Pytanie 1. Wyjaśnij pojęcie: polityka interregionalna i intraregionalna. Polityka interregionalna administracja państwowa centralna wg zasad, kryteriów i celów ustanowionych przez Sejm (między województwa) Jest ona prowadzona w imię ogólnonarodowej solidarności. Jej rola jest szczególnie istotna w krajach o dużym zróżnicowaniu poziomu ekonomicznego, co związane jest z marginalizacją części obszaru kraju. Polityka intraregionalna - samorządy 16 województw (wewnątrz województwa) Programują one i prowadzą daną politykę w regionach. Wzrost znaczenia polityki intraregionalnej związane jest z opinią, iż każdy region powinien przede wszystkim troszczyć się o swoje sprawy, a później występować o niezbędne wsparcie organów rządowych. Pytanie 2. Wymień dochody obligatoryjne województw: wpływy z pobieranych podatków od: nieruchomości, rolnego, leśnego, od środków transportu itd., udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa: 25% wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych zamieszkałych na terenie województwa, 7,6% wpływów z podatku dochodowego od osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, posiadających siedzibę na terenie województwa, wpływy z opłat: skarbowej, targowej, miejscowej, administracji i innych, dochody uzyskiwane przez jednostki budżetowe województwa oraz wpłaty od zakładów budżetowych i ich gospodarstw pomocniczych, subwencja ogólna , dotacje celowe z budżetu państwa na finansowanie zadań własnych województwa, dotacje celowe z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej wykonywane przez województwa (na podstawie odrębnych przepisów) i na inne zdania regulowane ustawami, odsetki od środków finansowych województwa gromadzonych na rachunkach bankowych, dochody z majątku województwa. Pytanie 3. Wymień dochody własne województw: Ich wysokość i udział w dochodach ogółem może być miernikiem samodzielności finansowej regionu oraz odzwierciedla możliwości prowadzenie przez samorząd wojewódzki samodzielnej polityki regionalnej Dochodami własnymi regionów (woj.) są: udziały w podatkach państwowych, dochody z majątku (mienia) województwa, dochody uzyskiwane przez wojewódzkie jednostki budżetowe i gospodarstwa pomocnicze, inne dochody (kary, grzywny, odsetki na rachunkach, spadki, darowizny). Pytanie 4. Wymień dochody zwrotne województwa: pożyczki, kredyty, (w przypadku niedoboru budżetu), dochody z tytułu emisji obligacji. Pytanie 5. Podaj pełne brzmienie nazw agencji. ARP - Agencja Rozwoju Przemysłu ARR - Agencja Rynku Rolnego ARR - Agencja Rozwoju Regionalnego PARR - Polska Agencja Rozwoju Regionalnego ARIM - Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa AWR lub ANR - Agencja Nieruchomości Rolnych PAIZ - Polska Agencja Inwestycji Zagranicznych ARG - Agencja Rozwoju Gospodarczego ARK -Agencja Rozwoju Komunalnego ABA -Agencja Budowy Autostrad IR-P - Izba Rolno-Przemysłowa IP-H - Izba Przemysłowo-Handlowa Pytanie 6. Opisz Europejski Fundusz Społeczny. (ESF - European Social Fund) jest pierwszym z zastosowanych we Wspólnocie instrumentów polityki strukturalnej. Został powołany do życia na podstawie art. 123 Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą (1957). Fundusz działa od 1960 roku, a jego głównym celem jest walka z bezrobociem w krajach członkowskich. Pomoc, podobnie jak w przypadku pozostałych funduszy, koncentruje się na najbiedniejszych regionach. Środki finansowe tego funduszu są przeznaczane w szczególności na pomoc dla bezrobotnych oraz pracowników zagrożonych bezrobociem i dla ludzi młodych wkraczających na rynek pracy, na działania rozwijające potencjał kadrowy, integrację społeczną rynku pracy, która promuje wzrost poziomu zatrudnienia, a także równość szans mężczyzn i kobiet. Fundusz powinien w szczególności wspierać działania podejmowane w ramach realizacji Europejskiej Strategii Zatrudnienia oraz ogłaszanych corocznie Wytycznych w Sprawie Zatrudnienia. Pomoc z Europejskiego Funduszu Społecznego jest realizowana poprzez: organizowanie szkoleń rozwijających umiejętności zawodowe, dostosowywanie systemów kształcenia do potrzeb na rynku pracy, kształcenie kadr, wspieranie pośrednictwa pracy oraz organizacji zajmujących się doradztwem i informacją zawodową, wspieranie programów mających na celu tworzenie nowych miejsc pracy w tym zatrudnienia w małych i średnich przedsiębiorstwach, przeciwdziałanie dyskryminacji na rynku pracy, w tym wyrównywanie szans zawodowych kobiet i mężczyzn , wspieranie ludzi zagrożonych wykluczeniem społecznym (np. bezdomnych i uzależnionych). Ponadto z Funduszu finansowana jest inicjatywa EQUAL (wyrównanie szans na rynku pracy). W Polsce fundusz uczestniczy we współfinansowaniu następujących programów: Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich ,Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego, Inicjatywa Wspólnoty EQUAL . Pytanie 7. Wymień i omów etapy budowy strategii rozwoju regionalnego. 1. za stanu - diagnozowanie strategiczne (analiza uwarunkowań, bilans zasobów i możliwości). 2. Program rozwoju strategicznego. 3. Realizacja strategii. 4. Kontrola realizacji strategii. Etap I stanowi właściwą diagnozę sytuacji, tj. fotografię regionu, która uwzględnia analizę uwarunkowań zewnętrznych (otoczenia) oraz dokonanie bilansu własnych zasobów i warunków rozwoju. Pozwala to na określenie szans i możliwości, tj. mocnych stron, dających przewagę konkurencyjną, a także uwzględnienie barier i zagrożeń, stanowiących słabe strony regionu, których rzetelna ocena umożliwia skuteczne ich pokonywanie. Końcowym etapem diagnozy stanu jest określenie pozycji strategicznej, konkurencyjnej w rozwoju. W pierwszym etapie dokonuje się diagnozy uwarunkowań i bilansu zasobów, którymi dysponuje dany region, a więc: ocena walorów przyrodniczych dla turystyki i przemysłu, ocena rynku pracy i zasobów kapitału ludzkiego, ocena czynników demograficznych, ocena poziomu przemysłu, struktury produkcji, rynku ocena poziomu usług, struktury, rynku usług, ocena
Pytanie 17. Zdefiniuj pojecie rozwoju lokalnego. Wg literatury amerykańskiej rozwój lokalny (regionalny) kojarzony jest z rozwojem gospodarczym, który, gdy zaistnieje jest praprzyczyną ogólnego wzrostu. Europejscy badacze rozwoju kładą jednak nacisk na aspekt całościowy tzn. rozwój wtedy będzie skuteczny i nieodwracalny, gdy oprócz zmian gospodarczych zaistnieje również zmiana jakościowa na polu społecznym i kulturowym. Rozwój lokalny i regionalny to rozwój pewnej wspólnoty (wtedy rozwój lokalny), bądź zbiorowości (wtedy regionalny) zidentyfikowany terytorialnie. Ukierunkowanie rozwoju musi być zbieżne z wartościami wyznawanymi przez daną społeczność. Rozwój lokalny to rozwój kultury, zachowanie i pielęgnowanie tradycji, obyczajów, zwyczajów, zachowań. Rozwój lokalny to również rozwój środowiska naturalnego, ochrona istniejącego dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego. Rozwój lokalny to także dbałość o zmiany w mentalności i świadomości społeczeństwa, wzrost wiedzy, umiejętności i kwalifikacji mieszkańców. Rozwój lokalny to wreszcie zmiana w zasobności mieszkańców, wzrost dochodów, zmiana warunków ekonomicznych dla realizowania indywidualnych aspiracji członków społeczności lokalnej.Lokalny rozwój gospodarczy jest procesem, w którym podstawowa rolę odgrywa pełne wykorzystanie zasobów ludzkich i naturalnych, w celu tworzenia zatrudnienia i osiągania dobrobytu w danym układzie lokalnym. Pytanie 18. Omów podstawowe zasady rozwoju regionalnego UE (istnieją tylko zasady polityki rozwoju regionalnego!?). Polityka strukturalna UE jest oparta na następujących zasadach: koncentracji - środki płynące z Unii Europejskiej są przeznaczone dla regionów, które znajdują się w najtrudniejszej sytuacji ekonomicznej; do tej grupy kwalifikują się regiony objęte pomocą w ramach celów funduszy strukturalnych, partnerstwa - czyli współpracy Komisji Europejskiej z odpowiednimi władzami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi; dzięki temu środki pomocowe kierowane są do obszarów, które potrzebują największego wsparcia; oraz prowadzenia konsultacji władz samorządowych i rządowych z partnerami społecznymi najbardziej zainteresowanymi planowanymi działaniami, co zwiększa efektywność i celowość pomocy, programowania (planowania) - pomoc przeznaczona jest na program trwałego rozwiązywania problemów danej gałęzi gospodarki lub danego regionu, w praktyce oznacza to konieczność formułowania wieloletnich planów rozwoju gospodarczego i wykorzystania środków publicznych; plany te opracowywane są w drodze konsultacji partnerskich, kompatybilności (zgodności) z zapisami traktatów, celami i instrumentami innych wspólnych polityk (przede wszystkim konkurencji) oraz z wytycznymi ochrony środowiska, współfinansowania (dodatkowości) - oznacza to, że dofinansowanie z UE ma uzupełniać fundusze z budżetu krajowego; nie mogą ich więc zastępować; rozmiary współfinansowania UE są jasno określone, pomocniczości (subsydiarności) - nie jest bezpośrednio zasadą polityki strukturalnej; jest to natomiast podstawowa zasada funkcjonowania UE; władze wyższego szczebla nie mogą podejmować działań w sprawach, których załatwienie leży w gestii władz niższego szczebla; na tej zasadzie opierają sie stosunki pomiędzy Komisja Europejską a państwami członkowskimi i regionami. Polityka regionalna Unii Europejskiej - polityka, której głównym celem jest zwiększenie spójności ekonomicznej i społecznej w Unii Europejskiej (UE). Poprzez pomoc słabiej rozwiniętym regionom i sektorom gospodarek państw członkowskich dąży się do zmniejszenia różnic w poziomie rozwoju i w poziomie życia w regionach UE. Polityka regionalna jest istotnym elementem polityki strukturalnej Unii Europejskiej. Wydatki UE przeznaczane są na dofinansowanie dziedzin, w których występuje deficyt środków. Przyjęto, że część wydatków budżetowych transferowana jest w postaci przepływów środków na rzecz wsparcia mniej rozwiniętych państw członkowskich lub tylko samych określonych obszarów położonych na ich terytorium. Pomoc w ramach polityki regionalnej zakłada między innymi wspieranie rozwoju gospodarczego regionów zacofanych ekonomicznie, restrukturyzację regionów i obszarów przygranicznych, zwalczanie długotrwałego bezrobocia oraz stymulowaniu rozwoju regionów wiejskich. Grupy funduszy pozwalają realizować trzy generalne cele rozwoju gospodarczego (lokalnego, regionalnego) Unii Europejskiej. Związane są one z obszarami interwencji Unii Europejskiej. Należą do nich: rozwój sektora wytwórczego - chodzi tu o udzielanie wsparcia szczególnie małym i średnim przedsiębiorstwom, tym powstającym oraz rozwijającym swoją działalność. Szczególnym zainteresowaniem cieszą się te przedsiębiorstwa, które powstają i rozwijają się w obszarach, które są istotne z punktu widzenia prowadzonej przez Unię Europejską polityki rozwoju gospodarczego. Szczególnie chodzi tu o obszary związane ze wzrostem konkurencyjności gospodarek (np. przemysł nowoczesnych technologii lub też przemysł turystyczny), rozwój odpowiedniej dla wzrostu gospodarczego infrastruktury - chodzi tu szczególnie o inwestycje w tzw. „infrastruktur´ twarda”, czyli sieci drogowe, kanalizacji, wodociągi, sieci energetyczne, telekomunikacyjne itp. Jednocześnie wspierane są w tym zakresie wszelkie inicjatywy dotyczące inwestowania w ochronę środowiska naturalnego, poprawę sytuacji ekologicznej i ochronę ekosystemu danego kraju lub regionu, rozwój zasobów ludzkich - chodzi tu o tworzenie szans na rozwój kwalifikacji i poziomu oraz dostępności kształcenia mieszkańcom krajów i poszczególnych regionów Unii Europejskiej. Szczególnym zainteresowaniem inicjatyw wspierających Unii jest finansowanie takich przedsięwzięć, które umożliwiają osobom zagrożonym utratą pracy lub pozostającym bez niej przekwalifikowanie się zgodne z najnowocześniejszymi trendami w nauce (edukacji) oraz z potrzebami lokalnego rynku pracy. W ramach tego celu finansowane są wszelkie działania pozwalające zwiększyć mobilność siły roboczej i możliwość dostosowania jej do zmieniających się warunków rynku pracy.
|
infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej, analizy infrastruktury społecznej, analizy infrastruktury technicznej w aspekcie przedsiębiorczości, oceny spodziewanych kierunków inwestycji i źródeł napływu kapitału, oceny funkcjonowania regionu, oceny zasobów finansowych. Z dokonanej analizy uwarunkowań oraz bilansu zasobów i możliwości wynikają priorytety rozwojowe, które należy zhierarchizować według ważności. Etap II, tj. program rozwoju strategicznego - stanowi planowanie strategiczne, czyli przełożenie wyników diagnozy strategicznej na poszczególne zhierarchizowane cele strategiczne i operacyjne zawarte w zadaniach szczegółowych. Opracowana wstępna wersja strategii rozwoju musi być poddana konsultacji i akceptacji społecznej, gdyż bez udziału społeczności lokalnych i utożsamiania się ich z programami strategii, działania będą z góry skazane na niepowodzenie. Efektem wspólnych działań wszystkich sił społecznych w tym etapie jest opracowanie planu jako dokumentu. Program rozwoju strategicznego regionów, na podstawie stanu, uwzględnia: cele i kierunki rozwoju regionu, sposób realizacji programu, tempo rozwoju, czynniki rozwoju, przydział środków oraz ich źródła, instytucje, organizacje, osoby realizujące, koordynację i kontrolę realizacji programu. Etap III stanowi realizację strategii, polegającą na podejmowaniu właściwych decyzji realizacyjnych taktyczno-operacyjnych. Na tym etapie następuje: wybór procedur, struktur organizacji działania i uruchamianie tych struktur, angażowanie budżetu, czyli środków finansowych, angażowanie ludzi, współpraca z instytucjami (UE, centralne, powiatowe, lokalne), zbieranie i wykorzystanie informacji dla urzeczywistnienia programów rozwojowych. Zawiera szczegółowe zdania organizacyjne, zmierzające do urzeczywistnienia zaprogramowanych celów. W realizacji III etapu konieczny jest ciągły monitoring oraz koordynacja działań. Współzależne oddziaływanie czynników społeczno-ekonomicznych i przyrodniczych w układzie przestrzennym, winno zmierzać do ogólnego rozwoju społeczno-gospodarczego danego regionu z uwzględnieniem aspektów ochrony środowiska i jakości życia społeczeństwa. Etap ten, spełniający ostatecznie w działaniu strategię rozwoju, zawiera w końcowej fazie: Etap IV, czyli proces kontroli strategicznej - sprowadzający się do poszukiwania odchyleń realizowanych celów od zamierzeń. W procesie kontrolnym konieczny jest stały monitoring, jako proces ciągły i pojawiające się zmiany w otoczeniu wymagają podejmowania w porę działań korygujących. Nowe zmienne warunki wymagają analizy w aspekcie szans i zagrożeń i mogą one w determinujący sposób wpływać na zaprogramowane cele i stopień realizacji strategii. Działania korygujące winny zbliżać osiągnięcie celu w stosunku do zaprogramowanego. Pytanie 8. Wymień najważniejsze procesy stanowiące politykę rozwoju regionalnego. Uwarunkowania rozwoju polityki regionalnej: Cywilizacja informacyjna - wiąże się to z wykorzystaniem nowoczesnych technik informacyjnych w układzie globalizacji świata, pełna diagnoza stanu i dynamiki zmian, rozwój regionalny w procesie globalizacji przy wykorzystaniu lokalnych uwarunkowań i jednocześnie w układzie międzynarodowych korporacji zmierzający do stworzenia regionu konkurencyjnego, dającego dobrobyt mieszkańcom, stwarzający wzrost dostępu do informacji i tempo komunikowania się przez Internet. Czy te procesy nie będą powodować tzw. biegunów wzrostu i obszarów niedoinwestowanych tzw. marginalnych? Narastają bowiem procesy narastającej nierównowagi związane z większymi możliwościami rozwoju aglomeracji wykorzystującymi procesy innowacji prowadzące w rezultacie do zachowania równowagi gospodarczej i społecznej. Trwałymi pojęciami z tym związanymi są (procesy stanowiące politykę rozwoju regionalnego): Ekologizacja, Demokratyzacja (centralizacja), Unionizacja (autonomizacja), Metropolizacja (peryferyzacja), Zrównoważony rozwój, Ekorozwój. Pytanie 9. Zasady polityki rozwoju regionalnego na lata 2007-2013. Podsumowując dotychczasowe rozważania wydaje się celowe wskazanie następujących zasad prowadzenia polityki regionalnej państwa: Zasada subsydiarności rozwoju regionalnego: Oznacza ona, że polityka regionalna państwa ma charakter uzupełniający i pomocniczy wobec działań podejmowanych przez samorządy województw. Działania polityki regionalnej państwa powinny więc wspierać i kooperować z polityką regionalną województw samorządowych, a nie zastępować lub dublować te polityki. Oznacza to w rezultacie wprowadzenie bardziej zdecydowanych działań w zakresie decentralizacji systemu finansów publicznych, wprowadzenia sprawniejszych instytucji i procedur koordynujących politykę rządu i polityki regionalne samorządów województw, a także przekazywanie podmiotom samorządowym do realizacji niektórych programów sektorowych i horyzontalnych rządu lub „obudowywanie” takich programów ściśle z nimi zintegrowanymi programami regionalnymi. Zasada wspierania rozwoju endogenicznego województw: Działania polityki regionalnej państwa powinny w pierwszej kolejności zmierzać do pobudzenia potencjału endogenicznego województw. Oznacza to konieczność budowania w pierwszym rzędzie siły konkurencyjnej opierającej się na wewnętrznych czynnikach wzrostu, przełamywania strukturalnych problemów gospodarczych i społecznych województw, pobudzania aktywności społecznej i sprawności działania administracji publicznej w województwach. Polityka regionalna państwa powinna więc opierać się na wewnętrznych czynnikach rozwoju, a nie jedynie na zewnętrznej redystrybucji dochodu, utrwalającej zachowania typu „wyuczonej bezradności” Zasada rozwoju wszystkich polskich województw: Z punktu widzenia rozwoju regionalnego kraju istotne znaczenie ma wzmacnianie systemu terytorialnego o silnych wewnętrznych powiązaniach kooperacyjnych, zmierzającego do większej spójności przestrzennej, gospodarczej i społecznej. Rozwój regionalny kraju w tym ujęciu to rozwój wszystkich województw, bez względu na ich poziom konkurencyjności gospodarczej, problemy rozwojowe i specyfikę przestrzenną. Oznacza to, że żaden z regionów nie może być wykluczony z procesów rozwoju. Ponadto, optymalne
Pytanie 19. Wyjaśnij wykorzystanie potencjału endogenicznego regionu jako podstawy rozwoju regionalnego. Zasada wspierania rozwoju endogenicznego województw. Działania polityki regionalnej państwa powinny w pierwszej kolejności zmierzać do pobudzenia potencjału endogenicznego województw. Oznacza to konieczność budowania w pierwszym rzędzie siły konkurencyjnej opierającej się na wewnętrznych czynnikach wzrostu, przełamywania strukturalnych problemów gospodarczych i społecznych województw, pobudzania aktywności społecznej i sprawności działania administracji publicznej w województwach. Polityka regionalna państwa powinna więc opierać się na wewnętrznych czynnikach rozwoju, a nie jedynie na zewnętrznej redystrybucji dochodu, utrwalającej zachowania typu „wyuczonej bezradności” Pytanie 20. Wyjaśnij teorię strefy rolniczej J. H. Thunnena. Thunen (1826) poszukiwał racjonalnego pod względem ekonomicznym układu stref rolniczych wokół miasta będącego rynkiem zbytu dla producentów rolnych. Układ taki powstaje, gdy użytkowane grunty dają największą rentę, tj. różnicę między przychodami ze sprzedaży i kosztami z transportu (renta różniczkowa) Założenia: istnienie zróżnicowanej przestrzeni rolniczej z jednakową glebą, istnieje jeden ośrodek konsumpcji, zużywający produkty rolne z otaczającego terenu, brak powiązania z innymi ośrodkami (izolowany), koszty transportu są funkcją odległości i masy ładunków (linia prosta), tj. koszty transportu proporcjonalne do odległości, wagi produktu, trwałości, istnieją jednolite ceny sprzedaży dla wszystkich produktów danego rodzaju, rolnicy nie wymieniają produktów między sobą, produkują gównie na rynek (centralny), na rynku istnieje wolna konkurencja między sprzedawcami, którzy dążą do maksymalizacji zysku. Teoria ta stanowi hipotetyczne rozmieszczenie różnych rodzajów produkcji rolnej wokół jednego centralnie zlokalizowanego miasta, które jest rynkiem zbytu. Im dalej położona jest strefa produkcji tym bardziej ekstensywna powinna być gospodarka rolna. Ekstensywne gospodarki rolne: uprawa roślin okopowych, hodowla bydła mlecznego, warzywnictwo, sadownictwo. uprawa zbóż. hodowla bydła mięsnego. gospodarka leśna. Teorii tej zarzuca się nadmierne uproszczenie. Co dzieje się w miarę zwiększania rynków zbytu(miast). Nie uwzględniono także postępu w transporcie który zbliża rynki zbytu do miejsc produkcji - czas i koszty. Pytanie 21. Wyjaśnij pojęcia: region węzłowy, strefowy, rozwinięty, nierozwinięty, opóźniony w rozwoju - to samo. Dwa zasadnicze ujęcia regionów ekonomicznych: regiony węzłowe, różnorodne ,ale jednolite pod względem funkcjonalnym; regiony strefowe, jednorodne pod względem produkcyjnym lub usługowym. Region węzłowy wyznacza się według związków, jakie zachodzą pomiędzy obszarem centralnym a peryferyjnym, który jest funkcjonalnie z nim związany. Przykładem owych związków mogą być codzienne dojazdy z obszarów peryferyjnych do obszarów centralnych: dojazdy do pracy, do szkół, po zakupy itd. Region węzłowy jest zróżnicowany wewnętrznie poszczególne jego części pełnią różne funkcje, przy czym pewne punkty reprezentują wyspecjalizowaną produkcje lub usługi mające zasięg o wiele szerszy niż sam region węzłowy, czasem bowiem obsługują one cały kraj lub nawet produkują na eksport. Podkreśla się szczególne znaczenie regionów węzłowych dla planowania przestrzennego. Delimitowane regiony węzłowe pozwalają bowiem planowaniem przestrzennym ujmować obszary w sposób kompleksowy i we wzajemnym, funkcjonalnym powiązaniu. Ma to szczególne znaczenie, ponieważ pozwala dokonywać ocen wpływu jednych działalności na inne na tym samym obszarze, jak również badać różnorodne powiązania między regionami. Rolę aktywną w regionach węzłowych spełniają obszary centralne. Tutaj bowiem skoncentrowana jest pozarolnicza działalność produkcyjna, wyspecjalizowane usługi, instytucje naukowe, ośrodki dyspozycji gospodarczej, społecznej i administracyjnej. Rolę obszarów centralnych spełniają z reguły wielkie aglomeracje miejsko-przemysłowe, a ich rozmieszczenie można przyjmować za punkt wyjścia podziału kraju na regiony węzłowe Regiony strefowe odznaczają się jednorodnością. Dokonując delimitacji tych regionów, staramy się o wyodrębnienie takich obszarów, które byłyby wewnętrznie jednolite, a równocześnie wyraźnie różniły się od obszarów je otaczających. Regiony strefowe dotyczą głównie działalności o charakterze powierzchniowym, jak: rolnictwa, leśnictwa, rybołówstwa częściowo rekreacji i turystyki. W planowaniu regionalnym regiony strefowe traktuje się jako regiony pomocnicze lub uzupełniające. Regiony te mogą stanowić część regionów strefowych. Według stanu zagospodarowania regiony można podzielić na rozwinięte i rozwijające się oraz regiony opóźnione w rozwoju (słabo rozwinięte, zacofane). Do rozwiniętych regionów zalicza się takie, na terenie których wykorzystywane są wszystkie występujące zasoby (naturalne, ekonomiczne, demograficzno-społeczne). Nierozwinięte zaś (zacofane regiony), to takie z kolei, na obszarze których znaczna część zasobów nie jest wykorzystywana lub wykorzystywana jest w sposób mało intensywny i mało efektywny. W regionach nierozwiniętych nie wykorzystywane są zarówno zasoby naturalne jak i ludzkie. Charakteryzują się słabym rozwojem przemysłu przetwórczego. Dominują sektor pierwszy, tj. głównie rolnictwo, leśnictwo i niekiedy przemysł wydobywczy. Poziom technicznego uzbrojenia pracy jest niski. W ślad za tym poziomem dochodów ludności jest również relatywnie ograniczony. 22. Skróty: ARR - Agencja Rynku Rolnego ODR - Ośrodek Doradztwa Rolniczego AIL - Agencja Inicjatyw Lokalnych ANR - Agencja nieruchomości Rolnych IRP - Izba Rolno Przemysłowa IPH - Izba Przemysłowo Handlowa PAIZ - Państwowa Agencja Inwestycji Zagranicznych ARP - Agencja Rozwoju Przemysłu
|
wykorzystanie zasobów wewnętrznych wszystkich województw może być ważne nie tylko dla konkurencyjności poszczególnych obszarów, ale również dla konkurencyjności kraju w wymiarze międzynarodowym. Celem rozwoju powinna być integracja wewnętrzna polskich regionów, a także korzystniejsze włączenie polskiej przestrzeni społeczno-gospodarczej w układ przestrzeni europejskiej. Jednocześnie konsekwencją przyjęcia omawianej zasady jest eliminowanie sytuacji sprzyjającej nadmiernej rywalizacji między poszczególnymi regionami (np. w odniesieniu do działań zachęcających inwestorów zewnętrznych). Premiowane powinny być także takie rozwiązania instytucjonalne, które sprzyjają kooperacji i wymianie doświadczeń między regionami, a także solidarności międzyregionalnej w rozwiązywaniu problemów regionalnych ważnych z punktu widzenia rozwoju całego kraju. Zasada inicjowania długofalowego rozwoju regionalnego. Celem polityki regionalnej państwa jest zainicjowanie trwałych procesów rozwojowych w regionach. Oznacza to przyjęcie jako zasady długofalowego planowania strategii rozwoju regionalnego i oparcia polityk publicznych na takich właśnie strategiach. Ponadto, działania zmierzające do rozwoju regionalnego powinny opierać się na wieloletnich planach inwestycyjnych i programach operacyjnych. Dodatkowo, rozwój długofalowy regionów powinien bazować na wykorzystaniu wewnętrznych zasobów województw, ocenie szans i barier rozwojowych tych województw oraz zaangażowaniu regionalnych elit politycznych, społecznych i gospodarczych. Powinien także wprowadzać instytucje prawne i procedury działania, które będą przeciwdziałać doraźnemu traktowaniu instrumentów polityki regionalnej, z uwagi na partykularne interesy grupowe, partyjne lub krótkotrwałe interesy wyborcze. Zasada koordynacji instrumentów polityki regionalnej i innych publicznych polityk rozwojowych. Dla efektywnego i harmonijnego rozwoju kraju w dłuższej perspektywie, a zwłaszcza w okresie integrowania naszego kraju ze strukturami i politykami Unii Europejskiej konieczne jest działanie wielopłaszczyznowe, międzysektorowe, nakierowane na głębokie zmiany strukturalne konsekwentnie realizowane na przestrzeni wielu lat. Podstawowym warunkiem skuteczności polityki regionalnej państwa jest zapewnienie koordynacji działań zmierzających do rozwoju regionalnego między różnymi podmiotami władz publicznych. Kluczowe znaczenie ma zwłaszcza odpowiednie skoordynowanie działań rządu i samorządów województw. Jednocześnie polityka regionalna państwa wymaga ścisłego powiązania działań sektorowych i horyzontalnych rządu z polityką regionalną państwa. Duże znaczenie ma również powiązanie działań na rzecz rozwoju regionalnego między poszczególnymi szczeblami samorządów terytorialnych, koordynacja działań między różnymi województwami, a także między podmiotami administracyjnymi, instytucjami otoczenia biznesowego, organizacjami pozarządowymi oraz przedsiębiorstwami prywatnymi. Koordynacji wymagają również instrumenty europejskiej i krajowej polityki rozwoju regionalnego. Należałoby również wprowadzić procedury zwiększające możliwości wykorzystania współpracy międzynarodowej kraju oraz województw do realizowania celów polityki regionalnej. Zasada koncentracji przestrzennej rozwoju regionalnego: Polityka regionalna państwa powinna zmierzać do maksymalizacji efektów synergicznych między działaniami rozwojowymi podejmowanymi przez różne podmioty władz publicznych w województwach. Powinna koncentrować środki publiczne i koordynować różne polityki publiczne na priorytetowych problemach rozwoju regionalnego. Istotnym czynnikiem tej koncentracji jest zapewnienie właściwej koordynacji polityk publicznych różnego szczebla, zapewnienie zgodności strategii rozwoju regionalnego i planów zagospodarowania przestrzennego, jak również wprowadzenia procedur lepszego planowania zagospodarowania przestrzennego między różnymi szczeblami władz publicznych. Zasada zapewnienia efektywności i najwyższej jakości polityki regionalnej: Polityka regionalna państwa powinna kierować się zasadą dążenia do maksymalizacji skuteczności działania i racjonalnego wykorzystania środków publicznych. Oznacza to stałe dążenie do zwiększania zdolności absorpcyjnych województw, poprawiania oraz upraszczania procedur i struktur administracji publicznej, zwiększania profesjonalizmu i kompetencji urzędników. Realizacja tej zasady prowadzi także do poprawienia standardów antykorupcyjnych i przejrzystości administracji publicznej, skutecznego wprowadzenia standardów służby cywilnej do administracji samorządowej, racjonalizowania wydatków, struktur i zatrudnienia w administracji terytorialnej. Ważnym czynnikiem zapewniającym jakość działań polityki regionalnej państwa jest odpowiednie podejście do planowania rozwoju regionalnego. Oznacza to najbardziej optymalny wybór kierunków polityki regionalnej w odniesieniu do specyficznych uwarunkowań w danym województwie, przynoszący maksymalnie korzystny efekt rozwojowy dla danego regionu. Pytanie 10. Zdefiniuj pojęcie regionu gospodarczego: nazywamy określony obszar danego kraju, na którym w wyraźny sposób wykształcił się zespół sił wytwórczych wzajemnie ze sobą powiązanych. Region jest to terytorialnie wykształcony kompleks produkcyjny czy zespół różnorodnych zakładów produkcji przemysłowej itp., wzajemnie między sobą, w odpowiedni sposób powiązanych na określonym obszarze. Region geograficzno-ekonomiczny stanowi terytorialny kompleks produkcyjno-usługowy, wyróżniający się od otaczających go obszarów swoistymi formami zagospodarowania. Region jest równocześnie kategorią historyczną, podlegającą ciągłym zmianom i rozwojowi. Pytanie 11. Wymień źródła finansowania rozwoju regionalnego: budżety samorządów wojewódzkich, budżet państwa, fundusze celowe, środki agencji publicznych, regionalne fundusze inwestycyjne, środki finansowe inwestorów prywatnych (krajowych i zagranicznych). Pytanie 12. Wymień dochody fakultatywne województwa: dotacje celowe na dofinansowanie zadań własnych województwa; dotacje celowe na zadania realizowane przez województwa na postawie porozumień z organami administracji |
rządowej lub innymi jednostkami samorządu terytorialnego; dotacje celowe dla państwowych uczelni zawodowych (utworzonych na wniosek sejmiku województwa); dotacje z funduszy celowych; spadki, zapisy, darowizny; odsetki od pożyczek udzielanych przez województwa; odsetki i dywidendy od kapitału wniesionego do spółek Pytanie 13. Na jakie zdania jest przeznaczana subwencja ogólna ? Subwencje są to pieniądze otrzymane przez samorząd powiatowy z budżetu państwa. Ponieważ powiat ma bardzo małe, w stosunku do potrzeb, dochody własne, skarb państwa dofinansowuje zadania określone w ustawie — edukację, opiekę społeczną, drogi, kulturę i sport. Otrzymane subwencje dzieli powiat swobodnie według potrzeb, mimo że w subwencji ogólnej na niektóre zadania są określone środki kwotowo, np. na oświatę i wychowanie, wynikające z liczby uczniów uczących się w szkołach i placówkach prowadzonych przez powiat. Subwencja ogólna: dochody osiągane z tego tytułu mogą być wykorzystywane przez jednostkę samorządową na dowolne cele, nie musi zostać zwrócona, otrzymywana tylko z budżetu państwa, finansuje realizację zadań własnych. Subwencja ogólna - instrument finansowania regionalnego z budżetu państwa: oświatowa (podział na gminy), drogowa (wpływ z podatku akcyzowego) - o wydatkowaniu decyduje sejmik województwa, przeznaczona na drogi powiatowe i wojewódzkie z wyjątkiem dróg ekspresowych i autostrad; wyrównawcza (otrzymują województwa o najniższych dochodach własnych). Pytanie 14. Opisz kontrakt wojewódzki. Ustalenie wysokości dofinansowania zadań regionalnych w poszczególnych województwach następuje w dokumencie zwanym kontraktem wojewódzkim. Stronami kontraktu są: Rada Ministrów i Samorząd Województwa Kontrakt zawiera: okres obowiązywania kontraktu, cele i zadania na które udzielone jest wsparcie finansowe, harmonogram wykonywania zadań, źródła finansowania planowanych zadań i wysokość środków. Środki przyznawane samorządom na podstawie kontraktu wojewódzkiego na realizację zadań z polityki regionalnej przekazuje wojewoda. Zadania nie ujęte w kontrakcie mogą być finansowane z dotacji celowych z budżetu państwa jedynie w przypadkach: klęsk żywiołowych, sytuacji kryzysowych, programów pilotażowych testujących nowe, rozwiązania rozwoju regionalnego, programów doradczych i informacyjnych. Pytanie 15. Opisz fundusze strukturalne (nazwy, cele, działania). Fundusze przedakcesyjne: Program Phare powstał w roku 1989 w celu udzielania materialnej pomocy państwom kandydującym do Wspólnot Europejskich. ISPA - Instrument Przedakcesyjnej Polityki Strukturalnej - jeden z trzech instrumentów finansowych Unii Europejskiej (obok PHARE, SAPARD) przeznaczony dla państw kandydujących do akcesji. Ma na celu ujednolicenie poziomu infrastruktury technicznej w zakresie transportu i ochrony środowiska. Działa podobnie do unijnego Funduszu Spójności, pokrywa do 75% kosztów inwestycji. Cele: w zakresie ochrony środowiska: zwalczenie zanieczyszczenia wód i powietrza, pomoc w utylizacji odpadów, wsparcie we wprowadzaniu porządku prawnego ochrony środowiska. W zakresie transportu: rozwój infrastruktury transportowej, połączenie systemów komunikacyjnych z infrastrukturą krajów UE, budowa transeuropejskiej sieci transportowej. SAPARD - unijny program finansowego wspierania programów dostosowywania rolnictwa do gospodarki rynkowej w krajach stowarzyszonych, oczekujących na członkostwo w Unii Europejskiej. Powstał w 1999 roku, w celu udzielenia pomocy krajom kandydującym w przygotowaniach do wzięcia udziału we Wspólnej Polityce Rolnej. Program SAPARD był skierowany na drugi co do wielkości obszar problemowy związany z integracją z UE - rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich. Działania skupione były na stymulowaniu rozwoju lokalnego na wsi poprzez projekty związane z dywersyfikacją działalności gospodarczej ludności wiejskiej, a także rozwojem infrastruktury na obszarach wiejskich. Fundusze Strukturalne: ERDF - Europejski fundusz Rozwoju Regionalnego ESF - Europejski Fundusz Społeczny EAGGF - Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej FIFG - Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa Fundusz Spójności (Kohezji) notatki z ćwiczeń Pytania 16. Na jakie działania są przeznaczane środki z celów priorytetowych UE ? Cel 1. Wspieranie regionów najsłabiej rozwiniętych - wsparciem objęte są regiony, w których PKB na mieszkańca w ostatnich 3 latach nie przekroczył 75% średniej dla Wspólnoty, dodatkowo tym celem zostały objęte tereny słabo zaludnione oraz obszary peryferyjne. Również w sposób przejściowy, dla utworzenia korzystnego trendu wskazanym celem objęte są regiony, które w ostatnich latach dzięki pomocy UE osiągnęły wyższy od wspomnianego poziom PKB. Niemal 75% wszystkich środków funduszy strukturalnych jest przeznaczone na działania w ramach tego celu. Cel 2. Wspieranie przemian ekonomicznych i społecznych na obszarach o zaburzonej strukturze gospodarki (np. obszary zdominowane przez rolnictwo, tereny zdegradowane przez przemysł, obszary przemysłów schyłkowych itp.). Celem tym objęte zostały regiony, których poziom bezrobocia w ostatnich 3 latach był wyższy niż średnia stopa bezrobocia w krajach UE, obok poziomu bezrobocia pod uwagę brane są także cechy obszarów problemowych jak wysoki poziom ubóstwa, niski poziom wykształcenia, wysoki stopień zdegradowania środowiska itp. Na realizację tego celu przeznaczonych jest 12% wszystkich środków funduszy strukturalnych. Cel 3. Modernizacja rynku pracy - przez szkolenia zawodowe, lokalne, inicjatywy w zakresie zatrudnienia oraz poprawę dostępu do miejsc pracy, wskazany cel ma charakter horyzontalny i obejmuje te obszary, które zostały zliczone do celu 1. Na cel 3 przeznaczonych zostało 13 % środków całości. Po wejściu Polski do UE cały obszar został objęty celem 1. 2007-2013 cel 1 - konwergencja, cel 2 - konkurencyjność regionalna i zatrudnienie, cel 3 - europejska współpraca terytorialna. |