Skrypt z postępowania administracyjnego (Jerzy Parchomiuk)
1. Zakres przedmiotowy kodeksu postępowania administracyjnego - rodzaje postępowań regulowanych przepisami k.p.a.
O zakresie przedmiotowym i podmiotowym kodeksu normują art. 1-3 k.p.a. K.p.a. stosuje się do ogólnego postępowania administracyjnego w sprawach indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnej przed organami administracji publ. Oraz innymi podmiotami, gdy są powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do tego. Oprócz tego k.p.a. ma zastosowanie ws rozstrzygania sporów o właściwość między organami administracji rządowej i ST oraz innych powołanych podmiotów, a także w sprawach wydawania zaświadczeń. Wg art. 2 k.p.a. normuje także postępowanie ws skarg i wniosków przed organami państwowymi JST oraz organizacji społecznych. K.p.a. stosuje się także w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej (art. 180). Art. 3 przewiduje wyłączenia spod mocy k.p.a. następujących spraw: karnych skarbowych, uregulowanych w ordynacji podatkowej z wyjątkiem przepisów o udziale prokuratora, rozstrzyganiu sporów o właściwość z sądem kompetencyjnym, skargach i wnioskach; należących do właściwości polskich przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych(RM w drodze rozporządzenia rozciągnąć zastosowanie k.p.a.); nadrzędności i podległości organizacyjnej w stosunkach m/y organami państwowymi i innymi państwowymi jednostkami org. oraz podległości służbowej pracowników tych organów (do wyłączeń stosuje się jednak przepisy dot. skarg i wniosków)
2. Pojęcie organu administracji publicznej w rozumieniu k.p.a.
Art.5 §2 p.3 -> przez organ administracji publicznej rozumie się ministrów, centralne organy administracji rządowej, wojewodów, działające w ich lub we własnym imieniu inne terenowe organy administracji rządowej (zespolonej i niezespolonej), organy JST oraz inne organy i podmioty państwowe i inne podmioty powołane z mocy prawa lub porozumień do załatwienia spraw indywidualnych w drodze decyzji administracyjnej.
3. Organy kolegialne w postępowaniu administracyjnym.
Są to takie organy, w skład których wchodzi kilka osób. W k.p.a. nie ma definicji legalnej, lecz są określone sposoby wyłączenia pracownika (art.27), postępowanie dowodowe przed takim organem (art. 87) oraz prowadzenie rozprawy (art.93)
4. Rodzaje właściwości organu administracji publicznej.
Ze względu na źródło kompetencji właściwość można podzielić na:
a) delegacyjną - polegającą na przekazaniu całej sprawy lub poszczególnych czynności (np art. 26 § 2 zd 2 i n.)
b) ustawową - wynikającą z przepisów
- rzeczową - zdolność do załatwiania określonej kategorii spraw
- miejscową - zdolność organu do realizacji właściwości rzeczowej na obszarze określonej jednostki podziału terytorialnego kraju
- instancyjną - wskazuje miejsce organu w toku instancji administracyjnej
Zgodnie z art. 19 organy przestrzegają z urzędu swojej właściwości rzeczowej miejscowej
5. Właściwość rzeczowa organu administracji publicznej
Jest to zdolność organu do załatwiania określonej kategorii spraw. Wg art. 20 ustala się ją wg przepisów o zakresie działania danego organu.
6. Właściwość miejscowa organu administracji publicznej
Ustala się ją (art.21) W sprawach: dot. nieruchomości - wg jej położenia (największej części); dot. prowadzenia zakładu - wg miejsca prowadzenia; w innych sprawach - wg miejsca zamieszkania (siedziby) w kraju, a w razie jego braku wg miejsca pobytu, a w razie braku obu - ostatniego zamieszkania lub pobytu. Jeżeli nie można właściwości ustalić w żaden z powyższych sposobów, sprawa należy do organu właściwego dla miejsca zdarzenia, a w razie jego braku - do organu właściwego dla obszaru dzielnicy Śródmieście w Warszawie.
7. Wyłączenie pracownika organu administracji publicznej
Wyłączenie pracownika organu ma dwie postacie:
a) z mocy prawa - pracownik może zostać wyłączony, gdy jest stroną lub jedną ze stron postępowania w taki stosunku, że wynik mógłby mieć wpływ na jego prawa i obowiązki, Lu stroną jest małżonek, krewni i powinowaci do drugiego stopnia, przysposobiony, pozostający w stosunku opieki lub kurateli, w sprawie, w której był świadkiem, biegłym, lub przedstawicielem strony (albo krewny nim jest), brał udział w wydaniu zaskarżonej decyzji, w sprawie, z powodu której wszczęto przeciwko niemu postępowanie lub dochodzenie, jedną ze stron jest osoba pozostająca wobec niego w nadrzędności służbowej. Te powody trwają także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli.
b) z urzędu lub na żądanie - wyłączenie następuje gdy wystąpią inne okoliczności, które mogą wywołać wątpliwość co do bezstronności pracownika
Skutki: wyłączony pracownik podejmuje tylko czynności nie cierpiące zwłoki ze względu na interes społeczny lub ważny interes stron; w jego miejsce bezpośredni przełożony wyznacza innego pracownika, gdy wszyscy pracownicy podlegają wyłączeniu stosuje się procedurę wyłączenia organu.
8. Wyłączenie organu w postępowaniu administracyjnym.
Organ podlega wyłączeniu od załatwienia sprawy dotyczącej interesów majątkowych kierownika tego organu bądź organu bezpośrednio wyższego stopnia lub osób pozostających z nim w małżeństwie, pokrewieństwie, powinowactwie, przysposobieniu, opiece lub kurateli.
Skutki: organ podejmuje tylko czynności niecierpiące zwłoki; sprawę rozpatruje organ wyższego stopnia (kierownik tego organu) lub organ wyższego stopnia nad organem w którym osoba zajmuje stanowisko kierownicze. Organ może wyznaczyć podległy sobie organ do załatwienia tej sprawy. Gdy taką osobą jest minister lub prezes SKO, organ właściwy wyznacza premier.
9. Spory o właściwość i spory kompetencyjne w postępowaniu administracyjnym
Są to takie spory, gdzie występują dwa organy, które uważają się za właściwe lub niewłaściwe w stosunku do tożsamej sprawy. Dzieli się je na pozytywne (oba się uważają za właściwe) i negatywne (oba uważają się za niewłaściwe) oraz na spory o właściwość sensu stricto i kompetencyjne. Skutkiem rozstrzygnięcia takiego sporu jest w sensie negatywnym - wszczęcie postępowania, zaś pozytywnym, umorzenie postępowania przez niewłaściwy organ w drodze decyzji (art. 156§1p.1)
Spory o właściwość rozstrzygają:
a) miedzy organami JST - wspólny dla nich organ wyższego stopnia, a w razie braku - SA
b) między kierownikami służb, inspekcji i straży adm. zespolonej tego samego powiatu - starosta
c) między organami adm. zespolonej w jednym województwie (poza powiatami) - wojewoda
d) między organami JST w różnych województwach w sprawach należących do zadań adm. rządowej - Minister właśc. ds. administracji publicznej
e) między wojewodami oraz organami adm. zespolonej w różnych województwach - minister właśc. ds. administracji publicznej
f) między wojewodą, a organami adm. niezespolonej - minister ds. administracji publicznej po porozumieniu z organem sprawującym nadzór nad drugim organem
g) między innymi organami administracji publicznej - wspólny dla nich organ wyższego stopnia, a w razie jego braku minister właśc. ds. administracji publicznej
h) między organami administracji publicznej, gdy jednym z nich jest minister - premier
Spory kompetencyjne (między organami JST a organami adm. rządowej) rozstrzyga SA. Z wnioskiem o rozpatrzenie może wystąpić: strona, organ pozostający w sporze, minister właśc.. ds. administracji publicznej, minister ds. sprawiedliwości, Prokurator Generalny, RPO. Do czasu rozstrzygnięcia organ może podjąć tylko czynności nie cierpiące zwłoki, o czym zawiadamia organ właściwy do rozstrzygnięcia sporu.
10. Spory o właściwość pomiędzy organami administracji publicznej a sądami powszechnymi.
Od 1980 roku spory te były rozstrzygane przez Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym (rozwiązany w 2003 r.) Aktualnie regulują ten zakres różne ustawy.
a) negatywne: Jeżeli z podania wynika, że właściwym w tej sprawie jest sąd powszechny, organ adm. publicznej zwraca je wnoszącemu w drodze postanowienia, na które przysługuje zażalenie. Nie może tego zrobić, gdy sąd już uznał się za niewłaściwy (art. 66 §3 i 4 k.p.a.)
b) pozytywne: gdy w sprawie zapadło orzeczenie sądowe, korzysta z przymiotu prawomocności (365§1 k.p.c.)
11. Pojęcie strony w postępowaniu administracyjnym.
(art.28.) Stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Stronami mogą być: o. fizyczne, o. prawne, jednostki organizacyjne państwowe i samorządowe oraz organizacje społeczne (nawet nieposiadające osobowości prawnej) [k.c. wymienia też ułomne osoby prawne]. Zdolność prawną i z. do czynności prawnych określa się na podstawie k.c.
12. Pełnomocnictwo w postępowaniu administracyjnym.
Pełnomocnik może dokonywać czynności w imieniu strony poza tymi, które wymagają jej osobistego działania. Może nim być osoba fizyczna posiadająca zdolność do czynności prawnych(może być ograniczona). Pełnomocnictwo winno być udzielone na piśmie lub zgłoszone do protokołu. Adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy mogą sami uwierzytelnić odpis udzielonego im pełnomocnictwa. Organ adm. publicznej może zażądać urzędowego poświadczenia podpisu strony. W sprawach mniejszej wagi organ administracji publicznej może nie żądać pełnomocnictwa, jeśli pełnomocnikiem jest członek najbliższej rodziny lub domownik strony, a nie ma wątpliwości co do istnienia i zakresu upoważnienia do występowania w imieniu strony (pełnomocnictwo domniemane)
13. Udział organizacji społecznej w postępowaniu administracyjnym.
Organizacjami społecznymi w rozumieniu art. 5 k.p.a. są organizacje samorządowe, zawodowe, spółdzielcze oraz inne organizacje społeczne. W sprawie dotyczącej innej osoby może wystąpić z żądaniem wszczęcia postępowania lub dopuszczenia jej do udziału w postępowaniu, jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi organizacji i gdy przemawia za tym interes społeczny. Organ wydaje wtedy postanowienie o wszczęciu postępowania lub o dopuszczeniu do udziału w sprawie albo o odmowie. Na postanowienie przysługuje organizacji zażalenie. Organizacja społeczna uczestniczy w postępowaniu na prawach strony. Jeżeli nie uczestniczy, może danej sprawie przedstawić swój pogląd za zgoda organu prowadzącego w formie uchwały lub oświadczenia. Organ wszczynający postępowanie zawiadamia organizację społeczną jeżeli uzna, że może być zainteresowana wzięciem udziału w sprawie ze względu na cele statutowe i gdy przemawia za tym interes społeczny.
14. Udział prokuratora i Rzecznika Praw Obywatelskich w postępowaniu administracyjnym.
a) Prokurator (dział IV k.p.a.)
Prokuratorowi służy prawo zwrócenia się do właściwego organu adm. publicznej o wszczęcie postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem, udziału w każdym stadium postępowania w celu zapewnienia zgodności z prawem, sprzeciw od decyzji ostatecznej, jeżeli przewiduje się wznowienie postępowania, uchylenie lub zmianę decyzji bądź stwierdzenie jej nieważności. Od decyzji ministra sprzeciw wnosi Prokurator generalny. Organ musi rozpatrzeć sprzeciw w terminie 30 dni od daty jego wniesienia. Zgoda strony jest konieczna, gdy sprzeciw dotyczy decyzji wieńczącej postępowanie, w którym strona nie brała udziału bez własnej winy. Organ musi rozpatrzyć niezwłocznie czy decyzja wymaga wstrzymania (art. 187). W przypadku wniesienia sprzeciwu, organ wszczyna z urzędu postępowanie, zawiadamiając o tym strony. Prokurator który wniósł skargę na decyzję do SA, nie może z tych samych przyczyn wnieść sprzeciwu. Organ adm. publicznej zawiadamia prokuratora o wszczęciu lub o toczącym się postępowaniu w każdym przypadku, gdy uzna jego udział za potrzebny.
b) RPO (art.14 p.6 ust o RPO)
RPO może zwrócić się o wszczęcie postępowania, wnosić skargi do SA, uczestniczyć w postępowaniu na prawach prokuratora.
28. Doręczenia w postępowaniu administracyjnym - zasady ogólne i rodzaje
Doręczenie- czynność materialno-techniczna postępowania administracyjnego, która wyraża się w przekazaniu pisma przez organ administracji publicznej określanemu adresatowi.
Przedmiotem doręczeń są wezwania, zawiadomienia, decyzje, postanowienia oraz inne dokumenty mające istotne znaczenie dla toku postępowania oraz dla załatwienia sprawy. Organ administracji publicznej doręcza pisma przez pocztę swoich pracowników lub przez inne upoważnione osoby i organy, a także za pomocą środków komunikacji elektronicznej, jeżeli strona lub inny uczestnik wystąpił z wnioskiem o taką formę doręczenia lub wyraził na nią zgodę.
Zasada oficjalności doręczeń(art. 39)- Ustawowy obowiązek doręczania wszelkich pism związanych ze sprawą stronom postępowania. Obowiązek doręczania pism ciąży także na organie, który udziela pomocy prawnej oraz na organie zajmującym stanowisko(współdziałanie organów). Skutek tej zasady wyraża się w uznaniu iż prawnie doniosły jest fakt doręczenia pisma natomiast nie jest istotne czy adresat zapoznał się z jego treścią. Zasada ta wiąże się z zasadą pisemności, czynnego udziału stron w postępowania oraz zasadą obowiązku informowania.
Zakres podmiotowy doręczenia(art. 40)- strony i ich przedstawiciele, pełnomocnicy, uczestnicy na prawach strony, świadkowie, biegli, podmioty wezwane do uczestnictwa w rozprawie. Jeżeli strona ma kilku pełnomocników to pismo doręcza się tylko jednemu, którego wskazuje strona. Dwie lub więcej stron może wskazać jedną osobę do odbioru pism.
Zgodnie z art. 41§1 w toku postępowania strony, przedstawiciele i pełnomocnicy mają obowiązek zawiadomić organ administracji publicznej o każdej zmianie swego adresu. W razie zaniedbania doręczenie jest skuteczne.
Organ administracji publicznej doręcza pisma za pokwitowanie, które jest potwierdzeniem przyjęcia pisma przez podmiot odbierający. Potwierdzenie składa się z dwóch elementów: własnoręczny podpis i wskazanie daty doręczenia. Obowiązek potwierdzenia odbioru dotyczy osób fizycznych i prawnych. Jeśli pismo kierowane jest do osoby fizycznej jego odbiór potwierdza: adresat, dorosły domownik, sąsiad lub dozorca domu. Dla jednostki organizacyjnej potwierdza osoba uprawniona do odbioru pism. W sytuacji gdy odbierający pismo uchyla się od potwierdzenia doręczający stwierdza datę doręczenia i osobę odbierającą oraz przyczynę braku podpisu. Jeżeli adresat odmawia przyjęcia pisma to wraca do akt sprawy i pismo uznaje się za doręczone.
Rodzaje: doręczenie przy użyciu środków komunikacji elektronicznej, właściwe, zastępcze, szczególne, przez ogłoszenie publiczne.
29. Doręczenia zwykłe i następcze
a) zwykłe- osobom fizycznym(art. 42) doręczenie polega na oddaniu pisma za pokwitowaniem adresatowi do rąk własnych miejscu zamieszkania lub miejscu pracy. Pisma mogą być doręczane również w lokalu administracji publicznej, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej. Kiedy nie można doręczyć pisma w określony sposób, a także w razie koniecznej potrzeby doręczenia pismo może być doręczone w każdym miejscu gdzie się adresata zastanie. Doręczenie pism jednostkom organizacyjnym polega na przekazaniu za pokwitowaniem osobie uprawnionej do odbioru pism w lokalu siedziby tej jednostki. Domniemywa się, że siedzibą osoby prawnej jest miejscowość, w której siedzibę ma organ zarządzający jeżeli ustawa lub statut nie stanowią inaczej. Do doręczenia pism jednostkom organizacyjnym stosuje się przepis art. 44- pismo może zostać doręczone także w sposób zastępczy w razie nie możności doręczenia zwykłego
b) zastępcze- jest to sposób doręczenia pisma w przypadku czasowej nieobecności adresata w mieszkaniu. Kiedy w momencie doręczania pisma nie można w domu zastać adresata to pismo doręczane jest za pokwitowaniem dorosłemu domownikowi, sąsiadowi lub dozorcy domu, jeżeli podjęły się oddania pisma adresatowi. O doręczeniu pisma sąsiadowi lub dozorcy zawiadamia się adresata umieszczając zawiadomienie w skrzynce pocztowej lub drzwiach.
Datą doręczenia pisma jest dzień przyjęcia przez domownika, sąsiada lub dozorcę domu pisma.
Wyróżnia się także doręczenie zastępcze w trybie subsydiarnym- ma zastosowanie gdy nie można doręczyć pisma ani w sposób zwykły ani zastępczy. Sposób dokonania takiego doręczenia zależy od tego za pośrednictwem jakiego podmiotu organ doręcza pismo. Gdy podmiotem jest poczta to pismo jest przechowywane w jej placówce przez okres 14 dni. W przypadku doręczania pisma przez urzędnika gminy lub miasta lub inny upoważniony podmiot to pismo składa się na okres 14 dni w urzędzie właściwej gminy lub miasta. Zawiadomienie o pozostawieniu pisma wraz z informacją o jego odbiorze w terminie 7 dni licząc od dnia pozostawienia zawiadomienia. W przypadku nie podjęcia przesyłki w terminie pozostawia się pod wtórne zawiadomienie o możliwości odbioru przesyłki w terminie nie dłuższym niż 14 dni od daty pierwszego zawiadomienia. Po upływie ostatecznego terminu doręczenie uważa się za dokonane a pismo pozostawia w aktach sprawy.
30. Zasady ogólne wezwań w postępowaniu administracyjnym.
Wezwanie- czynność materialno-techniczna, której istota wyraża się w nakazie skierowanym do określonej osoby zobowiązującym ją do wzięcia udziału w czynnościach podejmowanych przez organ prowadzący postępowanie albo do złożenia wyjaśnień lub zeznań w sposób oznaczony przez organ. Wykonanie tych obowiązków jest zabezpieczone sankcją w postaci środków przymusu.
Przepisy k.p.a. dotyczące wzywania osób zostały skonstruowane w oparciu o 3 zasady:
a) zasada jawności celu wezwania
b) ekonomii procesowej
c) zachowania względów wobec osób wzywanych
Wzywanie musi także uwzględniać dyrektywy wynikające z treści zasad ogólnych postępowania administracyjnego w szczególności zasady prawdy obiektywnej.
art. 50§1 zastrzega, że organ adm. publ. może wzywać osoby do udziału w podejmowanych czynnościach i do złożenia wyjaśnień lub zeznań tylko wówczas gdy jest to niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy lub wykonywania czynności urzędowych.
Zgodnie z art. 50§1 zakres podmiotowy wezwania obejmuje osoby, których udział w czynnościach podejmowanych przez organ albo zeznania lub wyjaśnienia są niezbędne dla wyjaśnienia sprawy lub wykonywania czynności urzędowych. Przepisy te znajdują zastosowanie nie tylko dla osób fizycznych, ale także dla osób prawnych i ułomnych osób prawnych. Ograniczenie kręgu osób wynika z szczególnych uprawnień wynikających z immunitetu dyplomatycznego i konsularnego. Osoby wezwanie mogą realizować obowiązki wynikające z wezwania osobiście, przez pełnomocnika lub na piśmie. Sposób udziału danej osoby określa organ adm. publicznej.
W szczególnych wypadkach gdy osoba wezwania nie może się wstawić z takich przyczyn jak choroba, kalectwo lub inna nie dająca się pokonać przeszkoda organ może dokonać określonej czynności w miejscu jej pobytu jeśli pozwalają na to okoliczności.
31. Sankcje za naruszenie obowiązku stawiennictwa na wezwanie organu w postępowaniu administracyjnym.
art. 88- kto nie stawił się bez uzasadnionej przyczyny jako świadek lub biegły albo bezzasadnie odmówił złożenia zeznania, wydania opinii, okazania przedmiotu oględzin albo udziału w innej czynności urzędowej może być ukarany przez organ przeprowadzający dowód grzywną do 50zł. a w razie ponownego nie zastosowania się do wezwania grzywną do 200zł. Na postanowienie służy zażalenie. Ukarany może złożyć wniosek o usprawiedliwieniu nieobecności itd. i organ może zwolnić od kary grzywny a na odmowę służy zażalenie.
§3 grzywna nie wyklucza innych środków przymusu przewidzianych w przepisach szczególnych.
32. Pomoc prawna w postępowaniu administracyjnym
Pomoc prawna jest konsekwencją terytorialnego ograniczenia osobistego stawiennictwa. Zgodnie z art. 52 organ adm. publ. został upoważniony do zwrócenia się do właściwego terenowego organu adm. rządowej. lub ST o wezwanie osoby zamieszkałej lub przebywającej w danej gminie lub mieście do złożenia wyjaśnień, zeznań lub dokonania innych czynności związanych z toczącym się postępowaniem. Organ adm. rządowej prowadzący postępowanie powinien wskazać temu organowi osoby, które należy wezwać, określić czynności jakie mają być dokonane i oznaczyć okoliczności będące przedmiotem wyjaśnień lub zeznań. Przy pomocy prawej mają zastosowanie przepisy o wyłączeniu pracownika, a zgodnie z art. 77§3 organ może z urzędu lub na wniosek strony przesłuchać nowych świadków i biegłych na okoliczności będące przedmiotem postępowania.
33. Wszczęcie postępowania administracyjnego
Jest to pierwsze stadium postępowania administracyjnego w sprawie indywidualnej. Obejmuje ustalenie dopuszczalności drogi postępowania adm. oraz czynności inicjujące tok postępowania. Na to stadium składają się takie czynności jak: wniesienie przez stronę żądania wszczęcia postępowania lub podjęcie przez organ czynności powodujących wszczęcie postępowania z urzędu. Wstępna ocena merytoryczna żądania- stwierdzenie czy sprawa może stanowić przedmiot postępowania administracyjnego oraz czy podmiot wnoszący żądanie jest stroną. Ocena procesowa żądania- ustalenie właściwości organu wyłączenia ze sprawy i zdolności do prowadzenia postępowania i rozstrzygnięcia. Ocena formalna- sprawdzenie czy podanie zawierające żądanie spełnia wymogi formalne stawiane przez k.p.a. i przepisy szczególne. W przypadku pozytywnych efektów zawiadomienie wszystkich osób będących stronami o wszczęciu postępowania, zaś w przypadku gdy ocenia wymaga negatywnie podjęcie stosownych czynności przewidzianych przez kodeks.
Rozróżnia się wszczęcia postępowanie na żądanie strony lub wszczęcie postępowania z urzędu.
34. Podania w postępowaniu administracyjnym
Podanie jest to oświadczenie złożone przez uczestnika postępowania adm., z którym występuje wobec organu adm. publ. Przedmiot podania mogą stanowić różnego rodzaju czynności, m.in: żądania, wyjaśnienia, odwołanie, wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, zażalenie.
Podanie może być wniesione pisemnie, telegraficznie, za pomocą telefaksu lub ustnie do protokołu, a także za pomocą innych środków komunikacji elektronicznej: elektroniczna skrzynka podawcza organu.
Elementy podania: oznaczenie osoby od której pochodzi, oznaczenie adresu, określenie żądania, gdy jest wnoszone ustnie do protokołu lub pisemnie powinno zawierać podpis wnoszącego podanie, a protokół powinien być podpisany przez pracownika, który do sporządził. Gdy osoba nie umie się podpisać lub nie może to podanie lub protokół podpisuje inna osoba przez nią upoważniona.
Podanie wniesione w formie dokumentu elektronicznego powinno być uwierzytelnione oraz zawierać dane ustalone w formacie zawarte we wzorze podania jeżeli przepisy odrębne nakazują wnoszenie podań wg określonego wzoru. Wnoszący podanie jest uprawniony do żądania potwierdzenia wniesienia podania i wiąże się z tym obowiązek organa zadośćuczynienia temu organu, a w wypadku wniesienia w formie elektronicznej organ jest zobowiązany potwierdzić wniesienie podania przez doręczenie urzędowego poświadczenia odbioru na wskazany przez wnoszącego adres elektroniczny.
Braki formalne: brak adresu wnoszącego oraz brak możliwości ustalenia tego adresu na podstawie podania- podanie pozostawia się bez rozpoznania. Wezwanie do usunięcia braków do 7 dni z pouczeniem, że nie usunięcie tych braków spowoduje pozostawienie podania bez rozpoznania. Jeżeli organ do którego podanie wniesiono jest niewłaściwy niezwłocznie przekazuje je do organu właściwego zawiadamiając o tym wnoszącego(z uzasadnieniem). Podanie wniesione do organu niewłaściwego przed upływem przepisanego terminu uważa się za wniesione z zachowaniem terminu.
Jeżeli podanie dotyczy kilku spraw podlegających załatwieniu przez różne organy, organ, do którego podanie wniesiono, rozpozna sprawy należące do jego właściwości i równocześnie zawiadomi wnoszącego, że w sprawach innych powinien wnieść odrębne podanie do właściwego organu i poinformuje go o tym, że odrębne podanie złożone w terminie 14 dni od daty doręczenia zawiadomienia uważa się za złożone w dniu pierwszego podania. Jeżeli podanie wniesiono do organu niewłaściwego, a organu właściwego nie można ustalić albo gdy właściwym w tej sprawie jest sąd powszechny, organ podanie zwraca wnoszącemu w drodze postanowienia, na które służy zażalenie(gdy sąd uznał się już za niewłaściwy organ nie może zwrócić podania).
35. Współuczestnictwo w postępowaniu administracyjnym
Zgodnie z art. 62 organ adm. publ. może wszcząć i prowadzić jedno postępowanie dotyczące więcej niż jednej strony w kilku sprawach, w których prawa lub obowiązki stron wynikają z tego samego stanu faktycznego, tej samej podstawy prawnej i w których właściwy jest ten sam organ adm. publ.
36. Podział terminów w prawie administracyjnym; terminy procesowe
„Termin” używany jest w k.p.a. w dwóch znaczeniach:
a) konkretny moment czasowy rozumiany jako dokładna data dokonania czynności procesowej(art. 91§1, 92)
b) pewien okres, w ciągu którego należy dokonać określonej czynności procesowej albo też zespołu czynności procesowych(może to być także okres po upływie którego może być dokonana określona czynność)
W świetle norm prawa adm. można dokonać klasyfikacji terminów:
a) termin materialny- okres, w ciągu którego może nastąpić ukształtowanie praw lub obowiązków jednostki w ramach administracyjno-prawnego stosunku materialnego(prawa i obowiązki są ukształtowanie w decyzji adm. upływ terminu oznacza niedopuszczalność wszczęcia postępowania odwoławczego)
b) terminy procesowe
- terminy dokonywania czynności procesowych przez strony i innych uczestników postępowania(termin do wniesienia odwołania lub zażalenia- upływ powoduje bezskuteczność czynności procesowej)
- terminy załatwiania spraw przez organy adm. publ.(bezskuteczny upływ terminu załatwienia sprawy określany jest jako stan milczenia organu, który rodzi specjalne obowiązku organu oraz uprawnienia strony)
Ze względu na skutki prawne terminy procesowe dzieli się na:
a) terminy zawite- powodujące bezskuteczność czynności procesowej dla której ustalony był termin
b) terminy instrukcyjne- mogą być przewidziane dla niektórych organów adm. publ, poszczególnych pracowników tego organu, a także innych uczestników postępowania.
Zachowanie terminu nie jest warunkiem skuteczności czynności a jego naruszenie nie daje uprawnień do kwestionowania czynności organu. Uchybienie terminowi może powodować zróżnicowane skutki w zależności dla jakiej czynności procesowej termin był wyznaczony.
37. Przywrócenie terminu w postępowaniu administracyjnym
Instytucja, która łagodzi skutki prawne zawitego charakteru terminów. Przywróceniu podlegają terminy ustanowione przez k.p.a. oraz wyznaczone przez organ adm. publ. Przywróceniu nie podlegają terminy prawa materialnego oraz terminy załatwiania spraw przez organy adm. publ. Przywrócenie terminu jest uzależnione od łącznego spełnienia 4 przesłanek:
a) osoba zainteresowana musi złożyć prośbę o przywrócenie terminu
b) musi uprawdopodobnić brak winy w uchybieniu terminu
c) prośbę należy wnieść w ciągu 7 dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu
d) równocześnie z wniesieniem wniosku musi dopełnić czynności dla której określony był termin
Organ adm. publ. nie jest upoważniony do przywrócenia terminu z urzędu nawet gdy jest przekonany o braku winy podmiotu, który dokonał czynności procesowej po upływie terminu- warunkiem koniecznym jest złożenie wniosku.
38. Terminy załatwiania spraw przez organy administracji publicznej
W art. 35§1 ustanowiony został obowiązek załatwiania spraw przez organy adm. publ. bez zbędnej zwłoki. Bezskuteczny upływ terminu załatwienia sprawy powoduje to, że na organ zostaje nałożony obowiązek powiadomienia stron o zwłoce wskazując nowy termin załatwienia spraw. Zaś strona ma uprawnienie do przeciwdziałania milczenia organu. Nie załatwienie sprawy w terminie może skutkować odpowiedzialnością odszkodowawczą organu(art. 417§1 KC). Do obliczania terminów załatwiania spraw stosuje się art. 57§1 k.p.a.
1. Sprawy, które mogą być rozpatrzone w oparciu o dowody przedstawione przez stronę łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania lub w oparciu o fakty lub dowody powszechnie znane lub znane organowi z urzędu powinny być załatwiane niezwłocznie.
2. Załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanie nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania.
3. Załatwienie sprawy w postępowaniu odwoławczym- w ciągu miesiąca od dnia otrzymania odwołania.
(przepisy szczególne mogą określać inne terminy)
Do terminów tych nie wlicza się terminów do dokonania określonych czynności, okresów zawieszenia postępowania oraz opóźnień spowodowanych z winy strony lub przyczyn niezależnych od organu.
39. Bezczynność organu administracji publicznej- pojęcie i skutki procesowe
Bezczynność organu- nie załatwienie sprawy w określonym terminie oraz gdy podejmuje czynności, które skutkują przewlekaniem postępowania albo mają na celu uchylenie się od załatwienia sprawy zgodnie z przepisami prawa.
Skutki procesowe: obowiązek sygnalizacji przez organ adm. publ(art. 36), zażalenie do organu wyższego stopnia lub wezwanie do usunięcia naruszenia prawa(art. 37), odpowiedzialność pracownika za zwłokę(dyscyplinarna, porządkowa lub inna art. 38), skarga na bezczynność organu do WSA(subsydiarna).
40. Instrumenty zwalczania bezczynności organów administracji publicznej
1. Instytucja dewolucji kompetencji- jeżeli upływa termin, organ nie wydał decyzji na wniosek strony sprawa przechodzi do załatwienia przez organ wyższej instancji
2. Fikcja decyzji negatywnych- w sytuacji kiedy organ nie wyda decyzji w terminie traktuje się jako decyzję odmowną dla strony(strona może wnieść odwołanie od decyzji)
3. Fikcja decyzji pozytywnych- kiedy organ nie podjął czynności w terminie to rozstrzygnięcie jest pozytywne dla strony
4. Instytucja sygnalizacji połączona z możliwością wniesienia zażalenia na bezczynność
41. Pojęcie i formy postępowania wyjaśniającego w postępowaniu administracyjnym
W szerszym znaczeniu postępowania wyjaśniające obejmuje całokształt czynności podejmowanych w celu wyjaśnienia sprawy.
W węższym znaczeniu utożsamia się z postępowaniem dowodowym, tzn. czynnościami, które zmierzają do ustalenia stanu faktycznego w sprawie indywidualnej.
Postępowanie wyjaśniające może mieć formę postępowania gabinetowego lub rozprawy administracyjnej (art. 89)
42. Materiał dowodowy i dowód w postępowaniu administracyjnym
Materiał dowodowy- ogół dowodów, których przeprowadzenie jest niezbędne do ustalenia stanu faktycznego sprawy
Dowód- synonim środka dowodowego- umożliwia przekoanie się o istnieniu lub nieistnieniu faktów lub zdarzeń
Jako rezultat procesu dowodzenia- dowód tego, że jakiś fakt zaistniał.
43. Domniemanie i uprawdopodobnienie w postępowaniu administracyjnym
Są to środki zastępcze wobec dowodów w ścisłym znaczeniu.
- faktyczne- doświadczenia życiowe
- prawne- wynikające z przepisów prawa. Dzielą się na :
- proste- można je obalić
- niezbite- zakaz przeciwdowodu
Uprawdopodobnienie- jest środkiem zastępczym wobec dowodów. Nie daje pewności ale wysokie prawdopodobieństwo zaistnienia faktu. Zawsze dotyczy kwestii pobocznych,
art. 24§3 wyłączenie pracownika, art. 58 przywrócenie terminu, art. 152,159 prawdopodobieństwo wadliwości decyzji.
44. Zasady postępowania dowodowego w postępowaniu administracyjnym
1. Zasada prawdy obiektywnej- art. 7 obowiązek podjęcia wszelkich kroków do ustalenia stanu faktycznego z rzeczywistym. Obowiązek zgromadzenia w sposób wyczerpujący materiału dowodowego, a także w sposób wyczerpujący go rozpatrzeć celem prawidłowego ustalenia podstawy faktycznej.
2. Zasada oficjalności- art. 77§1 organ ma obowiązek podejmować wszelkie kroki zmierzające do zgromadzenia wyczerpującego materiału dowodowego.
3. Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu dowodowym- strona ma prawo czynnie uczestniczyć w każdym stadium postępowania
4. Zasada bezpośredniości- czynności dowodowe powinny być prowadzone przez ten organ, który będzie wydawał decyzję
5. Zasada otwartego katalogu środków dowodowych- art. 75§1 jako dowód należy dopuścić wszystko co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem.
6. Zasada swobodnej oceny dowodów- art. 80 organ ocenia na podstawie całokształtu materiału dowodowego. Nie ma hierarchii środków dowodowych. Wszystkie mają jednakową moc.
45. Rozprawa administracyjna
Organ administracji publicznej przeprowadzi z urzędu lub na wniosek strony, w toku postępowania rozprawy: w każdym przypadku gdy zapewni to przyśpieszenie lub uproszczenie postępowania, gdy wymaga tego przepis prawa, gdy zachodzi potrzeba uzgodnienia interesów stron oraz gdy jest to potrzebne dla wyjaśnienia sprawy przy udziale świadków lub biegłych albo w drodze oględzin. Organ wzywa strony do złożenia przed rozprawą wyjaśnień, dokumentów i innych dowodów, i do stawienia się na rozprawie osobiście lub przez swoich przedstawicieli/pełnomocników. Organ wzywa także świadków i biegłych do stawienia się na rozprawie, państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne, org. Społeczne, jeżeli ich udział w sprawie jest uzasadniony. W wezwaniu określa się termin, miejsce i przedmiot rozprawy. Termin powinien być tak wyznaczony aby doręczenie wezwań oraz ogłoszenie nastąpiły przynajmniej na 7 dni przed rozprawą. Rozprawa kieruje wyznaczony do tego pracownik tego organu administracji przy którym toczy się postępowanie (przewodniczący lub wyznaczony członek organu kolegialnego). Można ją odroczyć, jeśli stwierdzi poważne nieprawidłowości w wezwaniu stron, niestawienie stron z powodu trudnej do przezwyciężenia przeszkody, z innej ważnej przyczyny. Strony mogą składać wyjaśnienia, zgłaszać żądania, propozycje, mogą się wypowiadać co do wyników post. Dowodowego.
46. Policja sesyjna w postępowaniu administracyjnym
Środki przysługujące kierującemu rozprawą za niewłaściwe zachowanie się stron, świadków, biegłych, innych osób uczestniczących w rozprawie, po uprzednim ostrzeżeniu: wydalenie, ukaranie grzywną do 100 zł. [postanowienie, na które przysługuje zażalenie]
47. Zawieszenie postępowania administracyjnego
Jest to taki stan, w którym nadal trwa zawisłość sprawy i istnieją wszystkie skutki procesowe, ale tok postępowania ulega wstrzymaniu na skutek zaistnienia zdarzeń lub okoliczności, które sprawiają, że dalszy bieg postępowania jest niemożliwy lub niecelowy.
a) z urzędu: podmiotowe braki postępowania: śmierć strony lub jednej ze stron, wezwanie spadkobierców nie jest możliwe i nie ma kuratora spadku, utrata zdolności do czynności prawnych lub śmierć przedstawiciela strony; zagadnienie wstępne
b) na wniosek strony: wystąpienie strony, zgoda ew. pozostałych stron, brak zagrożenia dla interesu społecznego. Jeżeli w ciągu trzech lat nie pojawi się wniosek o podjęcie postępowania, postępowanie uważa się za wycofane z mocy prawa.
Zawieszenia dokonuje się w formie postanowienia, zażalenie przysługuje na postanowienie o zawieszeniu i odmowie podjęcia postępowania.
Obowiązki organu: doręczenie postanowień, pouczenie przy zawieszeniu na wniosek, czynności niezbędne do utrzymania tego samego stanu faktycznego oraz zmierzające do usunięcia przeszkody, podjęcie postępowania.
48. Zagadnienie wstępne w postępowaniu administracyjnym
Jest to zagadnienie, od którego rozstrzygnięcia zależy wydanie decyzji, które musi zostać rozpatrzone przez inny właściwy do tego organ.
Musi mieć charakter materialnoprawny, wyłonić się w toku postępowania, dotyczyć kwestii istotnych dla rozstrzygnięcia, leżeć w kompetencji innego organu lub sądu, charakter samoistny oraz otwarty - może być przedmiotem innego postępowania i nie zostało jeszcze rozstrzygnięte.
Sposób typowy rozpatrzenia: organ zawieszający występuje do organu lub sądu o rozpatrzenie zagadnienia, bądź wzywa stronę do wystąpienia o to w określonym terminie chyba, że wykaże, iż wystąpiła o to już do właściwego organu.
Sposób wyjątkowy: Organ prowadzący sam rozstrzyga zagadnienie, gdy zawieszenie postępowania zagraża życiu lub zdrowiu ludzkiemu albo spowoduje poważną szkodę dla interesu społecznego, lub strona nie złożyła wniosku mimo wezwania. Po zawieszeniu postępowania organ rozstrzyga zagadnienie gdy może to spowodować niepowetowaną szkodę dla strony. Można uzależnić postępowanie od złożenia stosownego zabezpieczenia.
49. Umorzenie postępowania administracyjnego
Jest to decyzja o skutkach procesowych, kończąca postępowanie bez merytorycznego rozstrzygnięcia w sprawie w wyniku pojawienia się trwałej przeszkody uniemożliwiającej rozstrzygnięcie co do istoty.
a) z urzędu: postępowanie staje się bezprzedmiotowe w całości lub w części
b) na wniosek strony: wystąpienie strony, na której żądanie postępowanie wszczęto, brak sprzeciwu stron, zgodność z interesem społecznym
50. Współdziałanie organów przy wydaniu decyzji.
Jeżeli prawo materialne uzależnia wydanie decyzji od zajęcia stanowiska przez inny organ (opinia, zgoda, inna forma) decyzję wydaje się po zajęciu stanowiska przez ten organ. Organ zwracając się do innego organu o zajęcie stanowiska, zawiadamia o tym strony. Organ powinien zająć stanowisko niezwłocznie, jednak nie później niż w ciągu 14 dni od doręczenia żądania, chyba, że przepis przewiduje inny termin. Może on w razie potrzeby przeprowadzić postępowanie wyjaśniające. Zajęcie stanowiska jest w formie postanowienia, na które przysługuje zażalenie. Uchybienie terminu uznaje się za bezczynność organu. Postanowienie musi się ustatecznić, by wydać decyzję.
51. Decyzja administracyjna, rodzaje decyzji w postępowaniu administracyjnym
Organ administracji publicznej załatwia sprawę przez wydanie decyzji (zazwyczaj); rozstrzyga co do istoty sprawy w całości lub w części, albo w inny sposób kończą sprawę w danej instancji.
Rodzaje: merytoryczna - rozstrzyga sprawę co do jej istoty i kończy postępowanie w danej instancji; niemerytoryczna - kończy postępowanie w danej instancji, np. decyzja o umorzeniu, d. kasacyjna org. Odwoławczego.
52. Składniki decyzji w świetle k.p.a.
Oznaczenie organu administracji publicznej, data wydania, oznaczenie strony lub stron, powołanie podstawy prawnej, rozstrzygnięcie, uzasadnienie faktyczne i prawne, pouczenie, czy i jakim trybie służy od niej odwołanie, podpis z podanie imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania decyzji lub bezpieczny podpis elektroniczny (forma elektroniczna)
53. Rygor natychmiastowej wykonalności decyzji
Jest nadawany decyzji, gdy jest to niezbędne ze względu na ochronę zdrowia lub życia ludzkiego albo dla zabezpieczenia gospodarstwa narodowego przed ciężkimi stratami, bądź też ze względu na interes społeczny lub wyjątkowo ważny interes strony. Może być dodany jako klauzula do decyzji albo w formie postanowienia po jej wydaniu.
54. Rektyfikacja decyzji w postępowaniu administracyjnym
Jest to proces zmierzający do usuwania prostych, nieistotnych dla rozstrzygnięcia sprawy błędów.
1) uzupełnienie - może dotyczyć rozstrzygnięcia lub klauzuli odwoławczej. Można tego dokonać z urzędu lub na wniosek strony w terminie 14 dni od doręczenia/ogłoszenia decyzji. Jest to postanowienie ostateczne i powoduje przedłużenie terminu wniesienia odwołania od decyzji.
2) sprostowanie - może dotyczyć klauzuli odwoławczej, błędów pisarskich, rachunkowych lub innych oczywistych pomyłek. Można go dokonać z urzędu (klauzula i błędy) lub na wniosek (błędy) w terminie 14 dni. [postanowienie -> zażalenie]
3) wykładnia - organ w formie postanowienia wyjaśnia wątpliwości co do treści decyzji na żądanie organu egzekucyjnego lub na wniosek strony
55. Zasada związania organu treścią wydanej przez siebie decyzji(postanowienia)
Organ administracji publicznej, który wydał decyzję, jest nią związany od chwili jej doręczenia/ogłoszenia, o ile kodeks nie stanowi inaczej
56. Ugoda administracyjna w świetle k.p.a.
W sprawie , w której toczy się postępowanie, strony mogą zawrzeć ugodę, jeżeli przemawia za tym charakter sprawy i przyczyni się to do uproszczenie lub przyspieszenia postępowania i nie sprzeciwia się temu przepis prawa. Ugoda może być zawarta przed organem zarówno 1 jak i drugiej instancji. Organ odracza termin wydania decyzji i wyznacza stronom termin zawarcia ugody, jeżeli złożą zgodne oświadczenia zamiarze jej zawarcia. W wypadku uchybienia terminu lub odstąpienia od zamiaru zawarcia ugody, organ, załatwia sprawę w drodze decyzji. Sporządza Si e ją w formie pisemnej i powinna zawierać: oznaczenie organu, przed którym została zawarta, data sporządzenia, oznaczenie stron, przedmiot i treść ugody, wzmianka o jej odczytaniu i przyjęciu, podpisy stron i pracownika organu upoważnionego do sporządzenia ugody. Organ utrwala fakt zawarcia ugody w aktach sprawy w formie protokołu podpisanego przez osobę upoważnioną do sporządzenia protokołu. Ugoda wymaga zatwierdzenia przez organ w terminie 7 dni w drodze postanowienia, na które służy zażalenie. Może odmówić także jej zatwierdzenia, gdy narusza prawo, nieuwzględnia stanowiska organu, albo narusza interes społeczny lub interes stron. Gdy ugoda została zawarta przed organem odwoławczym, traci moc decyzja wydana w pierwszej instancji. Razem z zatwierdzeniem doręcza się stronom odpis ugody. Ugoda staje się wykonalna, gdy postanowienie o jej zatwierdzeniu stało się ostateczne. Wywiera takie same skutki jak decyzja.
57. Postanowienia w postępowaniu administracyjnym
Jest to indywidualny akt w administracji, dotyczące poszczególnych kwestii procesowych. Nie rozstrzyga o istocie sprawy.
a) ze względu na przedmiot i skutki:
- p. procesowe sensu stricto
- p. procesowe z wpływem na bieg postępowania
- p. co do istoty sprawy lub wywołujące skutki prawnomaterialne
- p. wydawane poza postępowaniem administracyjnym
b) ze względu na możliwość weryfikacji
- p. na które służy zażalenie
- p. na które nie służy zażalenie
- p. ostateczne - upłynął termin zażalenia, wydał je organ 2°, z mocy prawa
Powinno zawierać: oznaczenie organu, datę wydania, oznaczenie stron lub innych osób biorących udział w postępowanie, powołanie podstawy prawnej, rozstrzygnięcie, pouczenie, czy i jakim trybie służy na nie zażalenie lub skarga do SA oraz podpis osoby upoważnionej do jego wydania, uzasadnienie faktyczne i prawne.
Doręcza się te postanowienia, na które służy zażalenie lub skarga. Do postanowień stosuje się przepisy o decyzji.