MYŚL POLITYCZNA
WYKŁAD NR.1 14.10.2001.
WYKŁADOWCA- prof. S. FILIPOWICZ.
LITERATURA:
„Krótka historia etyki”- Macintyre (czyt. Makintajer).
„Wybór tekstów, historia idei politycznych”
„Historia myśli socjologicznej”, tom I, pierwsze rozdziały- Jerzy Szacki
MAKIAWELIZM- ( Machiavelii)- świat bez Boga jest „bezbożny”, człowiek nie został stworzony na podobieństwo Boga, upadają teologiczne koncepcje życia, uwaga skupia się na upadku przekonania, że do czegoś dążymy. Machiavelli sądzi, że sami kierujemy swoim życiem i o nim decydujemy, ponosimy za wszystko odpowiedzialność.
REALIZM MACHIAVELLEGO- NOWE SPOJRZENIE NA ŚWIAT: cyt: „...różnica pomiędzy tym co jest, a tym co powinno być jest tak wielka, że ci, którzy kierują się tym , co być powinno są skazani na zgubę...”
1.Występuje tutaj konflikt pomiędzy tym co jest, a tym ,co powinno być;
2Wiedza człowieka musi być o tym, co powinno być;
3.Machiavelli uważa, że zło daje lepsze plony, niż dobro. Człowiek jest zły, a tylko prawo
może spowodować, że stanie się dobrym;
4.Machiavelli nie był zwolennikiem monarchii;
5.Dokonuje się przemiana poglądów- „fortuna Vitru”- odrzucenie kanonu chrześcijańskiego.
Według Machiaveelego, człowiek ma wroga- los. Gnębi ludzi, wzbiera jak rzeka, jest jak
żywioł. Machiavelli uważa, że ludzie słabi są skazani na klęskę, a z tym chrześcijaństwo (miłość, ustępliwość). Losowi można przeciwstawić odwagę, męstwo, nieustępliwość (namiętności, żądze). Stłumienie namiętności to wg. Machiavellego klęska. Jest zwolennikiem teorii pogańskiej.
PROBLEM PRAWNY W POLITYCE: Wg. Machiavellego „książe” nie może rządzić bez kłamstwa, udawania, ponieważ to ułatwia poczynania jego przeciwnikom. Nigdy nie powinien całkowicie się odsłaniać. Polityki nie można oprzeć na pozorach, ale pozory to część główna. Wg. Machiavellego, nie ma różnicy pomiędzy pozorem a prawdą, bo prawdą jest to, co wydaje się ludziom że jest prawdą. Pozory i kłamstwa są najważniejsze w polityce. „książe” powinien w oczach ludzi uchodzić za cnotliwego, ale nie musi taki być. Nie musi dochowywać wiary, może być wiarołomny.
DOBRO W POLITYCE:- nie ma znaczenia, bo jest różnica pomiędzy tym, co jest, a tym, co powinno być. Wg. Machiavellego, nie ma różnicy pomiędzy dobrem a złem, ponieważ o tym, co jest dobre, a co nie decydują ludzie. Polityka nie jest moralnością. W polityce przemoc odgrywa ważną rolę.
Myśl Polityczna 18.11.2001.
Nauka o podstawach moralności- są to rozważania o normach dotyczących norm. Wg. Kanta moralności nie można wynieść z przykładu. Wg. Kanta stwierdzenie, ze: „to co być powinno związane jest z tym co jest”, jest nie do przyjęcia. Dobra jego zdaniem jest tylko wola. Wolny jest ten, który sam wybiera reguły swojego postępowania. Musimy w życiu stosować takie zasady, które chcielibyśmy mieć za zasady powszechnie obowiązujące. Jest to koncepcja, która stanowi świetne uzasadnienie liberalizmu.
Trzy uzasadnienia liberalizmu:
1.Prawo natury.
2.Utylitaryzm.
3.Koncepcja Kanta.
Kant powiedział:„Problem istnienia państwa jest rozwiązywalny nawet dla społeczności diabłów”. Chodzi tutaj o pojęcie cnoty- czy jest potrzebna czy nie. W wieku XVIII trwały na ten temat spory. Kant twierdził, że wystarczy że ludzie są istotami rozumnymi i możliwe jest stworzenie związku politycznego.
Monteskiusz.
Monteskiusz nauczał, jak trudna rzeczą jest pokonanie despotyzmu.
Czym jest wolność?- jest to możność czynienia tego, co powinno być czynione. I nie jesteśmy zmuszani czynić coś, czego nie chcemy czynić. Pojecie wolności wiąże się z pojęciem prawa. Wg. niego prawa są to konieczne stosunki wypływające z natury rzeczy. Te prawa występują
w świecie przyrody, a człowiek cały czas gwałci prawa nadane mu przez Stwórcę i nieustannie zmienia prawa, które sam ustanowił. Odrzuca on wszelkie schematy. To co jest racjonalne dla Kanta jest nieracjonalne dla Monteskiusza. Wiele rzeczy ma wpływ na zachowanie ludzi, zależy to od ustroju, religii, obyczajów, klimatu, itd.
Gdy mówimy o prawie na 1 miejscu należy mówić o ustroju. Monteskiusz mówi o trzech ustrojach:
1.Despotyczny,
2.Republika,
3.Monarchia.
Ad.1.Despotyzm bez wątpienia jest zaprzeczeniem wolności. Kieruje nim osoba zaspokajająca własne kaprysy. Nie ma mowy o rządach prawa. Prawo nie istnieje. Despotyzm napędza strach i sprawia, ze funkcjonuje.
Każda władza posuwa się tak szybko, jak długo nie napotka przeszkody.
Ad.2.Wszyscy maja wkład w tworzenie i wykonywanie prawa. Napędza wszystko cnota. Wg. Monteskiusza trudno wyobrazić sobie monarchię, która nie byłaby kochana przez obywateli. Jest trudnym ustrojem. W tym ustroju najmniejszym nakładem sił można osiągnąć najwięcej. Prawo ma priorytet. Najważniejszym ciałem pośredniczącym jest szlachta, hamuje impet władzy. Dlatego najwiecej można osiągnąć w monarchii konstytucujnej.
14.10.2001
Nowoczesny racjonalizm polityczny - narodziny, kryzys, erozja
Świat „odczarowany” (Machiavelli i Hobbes)
Oświecenie - emancypacja rozumu (zasada racjonalnego samookreślenia) i wolność nowoczesna (Locke, Constant, Rousseau)
Oświecenie - racjonalność w formach historycznych i ahistorycznych (Monteskiusz i Kant)
Idea civil society i utylitaryzm - Hume, Bentham, Madison
Negacja Oświecenia - konserwatyzm
Negacja Oświecenia - romantyzm
A. de Tocqueville - demokracja jako forum epoki nowoczesnej
Hengel - wolność i prawo
Teoria postępu i socjalizm (Condarcet, Saint-Simon, Comte, Marks)
Nowy liberalizm - J.S. Mill
Nihilizm - Nitzsche
Pragmatyzm
Epitafium Oświecenia - Freud
Nowoczesność i ponowoczesność
Lektury:
Mac Inture „Krótka historia etyki”
Szacki „Historia myśli socjologicznej”
Wybór Szacki „Historia idei politycznej”
MAKIAWELIZM- ( Machiavelii)- świat bez Boga jest „bezbożny”, człowiek nie został stworzony na podobieństwo Boga, upadają teologiczne koncepcje życia, uwaga skupia się na upadku przekonania, że do czegoś dążymy. Machiavelli sądzi, że sami kierujemy swoim życiem i o nim decydujemy, ponosimy za wszystko odpowiedzialność.
REALIZM MACHIAVELLEGO- NOWE SPOJRZENIE NA ŚWIAT: cyt: „...różnica pomiędzy tym co jest, a tym co powinno być jest tak wielka, że ci, którzy kierują się tym , co być powinno są skazani na zgubę...”
1.Występuje tutaj konflikt pomiędzy tym co jest, a tym ,co powinno być;
2Wiedza człowieka musi być o tym, co powinno być;
3.Machiavelli uważa, że zło daje lepsze plony, niż dobro. Człowiek jest zły, a tylko prawo
może spowodować, że stanie się dobrym;
4.Machiavelli nie był zwolennikiem monarchii;
5.Dokonuje się przemiana poglądów- „fortuna Vitru”- odrzucenie kanonu chrześcijańskiego.
Według Machiavellego, człowiek ma wroga- los. Gnębi ludzi, wzbiera jak rzeka, jest jak
żywioł. Machiavelli uważa, że ludzie słabi są skazani na klęskę, a z tym chrześcijaństwo (miłość, ustępliwość). Losowi można przeciwstawić odwagę, męstwo, nieustępliwość (namiętności, żądze). Stłumienie namiętności to wg. Machiavellego klęska. Jest zwolennikiem teorii pogańskiej.
PROBLEM PRAWNY W POLITYCE: wg. Machiavellego „Książę” nie może rządzić bez kłamstwa, udawania, ponieważ to ułatwia poczynania jego przeciwnikom. Nigdy nie powinien całkowicie się odsłaniać. Polityki nie można oprzeć na pozorach, ale pozory to część główna. Wg. Machiavellego, nie ma różnicy pomiędzy pozorem a prawdą, bo prawdą jest to, co wydaje się ludziom że jest prawdą. Pozory i kłamstwa są najważniejsze w polityce. „Książę” powinien w oczach ludzi uchodzić za cnotliwego, ale nie musi taki być. Nie musi dochowywać wiary, może być wiarołomny.
DOBRO W POLITYCE:- nie ma znaczenia, bo jest różnica pomiędzy tym, co jest, a tym, co powinno być. Wg. Machiavellego, nie ma różnicy pomiędzy dobrem a złem, ponieważ o tym, co jest dobre, a co nie decydują ludzie. Polityka nie jest moralnością. W polityce przemoc odgrywa ważną rolę.
28.10.2001
OŚWIECENIE
Symbolika iluminacji - symbolika światła.
Można pokonać ignorancję i niewiedzę i stworzyć porządek uzależniony od wiedzy. Działanie ludzkie będzie mieć źródło w wiedzy.
Czy można stworzyć społeczny cel, którym będzie można wykluczyć niewiedzę.
Celem głównym oświecenia miała być emancypacja rozumu.
Rozum ludzki jest samowystarczalny.
Racjonalne samookreślenie ma decydować o wszystkim co robimy.
Kant mówił, że oświecenie to wyjście z niepełnosprawności na którą popadł człowiek z własnej winy.
Emancypacja rozumu oznacza odseparowanie wiry i rozumu.
Oświecenie odrzuca wiarę. Przekonanie, że Bóg jest stwórcą racjonalnego porządku.
O wszystkim samodzielnie decyduje rozum. Odrzuca wiarę w potocznym znaczeniu.
Odrzucenie tradycji.
Racjonalna jest tylko to co może być poddane w wątpliwość i wytrzyma krytykę.
Krytyka i możność otwartego kwestionowania rzeczy budzących wątpliwości mogą zdobyć miano racjonalnych.
Oświecenie jest systemem samodzielnym. Możliwość krytykowania, że koncepcja prawdy traci znaczenie. Wątpliwości prowadzą do tego, że nie ma w ogóle pewności.
Radykalizm oświeceniowy - jeśli wyeliminujemy wiarę i tradycję to zostaniemy z pustymi rękami. Skąd możemy wiedzieć jakie zasady nie budzą wątpliwości?
Potencjał oświeceniowej krytyki ujawnia się u schyłku XX w. Ciągła krytyka, wątpliwości.
Co jest przesłanką prawomocności reguł naszego postępowania?
Brytyjskie oświecenie.
John Locke mówi, że ludzki rozum jest jak czysta tablica (tabula raza).
Wszystko zależy od sposobu w jaki ludzie będą edukowani.
Locke jest patronem liberalizmu. Tworzy fundamenty liberalnego systemu.
Mówiąc o oświeceniu mówimy również o liberalizmie.
Możemy decydować o wyborze zasady działania.
Pojawia się idea tolerancji w ślad za tym idzie koncepcja rządu umiarkowanego.
Pluralizm - zgoda na niejednolitość.
Robert Fielmer - o naturalnej władzy monarchów przeciw nienaturalnej wladzy ludu.
Liberalizm był wielką rewolucją w sposobie myślenia.
Według Locke'a wolność ma charakter maturalny, jest prawem natury.
Metafizyka - dążenie do ustalenia bytu jako całości.
Locke uważa, że istnieje Bóg, określił sposób istnienia niektórych rzeczy (porządek natury).
Pojęcie własności według Locke'a:
Ma swoje trzy aspekty:
Prawo do życia,
Wolność,
Prawo do niezależnego posiadania.
W tradycji liberalnej problem wolności jest bezpośrednio związany z problemem bezpieczeństwa.
Tworzenie gwarancji do prawa istnienia.
Wolność. Co to znaczy, ze wolność jest aspektem porządku naturalnego?
Locke twierdzi, że człowiek jest własnością Boga. Żaden inny człowiek nie może do niego występować z jakimiś roszczeniami. Nie może być niewolnikiem, poddanym bo naruszało by to prawa Boga, porządku naturalnego.
Liberalizm napotyka trudności gdy rozstaje się z metafizyką.
Skąd wiemy, że obowiązują zasady natury?
Locke mówi, że rozum jest prawem. Każda istota obdarzona rozumem.
Locke twierdzi, że dzięki pracy staniemy się właścicielami.
Władza polityczna ma władzę nie wielką.
Liberalizm, twierdzi, że to społeczeństwo tworzy władzę (np. Machiavelli - odwrotnie).
Locke twierdzi, że nikt nie powinien być sędzią we własnej sprawie. Ludzie naruszają pewne zasady.
Zawarcie umowy społecznej oznacza powołanie społecznego autorytetu i oznacza rezygnację z pewnych rzeczy np. rozstrzyganie sporu.
Władza jest czymś wtórnym w stosunku do społeczeństwa. Jest instytucją usługową. Liberalizm przekracza mistykę władzy. Działa zawsze w granicach naszego upoważnienia, które może ulec zmianie.
David Hume - jest przeciwnikiem metafizyki. Twierdzi, że byt jako całości jest niemożliwy.
Hume jest empirystą. Metafizyka według Hume'a to nieuzasadnione spekulacje.
Utylitaryzm - jako uzasadnienie liberalizmu.
Jeśli nie możemy odwołać się do autorytetu stwórcy nie ma porządku naturalnego.
Empiryzm - ból i przyjemność, to dwa bieguny ludzkiego życia. Człowiek jest istotą, która dąży do uniknięcia bólu i osiągnięcia przyjemności.
W utylitryzmie pojęciem fundamentalnym jest pojęcie użyteczności.
Hume mówi, że użyteczność jest czynnikiem o najwyższej sile oddziaływania.
Użyteczność to wszystko to co potęguje unikanie bólu i osiąganie przyjemności.
Kryteria użyteczności są zmienne.
Utylitaryzm nie rozstrzyga wszystkiego ostatecznie.
Hume twierdzi „rozum jest i powinien być wyłącznie wykładnikiem namiętności”.
Hume sprzeciwia się koncepcji zakładającej, że rozumowanie jest czynnikiem decydującym o ludzkim działaniu.
Hume twierdzi, że o ludzkim działaniu decyduje uczucie.
Twierdzi również, że życzliwość przesądza o tym jak siebie nawzajem traktujemy.
Odrzuca koncepcję stanu natury, umowy społecznej (fikcji złotego wieku).
Istnienie władzy, autorytetu jest czymś oczywistym.
Hume twierdzi, że dążymy do utrzymania więzi. Człowiek dąży do zaakceptowania autorytetów.
Z drugiej strony dążenie do wolności.
Jakiego rodzaju władza jest możliwa do zaakceptowania?
Swobodna ocena, wolność myśli, to rzecz absolutnie podstawowa. Wolność fundamentalna nie ma miejsca na dogmaty.
Nie ma mowy o narzuconym autorytecie.
Zasady samookreślenia.
Władza (choć potrzebna) jest czynnikiem, który powinien mieć ograniczony wpływ. Musi się pojawiać jakaś koncepcja sprawiedliwości.
Hume, mówi, że ludzie są istotami tworzącymi zasady prawa. Niezbędne jest do tego istnienie czynnika władzy, ale władzy umiarkowanej, użytecznej.
Konserwatywne ........................
Oparciem są doświadczenia, które mają ogólnie niewątpliwy charakter.
Roztropność jest przejawem racjonalności.
18.11.2001
Kont - najwybitniejszy omawia idee oświecenia - samowystarczalność rozumu.
Krytykuje koncepcje wcześniejsze uważa, że prawo musi być niezmienne.
Utylitaryzm u Kanta nie jest prawem moralnym.
Prawa moralne u Kanta.
Uzasadnienie metafizyki moralności.
Rozważania o normach decydujących o prawomocności norm moralnych. Co przesądza, że staje się prawem moralnym?
Kant nie definiuje co to jest cnota, dobro, zło. Kant uważa, że ważne są formy a nie treści nakazów postępowania.
Nie wnioskujemy jak być powinno na podstawie tego jak jest. Według Kanta podważa to system moralny. Człowiek powinien realizować zmysły kierując się dobrą wolą bo jest to ludzka powinność.
Zasady moralności są ugruntowane w ludzkim rozumie. Prawo moralne tworzymy bo jesteśmy rozumni i wolni.
Wolność człowieka to możliwość racjonalnego wyboru postępowania nie ulegając niczyim nakazom.
Prawo tworzy człowiek wolny.
Kant uważa, że człowiek jest powołany do tworzenia powszechnego prawodawstwa.
Imperatyw kategoryczny i hipotetyczny.
Prawa moralne muszą odznaczać się absolutną koniecznością.
Imperatyw hipotetyczny - pseudomoralność. Jeżeli przysporzy mi to popularności to będę pomagał biednym itd. To obłuda i fałsz według Kanta.
Imperatyw kategoryczny - kierujący się takimi zasadami w naszym postępowaniu, które chcielibyśmy aby stały się prawem obowiązującym np. nie kradnij, nie zabijaj bo nie chcesz by tobie coś skradziono lub zabito go.
Należy kierowac się takimi zasadami dzięki którym człowieczeństwo innego będzie celem a nie środkiem działania (należy oczekiwać od siebie w stosunku do innych tego czego sami oczekujemy)
Panstwo celów - to ludzie żyjący w zgodzie.
Koncepcja Kanta stanowi uzasadnienie liberalizmu.
Prawo równości
Rządy praw
Wykluczenie przemocy
Monteskiusz - podważa schematy wolności XVIII wiecznej.
Wolność to możność czynienia tego co powinniśmy czynić i nie przymusza nas do tego czego nie powinniśmy czynić.
Wolność u Monteskiusza to rządy prawa.
Prawa to konieczne stosunki wypływające z natury rzeczy. Takie prawa obowiązują w świecie przyrody, natomiast człowiek zmienia prawo i gwałci je.
Monteskiusz uważa że prawo zależy od ustroju, klimatu w jakim żyją ludzie którzy tworzą prawo.
Prawa wyrastają z podłoża kultury, historii.
Ustrój jest istotnym czynnikiem kształtującym prawo.
Ustrój despotyczny, republikański i monarchia.
Najbardziej sprzyja rządom prawa ustrój republikański a despotyzm jest jego zaprzeczeniem.
Natura - to daje fundamentalne warunki ustroju.
Despotyzm - to kierowanie się własną wolą i kaprysem, despota to ktoś powierzający władzę innym, którzy sprawują ją zgodnie z jego instrukcjami.
Strach w despotyzmie wprowadza wszystko w nim. Ludzie się boją a szczególnie ci którzy stoją najwyżej w hierarchii władzy. O sile prawa w despotyzmie decyduje strach.
Republika - pojawia się groźba despotyzmu, może zamaskowana. Każda władza trwa dotąd aż napotka zdecydowany opór. Prawo może być przejawem despotyzmu gdy jest arbitralne.
Cnota jest w republice sprężyną wprawiającą wszystko w ruch.
Republika powinna być kochana i ludzie powinni się podporządkować wspólnym celom.
Monarchia - według Monteskiusza jest najlepszym wyjściem. Można powiedzieć, że monarchia skupia rządy prawa z mocy prawa.
Zasadą rządów monarchistycznych jest honor, który domaga się zaszczytów i poklasku. Monarcha nie może nadużywać prawa bo jest widoczny i honor mu na to nie pozwala.
Szlachta jest najważniejszym pośrednikiem pomiędzy władzą a jednostką.
02.12.2001
Oświecenie
Jan Jakub Rousseau.
„Umowa społeczna” - problem wolności obywatelskiej
Rousseau nie jest przedstawicielem tradycji liberalnej.
„Rozprawa o podstawach i pochodzeniu nierówności ludzi”.
Rousseau nie zajmuje się problemem genezy państwa w ujęciu historycznym. Zajmuje się stanem natury, ale jest niekonsekwentny, nie tworzy ujęcia filozoficznego. Sam się ze sobą sprzecza, podważa swoje tezy.
Stan natury. Człowiek w stanie natury - Rousseau twierdzi, że niemożliwe jest określenie.
Niszczące wpływy doprowadziły do powstania deformacji w obliczu człowieka.
Stan natury jest przeciwieństwem sztuczności.
Rousseau jest entuzjastą natury, która jest przeciwieństwem sztuczności. Jest nonkonformistą.
Ceni szlachetną prostotę.
Nie możemy mieć pewności czy uda nam się wrócić do stanu natury i nie wiemy czy ten stan natury kiedyś naprawdę istniał.
Natura jest aprioryczną kategorią.
Ma legitymizować pewne sądy na temat ludzkiego życia.
Stan natury jest czymś godnym pożądania.
W umowie społecznej - zmiana wolności naturalnej na wolność obywatelską.
Problem wolności Rousseau łączy pojęcie wolności z pojęciem równości. Chodzi o równość rozumianą w sposób gruntowny. Kwestii związanej z posiadaniem dóbr.
Rousseau mówi o wolności obywatelskiej. Wszyscy mają stać się ludźmi wolnymi. Wolność ma oznaczać rządy prawa.
Problem wolności wiąże się z problemem sprawiedliwości.
W jaki sposób stajemy się równi?
Umawiamy się, że wszyscy rezygnujemy z wszelkich uprawnień naturalnych i przeniesiemy je na suwerena.
U V to my jesteśmy ludem suwerena.
Jeśli wszyscy wyrzekną się wszystkiego to nikt niczego nie traci.
O wszystkim decydują stosunki siły, stosunki prawa.
Rousseau mówi, że umowa społeczna daje związkowi polit. życie i ciało, a ustawy dają mu ruch i wolę. Czyli tworzenie prawa, tworzenie ustaw.
Rousseau mówi, że ślepa masa nie może tworzyć prawa.
Źródłem prawa wg. Rousseau nie są mniemania ludzi, jest natomiast wolą powszechną. Prawo ma być emanacją woli powszechnej.
R oddziela dwa pojęcia.
Wola wszystkich (większość)
Wola powszechna (ogólna)
Prawo nie rządzi się w skutek zaleceń większości.
Rousseau twierdzi, że obywatel nie może być głupcem. Głupcy nie mogą tworzyć prawa.
Wola powszechną jest zawsze nieomylna, ale kierujący nią rozsądek może błądzić.
Rousseau mówi o jedności woli i rozumu.
Jedność jest rezultatem politycznego oświecenia. Potrzebne jest kształtowanie pewnego typu mądrości. To ma być mądrość refleksyjna. Chodzi o myślenie, które pozwoli przemyśleć własne myśli. Myśl refleksyjna to myśl rozdwojona.
Tworzenie prawa nie może opierać się na woli partykularnej.
Wola powszechna - nie liczba głosów, ale to co je łączy nadaje woli powszechnej jej charakter.
Wspólny cel, wspólny interes.
Rousseau traktuje społeczeństwo jako całość. Jest przeciwnikiem indywidualizmu.
Państwo musi być wychowawcą, musi kształtować obywateli.
Rousseau uważa, że trzeba ukształtować w ludziach pewne zdolności intelektualne.
Rousseau jest przeciwnikiem podziału władzy. Mówi, że suwerenność jest niepodzielna.
Twierdzi nie należy się godzić z istnieniem stowarzyszeń.
To co przeszkadza należy wykluczyć.
Rousseau twierdzi, że republika to ustrój w którym decydują ustawy.
Rousseau odrzuca zasady reprezentacji. Wolę powszechną należy bezpośrednio okazywać.
Rousseau mówi, że wszyscy obywatele jako twórcy prawa, powinni być w trakcie tworzenia owych ustaw stać się takimi jakimi mają być już po uchwaleniu ustawy.
Republika obywatelska. Ludzie muszą w coś wierzyć. Musza wierzyć, że istnieje pewne nie zachwiane podstawy. Religia ma się opierać na prostych dogmatach.
Istnieje istota najwyższa i sprawuje pieczę nad ludźmi, wszystkie złe uczynki będą ukarane, a dobre nagrodzone.
James Madison - opozycja do Rousseau.
“The Federalist” - ukazały się po uchwaleniu Konstytucji USA.
„Commercial republic”
w republice, która ma oparcie w cnotach kupieckich jest pochwała wiernego interesu. Nikt nie domaga się ofiarności. Jest dbałość o własny interes.
Rodzi się nowa nauka o polityce
Amerykańska Konstytucja jest w dużej mierze koncepcja Newtonowską. Newton miał wpływ na ukształtowanie się pewnej wizji świata.
Działanie sił odśrodkowych. Zwolennicy Newtona dochodzą do wniosku, że dbałość o własny interes jest nieodzowna by trzymać cały świat w równowadze.
Madison. Rozważania o metodach politycznego działania. Pochwała pluralizmu.
Madison mówi o trzech motywach ludzkiego działania, o trzech dziedzinach pojawiania się różnic.
Różnice opinii
Różnice o sferze uczuć i namiętności.
Ludzie myślą to samo, ale nienawidzą się wzajemnie ale potrafią działać wspólnie, albo odwrotnie; tak rodzą się fakcje.
Fakcja to grupa obywateli, których łączy osiągnięcie wspólnego celu.
Tworzenie fakcji na siłę nie ma sensu.
Różnice majątkowe.
Spory dotyczące bogacenia się nie działają automatycznie. Świat politycznych motywów i działań jest powikłany
Zasada hamulców i równoważni.
Co zrobić by władza nie koncentrowała się zbytnio, by znajdowała się w rękach jednej osoby.
Nasze wady są naszymi sojusznikami, działają na naszą rzecz.
Popierając grę sił doprowadzimy do równowagi.
Pochwała spontaniczności. Zupełnie inny kierunek niż Rousseau.
Desakralizacja polityki, wyeliminowanie elementów religii, sakralności polityki.
Wszystko to co dotyczy wiary musi się znaleźć poza sferą polityki.
Rozum ma decydować o wszystkim.
Racjonalizm polityczny.
16.12.2001
Hegl uważa, że rzeczywistość jest procesem.
Wolność to nieświadoma konieczność.
Według Hegla to pokonywanie sprzeczności, proces historyczny trwający od początku świata.
Tożsamość człowieka to proces, człowiek jest istotą racjonalną. Człowiek staje się sobą, odkrywa, że jest człowiekiem, uczy się tego by być wolnym.
Racjonalność to proces.
Państwo Hegla to proces, tworzenie się instytucji, przemiany historyczne.
Hegl to idealista pozytywny uważa że osnową tego co istnieje jest idea, rozum, czyli wynik niematerialny.
Istotą myślenia jest dążenie do poznania.
Istotą ducha jest wolność to mówiąc o niej zaczyna od nieskończoności.
To co wyklucza wolność to ograniczenia. Wolność absolutna to nieskończoność, jest to u Hegla abstrakcyjne pojęcie wolności. Granice istnieją w przyrodzie.
Myśl zdobywa określoność - eksterioryzacja, alienacja, zniszczenie.
Eksterioryzacja wyjście poza siebie. Możemy myśleć o tym co myślimy. Myśl przygląda się sobie i staje się przedmiotem.
Alienacja - wyobrażenie, utożsamienie się ze swoim własnym przeciwieństwem.
Wszystko jest tym czym nie jest
Zniszczenie - to próba odzyskania jednolitości.
Przyroda (materia) - w przyrodzie nie ma wolności i świadomości oraz stan największej alienacji.
To co racjonalne decyduje o wszystkim ale dochodzi się do tego w procesie dziejów człowieka.
Człowiek to istota rozumna. W człowieku jest to co nieskończone czyli pragnienie wolności, ale i rzeczy skończone.
Człowiek jest podmiotem kiedy tworzy prawa znosi podmiotowość kiedy urzeczywistnia prawa.
Racjonalne u Hegla jest to co związane z myśleniem.
Nieracjonalność to ................................................
Racjonalność i nieracjonalność nieustannie się przenikają.
To co ogólne to co racjonalne.
Urzeczywistnieniem wolności jest państwo.
Wolność ma stać się rzeczą, nabrać kształtu, zamykać się w instytucjach.
Państwo idea boska w jej ziemskiej postaci to to co absolutnie racjonalne.
Istnienie państwa bierze się z:
Tam gdzie są ludzie tam powstaje państwo bo ludzie chcą się ująć w ten sposób by dać władzy rozum i prawom. Ludzi obowiązują zawsze pewne zasady nawet w najdzikszych plemionach. Państwo i prawo są nierozłączne.
Powstanie państwa.
Egipt to początek gdzie człowiek zaczyna się wyrywać ze świata przyrody.
Świadomość wolności pojawia się z pojmowaniem się władzy Faraona ale jego władza nie jest własna. Faraon tylko on jest świadomy wolności.
W Grecji człowiek ujmuje siebie jako istotę myślącą. Prawo oznacza bezwzględne podporządkowanie. Demokracja choć jest to tylko krotki błysk.
Rzym. Stoicyzm rozwija koncepcję wolności. (uwolnić się od namiętności). Człowiek rodzi się jako istota odrębna.
Chrześcijaństwo to nowy kształt .............................. Symbolika i sens odniesienia Bóg, który stał się człowiekiem umiera jak człowiek za ludzi.
Reformacja. Rodzi się koncepcja życia.
Oświecenie chce uczynić wolność zasadą politycznego porządku ale w sposób niedoskonały (abstrakcyjny).
Człowiek to istota obdarzona rozumem mogąca się realizować.
13.01.2002
Alexis de Tocqueville - „O demokracji w Ameryce”.
Relacja pomiędzy wolnością i demokracją.
Wolność jest sprzymierzeńcem demokracji.
O demokracji w Ameryce - dotyczy problemu wolności w nowoczesnym społeczeństwie.
Polemika z wiekiem XVIII. W wielu kwestiach mamy do czynienia ze złudzeniami.
Rozważania o wolności - to rozważania o roli rozumu w polityce, o pewnym modelu racjonalności politycznej.
Relacja pomiędzy wolnością i równością.
Konflikt wolność - równość.
Wg. Tocqueville - równość jest o wiele istotniejsza niż wolność. Równość jest namiętnością, do której wszyscy dążą. Pragnienie równości.
Dlaczego?
Łatwo zrozumieć pożytki z równości.
Wolność natomiast trudno jest określić, trudno zdefiniować.
Równość łatwo obronić.
Wolność jest niestała, chwiejna i kapryśna. Tracimy wolność nie zdając sobie z tego sprawy.
Nowy rodzaj despotyzmu politycznego.
Despotyzm ten jest łagodny, zakodowany.
Rośnie uzależnienie wobec władzy.
Ignorancja jest żywiołem, którego nie można pokonać.
Ignorancja wg. Oświecenia powinna być wykluczona.
Tocqueville twierdzi, że wiara w epokę Oświecenia jest zgubna.
Niewiedza jest przeciwnikiem, z którym się zmagamy.
Wolność myśli, swoboda przekonań, swoboda opinii.
Tocqueville, twierdzi, że tak nie jest.
Nie ma oryginalnych opinii, wszyscy mówią to samo, nie ma różnorodności.
Wykorzenienie wiary, emancypacja rozumu. Tocqueville twierdzi, że owa emancypacja pozbawia nas pewnych podstaw.
Według Tocqueville, umysł, który neguje wiarę staje się umysłem lękliwym, nie potrafi niezależnie myśleć.
Ludzie nie robią użytku z potencjału krytycznej myśli.
Człowiek nie jest w stanie dowieść racji wszystkich prawd, musi powoływać się na autorytety.
W społeczeństwie demokratycznym zasada autorytetu zostaje odrzucona. W społeczeństwie demokratycznym racje ma większość.
Demokracja sprzyja wytwarzaniu wspólnych opinii.
Demokracja odrzuca różnice w imię równości.
Opinia publiczna likwiduje słowo jednostki.
Władza powołuje się na opinię większości. Czynnik legimityzujący.
Przemiany w dziedzinie języka.
W demokracji język ulega ujednoliceniu, uniformizacji. Odrębności są negowane. Język pospolicieje, zostaje sprowadzony do przeciętności. Język większości, strasznie zubożały.
Język ułatwia manipulację poprzez zacieranie różnic. Nie jest precyzyjny.
Język demokracji jest pełen ogólników.
Terminy wieloznaczne, abstrakcyjne, ułatwiające uniknięcia odpowiedzialności.
Indywidualizm (związany z emancypacją) - w dawnym społeczeństwie, nie ma miejsca na indywidualizm, jest pewna obowiązująca hierarchia. Indywidualizm oznacza, że jesteśmy sami. Ludzie są słabi i osamotnieni. Szukają pomocy i wpadają w pułapkę władzy. Jednostki wolne - trafiają pod opiekę władzy gdzie przestają być wolni, to dyskretny despotyzm. Nie są do niczego zmuszani, ale i tak wszyscy robią to co chce władza. Wszystko jest rozstrzygnięte.
Ludzie nie interesują się sprawami społecznymi. Nasz udział we władzy jest bardzo problematyczny. W sumie zostaje wykluczony.
Nasza wolność ogranicza się do decydowania tylko o sobie a nie o sprawach najważniejszych np. o tworzeniu prawa.
Tworzenie prawa może być praktyką despotyczną. Prawo może być dostosowane do potrzeb władzy, działać na jej sprawę.
Według Tocqueville brakuje ludzi, których można i warto zapamiętać, są tylko ludzie zwyczajni.
Ludzie najczęściej głosują na ludzi gorszych od siebie, wybierają ludzi miernych.
Ci, którzy się wyróżniają są niechętnie widziani.
Zasada racjonalnego wyboru powinna pomagać w wyborze osób tych, które najlepiej się nadają do konkretnych roli.
Ludzie nie są w stanie zaakceptować tego co ich przewyższa. Mierność najbardziej im odpowiada.
Degradacja elit.
Jest swojego rodzaju demoralizacją społeczeństwa.
Z jednej strony się władzy podporządkowujemy z drugiej gardzimy nią.
W społeczeństwie demokratycznym potęgują się ułomności.
Skłonności do żerowania na namiętnościach władzy.
Wszystko opiera się na oszustwie.
W społeczeństwie demokratycznym ma to wszystko zasięg nieograniczony.
John Stuart Mill.
Tyrania większości.
Milla należy łączyć z nurtem utylitaryzmu. Antymetafizyczny styl myślenia.
Nowe ujęcie problematyki wolności.
Zniewolenie i despotyzm obyczajów.
W sferze obyczajów powinniśmy realizować swoją wolność.
Wolność pojawia się w rządach prawa.
Nie mam mowy o automatyzmie.
Z wolnością łączy ekscentryczność.
Wolność musimy się nauczyć.
Nie ma natury, gwarancji, wolności mamy tyle ile sobie stworzymy.
Wolność w dziedzinie uczuć.
Koncepcja cnoty, moralności.
Niegdyś opierała się na założeniu, że wymagają one wyrzeczenia się namiętności. Kontrola uczuć.
Według Milla nie ma związku pomiędzy wrażliwością sumienia a ograniczeniem wpływu uczuć. Wrażliwość ma być regulatorem pomiędzy ludźmi a nie prawo, które narzuca przymus.
MYŚL POLITYCZNA
Strona 13 z 13
13