POMOC PSYCHOLOGICZNA

Pomoc psychologiczna to rodzaj relacji interpersonalnej, której celem jest dobro osoby wspomaganej, w postaci obniżenia cierpienia, poprawienia stanu psychicznego, lub rozwiązania problemów życiowych, przezwyciężenia sytuacji kryzysowych.

Termin pomoc psychologiczna jest używany w dwóch znaczeniach:

Jako aktywność (lub relacje) w której zachodzą procesy wsparcia społecznego.

Jako profesjonalna aktywność wykształconego psychologa.

FORMY POMOCY

pomoc materialna - np. sms pomagam;

pomoc emocjonalna - możliwość odreagowania, nazywania, ekspresji emocji.

pomoc instrumentalna - konkretne rady, informacje, wskazówki.

DLACZEGO POMAGAMY?

TEORIA POBUDZENIA - pomagamy innym po to, aby usunąć własne negatywne doświadczenia, aby zmniejszyć nieprzyjemny stan napięcia emocjonalnego

TEORIE NORM - działanie służące pomaganiu jest przystosowawcze, jest wypełnianiem obowiązujących norm społecznym. Mamy dwie normy: (a) norma odpowiedzialności społecznej - jestem zobligowany do pomagania tym, którzy są ode mnie zależni, (b) norma wzajemności - jak ty mi, tak ja tobie.

KOMU POMAGAMY?

Częściej pomagamy osobom:

zależnym od nas, słabszym (np.: starszym, niemowlętom)

których problem nie zależy od nich samych

lubianym

atrakcyjnym

podobnym do nas

ODOMOWA POMOCY

Gdy: koszty > zyski

Reakcją na to jest poczucie winy, co pociąga za sobą tworzenie systemu usprawiedliwień.

Poczucie winy - to ważny element regulujący pomaganie (wstyd nie ma takiego wpływu na udzielenie pomocy).

MACHIAWELIZM

życie jako pewien rodzaj gry,

brak uczuć wyższych,

instrumentalne traktowanie innych,

celem pomagania nie jest dobro drugiej osoby, ale moje własne.

MOTYWACJA DO UDZIELENIA POMOCY:

MOTYWACJA ENDOCENTRYCZNA

- działanie jest związane z polepszaniem własnego samopoczucia i z chęcią uniknięcia kary (poczucia winy),

- pomagam dla uzyskania wewnętrznej nagrody (dumy, satysfakcja, zadowolenie),

- podejmowanie działania pomocy z nudów,

- spełnienie oczekiwań, które ja mam wobec samego siebie,

- bardzo duża empatia powodująca dyskomfort z powodu cierpienia drugiej osoby; pomagam bo nie potrafię wytrzymać cierpienia,

- pomagam, aby zbliżyć się do innych/grupy

MOTYWACJA EGZOCENTRYCZNA

- działanie związane jest z polepszeniem samopoczucia komuś innemu,

- przyjmowanie przyjętych kulturowo zewnętrznych norm,(interioryzacja norm = superego),

- koncentracja na stanach emocjonalnych otoczenia, koncentracja na innych a nie na sobie,

- motywacja jest wynikiem dysonansu poznawczego, można go zredukować zmieniając otoczenie

- satysfakcja nie jest celem działania, ale może się pojawić jako następstwo działania.

SAMOŚWIADOMOŚĆ

Osoba profesjonalnie udzielająca pomocy powinna mieć świadomość własnych motywów; (co wyznacza moje zachowania i jak to kształtuje relacje pomagania).

POMOC PSYCHOLOGICZNA - DEFINICJA:

pomaganie jest zachowaniem prospołecznym, tj. zachowaniem nastawionym na dobro innych osób, grup lub instytucji;

charakteryzuje się wykorzystywaniem wiedzy, teorii oraz badań psychologicznych;

element kreatywny (duża część form pomocy psych. opiera się na współpracy osoby pomagającej i potrzebującej pomocy);

kwestie etyczne - na ile mamy prawo decydowania za kogoś, prawo wpływania na drugą osobę - jej decyzje w sytuacji kiedy osoba ma ograniczoną zdolność decydowania (silny stres itp.).

Cele pomocy psychologicznej, różne perspektywy:

a)usuwanie objawów i zaburzeńb)zwiększanie kompetencji i zdolności zaradczychc) zmiana wybranych zjawisk i procesów ważnych dla zdrowia psychicznegod)rozwijanie i kształtowanie zdrowej osobowości

Podstawowe formy pomocy psychologicznej:

1. Prewencja

- promocja zdrowia

- psychoedukacja

- psychoprofilaktyka ( rozwój umiejętności osobistych)

2. Pomoc Bezpośrednia

- diagnoza, konsultacja

- psychoterapia indywidualna / grupowa / rodzinna

- interwencja kryzysowa

- grupy samopomocowe

3. Poradnictwo

- forma pomocy oferowana osobom zdrowym przeżywającym kryzys rozwojowy lub trudności przystosowawcze

Promocja zdrowia, psychoprofilaktyka

ZDROWIE

Zdrowie jako brak objawów choroby i cierpienia

Rozumienie potoczne, nie obejmuje pełnego zakresu zdrowia.

Zarzut metodologiczny - definiowanie pojęcia poprzez wskazanie desygnatów nie wchodzących w jego zakres (negatywna definicja zdrowia).

ZDROWIE

Zdrowie jako dobrostan biopsychospołeczny

Zdrowie utożsamiane jest z pełnym dobrostanem fizycznym, psychicznym i społecznym

(Światowa Organizacja Zdrowia, 1948).

Zarzut - idealizm; tak

rozumiane zdrowie jest

praktycznie nie do osiągnięcia.

ZDROWIE

Zdrowie jako potencjał i właściwości człowieka

W tym ujęciu zdrowie ma status dyspozycji, która umożliwia adaptacyjne funkcjonowanie

w określonym kontekście środowiskowym

ZDROWIE

Zdrowie jako proces

W tym ujęciu zdrowie jest jednym z krańców kontinuum, drugim krańcem jest choroba.

Nie wprowadza się tutaj wyraźnego rozgraniczenia między zdrowiem a chorobą (Antonovsky, 1979). Miejsce jednostki w ciągu życia zmienia się na kontinuum zdrowie-choroba.

Operacjonalizacja polega na badaniu stanów w określonych momentach czasowych (ocena aktualnego miejsca na kontinuum).

ZDROWIE

Zdrowie jako wartość

Zdrowie i choroba nie są umieszczane na wspólnym kontinuum; traktowane są rozłącznie.

Zdrowie jest wartością pozytywną, do której człowiek dąży.

Choroba to wartość negatywna, której się unika (Rozumienie zdrowia w ten sposób jest szczególnie przydatne w promocji zdrowia, ponieważ wyjaśnia, dlaczego ludzie podejmują działania na jego rzecz.

Jest to przykład dążenia do wartości pozytywnych(Heszen, Sęk, 2007).

BRAK ZDROWIA (Rosenheim, Seligman)

cierpienie

trudności w przystosowaniu

naruszanie norm społecznych

nieracjonalność, dziwaczność

zachowania niekontrolowane, nieprzewidywalne, niekonwencjonalne

dyskomfort obserwatora

ZDROWIE PSYCHICZNE:

brak zaburzeń psychicznych

zintegrowanie funkcji i struktur psychicznych

stan równowagi psychicznej

zdolność do działań produktywnych i efektywnych

zdolność do harmonijnego współżycia z otoczeniem

zdolność przystosowania się do zmieniających się warunków życia

Poczucie koherencji (Aaron Antonowsky, 1995)

jest to globalna orientacja życiowa, polegająca na spostrzeganiu świata jako zrozumiałego, mającego sens i wobec tego wartego podejmowania wysiłku i inwestowania emocjonalnego w życie,

A.A. badał byłych więźniów obozów koncentracyjnych i zauważył, że nie wszyscy cierpią na choroby, będące efektem traumatycznych doświadczeń.

Higiena psychiczna

Jest to nauka o zdrowiu psychicznym jednostki i grup,

Jest to nauka o warunkach zachowania zdrowia psychicznego

Jest to praktyczna umiejętność stosowana do jednostki i grup, wskazań opartych na poznaniu tych warunków.

Instytut Higieny Psychicznej

Został założony przez Kazimierza Dąbrowskiego /psychiatra, psycholog kliniczny; twórca teorii „dezintegracji pozytywnej”/ w 1932 roku

Powstały tam pierwsze adaptacje testów Wechslera i Rorschacha

Dzięki IHP utworzono liczne poradnie zdrowia psychicznego, a po wojnie - wzrost zainteresowania zdrowiem psychicznym. 

PREWENCJA PSYCHOLOGICZNA

To zespół działań, w których wykorzystuje się metody psychologiczne celem zmniejszenia prawdopodobieństwa wystąpienia zaburzeń w funkcjonowaniu somatycznym, psychologicznym i społecznym, poprzez przeciwdziałanie czynnikom ryzyka i wzmacnianie zasobów.

Działanie prewencyjne ma przeciwdziałać pojawianiu się zaburzeń zachowania, dlatego jest przede wszystkim kierowane do grup ryzyka. Może też dotyczyć chorób psychicznych.

CAPLAN dzieli prewencję na pierwotną, wtórną i 3 stopnia.

Prewencja pierwotna: obejmuje wszystkie starania, zmierzające do zmniejszenia prawdopodobieństwa wystąpienia zaburzeń psychicznych poprzez przeciwdziałanie szkodliwym warunkom, zanim będą one zdolne wywołać chorobę (np. by zapobiec uzależnieniu od narkotyków- wizyty w szkołach, rozmowy z młodzieżą).

Prewencja wtórna: stosowana jest, gdy zostaną wykryte wczesne sygnały zaburzeń, dzięki czemu można skrócić ich czas trwania (np. działania prewencyjne w grupie osób, które próbowały już narkotyków).

Prewencja trzeciego stopnia: ma na celu zapobieganie skutkom przebytej choroby i hospitalizacji oraz przeciwdziałanie nawrotom choroby (np. leczenie ambulatoryjne osób chorujących psychicznie, pomoc w powrocie do społeczeństwa).

Czynniki ryzyka:

biologiczne: genetyczne, wady wrodzone etc.

psychologiczne: cechy osobowości, doświadczenia, przeżycia, deficyty poznawcze, wydarzenia traumatyczne (np.trauma w dzieciństwie - mniej połączeń w hipokampie - zachowania emocjonalne) etc.

społeczne: brak wsparcia społecznego, niski status, bezrobocie, dysfunkcje rodzinny,

ekologiczne: zanieczyszczanie środowiska etc.

RODZAJE DZIAŁAŃ PREWENCYJNYCH

STRATEGIA NEGATYWNA- zmierza do zmniejszenia lub usuwania czynników ryzyka przez minimalizację zagrożeń sytuacyjnych i środowiskowych; realizowana technikami wpływu społecznego (uświadamiane szkodliwych następstw określonych działań, perswazja itp.)

STRATEGIA POZYTYWNA - polega na wzmacnianiu zasobów odpornościowych jednostki i zasobów środowiska oraz na kształtowaniu licznych kompetencji, przeciwdziałających zagrożeniom ( świetlice terapeutyczne, kluby sportowe itp.)

Strategia pozytywna to podstawa działań prewencyjnych, strategia negatywna to jedynie uzupełnianie działań prewencyjnych.

Konferencja Ottawska określiła 5 obszarów działania na rzecz promocji zdrowia, wyznaczających główne zadania:

Budowanie prozdrowotnej polityki państwa

Tworzenie środowisk przyjaznych zdrowiu

Wzmacnianie działań społeczeństwa na rzecz zdrowia, zapobieganie powstawania patologii

Rozwijanie indywidualnych umiejętności służących zdrowi

Reorientacja służby zdrowia

PROMOCJA ZDROWIA

Promocja zdrowia ma obejmować wszystkich ludzi i dotyczyć ich codziennego życia. Ma integrować wszystkie sektory społeczne, także rząd w celu ścisłej współpracy i zapewnienia działania na rzecz zdrowia dla wszystkich.

Działalność w dziedzinie promowania zdrowia w Polsce rozwija się dzięki zaangażowaniu ludzi pochodzących z różnych środowisk naukowych i zawodowych oraz dzięki rosnącemu zaangażowaniu sektorów opieki zdrowotnej, edukacji narodowej, ochrony środowiska.

PSYCHOPROFILAKTYKA:

Psychoprofilaktyka jest częścią promocji zdrowia

Jej celem jest zapobieganie problemom psychicznym, emocjonalnym, interpersonalnym, somatycznym.

Wykorzystuje wiedzę i techniki psychologiczne.

Działania skierowane są na jednostkę lub grupę.

Działalność edukacyjna skierowana do lekarzy, nauczycieli, osób zajmujących się opieką społeczną.

Rola psychologii w promocji zdrowia

Udział Psychologii w Promocji Zdrowia, to zespół działań profesjonalnych psychologów, których celem jest kształtowanie i utrwalenie zachowań potrzebnych do rozwoju i utrzymania zdrowia jednostki.

Upowszechnianie wiedzy psychologicznej (edukacja)

Nowoczesna wiedza psychologiczna powinna być upowszechniana wśród pracowników zawodów medycznych, nauczycieli, organizatorów życia społecznego, dziennikarzy - oni kształtują zachowania w procesie wychowania, edukacji i leczenia.

Rola psychologii w promocji zdrowia

Psychologowie biorą udział w tworzeniu i realizowaniu programów nastawionych na edukację zdrowotną i wspomaganie rozwoju. Są to programy mające na celu uczenie takich umiejętności jak:

- nawiązywanie i utrzymywanie relacji z innymi

- radzenia sobie ze stresem

- rozwiązywania konfliktów

Psychologowie pełnią też funkcję doradców i ekspertów, działających w krajowych i lokalnych radach promocji zdrowia.

PREWENCJA PSYCHOLOGICZNA

PRZYKŁADOWE OBSZARY PROBLEMOWE:

1. Wybór drogi życiowej w okresach przejściowych rozwoju i kryzysów rozwojowych.

2. Wychowawcze, małżeńskie, rodzinne, zawodowe, zdrowotne.

FORMY POMOCY:

1. Indywidualne doradztwo psychologiczne

2. Trening różnych umiejętności życiowych,

Miejsce - poradnia lub szkoła

3. Upowszechnianie wiedzy psychologicznej - edukacja osób odpowiedzialnych za tworzenie warunków sprzyjających rozwojowi i ochronie zdrowia jednostek lub grup społecznych - rodzice , nauczyciele, lekarze, organizatorzy życia społecznego.

Media - radio, telewizja, szkoła, czasopismo.

Indywidualne doradztwo psychologiczne

Zasady pomocy:

1. Rozważenie, jaka zmiana jest potrzebna

2. Czy potrzebne jest wsparcie

3. Uczenie jak zdobyć wsparcie

4. Uczenie jak redukować napięcie np. za pomocą relaksacji

5.Unikanie sytuacji szkodliwych (za mało lub za dużo bodźców)

6. Planowanie zmian w sposobie życia i wsparcie podczas wprowadzania zmian w życie

Spotkanie raz w tygodniu

Uczenie umiejętności komunikacji

1. wyrażania uczuć i myśli wprost oraz potrzeb w kategoriach zachowania.

Na przykład zamiast „okaż mi uczucie” - „powiedz mi raz dziennie, że coś ci się we mnie podoba”.

2. nawiązywania kontaktu wzrokowego i osobistej formy wypowiedzi: „Ja myślę”, „Ja czuję”, „Ja potrzebuję”.

3. umiejętności empatycznego słuchania.

Po wysłuchaniu małżonka drugi małżonek zaczyna wypowiedź od frazy: „Zrozumiałam, że ty….”.

Zadania domowe dotyczą praktykowania wyrażania uczuć i potrzeb.

Na przykład mąż przygotowuje listę zachowań , których potrzebuje od żony; żona wybiera pięć z nich i zrealizuje w ciągu jednego dnia.

Jeśli w relacji przeważają uczucia negatywne, to w pierwszej kolejności ćwiczenia koncentrują się na uczuciach pozytywnych, a dopiero gdy zwiększa się ilość pozytywnych interakcji - koncentrują się na formie wyrażania uczuć negatywnych.

Uczenie umiejętności rozwiązywania problemów:

Etapy:

określenie problemu;

generowanie rozwiązań na zasadzie burzy mózgów, bez oceniania;

analiza każdego z rozwiązań pod względem korzyści i kosztów;

wybór najlepszego;

zaplanowanie sposobu wprowadzenia go w życie;

ocena skuteczności.

Uczenie umiejętności wychowawczych:

Doradca uczy rodziców zasad, jak wzmacniać zachowania pożądane i ignorować lub karać zachowania niepożądane

2. Modeluje zachowania pożądane rodziców wobec dziecka, które rodzice powtarzają w domu.

Np. konsekwentnie wymagają zamiast ulegać i robić wyrzuty dziecku

3. Rodzice zawierają umowę z dzieckiem dotyczącą warunków nagradzania zachowania pożądanego.

Np. sporządzają listę pożądanych zachowań i nagród za przejawianie pożądanego zachowania. I negocjują z dziećmi.

Np. proponują dzieciom, że za pożądane zachowanie otrzymają punkty lub żetony. Za określoną ich liczbę mogą otrzymać cenną dla nich nagrodę. Gdy dziecko przejawi niepożądane zachowanie będzie ukarane odjęciem określonej liczby punktów, co oznacza oddalenie w czasie perspektywy nagrody.

Terapeuta stosuje wzmocnienia wobec rodziców, chwaląc ich za zachowywanie się w pożądany sposób.

Upowszechnienie wiedzy psychologicznej

Przykładowe tematy edukacji :

1. Dla rodziców w radio - o rozwoju dziecka

2. Dla nauczycieli w szkole - o rozwiązywaniu konfliktów w klasie szkolnej.

3. Dla dzieci w szkole - o odmawianiu, gdy są namawiane do próbowania narkotyków (szkolenie asertywności).

3. Dla lekarzy w szpitalu - o nawiązywaniu kontaktu z pacjentami lub o radzeniu sobie z pacjentami z zaburzeniami psychicznymi pod postacią somatyczną.

Wtórna prewencja- zapobieganie nawrotowi choroby

Np. Dla osób po zawale serca, w szpitalu, aby nie wystąpił kolejny zawał

1. Edukacja - są uczone o zdrowym stylu życia, o czynnikach ryzyka choroby niedokrwiennej serca;

2. Szkolenie umiejętności radzenia sobie w sytuacjach, które wywołują stres.

3. Trening kontroli problemów psychologicznych - są uczone, jak kontrolować silne emocje: złości, lęku, depresji, występujące w różnych sytuacjach, aby nie obciążać serca.

2.1. Rozpoznawanie, w jakich sytuacjach reagują silnymi emocjami;

2.2. Uczenie się relaksacji i rozpoznawania wczesnych sygnałów fizjologicznych emocji, zwłaszcza złości;

2.3. W sytuacjach stresujących rozpoznawanie wczesnych sygnałów emocji, zwłaszcza złości i stosowanie relaksacji.

Wtórna prewencja- zapobieganie nawrotowi choroby

Np. Alkoholizm, po detoksykacji, w szpitalu.

Szkolenie umiejętności radzenia sobie w sytuacjach, które wywołują stres.

Rozwiązywanie problemów interpersonalnych. Uczenie reakcji innych niż picie alkoholu w sytuacjach wywołujących stres.

Np. umiejętności odmowy wypicia alkoholu gdy istnieje presja społeczna lub wyrażenia złości i własnego zdania w sytuacji konfliktu.

Umiejętność adekwatnego reagowania w sytuacjach interpersonalnych tworzy poczucie skuteczności.

2. Relaksacja. Umiejętność osiągania stanu rozluźnienia mięśni i wyciszenia emocji pomaga tolerować przykre emocje. Im większa tolerancja dla przykrych emocji tym mniejsze pragnienie spożycia alkoholu.

3. Przygotowanie do sytuacji, że dojdzie do spożycia alkoholu. Podstawą jest zmiana przekonania w umyśle pacjenta, że „nawrót picia spowoduje powrót nałogu” na przekonanie, że „nawrót jest pojedynczym zdarzeniem nie mającym wpływu na powrót nałogu”. Zapobiega wystąpieniu poczucia osobistej porażki i poczucia winy oraz braku skuteczności w sytuacji nawrotu picia. Takie negatywne doznania wywołują chęć wypicia ponownie w celu obrony przed tymi doznaniami.

Pacjent jest instruowany, aby pozostał z pragnieniem picia nie zaspakajając go, wtedy doświadczy, że mija albo, żeby zajął się czymś, co stanowi substytut picia.

Przykład jednej z form pomocy psychologicznej - w opiece paliatywnej

Na czym polega pomoc umierającemu?

Pomoc w wyrażeniu uczuć dotyczących śmierci.

Aby pacjent chciał wyrazić uczucia związane z śmiercią , potrzebuje zrozumienia i akceptacji dla tych uczuć. Jak je okazać?

1. Słuchać tego, co mówi.

Nie reagować na to zaprzeczaniem i pocieszaniem, bo przestanie wyrażać uczucia i zostanie z nimi sam w poczuciu izolacji i braku zrozumienia.

Wypowiedziami blokującymi są na przykład: „jeszcze pożyjesz” „jeszcze nieraz pójdziemy do kina” „przesadzasz, nie jest tak źle”, „zobaczysz za dwa tygodnie pójdziemy na ryby”.

2. Dzielić się z umierającym własnymi refleksjami, wyobrażeniami i emocjami na temat śmierci.

Opieka paliatywna- cd

W latach 60-tych Elizabeth Kubler-Ross , lekarka pracująca w szpitalu koło Chicago rozmawiała z umierającymi na raka pacjentami o uczuciach dotyczących śmierci i zaobserwowała, że reagowali w podobny sposób na zbliżającą się śmierć.

Na podstawie tych rozmów wyróżniła 5 reakcji.

Można przypuszczać, że u innych ludzi można spotkać podobne reakcje lub ich elementy.

Reakcje na fakt umierania

Reakcję pierwszą nazwała „zaprzeczeniem”

Polega ona na oporze przed (1) uznaniem prawdy o naszej nietrwałości; (2) oporze przed odczuciem straty tego, do czego jesteśmy przywiązani lub czego pragniemy. Na przykład może to dotyczyć własnej osoby, osób bliskich, dóbr, na które pracowaliśmy całe życie, lub ulubionej rozrywki.

Nasz umysł odrzuca to, co nie pasuje do jego wyobrażeń o pożądanym stanie rzeczy.

Reakcja druga to Gniew

Polega ona na sprzeciwie wobec (1) faktu, że jesteśmy nietrwali i że (2) doznajemy straty, tego do czego jesteśmy przywiązani lub czego pragniemy.

(Sprawy nie układają się tak, jakbyśmy sobie tego życzyli a my się temu sprzeciwiamy. Gniew ma źródło w poczuciu bezsilności.

Reakcja 3 to Targowanie się

Człowiek uruchamia myślenie magiczne i próbuje zawrzeć układ z losem, albo z Bogiem: „ jeśli będę żył, to ….zrobię np. będę wspomagał dom dziecka … lub „jeśli będę żyła to będę lepsza dla teściowej”.

Reakcja 4 to Depresja

Polega na przeżywaniu przygnębienia z powodu bezradności wobec własnej nietrwałości i doznania straty, tego do czego jest się przywiązanym lub czego się pragnie.

(Sprawy nie przebiegają tak, jak sobie tego życzymy a my nie możemy tego kontrolować.)

Człowiek żegna się ze wszystkim, do czego jest przywiązany i czego pragnie.

Opieka paliatywna- cd

Reakcja 5. to Akceptacja

Polega na osiągnięciu stanu wewnętrznego spokoju. Dominuje uczucie spokoju. Człowiek pożegnał się ze wszystkim. do czego był przywiązany i czego pragnął i w ten sposób zakończył swoje sprawy. Nie wiąże nadziei z leczeniem. Nie chce, aby go odwiedzać i nie chce rozmawiać.

Jak się oswoić z własną śmiercią?

O oswojeniu ze śmiercią można mówić, gdy akceptujemy fakt, że jesteśmy nietrwali i w obliczu śmierci będziemy sami, to znaczy, że nikt nam nie pomoże w przejściu od życia do śmierci; ludzie mogą nam tylko towarzyszyć zanim to się stanie.

W oswojeniu się ze śmiercią może być pomocne rozważenie stosunku do niej oraz wyobrażeń dotyczących przejścia od życia do śmierci.

Postawa wobec śmierci może ułatwiać lub utrudniać oswojenie się z nią.

O śmierci możemy myśleć w dwojaki sposób. Na przykład:

Albo „Śmierć to zjawisko naturalne; to część cyklu życia, coś się rodzi i coś innego ustępuje mu miejsca i ja jestem w tę wymianę włączony.

albo„śmierć to katastrofa, albo zdarzenie pożałowania godne, więc trzeba z nią walczyć i opanować”.

Wyobrażenia na temat przechodzenia od życia do śmierci mogą ułatwiać lub utrudniać oswojenie się z nią.

Na przykład wyobrażamy sobie, że się rozpływamy w białej mgle, czemu towarzyszy uczucie spokoju

Albo nie mamy żadnego wyobrażenia i reagujemy lękiem na coś niewiadomego;

albo utrzymujemy dziecięce wyobrażenie, które budzi lęk, np. przyjdzie strzyga i zadusi”i będzie nam brakowało tchu i będziemy cierpieć straszne męki”.

Opieka paliatywna- cd

Jakim doświadczeniem jest umieranie?

Umieranie jest doświadczane w sferze psychiki jako porzucenie wszelkich przywiązań i pragnień.

Umieranie w sferze cielesnej

Buddyzm (tybetański) w medytacjach nacisk kładzie na proces roztapiania sugerując, że dominującym doświadczeniem fizycznym jest roztapianie się.

Osoba wierząca przyjmuje, że duch lub dusza wypływa z ciała i przechodzi do innego wymiaru istnienia, podczas gdy w ciele ustają funkcje życiowe.

Osoba niewierząca przyjmuje, że ustanie funkcji życiowych w ciele jest równoważne z końcem jej istnienia.

W latach 70 postęp medycyny pozwolił na skuteczne reanimowanie ludzi przechodzących zawał serca. Przeżyły one śmierć kliniczną . Jest to doświadczenie stanu bliskiego śmierci.

1. Wszyscy pacjenci doświadczyli oderwania się od ciała fizycznego, co łączyło się z uczuciem spokoju i zadowolenia.

2. Większość zdawała sobie sprawę z obecności istoty, która dopomagała im w przejściu na inną płaszczyznę egzystencji.

3. Większość widziały osoby zmarłe dawno albo postać, która odgrywała dużą rolę w ich życiu duchowym i była związana z wiarą.

Interwencja kryzysowa

Pojęcie kryzysu:

Moment zwrotny w życiu jednostki, któremu towarzyszy napięcie, silny stres, lęk przed utratą kontroli, poczucie bezradności, brak poczucia kontroli, zdezorganizowanie w obszarze działań zachowań ,(mogą towarzyszyć objawy somatyczne).

Emocjonalna reakcja na szeroko rozumianą utratę (może dotyczyć różnych elementów życia - utrata majątku etc.) lub rozumiane przez pryzmat danej osoby np. utrata społecznego znaczenia - stanowiska związanego z poczuciem wartości, poczuciem bezpieczeństwa (np. w rodzinach w których występuje przemoc, alkohol). Należy przyjąć perspektywę osoby potrzebującej pomocy - jakie znaczenie miała utracona rzecz dla osoby ?

Pojęcie kryzysu:

Kryzys można opisywać jako sytuację, w której dotychczasowe mechanizmy radzenia sobie są niedostępne, nie ma możliwości skorzystania z tych mechanizmów. Należy sobie radzić stosując inne mechanizmy niż do tej pory.

Kryzys mogą wywołać również pozytywne zdarzenia związane z sytuacją, w której osoba musi podjąć działanie, nowe doświadczenia np.: zmiana miejsca zamieszkania, pracy.

Jest zjawiskiem, które dzieje się pomiędzy osobą a otoczeniem. Zależy od interpretacji sytuacji przez daną osobę. W jaki sposób osoba jest w stanie korzystać z dostępnych zasobów (wsparcia społecznego)

CAPLAN - 4 CECHY KRYZYSU

(z nich wynika planowanie interwencji kryzysowej)

Ma charakter przejściowy. Problem rozwiązywany jest przeważnie w przeciągu 5 tygodni.

Korzystne rozwiązanie kryzysu zależy głównie od działania danej osoby i interwencji innych ludzi. [cechy osobowość, doświadczenia, powodują obciążenia lub stanowią zasoby]

Podczas kryzysu ludzie doświadczają zwiększonej potrzeby uzyskiwania pomocy, sygnalizują ją innym.

Ludzie doświadczający kryzysu są o wiele bardziej otwarci i podatni na zewnętrzną interwencję niż w stanie równowagi.

FAZY KRYZYSU - CAPLAN:

Jednostka reaguje na sytuacje zagrażające zwiększonym napięciem i stosuje nawykowe sposoby rozwiązywani problemu.

Jeżeli sposoby nawykowe, nie przynoszą rozwiązania napięcie wzrasta i następuje dezorganizacja funkcjonowania.

Napięcie rośnie dalej i powoduje zwiększenie mobilizacji sił organizmu. Możliwe są różne rozwiązania:

- jednostka znajduje nowe metody i radzi sobie z problemem powodującym kryzys

- jednostka zmienia ocenę sytuacji, uznaje że nie wymaga ona zmiany, przyjmuje postawę bierną wobec problemu

jeżeli nie zostało zastosowane żadne z powyższych rozwiązań, napięcie rośnie do punktu załamania i następuje dezorganizacja osobowości.

Kryzys wg Erika Eriksona

Pozytywne ujęcie kryzysu występuje u Erika Eriksona. Traktuje on życie w sposób rozwojowy, dzieląc je na osiem faz.

Kryzys to trudna sytuacja powodująca pozytywną zmianę. Rozwój przebiega wg epigenezy, czyli przechodzi przez określone fazy w toku rozwoju. Żeby doszło do rozwoju, osoba musi pozytywnie rozwiązać kryzysy (progresja vs regresja). Mechanizmy związane z progresją, ekspansją życia. Regresja - chęć powrotu do wcześniejszych faz (kryzys pojawia się, kiedy jednostka spostrzega narastające trudności, konflikty, a dotychczasowe sposoby radzenia nie są skuteczne).

Kryzys wg Erika Eriksona

Główne fazy rozwiązywania konfliktu wg Eriksona:

faza narastania/powstania sprzeczności

faza szczególnej wrażliwości - tendencja do regresji

faza rozwiązania problemu - integracja społecznych wymagań i własnych możliwości, wzrost potencjału do rozwiązań i zmian.

 Interwencja kryzysowa

Metoda systemowego, interdyscyplinarnego, wielowątkowego oddziaływania na osobę (zdrową) w sytuacji kryzysu, dostarczającego wszechstronnego wsparcia, wielostronnej pomocy (materialnej, prawnej, medycznej), ale przede wszystkim pomocy psychologicznej.

Interwencję należy rozumieć zawsze w kontekście nie tylko osoby, ale też środowiska (rodzina, szkoła).

Interwencja kryzysowa:

to działanie doraźne, krótkoterminowe, zmierzające do udzielenia natychmiastowej pomocy osobie w sytuacji kryzysowej.

zajmuje się kryzysem krótkotrwałym, tj. do kilku tygodni.

Jeżeli objawy kryzysu przedłużają się to wkraczamy w wymiar patologii - wtedy stosowana jest psychoterapia.

Cel interwencji kryzysowej:

1. Uruchomienie zdolności osoby w kryzysie, aby zaczęła rozwiązywać kryzys samodzielnie.

2. i powróciła do stanu funkcjonowania sprzed kryzysu.

Formy organizacyjne:

telefony zaufania

zespoły interwencji kryzysowej

krótkotrwała hospitalizacja

Formy pomocy w kryzysie:

Psychoterapia krótkoterminowa

Farmakologia

Pomoc prawna

Ułatwianie kontaktu z innymi instytucjami

Przeżywanie osoby w sytuacji kryzysowej:

poczucie beznadziejności

poczucie bezradności

poczucie utraty kontroli /zwłaszcza nad własnym życiem/

poczucie zależności

niezdolność do działania

napady lęku

niepokój

brak emocji /przy konfrontacji z bardzo trudną sytuacją, w szoku)

odcięcie od świata zewnętrznego

wewnętrzne znieczulenie

paradoksalne objawy, jak np.: śmiech z napięcia (charakterystyczne - nie udziela się innym)

niezdolność do podejmowania obowiązków 

Objawy somatyczne w kryzysie:

męczliwość

trudności ze spaniem

brak apetytu

bóle, zawroty głowy

zaburzenia percepcji (np. halucynacje)

lęk przed popadaniem w szaleństwo

Niekontrolowane zachowania

Pobudzenie psychoruchowe

Umiejętności ważne dla udzielania wsparcia i interwencji w kryzysach

WspieranieBudowanie relacjiUpewnianiaOdprężanie

InterweniowanieBudowanie nadzieiPocieszaniekontrolowanie

Koncentrowanie na zasobachIdentyfikowanie mocnych stronPrzegląd doświadczeń rozwojowychPrzypomnienie doświadczeń szczytowych

TRZY ETAPY DZIAŁANIA W INTERWENCJI

Ocena aktualnego stanu - decyzja o dodatkowych konsultacjach, ocena głębokości kryzysu, ryzyka samobójstwa, zabójstwa.

Decyzja dotycząca tego jakiego rodzaju pomocy należy udzielić (jakie zasoby ma osoba, możliwości przystosowania się do nowej sytuacji, mechanizmu radzenia sobie).

Przeprowadzenie konkretnych działań, realizacja planu. Na tym etapie należy kontrolować stan emocjonalny danej osoby („wentylowanie uczuć”). Problem jest z tymi emocjami, których osoba nie ujawnia, tylko zachowuje je dla siebie.

Ważne jest rozszerzanie możliwości tego co osoba może zrobić - różne sposoby rozwiązania problemu. Z osobą, która przychodzi w kryzysie formułuje się plany krótkoterminowe tak, aby doświadczyła sukcesu, aby miała poczucie skuteczności i kompetencji swojego działania.

Specyfika więzi:

Z osobą w kryzysie tworzymy więź pracy z klientem, a nie więź emocjonalną. Interwencja jest oddziaływaniem krótkoterminowym. Nie należy doprowadzać do sytuacji zależności, ponieważ może wystąpić kolejny kryzys po utracie relacji z terapeutą.

Więź pracy zostaje przekroczona, gdy wystąpi mechanizm identyfikacji z klientem (zbyt dużo empatii) - pomagający patologizuje relację.

Najpierw musimy dowiedzieć się czego klient oczekuje od nas i dopiero wtedy tworzymy więź, która koncentruje się wokół tego, co należy zrobić z danym problemem.

Ważna jest umiejętność zachowania spokoju, dystansu.

Wywiad z osobą w kryzysie:

co wywołało tą sytuację,

(b) dlaczego teraz zgłosiła się po pomoc(np. zwiększona jest podatność w związku z innymi czynnikami),

(c) jak wcześniej osoba radziła sobie z kryzysem (czy ma tendencje do ucieczki, zaprzeczania, rozwiązywania problemów).

I ZASADA INTERWENCJI KRYZYSOWEJ

Należy używać tego, co tkwi w ludziach, opierać się na zasobach, a nie zmieniać osobowość(wtedy wkracza się w wymiar psychoterapii).

---