku, niezbędne jest jeszcze przeprowadzenie z pozytywnym wynikiem referendum w Polsce, a następnie ratyfikowanie Traktatu przez dotychczasowych członków Unii Europejskiej.

     Poprzez referendum, które odbędzie się w czerwcu bieżącego roku, będziemy mieli możliwość bezpośredniego kształtowania losu naszego kraju, a tym samym zdecydujemy o naszej przyszłości i następnych pokoleń. Przed podjęciem decyzji warto przez chwilę spojrzeć wstecz, na minione trzynaście lat pracy całego sztabu ludzi, któremu przyświecał wspólny cel - członkostwo Polski w Unii Europejskiej, niezależny od wieku, profesji czy przynależności partyjnych. Cel został osiągnięty - Traktat Akcesyjny jest podpisany. Nie wolno jednak zapominać o nakładzie czasu oraz energii jaki został poniesiony dla jego uzyskania.

     Droga prowadząca do Unii Europejskiej miała swój początek we wrześniu 1988 roku, kiedy to Polska nawiązała oficjalne stosunki dyplomatyczne z Europejską Wspólnotą Gospodarczą (EWG). Pierwsze negocjacje dotyczyły umowy o handlu i współpracy gospodarczej, którą ostatecznie podpisano 19 września 1989 roku. Realizacja umowy spowodowała, iż od 1990 roku państwa członkowskie Wspólnoty stały się głównym partnerem handlowym Polski.

     W dniach 14 - 15 lipca 1989 roku na paryskim szczycie siedmiu najbardziej uprzemysłowionych państw świata zapadła decyzja o przyznaniu pomocy gospodarczej Polsce i Węgrom¹. Za zarządzanie oraz koordynację pomocy odpowiedzialna została Komisja Wspólnot Europejskich (obecnie Komisja Europejska), która zainicjowała ją w postaci programu PHARE (Poland, Hungary - Assistance for Restructuring of their Economies - Polska i Węgry - Pomoc na Rzecz Restrukturyzacji Gospodarki). Choć w kolejnych latach krąg beneficjantów programu poszerzył się o inne państwa Europy Środkowej i Wschodniej, nazwa programu pozostała taka sama (pisownię skrótu zmieniono z PHARE na Phare).

     Phare jest obecnie największym programem bezzwrotnej pomocy finansowej Unii Europejskiej dla Europy Środkowej i Wschodniej. Z programu korzysta 10 państw stowarzyszonych z UE oraz Albania, Macedonia, Bośnia i Hercegowina. W krajach, które wystąpiły z wnioskiem o przystąpienie do UE program Phare ma na celu wspieranie działań przygotowujących do członkostwa. W pozostałych krajach wspiera proces transformacji politycznej i ekonomicznej. W latach 1990 - 1999 środki pomocowe dla wszystkich krajów wyniosły 10,31 mld euro, natomiast w budżecie Unii na lata 2000 - 2006 przewidziano sumę 1,56 mld euro rocznie. W ramach Phare funkcjonują programy krajowe, programy dla beneficjantów w kilku krajach oraz programy współpracy przygranicznej (np. Phare Cross - Border Co - operation)².

     Równolegle do powstania programu PHARE powołano do życia Przedstawicielstwo RP przy Wspólnotach Europejskich w Brukseli. Pierwszym ambasadorem został Jan Kułakowski, który pełnił tę funkcję od 1990 do 1996 roku.

     25 maja 1990 roku Polska złożyła w Brukseli oficjalny wniosek o rozpoczęcie negocjacji umowy o stowarzyszeniu ze Wspólnotami Europejskimi. W tym samym kwartale 1990 roku jako pierwszy kraj Europy Środkowej i Wschodniej Polska przedłożyła Komisji projekt tekstu układu o stowarzyszeniu, który miał postać memorandum Rządu RP.

     W konsekwencji tych działań w styczniu następnego roku Rada Ministrów powołała Urząd Pełnomocnika Rządu do Spraw Integracji Europejskiej oraz Pomocy Zagranicznej (nominację na to stanowisko otrzymał Jacek Saryusz-Wolski), a w sierpniu z inicjatywy Dyrekcji Generalnej X Komisji Wspólnot Europejskich, Przedstawiciela Komisji Wspólnot Europejskich w Polsce oraz Pełnomocnika Rządu ds. Integracji Europejskiej oraz Pomocy Zagranicznej stworzono polski TEAM EUROPE (zespół wykładowców informujących o Wspólnotach Europejskich, integracji europejskiej i stowarzyszeniu Polski ze WE).

     Po ośmiu rundach negocjacji nad przedłożonym projektem układu o stowarzyszeniu, 16 grudnia 1991 wicepremier Leszek Balcerowicz w imieniu polskiego rządu podpisał Układ Europejski. Układ Europejski (Układ o Stowarzyszeniu Polski ze Wspólnotami Europejskimi) zakładał powstanie w ciągu dziesięciu lat strefy wolnego handlu towarami przemysłowymi między Polską a Unią Europejską. Układ został ratyfikowany 20 października 1992 przez Prezydenta RP Lecha Wałęsę. W preambule strony układu podkreślają, iż pragną umocnić powstałe więzi oraz ustanowić ścisłe i trwałe stosunki oparte na zasadzie wzajemności, które umożliwią Polsce uczestniczenie w procesie integracji europejskiej. Mając na uwadze fakt, że końcowym celem Polski jest członkostwo we Wspólnocie, sygnatariusze aktu uznają także, że zawarte porozumienie pomoże Polsce przygotować się do wejścia w skład Unii Europejskiej.

     Układ poza częścią handlową regulował również zasady dostosowania polskiej gospodarki do jednolitego rynku europejskiego w takich sferach jak: przepływ pracowników, zakładanie przedsiębiorstw, przepływ kapitału i płatności, ochrona własności intelektualnej oraz dostęp do zakupów publicznych. Na mocy Układu została powołana Rada Stowarzyszenia odpowiedzialna za realizację jego postanowień ³. Rada miała zbierać się na szczeblu ministerialnym, a jej skład stanowić mieli członkowie rządu kraju stowarzyszonego ze Wspólnotami oraz krajów członkowskich Unii Europejskiej. Forum Rady służyć miało rozpatrywaniu wszystkich istotnych kwestii wynikających z ram Układu oraz wszystkich innych problemów dwustronnych lub międzynarodowych stanowiących przedmiot wzajemnego zainteresowania. Rada została wyposażona w prawo podejmowania wiążących dla stron decyzji i zaleceń. Szczególną kompetencję stanowiło prawo do podejmowania decyzji o rozpoczęciu procedury arbitrażowej w sprawach, których wypracowanie zadawalającego dla obu stron rozwiązania było niemożliwe na szczeblu Komitetu Stowarzyszenia, a które dotyczyły stosowania lub interpretacji Układu Europejskiego. Posiedzenia Rady umożliwiały wymianę poglądów na temat polityki zagranicznej oraz ogólne omówienie stanu stosunków międzynarodowych. ⁴

     Widocznym efektem stowarzyszenia z Unią Europejską był wyraźny wzrost inwestycji bezpośrednich krajów "Piętnastki" w Polsce. Polska stabilizując swój system polityczny i prowadząc przekształcenia w kierunku gospodarki rynkowej stała się atrakcyjnym obszarem dla kapitału zagranicznego, w tym szczególnie pochodzącego z państw Unii Europejskiej.

     Mając na uwadze zapis Układu Stowarzyszeniowego mówiący o docelowej integracji Polski z Unią Europejską w styczniu 1993 roku Rada Ministrów przyjęła program działań dostosowawczych polskiego systemu prawnego do wymagań Układu Europejskiego. W czerwcu tego samego roku podczas spotkania Rady Europejskiej w Kopenhadze, szefowie państw i rządów "Piętnastki" stwierdzili, iż przystąpienie w przyszłości krajów Europy Środkowej i Wschodniej do Unii Europejskiej jest wspólnym celem, ale uwarunkowanym spełnieniem przez państwa określonych kryteriów politycznych i ekonomicznych (tzw. kryteria kopenhaskie: stabilność instytucji gwarantujących demokrację, rządy prawa, poszanowanie praw człowieka oraz poszanowanie i ochrona praw mniejszości narodowych, istnienie gospodarki rynkowej, zdolność sprostowania warunkom konkurencji i siłom rynkowym w Unii, zdolność przyjęcia obowiązków wynikających z członkostwa, w tym założeń unii politycznej, gospodarczej i walutowej). Pozytywna ocena realizowanego przez Polskę programu dostosowawczego umożliwiła wystąpienie z formalnym wnioskiem w sprawie akcesji do Wspólnot Europejskich. Z takim wnioskiem z upoważnienia Rady Ministrów wystąpił Prezes Rady Ministrów RP Waldemar Pawlak, natomiast Minister Spraw Zagranicznych RP Andrzej Olechowski złożył go 8 kwietnia 1994 roku w Atenach na ręce Przewodniczącego Rady Unii Europejskiej Theodorosa Pangalosa.

     Następnym krokiem na drodze integracji było przyjęcie przez Radę Europejską na konferencji w Essen w grudniu 1994 roku strategii przedczłonkowskiej, w której zostały określone nowe płaszczyzny i formy współpracy z państwami stowarzyszonymi, nie przewidziane wcześniej w Układzie Europejskim. Jednym z punktów programu obejmował opracowanie "Białej Księgi" Komisji Europejskiej w sprawie przygotowania krajów stowarzyszonych Europy Środkowej i Wschodniej do integracji z jednolitym rynkiem Unii Europejskiej. "Biała Księga" została zaakceptowana na szczycie Rady Europejskiej w Cannes w czerwcu 1995 roku.

     W kwietniu 1996 roku Komisja Europejska przesłała rządowi polskiemu kwestionariusz, który miał posłużyć Komisji do przygotowania Opinii (Avis) na temat złożonego wniosku o członkostwo w UE. Niecałe trzy miesiące później strona polska przekazała Komisji Europejskiej odpowiedzi na zapytania zawarte w kwestionariuszu - dokument liczył 2600 stron.

     Zanim jeszcze Komisja Europejska przedstawiła swoją Opinię na temat członkostwa Polski w UE, w sierpniu 1996 roku Parlament RP przyjął ustawę powołującą Komitet Integracji Europejskiej (szefem została sekretarz stanu Danuta Huebner), a w styczniu 1997 roku Rada Ministrów przyjęła Narodową Strategię Integracji.

     Urząd Komitetu Integracji Europejskiej (UKIE) pełni funkcje koordynujące wobec wszystkich resortów i instytucji bezpośrednio zaangażowanych w proces integracji Polski z UE. Jest kontynuacją Biura do Spraw Integracji Europejskiej i Biura do Spraw Pomocy Zagranicznej stanowiących komórki organizacyjne Urzędu Rady Ministrów. Podstawowym zadaniem UKIE jest zapewnienie realizacji zadań Komitetu Integracji Europejskiej związanych z programowaniem i koordynowaniem polityki w sprawach dotyczących integracji Polski z UE, realizacji działań dostosowawczych Polski do standardów europejskich oraz koordynacji działań w zakresie otrzymywanej pomocy zagranicznej. Do priorytetowych zadań UKIE należą przede wszystkim:

• przyspieszenie prac nad harmonizacją prawa polskiego z prawem wspólnotowym,

• wzmocnienie koordynacji resortowej - sprawne przeprowadzanie procesu niezbędnych zmian legislacyjnych, jak i innych działań dostosowawczych związanych z przygotowaniem instytucjonalnym,

• rozwój działalności informacyjnej rządu na temat procesu integracji. ⁵

     Narodowa Strategia Integracji była programem systematyzującym wcześniej podjęte działania integracyjne i ustalającym priorytety działań na okres przedakcesyjny. Zakładała przygotowanie Polski do integracji we wszystkich obszarach życia gospodarczego i społecznego. W jej ramach opracowano kalendarz działań implementacyjnych precyzujący zadania poszczególnych segmentów administracji państwowej.

     W lipcu 1997 roku Komisja Europejska przedstawiła na forum Parlamentu Europejskiego swoją Opinię (Avis) na temat wniosku o członkostwo Polski w UE. Polska została oceniona jako kraj, w którym dokonały się głębokie zmiany ustrojowe (demokratyzacja), reformy gospodarcze (wolny rynek), wzrost gospodarczy, postęp społeczny, a także zaawansowanie procesu zbliżenia się do standardów unijnych. Avis identyfikował również te obszary, w których Polska nie była jeszcze gotowa przyjąć obowiązków wynikających z przynależności do UE i w których wymagane były dalsze regulacje. Ogólnie jednak Opinia była na tyle pozytywna, iż Komisja Europejska zaleciła otwarcie negocjacji z Polską o przystąpienie do UE ⁶.

     W związku z powyższą Opinią Komisji Europejskiej, 18 marca 1998 roku Radu Unii Europejskiej wydała rozporządzenie w sprawie pomocy państwom kandydującym w ramach strategii przedczłonkowskiej, a w szczególności ustanowienia Partnerstwa dla Członkostwa (Association Partnership). Program Partnerstwo dla Członkostwa był zasadniczym elementem wzmocnionej strategii przedczłonkowskiej, jego zadaniem polegało na ujęciu w jednolite ramy dziedzin priorytetowych, wymagających dalszych dostosowań, które zostały wskazane w Opinii Komisji Europejskiej. Program sprecyzował krótko- i średnioterminowe priorytety wdrażania działań dostosowawczych, z którymi związane były dostępne środki finansowe dla ich realizacji oraz warunki konieczne do spełnienia przy tego rodzaju wsparciu.⁷

     Po ogłoszeniu Opinii Komisji Europejskiej, w końcu marca 1998 roku powstały zespoły negocjacyjne. Po stronie polskiej Rada Ministrów powołała na stanowisko Pełnomocnika Rządu do Spraw Negocjacji o Członkostwo w Unii Europejskiej sekretarza stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Jana Kułakowskiego. Natomiast w Komisji Europejskiej został stworzony Zespół Zadaniowy ds. Negocjacji Akcesyjnych (TFAN), którego kierownictwo objął Nicolaus van der Pas (funkcję tę przejął później Guenter Verheugen), za negocjacje z Polską odpowiedzialna została Françoise Gaudenzi-Aubier.

     Były to ostatnie kroki podjęte przed formalnym rozpoczęciem właściwych negocjacji akcesyjnych. Integracja Polski i pozostałych dziewięciu państw Europy Środkowej i Wschodniej oraz Cypru i Malty prowadzone były w ramach wielostronnego forum konsultacji międzynarodowych kierowanego przez Prezydencję Rady Unii Europejskiej pod nazwą Konferencji Europejskiej. Uroczyste otwarcie negocjacji z pierwszą grupą państw kandydujących, tzw. grupą luksemburską tj. z Polską, Węgrami, Czechami, Estonią, Słowenią i Cyprem, nastąpiło 31 marca 1998 roku w Brukseli. Z tej okazji minister spraw zagranicznych RP Bronisław Geremek wygłosił w imieniu Rządu RP Oświadczenie, w którym podkreślił, iż zaproszenie Polski do negocjacji członkowskich było wynikiem konsekwentnych działań kolejnych rządów i wysiłków całego społeczeństwa polskiego. Zaakcentował również, że Polska przystępuje do negocjacji z przekonaniem do członkostwa w Unii Europejskiej jest najkorzystniejszym wyborem z punktu widzenia bezpieczeństwa państwa, stabilności demokratycznego porządku, utrwalania podstaw szybkiego i zrównoważonego rozwoju gospodarczego oraz budowania nowoczesnego społeczeństwa obywatelskiego, dokonuje tego wyboru jako państwo w pełni suwerenne, w oparciu o jednomyślność sił politycznych i szeroką akceptację społeczeństwa polskiego, będąc przekonaną, że przyjęcie Polski do Unii leży w ogólnym interesie europejskim.⁸

     Podstawą prawną negocjacji akcesyjnych jest Traktat o Unii Europejskiej określający procedury i warunki członkostwa. Rezultatem negocjacji jest Traktat Akcesyjny określający indywidualne warunki dla każdego państwa stanowiący najwyższej rangi umową międzynarodową, który wymaga jednomyślnej zgody stron i podlega ratyfikacji parlamentów narodowych obu stron. Po ratyfikacji staje się nadrzędnym aktem prawnym w stosunku do prawa krajowego. Negocjacje dotyczą 31 obszarów wyodrębnionych przez Radę Unii Europejskiej, obejmują głównie tempo harmonizacji prawa krajowego z prawem wspólnotowym oraz wszelkich niezbędnych działań dostosowawczych w tym zakresie. Przyjęcie acquise comminautaire (dorobku prawnego Wspólnot Europejskich) oznacza bowiem uznanie nadrzędności prawa unijnego wobec prawa krajowego wraz z jego jednolitą wykładnią.

     Na szczycie w Luksemburgu ustalono miejsce i kalendarz negocjacji. W kwietniu, czerwcu i październiku negocjacje odbywały się w Luksemburgu, w pozostałe miesiące w Brukseli. Instytucją obsługującą negocjacje był Sekretariat Konferencji Europejskiej, powołany przy Sekretariacie Generalnym Rady UE w Brukseli.

     Pierwszy etap negocjacji rozpoczął się 3 kwietnia 1998 roku i dotyczył tzw. screeningu, czyli przeglądu i porównania prawa krajowego z prawem unijnym. W ramach przeglądu dorobku prawnego wprowadzono podział zagadnień według następujących kryteriów:

• akty, które zostały lub zostaną wdrożone i nie budzą wątpliwości stron,

• akty, których przeniesienie do regulacji kraju akcesyjnego wymaga zmian technicznych w prawie wspólnotowym,

• akty, które wymagają uzgodnień negocjacyjnych⁹.

     Proces screeningu został zakończony w październiku 1999 roku.

     Od 1 września 1998 roku do końca 1999 roku Polska złożyła w Brukseli wszystkie stanowiska negocjacyjne dotyczące wskazanych przez Radę UE obszarów. W lutym 2000 roku Sejm podjął uchwałę w sprawie przygotowań Rzeczpospolitej do członkostwa w UE wzywając Rząd RP do aktywniejszego działania na rzecz osiągnięcia spójności polskiego systemu prawnego z prawem unijnym. Sejm zalecił również nadanie zdecydowanego priorytetu procesom dostosowawczym. Natomiast w maju Marszałkowie Sejmu i Senatu oraz Prezes Rady Ministrów RP podpisali wspólną deklarację - Trójporozumienie dla przyspieszenia procesu dostosowywania prawa polskiego do prawa unijnego. Efekty tych działań były zauważalne jesienią w serii Raportów Okresowych opublikowanych przez Komisję Europejską. W Raporcie dotyczącym Polski Komisja podkreśla znaczące postępu w dostosowywaniu prawa krajowego do acquis communauitaire, wzywając zarazem Polskę do wzmożonych wysiłków w zakresie rozbudowy potrzebnych struktur i wzmocnienia instytucji w związku z zamierzonym przystąpieniem do UE. Komisja po raz pierwszy uznała Polskę za kraj, który wkrótce będzie zdolny do sprostowania presji konkurencji na Jednolitym Rynku (co stanowiło znaczący postęp w stosunku do roku poprzedniego).

     W ramach dalszego procesu integracji z UE w grudniu 2000 roku Prezydent powołał w Kancelarii Prezydenta Biuro Integracji Europejskiej, którego kierownictwo objął podsekretarz stanu Jan Truszczyński, były ambasador RP przy Unii Europejskiej, a w styczniu 2001 roku Rząd RP, reprezentowany przez sekretarza Komitetu Integracji Europejskiej Jacka Saryusza-Wolskiego, podpisał umowę z Akademią Prawa Europejskiego w Trewirze (ERA), reprezentowaną przez Jacquesa Santera, na mocy której Polska przystępuje do Akademii i rozwija kształcenie kadr w zakresie prawa europejskiego.

     W czerwcu 2001 roku podczas posiedzenia w Göteborgu Rada Europejska potwierdziła nieodwracalność procesu poszerzenia UE i uznała za możliwe zakończenie negocjacji z krajami członkowskimi do końca 2002 roku, tak aby kraje te mogły wziąć udział w wyborach Parlamentu Europejskiego w 2004 roku jako członkowie Unii Europejskiej.

     W listopadzie 2001 Rada Ministrów przyjęła Europejską Strategię Rządu RP. Za nadrzędny cel Strategia uznaje wejście Polski do Unii Europejskiej w 2004 rok. Rząd zapowiedział, iż będzie dążył do tego, by Polska była dobrze przygotowana do członkostwa i skutecznie współkształtowała działalność Unii Europejskiej oraz, że nadrzędnym celem będzie zakończenie negocjacji do końca 2002 roku, tak by było możliwe przystąpienie do UE w 2004 roku. Władze państwowe postarają się także zapewnić szeroki udział społeczeństwa w procesie przystępowania Polski do UE, a także przygotują stanowisko Polski wobec wszystkich zagadnień dotyczących przyszłości UE i wspólnych polityk.

     Rada Europejska na posiedzeniu w Laeken potwierdziła swoje zdecydowanie w kwestii zakończenia negocjacje z gotowymi do członkostwa krajami przed końcem 2002 roku. Na tym samym posiedzeniu przyjęła Deklarację dotyczącą przyszłości Unii Europejskiej. Na mocy tej Deklaracji powołany został Konwent Europejski, który przeprowadzić ma debatę nad przyszłością Unii Europejskiej w przygotowaniu do Konferencji Międzynarodowej 2004. Przewodniczącym Konwentu mianowano Valery Giscard d'Estaing. Wszystkie kraje zarówno członkowskie, jak i kandydujące miały prawo do delegowania do Konwentu po trzech przedstawicieli (jednego przedstawiciela rządu i dwóch przedstawicieli parlamentu) oraz ich zastępców. Z ramienia Polski wybrani zostali: sekretarz stanu Danuta Huebner i jej zastępca prof. Janusz Trzciński, z ramienia Sejmu RP - przewodniczący sejmowej Komisji Europejskiej - poseł Józef Oleksy i jego zastępca - posłanka Marta Fogler, a z ramienia Senatu - senator Edmund Wittbrodt i jego zastępca - senator Genowefa Grabowska - przewodnicząca senackiej Komisji Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej¹⁰. Sesja inauguracyjna Konwentu Europejskiego miała miejsce 28 lutego 2002 roku w Brukseli. Działania Konwentu Europejskiego mają utorować drogę instytucjonalnym reformom poszerzonej Unii Europejskiej. Prace Konwentu wspiera międzynarodowy Sekretariat, który przygotowuje dokumenty na sesje, opracowuje sprawozdania z debat oraz zajmuje się techniczną organizacją posiedzeń. Główne tematy debaty to m.in. podział uprawnień pomiędzy Unię i jej państwa członkowskie, podział kompetencji między instytucje Unii, skuteczność polityki zewnętrznej Unii Europejskiej i legitymacja demokratyczna Unii. Efektem pracy Konwentu ma być projekt lub kilka alternatywnych projektów usprawnienia funkcjonowania Unii Europejskiej. Przyjęty projekt ma stworzyć konstytucję Unii Europejskiej, która uporządkuje i uprości regulacje zawarte w traktatach. Spotkania Konwentu odbywają się regularnie w Brukseli, a zakończenie prac planowane jest na 2003 rok. Przedstawi wówczas wnioski - w formie rekomendacji - na temat reform UE. Konkluzje z prac Konwentu staną się podstawą Konferencji Międzyrządowej w 2004, na której mają zapaść decyzje co do dalszych zmian w funkcjonowaniu Unii Europejskiej¹¹.

     W lutym 2002 roku Prezes Rady Ministrów Leszek Miller wydał Zarządzenie w sprawie Narodowej Rady Integracji Europejskiej. Narodowa Rada Integracji Europejskiej jest organem opiniodawczo - doradczym Prezesa Rady Ministrów, której zadaniem jest:

• udział w opiniowaniu procesów dochodzenia Polski do członkostwa do Unii Europejskiej,

• wspieranie dialogu społecznego w zakresie problematyki integracji europejskiej,

• działania na rzecz społecznego porozumienia w sprawie strategii integracji.

     Członkowie Rady powoływani są przez Prezesa Rady Ministrów spośród przedstawicieli organizacji społeczno - zawodowych oraz środowisk opiniodawczych i naukowych. W Narodowej Radzie Integracji zasiada obecnie 70 członków, jej obsługą zajmuje się Departament Komunikacji Społecznej i Informacji Europejskiej Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej.¹²

     W ostatniej serii Raportów Okresowych opublikowanych w październiku 2002 roku Komisja Europejska stwierdza, że dziesięć państw kandydujących, w tym Polska, będzie gotowych do akcesji w planowanym terminie. Zgodnie z kalendarzem wyznaczonym przez Komisję podpisanie Traktatu miałoby nastąpić na wiosnę 2003 roku, co pozwoli na wygospodarowanie wystarczającej ilości czasu na ratyfikowanie go do końca 2003 roku lub najpóźniej w pierwszych miesiącach 2004 roku.

     Zgodnie z kalendarzem negocjacji w dniach 12 - 13 grudnia 2002 Rada Europejska spotkała się w Kopenhadze z delegacjami najwyższego szczebla z dziesięciu krajów kandydujących w celu zamknięcia negocjacji akcesyjnych. W skład polskiej delegacji wchodzili: premier Leszek Miller, trzej wicepremierzy: Jarosław Kalinowski, Grzegorz Kołodko i Marek Pol, minister spraw zagranicznych Włodzimierz Cimoszewicz, Danuta Huebner - sekretarz KIE i sekretarz stanu MSZ, Jan Truszczyński - pełnomocnik Rządu RP ds. negocjacji o członkostwo Polski w Unii Europejskiej oraz Jarosław Pietras - podsekretarz stanu w UKIE. Premier RP oficjalnie oświadczył, że w imieniu Rządu RP przyjmuje uzgodnione warunki członkostwa Polski w Unii Europejskiej i wyraża gotowość do przystąpienia do niej.

     W czasie tego samego zjazdu Rada Europejska postanowiła, również iż Traktat Akcesyjny zostanie podpisany w Atenach 16 kwietnia 2003 roku, a rozszerzenie Unii nastąpi po zakończeniu niezbędnej procedury ratyfikacyjnej w dniu 1 maja 2004 roku.

     W dniu 16 kwietnia w Atenach wynegocjowany Traktat Akcesyjny został podpisany. Tylko jeden krok dzieli nas od członkostwa w Unii Europejskiej, krok niezwykle istotny, bo wymagający zgody większości społeczeństwa. Podejmują decyzję w czasie referendum warto jednak pamiętać, że druga szansa na aktywne uczestnictwo w ziszczeniu idei zjednoczenia Europy może się w najbliższej przyszłości dla Polski nie powtórzyć.

     Z jednej strony wydaje się, że członkostwo Polski w Unii Europejskiej jest swoistym ukoronowaniem przemian jakie dokonały się w naszym kraju od momentu obrania drogi reform gospodarczych i politycznych w 1989 roku, z drugiej jednak perspektywy należy pamiętać, że sam fakt bycia w zjednoczonej Europie nie przyniesie wymiernych korzyści bez wysiłku i pracy wszystkich obywateli. Zwieńczone sukcesem wieloletnie starania i negocjacje są dopiero pierwszym etapem na drodze do jeszcze bardziej dynamicznego rozwoju Polski w zjednoczonej Europie, w której aby się liczyć należy odgrywać aktywną rolę i umiejętnie wykorzystywać pojawiające się możliwości.

Droga Polski do UE

Najważniejsze daty kroków Polski do Unii Europejskiej.

1989 - Po obradach Okrągłego Stołu i wyborach czerwcowych w Polsce grupa najbardziej uprzemysłowionych państw świata - G7 - przyznaje Polsce i Węgrom pomoc gospodarczą. Powstaje fundusz PHARE. Jednocześnie przy EWG utworzona zostaje polska misja. Podpisanie umów handlowych pozwala prowadzić wymianę handlową między krajami EWG a Polską.

1990 - 25 V - złożenie w Brukseli wniosku o rozpoczęcie negocjacji w sprawie umowy stowarzyszeniowej z EWG.

- IX - w Warszawie zostaje otwarte Przedstawicielstwo Komisji Wspólnot Europejskich w Polsce.

1991 - 16 XII - podpisanie "Układu Europejskiego o ustanowieniu stowarzyszenia między Polską a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi". Rozpoczyna się proces ratyfikacji Układu we wszystkich państwach Wspólnot oraz w Polsce. Ostatecznie Układ Europejski wchodzi w życie ponad dwa lata później.

1992 - 20 X - Prezydent RP Lech Wałęsa ratyfikuje Układ Europejski.

1993 - VI - Rada Europejska rozpatruje kwestię przyjęcia do EWG krajów Grupy Wyszehradzkiej i określa warunki przystąpienia (praworządność, demokracja, ochrona praw człowieka, gospodarka rynkowa, zdolność do wywiązywania się z obowiązków nakładanych na państwa członkowskie).

- 1 XI - wchodzi w życie Traktat z Maastricht. Powstaje Unie Europejska.

1994 - 1 II - wchodzi w życie Układ Europejski. Polska staje się krajem stowarzyszeniowym ze Wspólnotami Europejskimi.

- 8 IV - w Atenach Polska składa oficjalny wniosek w sprawie przystąpienia do Unii Europejskiej. Rozpoczynają się rozmowy na temat strategii działań dla państw chcących przystąpić do UE.

1995 - 26-27 VI - przyjęcie przez Radę Europejską harmonogramu dostosowania polskiego prawa do wymogów obowiązujących w Unii Europejskiej.

1996 - Parlament powołuje Komitet Integracji Europejskiej odpowiedzialny za sprawy przygotowania Polski do akcesji.

1997 - 16 VII - Komisja Europejska wydaje pozytywną opinię o polskim wniosku o członkostwo i zapowiada rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych.

1998 - 24 III - polski rząd powołuje głównego negocjatora - Jana Kułakowskiego.

- 31 III - oficjalne rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych między Unią Europejską a Polską i pięcioma innymi krajami (Węgrami, Czechami, Estonią, Słowenią i Cyprem). Wyznaczono 31 obszarów negocjacyjnych.

1999 - 1 V - w życie wchodzi Traktat Amsterdamski z 1997 r., który umożliwia rozszerzenie Unii Europejskiej.

2000 - II - otwarcie negocjacji akcesyjnych z kolejnymi sześcioma krajami (Bułgarią, Rumunią, Litwą, Łotwą, Słowacją i Maltą).

- XII - uzgodnienie Traktatu z Nicei, w którym podzielono miejsca w instytucjach Unii Europejskiej uwzględniając przyjęcie nowych członków.

2001 - XII - nowym głównym negocjatorem strony polskiej zostaje Jan Truszczyński.

2002 - VI - rusza unijny program pomocy dla rolnictwa SAPARD. Do wykorzystania przeznaczono 516 mln euro.

- 12 - 13 XII - szczyt Unii Europejskiej w Kopenhadze. Negocjacje zostają zakończone, a dziesięć krajów kandydujących - w tym Polska - zostaje zaproszona do członkostwa w Unii Europejskiej.

2003 - 16 IV - podpisanie w Atenach traktatu akcesyjnego, który zawiera warunki członkostwa Polski w Unii Europejskiej.

- 7 - 8 VI - referendum w sprawie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. W referendum bierze udział 55,85 % Polaków, 77,45 % z nich opowiada się za przystąpieniem Polski do UE, a 22,55 % jest temu przeciwna.

22 VII - Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski ratyfikuje traktat akcesyjny.

2004 - 1 V - Polska staje się państwem członkowskim Unii Europejskiej.

Kamienie milowe na drodze Polski do członkostwa w Unii Europejskiej:

1988	Polska i Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG) nawiązują stosunki gospodarcze. Rozpoczynają się negocjacje w sprawie umowy o handlu i współpracy gospodarczej.
1991	16 grudnia Polski Rząd podpisuje Układ Europejski ustanawiający stowarzyszenie między Rzecząpospolitą Polską a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi. Jednocześnie podpisana zostaje Umowa Przejściowa, regulująca - do czasu wejścia w życie Układu Europejskiego - stosunki handlowe między stronami.
1994	1 lutego wchodzi w życie Układ Europejski ustanawiający stowarzyszenie między Rzecząpospolitą Polską a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi. Rada Ministrów RP podejmuje Uchwałę w sprawie wejścia w życie Układu Europejskiego i akceptuje pierwszy Raport z wykonania Programu działań dostosowujących polską gospodarkę oraz system prawny do wymagań Układu Europejskiego, przedstawiony przez Pełnomocnika Rządu ds. Integracji Europejskiej oraz Pomocy Zagranicznej.
1997	W grudniu podczas spotkania Rady Europejskiej w Luksemburgu zapada decyzja o rozpoczęciu 30 marca 1998 r. procesu rozszerzania Unii Europejskiej i o zwołaniu 31 marca 1998 r. dwustronnej Konferencji Międzyrządowej między innymi z Polską.
1998	1 kwietnia odbyło się inauguracyjne posiedzenie w Warszawie Zespołu ds. Negocjacji o Członkostwo RP w UE. 3 kwietnia w Brukseli rozpoczyna się oficjalnie proces screeningu (przeglądu prawa) między innymi Polski.
2000	Podczas grudniowego szczytu UE w Nicei przywódcy uzgadniają tekst roboczy Traktatu Nicejskiego w sprawie reformy instytucjonalnej w Unii Europejskiej, kończąc tym samym trwającą od 14 lutego 2000 r. Konferencję Międzyrządową 2000. Traktat ten otwiera praktycznie drogę do rozszerzenia Unii Europejskiej.
2001	Dziewiętnaście rozdziałów negocjacyjnych zostało zamkniętych. We wrześniu nowo wybrany rząd wielokrotnie deklaruje dążenie Polski do wczesnego członkostwa w UE.
2002	13 grudnia zakończono negocjacje akcesyjne.
2003	16 kwietnia na nadzwyczajnym szczycie Unii Europejskiej w Atenach następuje uroczyste podpisanie Traktatu Akcesyjnego, który liczy ponad 5,5 tysiąca stron. 7 i 8 czerwca w Polsce odbyło się referendum w sprawie członkostwa w UE. Głos na 'tak' oddało grubo ponad 70% obywateli, którzy w tych dniach udali się do urn.
2004	1 maja Polska wstępuje do UE.

Wszystko zaczęło się na początku lat 90. Po upadku komunizmu, Paktu Warszawskiego i RWPG Polska, podobnie jak inne kraje Europy Środkowej, znalazła się w próżni politycznej. Nasze systemy polityczne, gospodarcze i wojskowe były w stanie rozkładu, a nasz przymusowy i największy przyjaciel - ZSRR chwiał się na glinianych nogach. Jedynym i niekwestionowanym rozwiązaniem była wówczas decyzja skierowania naszych wysiłków do zbliżenia z Europą Zachodnią i jej organizacjami gospodarczymi i politycznymi. Już w 1989 roku Polska i Wspólnota Europejska podpisały umowę w sprawie handlu i współpracy gospodarczej. Dzięki temu mogliśmy bez ceł eksportować towary do krajów Wspólnoty. Taka współpraca przynosiła wymierne korzyści, dlatego dwa lata później, po trudnych negocjacjach zawarliśmy układ stowarzyszeniowy i od 1994 roku Polska uzyskała status partnera stowarzyszonego z Unią Europejską. To był duży sukces, a zarazem początek długiej drogi wyznaczonej przez kraje Unii podczas szczytu w Kopenhadze w 1993 roku. Już wówczas Rada Europejska, świadoma nieuchronności rozszerzenia, sformułowała warunki, które powinny spełnić kraje ubiegające się o członkostwo. Mówiąc w dużym skrócie, chodziło o to, aby systemy krajów kandydujących, w tym Polski, były przystosowane do wymogów demokracji i wolnego rynku.
Patrząc z perspektywy państw Europy Zachodniej, które po krótkim okresie przygotowawczym wstępowały do wspólnoty, jak np. Wielka Brytania czy Dania, nasza droga integracji z Unią zapowiadała się już wtedy na długą i wcale nie była oczywista. Sytuacja w regionie dla członków Unii nie była jasna - upadek ZSRR i formowanie się nowych państw, wojna na Bałkanach, rozpad Czechosłowacji - takie gwałtowne wydarzenia budziły niepokój w Brukseli i obawy o rozprzestrzenianie się istniejących konfliktów. Na przeszkodzie rozszerzeniu stały również obawy mieszkańców UE przed zbyt wysokimi kosztami przyłączenia ubogich krajów zamieszkiwanych przez ponad sto milionów ludzi. W dodatku, przed przyjęciem kolejnych państw - Austrii, Szwecji i Finlandii, europejscy politycy obawiali się, że organizacja stworzona z myślą o 6 państwach nie będzie w stanie zapanować nad molochem liczącym ich ponad 20. Stało się jasne, że szybkie reformy instytucji Unii są konieczne przed przyjęciem nowych członków. Także kraje Europy Środkowej nie chciały za wszelką cenę znaleźć się od razu w Unii. Napływ konkurencyjnych produktów z Zachodu oraz świadomość słabości wielu dziedzin gospodarki w zderzeniu z wolnym rynkiem - te i inne obawy nie były bezpodstawne. Integracja naszych krajów z Unią wymagała czasu i przygotowania z obu stron.
Inne kraje regionu też miały podobny problem jak Polska. Jedne poradziły sobie z nim lepiej, inne gorzej, np. Bułgaria zaniechała niezbędnych reform i z kraju należącego do czołówki państw socjalistycznych stała się wraz z Rumunią "maruderem" na szarym końcu państw ubiegających się o członkostwo w Unii. Właśnie dlatego te kraje nie zostały uwzględnione podczas otwarcia kolejnego etapu integracji - zaproszenia do rokowań nad członkostwem w Unii w grudniu 1997 r.
31 marca 1998 roku Cypr, Czechy, Estonia, Polska, Słowenia i Węgry zostały zaproszone do stołu rozmów nad warunkami przystąpienia do Unii Europejskiej. Później dołączyły do nich Słowacja, Litwa, Łotwa i Estonia. Dla wszystkich rozpoczął się okres ciężkich indywidualnych negocjacji z Brukselą, przeglądania różnic w prawie między Unią a państwami kandydującymi, określania czasu, w jakim należy dostosować kolejne dziedziny gospodarki do wymogów krajów piętnastki i wolnego rynku.
Członkostwo we Wspólnocie to dla Polski korzystny wybór zarówno z punktu widzenia bezpieczeństwa państwa, jak i tworzenia właściwych warunków do szybszego rozwoju gospodarczego oraz budowania nowoczesnego społeczeństwa obywatelskiego.

W skrócie drogę ku członkowstwu w Unii przedstawia poniższe kalendarium:
1989
•19 września Polska i Wspólnoty Europejskie podpisały umowę w sprawie handlu i współpracy gospodarczej.
1990
•26 lutego 1990 r. Utworzono placówkę ambasadora Rzeczypospolitej Polskiej przy Wspólnotach Europejskich w Brukseli.
1991
•26 stycznia polski rząd powołał Pełnomocnika do Spraw Integracji Europejskiej oraz Pomocy Zagranicznej.
•26 listopada Polska została przyjęta do Rady Europy.
•16 grudnia podpisano Układ Europejski - umowę o stowarzyszeniu Polski ze Wspólnotami Europejskimi oraz ich państwami członkowskimi.
1992
•1 marca weszła w życie Umowa przejściowa, dotycząca wcześniejszego obowiązywania niektórych postanowień Umowy Stowarzyszeniowej Polski ze Wspólnotami Europejskimi (Układu Europejskiego).
•4 lipca Sejm upoważnił Prezydenta RP do ratyfikacji Układu Europejskiego.
1993
•9 maja Polska uzyskała status partnera stowarzyszonego Unii Zachodnioeuropejskiej (UZE).
•21-22 czerwca na posiedzeniu Rady Europejskiej w Kopenhadze określono polityczne i ekonomiczne warunki przystąpienia krajów Europy Środkowej i Wschodniej do UE.
•17 października Prezydent RP ratyfikował Układ Europejski.
1994
•1 lutego wszedł w życie Układ Europejski.
•8 kwietnia Polska złożyła oficjalny wniosek o członkostwo w UE.
•8-10 grudnia Rada Europejska przyjęła w Essen postanowienia dotyczące strategii przyjmowania państw stowarzyszonych Europy Środkowej i Wschodniej.
1995
•3 maja została opublikowana tzw. Biała Księga pt. „Przygotowanie krajów Europy Środkowej i Wschodniej do integracji z Rynkiem Wewnętrznym Unii Europejskiej".
1996
•8 sierpnia Sejm uchwalił ustawę o utworzeniu Komitetu Integracji Europejskiej.

1997
•28 stycznia Rada Ministrów przyjęła i przekazała do Sejmu dokument pt. �Narodowa Strategia Integracji". Założono w nim, że negocjacje członkowskie rozpoczną się na początku 1998 roku i mogą zakończyć się przed rokiem 2000. Końcowym etapem będzie ratyfikacja traktatu akcesyjnego przez j Polskę, państwa członkowskie Unii i Parlament Europejski.
•16 lipca Komisja Europejska ogłosiła w AGENDZIE 2000 pozytywną opinię na temat polskiego i wniosku o członkostwo w Unii Europejskiej.

1998
•31 marca rozpoczęły się negocjacje o członkostwo Polski w Unii Europejskiej (I posiedzenie Konferencji Międzyrządowej otwierające negocjacje z sześcioma państwa stowarzyszonymi).
•29 kwietnia Komitet Integracji Europejskiej przyjął „Narodowy Program Przygotowania Polski do Członkostwa w UE", będący odpowiedzią na unijny dokument „Partnerstwo dla Członkostwa".
•10 listopada otwarto w Brukseli właściwe negocjacje w siedmiu pierwszych dziedzinach (II posiedzenie Konferencji Międzyrządowej RP - UE).
•11 grudnia Polska złożyła 5 kolejnych stanowisk negocjacyjnych (prawo spółek, ochrona konsumenta i zdrowia, stosunki zewnętrzne, statystyka oraz unia celna).

1999
•29 stycznia nastąpiło przekazanie przez Polskę trzech nowych stanowisk negocjacyjnych (swobodny przepływ towarów, polityka konkurencji, Unia Gospodarcza i Walutowa).
•12 lutego Polska przekazała swoje stanowisko dotyczące rybołówstwa.
•19 kwietnia zamknięto negocjacje na temat statystyki.
•19 maja zamknięto negocjacje dotyczące telekomunikacji i technologii informacyjnych, polityki l przemysłowej oraz ochrony konsumentów i zdrowia.
•24 maja Polska przekazała stanowisko negocjacyjne w dwóch nowych działach (polityka socjalna i zatrudnienie oraz energia).
•15 lipca strona polska przekazała stronie unijnej stanowiska negocjacyjne w zakresie swobody przepływu kapitału, swobody przepływu usług oraz polityki transportowej.
•30 lipca przekazano stanowisko negocjacyjne dotyczące swobody przepływu osób.
•6 sierpnia złożono stanowisko w obszarze kontroli finansowej.
•27 października strona polska złożyła stanowisko w sprawie ochrony środowiska oraz wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.
•22 października Polska przekazała stanowisko w sprawie podatków.
•30 listopada przekazano stanowiska w kwestii polityki regionalnej oraz budżetu i finansów.
•16 grudnia strona polska przekazała ostatnie stanowisko negocjacyjne w kwestii rolnictwa.

2001
•24 lipca 2001 r. Ukazał się rządowy raport o kosztach integracji europejskiej, w którym przedstawiono bilans zysków i strat (korzyści i kosztów) członkostwa Polski w UE.
•22 sierpnia 2001 r. Liderzy największych partii politycznych w Polsce podpisali „Pakt na rzecz integracji", zobowiązujący liczące się siły polityczne do współdziałania ponad podziałami, w celu wynegocjowania korzystnego traktatu akcesyjnego i uzyskania dla niego społecznego poparcia w referendum.
•13 listopada 2001 r. W Strasburgu Komisja Europejska przedstawiła dokument „Strategia rozszerzenia Unii Europejskiej”. Pojawił się w nim kalendarz rozszerzenia Unii z datą docelową dla Polski - 2004 r.

2002
•30 stycznia 2002 r. Komisja Europejska przedstawiła w Brukseli propozycje rozdziału środków finansowych dla Polski i pozostałych krajów kandydujących w pierwszym etapie ich członkostwa w latach 2004-2006.
•1 lutego 2002 r. Rząd RP powołał Pełnomocnika ds. Informacji Europejskiej. Jego zadaniem jest prowadzenie akcji informacyjnej w polskim społeczeństwie na temat członkostwa w Unii.
•31 grudnia 2002 r. Zakończenia negocjacji i ogłoszenie gotowości Polski do przystąpienia do Unii Europejskiej

2003
•Czerwiec 2003 r. Referendum narodowe w sprawie członkostwa Polski w Unii Europejskiej, w którym większość obywateli wyraziła chęć przystąpienia Polski do Wspólnoty.

2004
•1 maja 2004 r. Polska zostaje pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej.
•Czerwiec 2004 r. Wybory do Parlamentu Europejskiego

---