OPERATOR SPRZĘTU KOMPUTEROWEGO

Kto to jest operator sprzętu komputerowego?

Jest to pracownik, który codziennie przez co najmniej połowę dobowego wymiaru czasu pracy wykorzystuje sprzęt komputerowy.

Jakie zagrożenia wiążą się z wykonywaniem tego zawodu?

Pracownicy zatrudnieni przy obsłudze komputera przez wiele godzin wykonują intensywną pracę wzrokową w pozycji siedzącej, co powoduje duże obciążenie wzroku, uczucie zmęczenia i dolegliwości bólowe w obrębie ramion, pleców, rąk. Dolegliwości te występują szczególnie jeśli nie zwraca się dostatecznej uwagi na prawidłową organizację i warunki pracy (przerwy w pracy, ćwiczenia, ergonomiczny sprzęt, itp.). Problemy te mogą prowadzić do rozwoju schorzeń takich jak: zespół cieśni kanału nadgarstka, pogłębienie nieskorygowanych wad wzroku. Pracownicy zatrudnieni przy obsłudze komputerów narażeni są na czynniki typowe dla środowisk w jakich wykonywana jest praca, np. pracownik, który używa monitora ekranowego do kontroli procesów w fabryce chemicznej, może być narażony na różne czynniki chemiczne.

Czynniki środowiska pracy związane z wykonywanym zawodem oraz ich możliwe skutki dla zdrowia

Czynniki mogące powodować wypadki	Częste schylanie się pod stolik (biurko), w celu dotarcia do umieszczonej tam jednostki centralnej  - możliwość urazów, zwłaszcza głowy
		Gorące powierzchnie wewnątrz drukarek laserowych - możliwość poparzenia w wyniku przypadkowego kontaktu
		Prąd elektryczny - możliwość porażenia w przypadku wadliwie działającego sprzętu elektrycznego
		Promieniowanie elektromagnetyczne niejonizujące (głównie niskiej częstotliwości) oraz pole elektrostatyczne i magnetyczne emitowane przez monitory wyposażone w lampę kineskopową. (zgodnie ze współczesnym stanem wiedzy, nie istnieją dowody na to że w/w czynniki mogą niekorzystnie wpływać na zdrowie pracowników; w przypadku tzw. płaskich monitorów tj. ciekło-krystalicznych, plazmatycznych, omawiane zagrożenia nie mają miejsca. [patrz: uwaga 1] )
		Hałas, na stanowiskach pracy z użyciem monitorów ekranowych jest zazwyczaj znacznie niższy od Najwyższego Dopuszczalnego Natężenia (NDN), jednakże hałas o małym natężeniu (w szczególności o wysokich tonach) pochodzący od drukarek i monitorów może być postrzegany jako uciążliwy
		Substancje specyficzne dla komputerowego stanowiska pracy m.in. związki zawarte w tonerach drukarek, ozon i tlenki azotu emitowane przez drukarki laserowe (w prawidłowo wentylowanych pomieszczeniach ich stężenie jest niższe od Najwyższego Dopuszczalnego Stężenia, aczkolwiek może stanowić zagrożenie w źle wietrzonym pomieszczeniu zawierającym kilka drukarek laserowych i fotokopiarek)
Czynniki biologiczne	Mikroorganizmy chorobotwórcze - możliwość zakażenia chorobami zakaźnymi zwłaszcza w przepełnionych ludźmi i/lub źle wentylowanych pomieszczeniach.
Czynniki ergonomiczne, psychospołeczne i związane z organizacją pracy	Wielogodzinna intensywna praca wzrokowa, (niewłaściwy kąt obserwacji, złe oświetlenie, odblaski na ekranie, migotanie ekranu, tętnienie znaków, niewłaściwe ustawienie kontrastu) - możliwość przeciążenie narządu wzroku. Subiektywne objawy zmęczenia wzroku związane z pracą z komputerem wzrokowe: zamazane lub podwójne widzenie, problemy z prawidłowym ogniskowaniem obrazu oczne: suchość, swędzenie, pieczenie, zaczerwienie, zmęczenie oczu, (szczególnie uciążliwe dla osób noszących soczewki kontaktowe) układowe: bóle i zawroty głowy, zaburzenia żołądkowe, bóle mięśniowo - kostne czynnościowe np. światłowstręt
		Wykonywanie czynności powtarzalnych (posługiwanie się klawiaturą, myszką) - możliwość wystąpienia dolegliwości bólowych wynikających z  przeciążenia układu mięśniowo-szkieletowego
		Nieprawidłowa pozycja ciała w czasie pracy wynikająca m.in. z zastosowania nieergonomicznego siedziska, za wysoko umieszczonego monitora, braku oparcia dla nadgarstków, przedramion, stóp - możliwość  wystąpienia dolegliwości karku, ramion oraz okolicy lędźwiowo-krzyżowej kręgosłupa
		Niedostateczne uwzględnienie czynnika ludzkiego w projektowaniu oprogramowania (niejasne wiadomości, komendy, niewystarczająca pomoc itp.) - możliwość obciążenia psychospołecznego
		Trudności w adaptacji pracowników do pracy z komputerem (szczególnie w przypadku starszych pracowników) oraz nadmiar pozyskiwanych informacji - możliwość problemów psychologicznych
		Stwarzający problemy język obcy (głównie angielski) oraz nieodpowiednio przetłumaczone teksty w akapitach i dokumentacji - możliwość stresu psychicznego
		Obciążenie pracą, oczekiwanie wzrostu efektywności, pełnej dyspozycyjności (poza normalnymi godzinami pracy i miejscem pracy) pracownika wyposażonego w przenośny komputer - możliwość stresu psychicznego
		Hakerzy komputerowi, uzależnienie od Internetu - możliwość problemów psychospołecznych

Działania profilaktyczne

	Należy zainstalować osłony akustyczne wokół hałaśliwego sprzętu lub przenieść go do pomieszczeń, w których nie ma stałych stanowisk pracy.
	Należy zainstalować skuteczną wentylację wywiewną i klimatyzację w celu zapobiegania zanieczyszczeniu powietrza i stresowi cieplnemu.
	Należy zainstalować oświetlenie odpowiednie dla pracy z komputerem. Należy unikać odblasków na ekranie poprzez odpowiednie ustawienie monitora lub zainstalowanie odpowiedniego filtru.
	Należy stworzyć komputerowe stanowisko pracy zaprojektowane wg zasad ergonomii a więc dostosowane m.in. do wymiarów pracownika i rodzaju wykonywanej pracy.
	Należy stosować przerwy w pracy (min. 5 minut po każdej godzinie pracy) i ćwiczenia, aby nie dopuścić do zmęczenia wzroku oraz powstania urazów wynikających z przeciążenia.
	Należy sprawdzić stan techniczny urządzeń elektrycznych przed pracą oraz zlecać uprawnionemu pracownikowi naprawę ewentualnych uszkodzeń i okresowy przegląd urządzeń.

Informacje szczegółowe

Synonimy	Pracownik zatrudniony przy komputerze, operator komputera, pracownik zatrudniony na komputerowym stanowisku pracy.
Definicja i/lub opis zawodu	Operator sprzętu komputerowego jest pracownikiem, który zajmuje się obsługą komputera i urządzeń peryferyjnych współpracujących z komputerem m.in. drukarek, skanerów (włącza i wyłącza jednostkę centralną i odpowiednio inne elementy wyposażenia: monitor, drukarkę, skaner itp.). Wprowadza lub uzyskuje dane używając klawiatury, myszy, trackballu) itp. Zajmuje się przetwarzaniem tekstów, programowaniem i/lub projektowaniem wspomaganym komputerowo. Nadzoruje pracę stanowiska i podejmuje działania poprawiające w przypadku wystąpienia komunikatów o błędach i innych nieprawidłowościach działania systemu komputerowego. Odczytuje informacje z ekranu, wydruków i dokumentów. Komunikuje się z innymi współpracownikami, przełożonymi, klientami itp. Korzysta z oprogramowania lub nośników informacji takich jak: dyski magnetyczne lub optyczne, dyskietki płyty CD, taśmy itp.). Może obsługiwać sprzęt dodatkowy (wybierać tryb pracy drukarki, załadowywać papier do drukarki, wymieniać toner itp.).
Zawody pokrewne	Administrator sieci informatycznej, administrator baz danych, technik informatyk, programista, projektant i analityk systemów komputerowych, operator wprowadzania danych, grafik komputerowy, korektor, edytor tekstu, maszynistka, sekretarka, teleinformatyk, specjalista ds. bezpieczeństwa sieci komputerowych lub danych itp.
Wykonywane czynności	Badanie (danych oraz rezultatów), dokonywanie przeglądu, dostarczanie danych, drukowanie, edytowanie tekstów, eksportowanie i importowanie (plików oraz obiektów), formatowanie, instalowanie (programów), konfigurowanie (sprzętu), kontrolowanie, manipulowanie, naciskanie klawiszy, nadzorowanie, naprawianie (sprzętu), obserwowanie, ocenianie, odpowiadanie, podejmowanie decyzji, porównywanie (danych rezultatów), programowanie, przeglądanie, przestrzeganie (instrukcji i procedur), przesyłanie i potwierdzanie wiadomości oraz tekstów, przetwarzanie, sprawdzanie, usuwanie, wprowadzanie (papieru), wprowadzenie i szacowanie danych, wybieranie (parametrów oraz trybów itp.), wydawanie poleceń, wymienianie (danych), zestawianie, znajdowanie informacji w Internecie.
Podstawowy stosowany sprzęt	Na komputerowe stanowisko pracy składa się wyposażenie podstawowe: monitor ekranowy, klawiatura, mysz lub trackball, stół, krzesło oraz wyposażenie dodatkowe: drukarka, skaner, jednostka centralna, oprawa oświetlenia miejscowego, segregator na dokumenty, podnóżek, wspornik nadgarstkowy, filtr na ekran, uchwyt, jeśli jest taka potrzeba.
Miejsca/obszary, gdzie zawód występuje powszechnie	Wszystkie gałęzie przemysłu, usługi i instytucje, biura, banki, administracja.

Uwagi	Problem narażenia pracowników na promieniowanie emitowane przez komputer zyskał duże zainteresowanie społeczeństwa i specjalistów. Międzynarodowe gremia i organizacje, w tym IRPA i ILO, stwierdziły brak potwierdzonego ryzyka dla zdrowia.
Piśmiennictwo	Rozporządzenie MPiPS z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. (t.j. Dz. U. 2003 nr 169 poz. 1650). Rozporządzenie MZiOS z 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy. (Dz. U. nr 69, poz. 332). Rozporządzenie MPiPS z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. (Dz. U. nr 148, poz.973). Rozporządzenie RM z 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz. U. 1996 nr 114 poz. 545) ze zm. (Dz. U. 2002 nr 127 poz. 1092). „Komputerowe stanowisko pracy - aspekty zdrowotne i ergonomiczne". Warszawa. CIOP 1999. "Lista kontrolna bhp - Bezpieczeństwo i higiena pracy na stanowiskach z komputerami". Warszawa. CIOP 2000. Informator - „Środki ochrony indywidualnej.” INFOCHRON. Warszawa. CIOP 2000.

---