SPIS TREŚCI
WSTĘP
Podstawowymi instrumentami finansowymi służącymi wdrażaniu polityki spójności są tzw. Fundusze Strukturalne i Fundusz Spójności. Dzięki nim różne regiony i kraje otrzymają znaczne środki, umożliwiające finansowanie własnych strategii rozwoju gospodarczego i procesów dostosowawczych.
Unia Europejska rozpoczęła przekazywanie pomocy dla Polski już w roku 1990. Do 1999 r. jedynym źródłem finansowania polskich projektów był program Phare. W latach 2000-2003 oprócz programu Phare, funkcjonowały również programy SAPARD oraz ISPA.
Wejście Polski do Unii Europejskiej skutkowało znaczącym rozszerzeniem możliwości realizacji projektów ze wsparciem ze strony UE. Na lata 2004-2006 w budżecie wspólnotowym zapisano dla Polski kwotę prawie 13 miliardów euro z funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójności.
Z początkiem 2007 r. rozpoczął się kolejny wieloletni okres realizacji polityki spójności z wykorzystaniem funduszy Unii Europejskiej. W latach 2007-2013 Polska będzie największym beneficjentem pomocy unijnej przekazywanej w ramach wspólnotowej polityki spójności. Z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności do naszego kraju może trafić nawet 67,3 miliarda euro.
Aby te środki mogły być wykorzystane przez polskich beneficjentów, rząd przygotował Narodową Strategię Spójności (NSS), która określa priorytety i zakres wykorzystania funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójności w ramach budżetu Wspólnoty na lata 2007-2013.
Łączny budżet NSS 2007-2013 to około 85,56 mld EUR, z czego:
67,3 mld euro to środki UE
11,86 mld euro to krajowe środki publiczne,
6,4 mld euro to finansowe zaangażowanie ze strony podmiotów prywatnych - beneficjentów pomocy.
Założenia NSS będą realizowane za pomocą Programów Operacyjnych (PO), zarządzanych przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego oraz za pomocą Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO), zarządzanych przez Urzędy Marszałkowskie poszczególnych województw:
PO Innowacyjna Gospodarka - 12,3% całości środków (8,3 mld EUR),
PO Kapitał Ludzki - 14,4% całości środków (9,7 mld EUR),
16 Regionalnych PO - 23,8% całości środków (15,9 mld EUR),
PO Rozwój Polski Wschodniej - 3,4% całości środków (2,3 mld EUR),
PO Europejskiej Współpracy Terytorialnej - (0,7 mld euro),
PO Pomoc Infrastruktura i Środowisko - 41,3% całości środków (27,8 mld EUR),
PO Techniczna - 0,8% całości środków (0,5 mld EUR).
Niniejsza praca składa się z trzech rozdziałów.
W pierwszym został scharakteryzowany powiat parczewski.
Drugi rozdział zawiera charakterystykę funduszy pochodzących z Unii Europejskiej.
W trzecim starałam się przeanalizować kilka gmin powiatu parczewskiego.
ROZDZIAŁ I. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA REGIONU
Według nowego podziału administracyjnego kraju ustanowionego decyzją Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 roku, powstał Powiat Parczewski jako jeden z 24 powiatów Województwa Lubelskiego. Powiat skupia gminę miejsko-wiejską Parczew oraz gminy Dębowa Kłoda, Jabłoń, Milanów, Podedwórze, Siemień, Sosnowica. W dawnym podziale administracyjnym gminy: Dębowa Kłoda, Jabłoń, Milanów, Parczew i Siemień należały administracyjnie do województwa bialskopodlaskiego, zaś gmina Sosnowica do woj. chełmskiego.
Tab.1. Dane o Powiecie parczewskim.
Powiat Parczewski położony jest w centralnej części województwa lubelskiego. Graniczy z następującymi powiatami: bialskim, włodawskim, łęczyńskim, lubartowskim, radzyńskim.
Stolica powiatu - Parczew, położona jest:
63 km od Lublina,
35 km od Lubartowa,
30 km od Radzynia Podlaskiego,
50 km od Włodawy;
58 km od przejścia granicznego w Sławatyczach.
Biorąc pod uwagę podział Polski na jednostki fizyczno-geograficzne, obszar powiatu jest położony w środkowej części Polesia Lubelskiego obejmującego następujące krainy:
Równina Parczewska obejmująca północno-wschodnią część powiatu;
Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie obejmujące południową część powiatu;
Garb Włodawski wsuwający się klinem od wschodu pomiędzy Równinę Parczewską i Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie.
Równina Parczewska ma charakter płaskich równin denudacyjnych, na jej obrzeżach występują zabagnione równiny akumulacji holoceńskiej (doliny: Zielawy, górnej Piwonii, Białki i Tyśmienicy). Teren urozmaicają nieduże zagłębienia krasowe oraz torfowiska. Północno-wschodnie obszary Równiny Parczewskiej wyniesione na wysokości 150-155 m n.p.m. obniżają się łagodnie ku rzece Zielawie. Tereny wchodzące w skład Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego charakteryzują się występowaniem skupisk jezior o zróżnicowanej powierzchni. Fragment Garbu Włodawskiego zbudowany ze zdenudowanej gliny zwałowej obejmuje liczne torfowiska i pagórki pokryte piaskami i żwirami. Podłoże geologiczne omawianego obszaru stanowi zrębowa strefa platformy wschodnioeuropejskiej, którą pokrywają osady paleozoiczne. Wśród nich największe znaczenie mają węglonośne osady górnego karbonu. Wyżej zalegają mezozoiczne skały jurajskie i kredowe, zaścielone morskimi osadami trzeciorzędowymi. Do występujących utworów czwartorzędowych należą: piaski, żwiry i gliny morenowe pochodzenia lodowcowego. W obniżeniach terenu znajdują się torfy, iły i mułki. Na urozmaicenie rzeźby terenu miały wpływ procesy krasowe, w wyniku których powstało wiele zagłębień bezdopływowych oraz jeziora.
Pokrywa gleb wytworzonych w powiecie jest zróżnicowana pod względem typów i klas bonitacyjnych. Przeważają gleby bielicowe powstałe na glinach morenowych (III i IV klasa bonitacyjna). Na terenach podmokłych występują gleby mułowo-bagienne i torfowe. W wyżej położonych partiach terenu występują gleby bielicowe pochodzenia piaszczysto-pyłowego, wyjątkowo ubogie w składniki pokarmowe (IV i V klasa bonitacyjna).
Na terenie Powiatu Parczewskiego znajdują się udokumentowane duże złoża węgla kamiennego i lokalne złoża torfu, jak również złoża kruszyw naturalnych (żwir, pospółka, piasek), które wykorzystywane są dla potrzeb budownictwa i drogownictwa.
Sieć hydrologiczna na terenie Powiatu Parczewskiego jest urozmaicona. System rzeczny tworzony jest przez:
rzekę Tyśmienicę przepływającą przez gminy: Parczew i Siemień;
rzekę Piwonię przepływającą przez gminy: Sosnowicę, Dębową Kłodę, Parczew i Siemień;
rzekę Zielawę przepływającą przez gminę Podedwórze;
rzekę Konotopę przepływającą przez gminy: Dębowa Kłoda i Parczew.
Na obszarze Powiatu Parczewskiego występuje kilkanaście zbiorników wodnych należących do Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego.
Na terenie Powiatu Parczewskiego znajduje się również wiele stawów. Są to: Staw Siemień (pow. 324 ha) należący do największych na terenie obszaru powiatu (gmina Siemień); Staw Hetman, Staw Jedlina, Staw Anielski, Staw Kłoda i Renata (gmina Sosnowica); Staw Wiklik, Staw Płonne Bagno, Staw Rumieniec Duży i Mały (na północ od wsi Białka).
Przez wschodnią część Powiatu Parczewskiego przebiega na długości 49, 25 km kanał Wieprz-Krzna, który pełni funkcję odwadniająco-nawadniającą. Związane są z nim zbiorniki retencyjne w Mostach (pow. 391 ha) i Opolu (pow. 282 ha) zlokalizowane w gminie Podedwórze.
Obszar Powiatu Parczewskiego wyróżnia się wysokimi walorami krajobrazowymi i środowiska przyrodniczego. 16,4 % powierzchni powiatu stanowią obszary prawnie chronione: parki krajobrazowe, rezerwaty przyrody, obszary chronionego krajobrazu i pomniki przyrody.
Na terenie Powiatu Parczewskiego Ekologiczny System Obszaru Chronionego krajobrazu tworzą: Poleski Park Narodowy, Poleski Park Krajobrazowy, Poleski Obszar Chronionego Krajobrazu. Uzupełniają go rezerwaty przyrody i pomniki przyrody.
Tab.2. Obszary chronione na terenie powiatu parczewskiego.
Południową część Powiatu Parczewskiego (teren gminy Sosnowica) obejmuje Poleski Park Narodowy będący jednocześnie otuliną Poleskiego Parku Krajobrazowego. Obejmuje on obszary rozległych łąk i torfowisk w okolicach Zbójna i Lejna z ciekami Bobryk, Piwonia i Górna oraz jezioro Gumienko. Funkcję otuliny Poleskiego Parku Krajobrazowego pełni Poleski Obszar Chronionego Krajobrazu obejmujący na terenie powiatu cenne tereny przyrodniczo-krajobraze (okolice Jeziora Czarnego z rezerwatem przyrody, Jeziora Skomielno, kompleks stawów sosnowickich oraz okolice Jeziora Zagłębocze).
Tereny leśne w Powiecie Parczewskim zajmują około 24 % ogółu powierzchni. Największy kompleks leśny na terenie Powiatu stanowią Lasy Parczewskie, które rozciągają się na południe od Parczewa, w widłach Tyśmienicy i Piwonii. Są one częściowo pokryte bagnami i torfowiskami (Rude Bagno, Uroczyska Hryc, Cyga Kąt, Ochoża, okolice jezior: Gościenickiego, Obradowskiego, Czarnego i Stawu Prokop).
Tab.3. Wykaz większych kompleksów leśnych na terenie powiatu parczewskiego.
Zarząd nad terenami leśnymi powiatu sprawują:
Nadleśnictwo Włodawa - 425 ha;
Nadleśnictwo Radzyń Podlaski - 2648 ha;
Nadleśnictwo Parczew - 12760 ha;
Poleski Park Narodowy - 1005 ha.
Pozostałą część około 5621 ha stanowią lasy prywatne. Najwyższy wskaźnik zalesienia jest w gminie Sosonowica (44), najniższy w gminie Siemień (12). Na terenie powiatu znajdują się następujące rezerwaty przyrody:
„Czarny Las” - rezerwat leśny o powierzchni 16 ha, utworzony na terenie gminy Milanów;
Jezioro Białe Sosnowickie - rezerwat wodnotorfowiskowy obejmujący południowe brzegi jeziora położonego na zachód od Sosnowicy;
„Królowa Droga” - rezerwat leśny o powierzchni 35 ha znajdujący się na obszarze Lasów Parczewskich;
Jezioro Obradowskie - rezerwat wodny, położony w północnej części Lasów Parczewskich;
Torfowisko nad Jeziorem Czarnym - ścisły rezerwat florystyczny o powierzchni 46 ha, znajdujące się na południowym brzegu Jeziora Czarnego Sosnowickiego.
Południowa część Powiatu Parczewskiego położona jest w obrębie projektowanego Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery „Polesie”, obejmującego tereny o dużych walorach przyrodniczych. W zasięgu projektowanego rezerwatu znajdują się Lasy Parczewskie, Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie z Poleskim Parkiem Narodowym oraz Parki Krajobrazowe: Poleski, Pojezierze Łęczyńskie i Sobiborski.
Powiat Parczewski odznacza się czystym środowiskiem i w niewielkim stopniu przekształconym krajobrazem. Znaczny obszar powiatu 16, 4 % objęty jest ochroną w formie rezerwatów, parków krajobrazowych, obszarów chronionego krajobrazu, otulin. W Powiecie Parczewskim dobre warunki do rozwoju turystyki i rekreacji oraz produkcji zdrowej żywności. Na terenie powiatu nie ma zakładów produkcyjnych uciążliwych dla środowiska. Obecnie zagrożenie dla środowiska stanowi niewystarczająca sieć kanalizacyjna, mała ilość oczyszczalni ścieków, brak zorganizowanego systemu zbiórki i składowania odpadów komunalnych na terenach wiejskich oraz zanieczyszczenia środowiska związane z nasilającym się ruchem turystycznym w sezonie letnim.
Potencjalne zagrożenie dla środowiska przyrodniczego Powiatu Parczewskiego wiąże się z rozwojem cywilizacji i działalnością człowieka, do których należy zaliczyć:
nielegalne wysypiska śmieci na terenie lasów;
intensywna gospodarka rolna (nawożenia pól, stosowanie chemicznych środków ochrony roślin);
niewłaściwa gospodarka leśna (proces odlesiania) i nielegalna penetracja terenów leśnych;
zanieczyszczenia powietrza spowodowane komunikacją samochodową.
Powiatu Parczewski zamieszkuje niemal 40136 mieszkańców. Powiat charakteryzuje się gęstością zaludnienia na poziomie 41 osób na km², co jest poniżej średniej krajowej. Największą miejscowością jest miasto powiatowe Parczew, w którym zamieszkuje 12000 mieszkańców, co stanowi 28,5 % ogółu mieszkańców powiatu.
Tab.4. Demograficzna charakterystyka gmin
Struktura wiekowa ludności w Powiecie Parczewskim jest korzystna. Notuje się wysoki odsetek ludności w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym, szczególnie w mieście Parczew. Istnieją jednak na terenie powiatu miejscowości gdzie występuje proces „starzenia się wsi”.
Dla większości społeczności powiatu głównym źródłem utrzymania jest praca w indywidualnych gospodarstwach rolnych. Na terenie powiatu jest kilka znaczących zakładów zapewniających miejsca pracy, np. Huta Szkła w Parczewie. Część ludności znajduje pracę poza terenem powiatu.
Tab.5. Struktura zatrudnienia na terenie powiatu parczewskiego
Warunki mieszkaniowe ludności są zróżnicowane. Zabudowa wielorodzinna i jednorodzinna występuje głównie w Parczewie. W pozostałych miejscowościach dominuje zabudowa zagrodowa i jednorodzinna. W miejscowościach, w których funkcjonowały PGR znajdują się również osiedla mieszkaniowe (Mosty, Kalinka, Zienki, Wyhalew, Uhnin, Turno, Pasieka).
Tab.6. Zasoby mieszkaniowe.
Funkcje administracyjne na tym terenie Powiatu Parczewskiego sprawowane są przez Starostwo Powiatowe w Parczewie i Urzędy Gmin.
Na terenie Powiatu Parczewskiego funkcjonują się 24 szkoły podstawowe, 8 gimnazjów oraz 4 szkoły ponadpodstawowe i studium pomaturalne. W samym mieście Parczewie zlokalizowane są 2 szkoły podstawowe, 2 gimnazja oraz Zespół Szkół Zawodowych, Liceum Ogólnokształcące i Medyczne Studium Zawodowe.
Dzieje Ziemi Parczewskiej związane są z historią miasta Parczewa, które w 1401 roku otrzymało prawa miejskie. Dynamiczny rozwój miasta i całego regionu przypadł na okres panowania Jagiellonów. Położenie geograficzne Parczewa na szlaku handlowym i drogowym pomiędzy Krakowem a Wilnem przyczyniło się do rozkwitu miasta, które było miejscem zjazdów polsko-litewskich. W 1415 roku miasto było stolicą powiatu ówczesnego województwa sandomierskiego. Do ważniejszych wydarzeń historycznych, które związane są z Parczewem należą:
Zjazd polsko-litewski (1441 r.)
Obrady sejmu elekcyjnego (1446 r.)
Ponadto miasto często gościło królów polskich - Jana Olbrachta, Zygmunta Starego, Zygmunta Augusta. Wraz z wygaśnięciem rodu Jagiellonów i przeniesieniem stolicy z Krakowa do Warszawy miasto stopniowo traciło swoje znaczenie. Od czasów rozbiorów do 1955 r. Parczew stał się jednym z wielu prowincjonalnych miasteczek. Kilkakrotnie miasto było siedzibą powiatu (1415 r., 1793 r., 1955-1975, od 1999 r.).
Na terenie Ziemi Parczewskiej toczyły się w wieku XIX i XX walki narodowowyzwoleńcze związane szczególnie z okresem Powstania Styczniowego i II Wojny Światowej.
Na terenie Powiatu Parczewskiego znajduje się wiele zabytków architektury, miejsc pamięci narodowej stanowisk archeologicznych. Stanowi to oprócz walorów środowiska dodatkową atrakcję turystyczną.
Najcenniejsze zabytki powiatu to:
drewniana dzwonnica z 1675 r. w Parczewie;
kościół parafialny pw. Św. Jana Chrzciciela (1905-1913);
zespół dworski w Parczewie (koniec XIX w.);
dwie bożnice (poł. XIX w. i koniec XIX w.)
zespół pałacowo-parkowy w Jabłoniu;
zespół pałacowo-parkowy w Milanowie;
oficyna i zespół parkowy w Sosnowicy;
dawne cerkwie unickie w Rudnie, Radczu i Kodeńcu;
kościół i cerkiew w Sosonowicy.
Na terenie Ziemi Parczewskiej zlokalizowano również zabytki archeologiczne pochodzące z ok. 1700 r. p.n. e. (sierpy krzemienne). Ponadto do cennych obiektów zabytkowych należą miejsca pamięci narodowej (pomniki), cmentarze, kapliczki i krzyże przydrożne i obiekty mieszkalne.
Powiat Parczewski posiada bardzo dobre naturalne warunki dla rozwoju turystyki i rekreacji uwarunkowane położeniem geograficznym obejmującym Równinę Parczewską z Lasami Parczewskimi i część północno-zachodnią Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego. Przez teren Powiatu Parczewskiego przebiegają następujące szlaki turystyczne:
„Zielony” rozciągający się od Białki do Parczewa;
„Niebieski” biegnący od Sosnowicy przez Białkę do Orzechowa;
„Czerwony” rozciągający się od Ostrowa Lubelskiego do Parczewa.
Na terenie powiatu działają trzy schroniska PTSM zlokalizowane w Parczewie, Sosnowicy i Białce. Działają one w sezonie letnim. Obecnie planowane jest utworzenie schroniska w Plebaniej Woli.
Ponadto nad jeziorami znajdują się ośrodki wypoczynkowe i sezonowe pola namiotowe z których w okresie letnim korzystają mieszkańcy przyjeżdżający z terenu całego województwa lubelskiego. Dodatkowo istnieje możliwość skorzystania z kwater prywatnych i pokojów trzech gospodarstw agroturystycznych działających na terenie powiatu. Do atrakcji regionu należy ośrodek hipiczny w Makoszce oraz miejsca wędkarskie nad Kanałem Wieprz-Krzna. Na terenie samego Parczewa funkcjonuje hotel i Dom Wycieczkowy, które są czynne przez cały rok. W Parczewie znajduje się również Miejsko-Gminny Ośrodek Sportu i Rekreacji, który dysponuje wypożyczalnią sprzętu turystycznego i sportowo-rekreacyjnego, prowadzi zajęcia z różnych dyscyplin sportowych oraz prowadzi działalność turystyczną w dzierżawionym Ośrodku Wypoczynkowym w Białce k. Parczewa.
Wykaz ośrodków wczasowych i pól namiotowych znajdujących się na terenie Powiatu Parczewskiego:
Ośrodek Wczasowy MPWiK w Białce;
Ośrodek Wypoczynkowy ZHP w Białce;
Ośrodek Wczasowo-Kolonijny Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego w Białce;
Młodzieżowy Ośrodek Wypoczynkowy w Białce;
Schronisko Młodzieżowe w Białce;
Ośrodek Wypoczynkowy Spółdzielni Gminnych Spółdzielni „SCh” w Zagłęboczu;
Pola namiotowe w Zagłęboczu, Białce, nad Jeziorem Czarnym, nad Jeziorem Tomaszne.
W sezonie letnim od maja do września na terenach rekreacyjno-wypoczynkowych odpoczywa około 8 tys. osób, w tym:
nad Jeziorem Zagłębocze i Jeziorem Czarnym ok. 3-4 tys. osób;
nad Jeziorem Białkowskim około 3-4 tys. osób;
nad rozlewiskiem rzeki Tyśmienicy i Stawu Siemieńskiego w okolicy Miłkowa ok. 1 tys. osób.
W Powiecie Parczewskim podejmowane są działania zmierzające do rozbudowy infrastruktury, w celu zapewnienia ludności lepszych warunków życia i w celu podnoszenia możliwości rozwoju gospodarczego tego regionu.
Podstawową sieć komunikacyjną w Powiecie Parczewskim tworzą drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe oraz linia kolejowa Lublin -Parczew - Łuków, ze stacją na terenie powiatu w miejscowościach: Gródek, Parczew i Milanów (linia nie przystosowana do przewozów pasażerskich). Przez Powiat Parczewski przebiega droga krajowa nr 817 z Radzynia Podlaskiego-przez Rudno-Wisznice w kierunku przejścia granicznego w Sławatyczach oraz drogi wojewódzkie będące drogami tranzytowymi w kierunku przejść granicznych w Sławatyczach i Dorohusku.
Do najważniejszych połączeń komunikacyjnych należą:
droga nr 813 Międzyrzec Podlaski - Parczew - Łęczna;
droga 814 Radzyń Podlaski-Suchowola-Żminne;
droga 815 Lubartów-Parczew- Wisznice;
droga nr 818 Parczew - Włodawa;
droga nr 819 Parczew-Kołacze-Łowcza-Wola Uhruska.
Największe natężenie ruchu drogowego jest w kierunku wschodnim do przejść granicznych oraz do Lublina (droga Wisznice-Lubartów-Lublin).
Połączenia miedzy sąsiednimi powiatami i wewnątrz powiatu realizowanie są głównie przez drogi powiatowe i gminne.
Tab.7. Sieć dróg powiatowych.
Sieć wodociągowa i kanalizacyjna jest stale rozbudowywana przez poszczególne gminy. W niektórych gminach potrzeby w zakresie zwodociągowania pokryte są w 100%.
Tab.8. Sieć wodociągowa i kanalizacyjna.
Gospodarka odpadami realizowana była do tej pory indywidualnie przez poszczególne gminy. W celu racjonalizacji tej gospodarki gminy Powiatu Parczewskiego podejmą wspólną inwestycję - budowa międzygminnego składowiska odpadów komunalnych na terenie gminy Dębowa Kłoda. Gminy zamierzają zawiązać Związek Międzygminny do wspólnej realizacji przedsięwzięcia. Starostwo Powiatowe zamierza również w przyszłości zainicjować działania związane z uruchomieniem zakładu utylizacji odpadów komunalnych z terenu całego powiatu.
Na terenie Powiatu Parczewskiego sieć telefoniczna jest obsługiwana przez Telekomunikacji Polskiej S.A. Istnieje również sieć telefonii komórkowej Centertel (jedna stacja przekaźnikowa), Era GSM (trzy stacje przekaźnikowe) i Plus GSM (dwie stacje przekaźnikowe).
Na terenie Powiatu Parczewskiego nie ma sieci gazowej. Gminy powiatu posiadają opracowaną koncepcję gazyfikacji, która zakłada budowę gazociągu wysokoprężnego. Linia przesyłowa gazu może być poprowadzona zarówno z terenu powiatu radzyńskiego, jak i lubartowskiego. Zakłada się również budowę elektrociepłowni na bazie węgla z Lubelskiego Zagłębia Węglowego.
Powiat Parczewski ma charakter typowo rolniczy. Struktura użytkowania gruntów przedstawia się w sposób następujący:
Tab.9. Struktura gruntów.
W produkcji roślinnej dominują uprawy zbożowe, z dominującym udziałem żyta i pszenicy, owsa oraz uprawa ziemniaków. W produkcji zwierzęcej istnieją dogodne warunki do hodowli bydła i owiec.
Tab.10. Struktura zasiewów.
Praca w indywidualnych gospodarstwach rolnych jest źródłem utrzymania znacznej liczby ludności Powiatu Parczewskiego.
Tab.11. Ludność w gospodarstwach domowych z użytkowaniem indywidualnego gospodarstwa rolnego.
Na terenie Powiatu Parczewskiego jest 5260 gospodarstw rolnych. Średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego wynosi 9,0 ha.
Tab.12. Powierzchnia użytków rolnych w ha.
Na terenie Powiatu Parczewskiego istnieje 6 Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych, 4 Państwowe Gospodarstwa Rolne i 2 Państwowe Gospodarstwa Rybackie. Oprócz tego działają 4 grupy producenckie: 3 trzody chlewnej i 1 owoców i warzyw.
Wśród podmiotów gospodarki narodowej w Powiecie Parczewskim zarejestrowano 1714 jednostek (rok 1998), z tego według Europejskiej Klasyfikacji Działalności wyodrębniono:
Przemysł i budownictwo - 360,
Handel i naprawy - 648,
Edukacja - 56;
Ochrona zdrowia - 91.
Na terenie powiatu zarejestrowanych jest 360 zakładów produkcyjnych budowlanych. Do najważniejszych należy zaliczyć między innymi:
SPOMLEK w Radzyniu Podlaskim, Zakład Produkcyjny w Parczewie;
Huta Szkła Gospodarczego„Odrodzenie” - Parczew;
Spółdzielnia Pracy „Nowość” w Parczewie;
Wytwórnia Octu i Musztardy w Parczewie;
DONG SEO DNP Spółka z o.o. w Parczewie;
Meblarska Spółdzielnia Pracy w Parczewie;
Spółka z o.o. PARSTER w Parczewie;
Sieć sklepów BUGOPOL w Parczewie;
Zakład Przetwórstwa Ziemniaczanego „BEST” w Przewłoce;
Gospodarstwo Rybackie w Siemieniu;
Zakład Produkcji Tkanin Obiciowych w Siemieniu;
Rozlewnia Wód Mineralnych „INEX” w Grudku.
Potrzeby mieszkańców powiatu w zakresie usług i zaopatrzenia są zaspokajane przez jednostki działające na terenie powiatu, głównie zlokalizowane w Parczewie. Handel i usługi skoncentrowane są przede wszystkim w sektorze prywatnym - osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą oraz spółek cywilnych. W roku 1998 zarejestrowanych było na terenie dzisiejszego Powiatu Parczewskiego 1429 jednostek zajmujących się handlem i usługami, w tym:
Sklepy, księgarnie, domy handlowe, stacje benzynowe - 287,
Hurtownie - 28,
Ruchome punkty sprzedaży - 117,
Przedsiębiorstwa wytwarzania i przetwarzania - 76,
Zakłady usług remontowo - budowlanych - 76,
Zakłady usług produkcyjno - naprawczych - 37,
Zakłady usług transportowych - 74,
Inne jednostki usługowe - 273.
Powiat Parczewski dysponuje stosunkowo dobrze zachowanym i nie zdegradowanym środowiskiem przyrodniczym umożliwiającym harmonijny zrównoważony rozwój gospodarczy. Na omawianym obszarze występuje niewielka ilość surowców mineralnych. Należą do nich pokłady kruszywa (żwir, piasek), które są eksploatowane dla potrzeb budownictwa ogólnego i drogowego. W dorzeczu rzeki Tyśmienicy i Piwonii znajdują się pokłady torfu, które nie są eksploatowane na skalę przemysłową.
Brak zakładów przetwórstwa rolniczego nie sprzyja rozwojowi rolnictwa na terenie Powiatu Parczewskiego. Istniejące zakłady produkcyjne w niewielkim stopniu wykorzystują zasoby ludzkie, co ma decydujący wpływ na strukturę bezrobocia i migrację młodzieży, zwłaszcza wykształconej.
Na terenie Powiatu Parczewskiego znajduje się wiele działek wyposażonych w niezbędną infrastrukturę, które można zagospodarować pod działalność przemysłową, usługową i turystyczną. Istnieje dobrze rozwinięta sieć placówek infrastruktury ekonomicznej (3 banki w Parczewie: BUG, BGŻ, PKO oraz przynajmniej po jednym banku w każdej gminie). Powiat dysponuje wystarczającą siecią dróg, przy czym brak szlaków o randze międzynarodowej ogranicza możliwości w zakresie rozwoju gospodarczego. Dobrze rozwinięta infrastruktura techniczna jest czynnikiem ułatwiającym prowadzenie działalności przez firmy istniejące i powstające na terenie Powiatu Parczewskiego.
W celu ożywienia rozwoju gospodarczego Powiatu należy:
domagać się od władz ustawodawczych jasnych i stabilnych przepisów prawnych dotyczących wsi i rolnictwa;
podejmować dalsze działania w kierunku szerszej dostępności społeczeństwa do informacji gospodarczych (utworzenie banku informacji);
tworzyć warunki do rozwoju gospodarczego na poziomie gmin (wyznaczenie działek pod działalność gospodarczą, stosowanie ulg w podatkach itp.).
Rozwój Powiatu Parczewskiego należy wiązać z budową międzynarodowego lotniska w gminie Niedźwiada oraz utworzeniem drogi krajowej szybkiego ruchu Lublin-Lubartów- Parczew. Ponadto uruchomienie towarowego przejścia granicznego w Sławatyczach oraz ożywienie wymiany handlowej ze Wschodem wpłynie korzystnie na rozwój gospodarczy Powiatu.
Do zadań Starostwa Powiatowego należy działalność promocyjna, której celem zasadniczym jest pozyskanie inwestorów krajowych i zagranicznych oraz zwiększenie potencjału gospodarczego Powiatu.
Obecnie promocja Powiatu Parczewskiego realizowana jest poprzez:
materiały informacyjne o powiecie (folder);
imprezy kulturalne i sportowe;
organizowanie konferencji i seminariów;
współpracę z organizacjami pozarządowymi i instytucjami publicznymi.
Starostwo Powiatowe w Parczewie zamierza opracować własną stronę WWW promującą walory regionu i wydać gazetę lokalną.
Współpraca Starostwa Powiatowego w Parczewie z organizacjami pozarządowymi obejmuje działania wspierające rozwój powiatu oraz wspólne propagowanie przedsięwzięć przyczyniających się do rozwoju lokalnego. Obecnie zadaniem priorytetowym dla Starostwa Powiatowego w Parczewie jest pozyskiwanie funduszy zewnętrznych na rozwój działań samorządowych oraz wzrost zaangażowania mieszkańców w rozwój lokalny.
Ośrodkiem administracyjnym skupiającym większość organizacji pozarządowych jest Parczew, a terenie którego działają m.in.:
Stowarzyszenie na rzecz rozwoju Parczewa;
Parczew 20001;
Stowarzyszenie Kościuszkowskie.
Obecnie władze Starostwa Powiatowego podejmują działania w kierunku powołania Fundacji Promocji i Rozwoju Powiatu Parczewskiego, która przyczyniłaby się do ożywienia gospodarczego regionu. W ramach struktur Starostwa Powiatowego w Parczewie działa komórka informacji i pomocy doradczej dla małych i średnich przedsiębiorstw. Intencją władz powiatowych jest utworzenie na jej bazie Centrum Informacyjno-Gospodarczego, które zajmowałoby się transferem informacji, tworzeniem bazy danych i udostępnianie jej indywidualnym podmiotom gospodarczym.
Powiat Parczewski posiada dobre warunki do rozwoju rolnictwa. W strukturze użytkowania ziemi przeważają grunty rolne, na których głównie uprawia się: żyto, pszenicę, owies i ziemniaki. Dużą część gruntów stanowią łąki, coraz mniej wydajne i słabo nawożone. W ostatnich latach opłacalność produkcji zwierzęcej i roślinnej zmniejszyła się o 1/3. W strukturze zatrudnienia Powiatu Parczewskiego ponad połowa ludności utrzymuje się z pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych. Nieopłacalność produkcji rolnej ma wpływ na ubożenie i wyludnianie się wsi oraz pociąga za sobą negatywne zjawiska społeczne (wzrost bezrobocia).
Do priorytetowych zadań, które przyczynią się do poprawy rozwoju wsi i rolnictwa na terenie Powiatu Parczewskiego należy zaliczyć:
modernizację i restrukturyzację rolnictwa;
rozwój nowoczesnej technologii produkcji rolnej i przetwórstwa;
tworzenie rynków zbytu;
rozwój systemu edukacji poprzez usługi doradcze, zwiększanie dostępności do najnowszych badań, terenów rozwojowych, informacji rynkowych oraz wspieranie marketingu proeksportowego produktów rolnych;
utworzenie gospodarstw wysoko towarowych na ziemiach o dobrych klasach bonitacyjnych;
zachęcanie do tworzenia produkcji ekologicznej, ogrodnictwa oraz rozwoju agroturystyki, po uprzednim dokonaniu komasacji gruntów;
zalesianie gruntów śródleśnych, nieużytków i gruntów słabych klas;
poprawę systemów melioracyjnych;
organizowanie grup producenckich i rozwijanie spółdzielczości rolniczej;
zabezpieczanie infrastruktury technicznej;
promowanie walorów turystycznych, krajobrazowych, zdrowej żywności i rolnictwa.
Atutem Powiatu Parczewskiego jest nieskażone środowisko oraz walory przyrodniczo-krajobrazowe. Ochrona środowiska jest priorytetowym zadaniem władz powiatowych.
Na omawianym obszarze działa 6 oczyszczalni ścieków zlokalizowanych w następujących miejscowościach:
Parczew;
Żmiarki - gm. Dębowa Kłoda;
Sosnowica i Zienki - gm Sosnowica;
Mosty - gm. Podedwórze;
Jabłoń.
W najbliższym czasie zostaną wybudowane oczyszczalnie ścieków w miejscowościach: Kalinka, Turno, Uhnin, Wyhalew i Zagłębocze Lejno. Obecnie gminy dysponują opracowanymi dokumentacjami technicznymi na realizację wyżej wymienionych inwestycji.
Znajdujące się na terenie Powiatu Parczewskiego zbiorniki wodne (Jezioro Bialskie w Białce, Jezioro Czarne i zalew „Relaks” w Parczewie) odpowiadają wymogom wód powierzchniowych i mogą być stosowane do celów rekreacyjnych i urządzania zorganizowanych kąpielisk.
Na terenie Powiatu Parczewskiego w każdej gminie działa gminne wysypisko odpadów komunalnych. W latach 2000-2002 zostanie wybudowane gminne składowisko odpadów komunalnych w Lubiczynie, gmina Dębowa Kłoda. Wysypisko będzie spełniało aktualne wymogi w zakresie ochrony powietrza, ziemi i wody. Przedsiębiorstwa z terenu powiatu wytwarzające odpady niebezpieczne współpracują z jednostkami, posiadającymi odpowiednie zezwolenia na ich wykorzystanie lub unieszkodliwienie.
Do najpilniejszych zadań, które wpłyną na poprawę stanu środowiska należy zaliczyć:
zwiększanie świadomości ekologicznej mieszkańców;
zmniejszanie oddziaływania odpadów na środowisko naturalne;
zmniejszanie oddziaływania zakładów przemysłowych;
ochronę stanu sanitarnego we wsiach, zakładach oraz osadach wiejskich;
poprawę stanu czystości powietrza atmosferycznego;
ochronę różnorodności krajobrazów;
rekultywację terenów zdegradowanych;
zwiększanie lesistości powiatu;
poprawa stanu sanitarnego lasów;
zalesianie luk i płaskowizn leśnych;
zalesianie nieużytków rolnych śródleśnych;
ochrona bagien i potoków leśnych.
Zadania w zakresie ambulatoryjnej i stacjonarnej opieki zdrowotnej na terenie Powiatu Parczewskiego realizuje Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Parczewie. Rada Powiatu jest organem założycielskim i nadzorującym działalność SP ZOZ w Parczewie. W ramach SP ZOZ działa szpital świadczący całodobowe usługi medyczne. W szpitalu funkcjonują następujące oddziały:
internistyczno-kardiologiczny, dysponujący 70 łóżkami;
chirurgiczny z blokiem operacyjnym, dysponujący 38 łóżkami;
dziecięcy, dysponujący 25 łóżkami;
noworodkowy , dysponujący 28 miejscami;
ginekologiczno-położniczy funkcjonujący zgodnie z nowoczesnymi zasadami „Programu Poprawy Opieki Perinatalnej w Polsce”; dysponujący 45 łóżkami;
geriatrii (33 łóżka);
psychiatryczny z pododdziałem odwykowym (57 miejsc).
W ramach SP ZOZ w Parczewie działa również Przychodnia Specjalistyczna oraz Działy Diagnostyczne (laboratorium, pracownia diagnostyki obrazowej, dział rehabilitacji).
Obecnie szpital przygotowuje się do utworzenia Szpitalnego Oddziału Ratunkowego, który będzie jednym z elementów wdrożenia programu zintegrowanego ratownictwa medycznego na terenie Powiatu Parczewskiego. Obecnie opracowywany jest również „Powiatowy Program Restrukturyzacji Szpitala w Parczewie”.
Na terenie Powiatu Parczewskiego potrzeby mieszkańców w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej świadczy 9 niepublicznych zakładów zdrowia, które znajdują się w poszczególnych gminach.
ROZDZIAŁ II. CHARAKTERYSTYKA FUNDUSZY UNII EUROPEJSKIEJ
Plan Rozwoju Lokalnego obejmuje terytorialnie i administracyjnie całe Miasto Parczew, które wchodzi w skład powiatu parczewskiego, a ten z kolei w skład województwa lubelskiego.
Zadania proponowane w Planie, są zlokalizowane w różnych częściach Powiatu, co spowodowane jest potrzebami zgłaszanymi przez społeczność.
Plan Rozwoju Lokalnego 2004-2006 służył jako punkt odniesienia dla działań o charakterze rozwojowym, podejmowanych z zasobów środków własnych, jak również pozwoli określić wysokość interwencji z funduszy unijnych.
Cel Narodowego Planu Rozwoju na lata 2004-2006 i strategia jego osiągania, uwzględnia nie tylko horyzont kilku najbliższych lat po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej, ale także odnosi się do wyzwań, które będą aktualne i wspólne dla wszystkich krajów UE, także w następnym okresie programowania, tj. co najmniej do roku 2013.
Cel strategiczny Narodowego Planu Rozwoju formułowany z tej perspektywy określa się następująco:
Celem strategicznym Narodowego Planu Rozwoju jest rozwijanie konkurencyjnej gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zdolnej do długofalowego, harmonijnego rozwoju, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz poprawę spójności społecznej, ekonomicznej i przestrzennej z Unią Europejską na poziomie regionalnym i krajowym.
W świetle tych założeń przyjęto pięć podstawowych celów cząstkowych NPR na lata 2004-2006:
wspomaganie osiągnięcia i utrzymania w dłuższym okresie wysokiego wzrostu PKB,
zwiększanie poziomu zatrudnienia i wykształcenia,
włączenie Polski w europejskie sieci infrastruktury transportowej i informacyjnej,
intensyfikacja procesu zwiększenia w strukturze gospodarki udziału sektorów o wysokiej wartości dodanej,
wspomaganie udziału w procesach rozwojowych i modernizacyjnych wszystkich regionów i grup społecznych w polsce.
Cele NPR będą realizowane za pomocą programów i projektów współfinansowanych ze strony instrumentów strukturalnych w ramach Podstaw Wsparcia Wspólnoty i Inicjatyw Wspólnotowych, projektów z udziałem Funduszu Spójności, a także przedsięwzięć i wieloletnich programów rozwojowych finansowanych wyłącznie ze środków krajowych. Do czasu zakończenia realizacji programów Phare, ISPA, oraz SAPARD także te instrumenty pomocy przedakcesyjnej UE będą miały swój wkład w realizację celów NPR. Istotne znaczenie dla osiągnięcia zamierzonych celów będą też miały, niezbędne do podjęcia działania o charakterze prawnym, fiskalnym i instytucjonalnym.
W ramach NPR, w oparciu o wynegocjowane z Komisją Europejską Podstawy Wsparcia Wspólnoty, realizowane będzie pięć sektorowych programów operacyjnych, jeden zintegrowany program operacyjny rozwoju regionalnego oraz program operacyjny pomocy technicznej.
Tab. 13. Wykaz programów operacyjnych wraz z instytucjami odpowiedzialnymi za ich przygotowanie
Nazwa Programu |
Instytucja przygotowująca program |
SPO Wzrost Konkurencyjności PRZEDSIĘBIORSTW |
ministerstwo gospodarki i pracy |
SPO Rozwój Zasobów Ludzkich |
ministerstwo gospodarki i pracy |
SPO Restrukturyzacja I Modernizacja Sektora Żywnościowego Oraz Rozwój Obszarów Wiejskich |
Ministerstwo Rolnictwa |
SPO Rybołówstwo |
Ministerstwo Rolnictwa |
SPO Transport - Gospodarka Morska |
Ministerstwo Infrastruktury |
ZPORR - Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego - Rozwój regionalny |
ministerstwo gospodarki i pracy (We Współpracy z Samorządami Województw) |
Program Operacyjny - Pomoc Techniczna |
ministerstwo gospodarki i pracy |
Struktura i treść programów operacyjnych wynika z celów i strategii ich osiągania określonych w Narodowym Planie Rozwoju. Podział środków strukturalnych zaangażowanych w realizację poszczególnych programów odzwierciedla ich stopień istotności dla budowania podstaw wzrostu konkurencyjności i spójności społecznej, ekonomicznej i przestrzennej z krajami i regionami Unii Europejskiej oraz uwzględnia faktyczne możliwości absorpcyjne.
Celem głównym programu jest poprawa pozycji konkurencyjności polskiej gospodarki funkcjonującej w warunkach otwartego rynku. Cel programu będzie osiągany poprzez koncentrację środków finansowych kierowanych bezpośrednio do sektora przedsiębiorstw, sektora naukowo-badawczego oraz instytucji otoczenia biznesu (w tym administracji publicznej szczebla krajowego w zakresie rozwoju społeczeństwa informacyjnego) na projekty i przedsięwzięcia najbardziej efektywne, gwarantujące wzrost innowacyjności produktowej i technologicznej.
Skuteczna realizacja celu programu jest uwarunkowana w dużej mierze powodzeniem przedsięwzięć o charakterze prawnym i organizacyjnym, wynikających ze strategii gospodarczej rządu. Likwidacja barier dla działalności gospodarczej w powiązaniu ze ściśle ukierunkowaną pomocą publiczną pozwoli, w stosunkowo krótkim czasie, na zdynamizowanie wzrostu gospodarczego, zwiększenie poziomu zatrudnienia w najbardziej efektywnych sektorach przemysłu i usług oraz stworzy podstawy do zwiększania konkurencyjności całej polskiej gospodarki.
Głównymi beneficjentami wsparcia udzielonego w ramach programu będą przedsiębiorcy, instytucje otoczenia biznesu oraz instytucje sfery naukowo-badawczej.
Priorytety realizowane w ramach SPO Wzrost Konkurencyjności Gospodarki to:
rozwój przedsiębiorczości i wzrost innowacyjności z wykorzystaniem instytucji otoczenia biznesu,
zwiększanie konkurencyjności produktowej i technologicznej przedsiębiorstw.
Głównym celem Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich jest budowa otwartego, opartego na wiedzy społeczeństwa poprzez zapewnienie warunków do rozwoju zasobów ludzkich w drodze kształcenia, szkolenia i pracy. Cel ten jest zgodny z celem strategicznym UE przyjętym w 2000 r. podczas Szczytu Lizbońskiego Rady Europejskiej, zgodnie z którym UE powinna stać się najbardziej konkurencyjną, dynamiczną i opartą na wiedzy gospodarką światową, zdolną do stałego wzrostu gospodarczego z większą ilością lepszych miejsc pracy i większą spójnością społeczną.
Cel ten ma zostać osiągnięty m.in. poprzez realizację Europejskiej Strategii Zatrudnienia.
Cel generalny SPO RZL realizowany będzie przez cele szczegółowe:
poprawę zatrudnienia poprzez rozwój jakości zasobów ludzkich,
rozwój przedsiębiorczości,
poprawę zdolności adaptacyjnych przedsiębiorstw i ich pracowników do warunków zmieniającego się rynku,
wzmocnienie polityki równości szans na rynku pracy.
Głównymi beneficjentami wsparcia dostarczonego w ramach usług dla osób będą bezrobotni, zagrożeni bezrobociem, absolwenci, osoby pracujące zainteresowane podwyższeniem swoich kwalifikacji, osoby chcące rozpocząć działalność gospodarczą, pracodawcy (głównie MŚP), kobiety, osoby zagrożone wykluczeniem społecznym, w tym osoby niepełnosprawne, młodzież pochodząca z rodzin patologicznych i wypadająca z systemu szkolnego oraz osoby korzystające długotrwale ze świadczeń pomocy społecznej: osoby uzależnione, bezdomni, byli więźniowie, młodzież opuszczająca placówki opiekuńczo-wychowawcze i rodziny zastępcze, osoby długotrwale bezrobotne pozostające bez pracy powyżej 24 miesięcy i uchodźcy.
Beneficjenci pomocy dostarczanej w ramach usług dla systemów to jednostki centralne (w tym Ministerstwo Gospodarki i Pracy, Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu), instytucje rynku pracy (publiczne i niepubliczne), samorządy, placówki edukacyjne i szkoleniowe, partnerzy społeczni, w tym organizacje pozarządowe.
Priorytety realizowane w ramach SPO Rozwój Zasobów Ludzkich to:
aktywna polityka rynku pracy oraz integracji zawodowej i społecznej,
rozwój społeczeństwa opartego na wiedzy.
Program Operacyjny - Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich
Głównymi celami programu operacyjnego jest poprawa konkurencyjności gospodarki rolno-żywnościowej oraz zrównoważony rozwój obszarów wiejskich. Akcesja Polski do Unii Europejskiej i włączenie sektora rolno-żywnościowego do jednolitego rynku rozszerzy możliwości zbytu polskich produktów, lecz jednocześnie wzmocni konkurencję. W związku z tym, w celu sprostania konkurencji na rynku wewnętrznym należy wykorzystać istniejące rezerwy konkurencyjności leżące po stronie poprawy efektywności ekonomicznej (wykorzystanie istniejących zasobów produkcyjnych) i nowych technologii (innowacyjność).
Istotna jest poprawa dochodów w rolnictwie i na wsi oraz ograniczenie bezrobocia ludności wiejskiej. Poprawa dochodów jest możliwa poprzez lepsze wykorzystanie czynników produkcji, modernizacje technologii oraz dywersyfikację produkcji rolnej lub podejmowanie działań towarzyszących. W sytuacji słabo rozwiniętego na obszarach wiejskich rynku pracy oraz wysokiej stopy bezrobocia (również ukrytego) niezbędne są uzupełniające działania na rzecz tworzenia nowych miejsc pracy i samozatrudnienia współfinansowanych przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego i Europejski Fundusz Społeczny.
Program ma na celu także poprawę bezpieczeństwa i jakości żywności oraz rynkowe ukierunkowanie produkcji. Inwestycje zmierzające do poprawy standardów higienicznych, sanitarnych i jakościowych w produkcji żywności oraz działania mające na celu ochronę środowiska i poprawę dobrostanu zwierząt stanowią priorytetowy obszar niniejszego programu. Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich i prawo do zaspokojenia aspiracji rozwojowych obecnej generacji oraz przyszłych pokoleń odnosi się w zasadniczej mierze do aspektów środowiskowych rozwoju gospodarczego. Oznacza to również prowadzenie polityki rozwojowej
w sposób zapewniający trwałość struktur społecznych, gospodarczych i kulturowych w długim horyzoncie czasowym.
Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich wiąże się z koncepcją wielofunkcyjności, kształtowaniem warunków dla różnorodnej działalności ekonomicznej prowadzonej z poszanowaniem aspektów środowiskowych, rozwoju funkcji społecznych, kulturalnych oraz dbałością o zapewnienie mieszkańcom dobrych warunków życia. Wielofunkcyjny rozwój rolnictwa jest zgodny z oczekiwaniami społecznymi, a zarazem stabilizuje funkcje ekonomiczne gospodarstw.
Odbiorcami pomocy Programu Operacyjnego będą podmioty prowadzące działalność rolniczą - rolnicy, prowadzący gospodarstwo rolne (osoby fizyczne i prawne), producenci rolni reprezentowani przez zrzeszenia/stowarzyszenia lub władze samorządowe, przedsiębiorcy prowadzący działalność w zakresie przetwórstwa produktów rolnych, spółki wodne, których statutowy cel jest związany z działalnością rolniczą oraz Lasy Państwowe.
Priorytetami Programu są:
wspieranie zmian i dostosowań w rolnictwie,
zrównoważony rozwój obszarów wiejskich,
rozwój i dostosowanie do norm WE przetwórstwa artykułów rolnych.
Program Operacyjny - Rybołówstwo i przetwórstwo ryb
Celem strategicznym programu jest racjonalna gospodarka zasobami wód i poprawa efektywności sektora rybackiego oraz podniesienie konkurencyjności polskiego rybołówstwa i przetwórstwa rybnego. Produkty rybołówstwa i przetwórstwa powinny odpowiadać zapotrzebowaniu rynku krajowego pod względem ceny i jakości oraz powinny być konkurencyjne na rynkach zagranicznych.
Beneficjentami końcowymi pomocy będą przede wszystkim armatorzy statków rybackich, właściciele i dzierżawcy portów, zintegrowane kolektywne grupy właścicieli i rodzin rybackich, rybacy, organizacje rybaków śródlądowych, właściciele gospodarstw rybackich, właściciele zakładów przetwórczych o określonych możliwościach wdrożenia nowych technologii, hurtownicy, detaliści, placówki naukowo-badawcze, uczelnie.
W ramach programu operacyjnego rybołówstwo i przetwórstwo ryb realizowane będą cztery priorytety:
Dostosowanie nakładu połowowego do zasobów,
Odnowa i modernizacja floty rybackiej,
Ochrona i rozwój zasobów wodnych, chów i hodowla ryb, rybackie urządzenia portowe, przetwórstwo i rynek rybny, rybołówstwo śródlądowe,
Inne działania (społeczne, rynkowe, innowacyjne).
Program operacyjny - Transport - Gospodarka Morska
Głównym celem strategicznym programu jest zwiększenie spójności transportowej kraju oraz polepszenie dostępności przestrzennej miast, obszarów i regionów polski w układzie Unii Europejskiej.
Realizacja tego celu następować będzie przez przyśpieszenie procesu modernizacji i rozbudowy infrastruktury transportowej, modernizację głównych linii kolejowych, rozbudowę sieci drogowej, poprawę dostępu do portów morskich ważnych dla gospodarki narodowej oraz modernizację linii kolejowych dla poprawy obsługi aglomeracji miejskich.
Działania, które będą podejmowane w tym zakresie, wynikają z głównych celów unijnej polityki przestrzennej, sformułowanych w ESDP (European Spatial Development Perspective), ale także z celów polityki przestrzennej Polski sformułowanych w koncepcji polityki przestrzennego zagospodarowania kraju. Zgodnie z tymi politykami, rozbudowa infrastruktury transportowej Polski powinna z jednej strony uwzględniać policentryczny układ osadniczy kraju, a z drugiej - zapewnić dalszy rozwój tego układu.
Takie działania są bowiem podstawą zaistnienia sprawnego i efektywnego systemu transportowego w układzie krajowym i europejskim. Wysoka dostępność do sieci transportowej (i telekomunikacyjnej) jest warunkiem wstępnym wzmacniania konkurencyjności regionów. Jeżeli tego warunku nie uda się spełnić, nie będzie możliwe polepszanie sytuacji społecznej i ekonomicznej obszarów peryferyjnych i zapóźnionych w rozwoju. Co więcej, poziom konkurencyjności kraju będzie coraz niższy w porównaniu z innymi krajami Unii Europejskiej.
Końcowymi beneficjentami pomocy będą: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, PKP Polskie Linie Kolejowe S.A., Urzędy Morskie (w Gdyni, Słupsku i Szczecinie), Zarządy Portów (w Gdańsku, Gdyni i Szczecinie-Świnoujściu) oraz Służba SAR.
W ramach programu będą realizowane 2 priorytety:
zrównoważony gałęziowo rozwój systemu transportowego,
bezpieczniejsza infrastruktura drogowa.
Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego
Opierając się na narodowej strategii rozwoju regionalnego i innych dokumentach rządowych stworzony został program zintegrowany, którego celem strategicznym jest tworzenie warunków wzrostu konkurencyjności regionów oraz przeciwdziałanie marginalizacji w taki sposób, aby sprzyjać długofalowemu rozwojowi gospodarczemu kraju, jego spójności ekonomicznej, społecznej i terytorialnej oraz integracji z Unią Europejską.
Zakłada się, że zarządzanie i wdrażanie ZPORR będzie odbywać się na możliwie najniższym szczeblu, tak aby decyzje odnośnie konkretnych projektów realizacyjnych w najwyższym stopniu odpowiadały potrzebom i priorytetom poszczególnych regionów. Obok zakładanego zwiększenia efektywności wykorzystania środków podejście takie umożliwi po roku 2006 przeniesienie zarządzania programami regionalnymi współfinansowanymi z funduszy strukturalnych na poziom regionalny. NSRR na lata 2001- 2006 za główne zadanie przyjęła zapewnienie warunków wzrostu konkurencyjności regionów w układzie krajowym i europejskim oraz przeciwdziałanie pogłębianiu się zróżnicowań międzyregionalnych.
Cel ZPORR jest ściśle powiązany z celem NSRR, a zostanie on osiągnięty poprzez realizację sformułowanych w trakcie konsultacji w regionach priorytetów. Ustalone priorytety i działania wynikają z potrzeb województw i wpisują się w poszczególne strategie regionalne.
Realizowane w ramach ZPORR priorytety to:
rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmacnianiu konkurencyjności regionów,
wzmocnienie regionalnej bazy ekonomicznej i zasobów ludzkich,
rozwój lokalny.
W ZPORR zostały przeznaczone oddzielne środki w wysokości 179 mln Euro na wsparcie potencjału gospodarczego i rozbudowę kompleksowych systemów komunikacji publicznej w największych w Polsce skupiskach ludności - aglomeracji warszawskiej i górnośląskiej.
Strategia wykorzystania Funduszu Spójności w transporcie
Celem głównym realizowanym w ramach Funduszu Spójności jest zapewnienie spójności kraju i poszczególnych regionów z przestrzenią europejską. Jest on zgodny z kierunkami polityki transportowej Unii Europejskiej zawartymi w Białej Księdze (White Paper. European transport policy for 2010: time to decide. Commission of the European Communities, Brussels).
Zarówno dostępność poszczególnych regionów, jak i położenie tranzytowe kraju, wymagają szybkiej budowy sieci autostrad i dróg szybkiego ruchu oraz modernizacji głównych linii kolejowych. Tworzą one sieć transeuropejską, opartą o główne korytarze transportowe, wyznaczoną poprzez odcinki sieci TINA. W skład sieci TINA wchodzą: wybrane linie kolejowe, główne drogi, drogi wodne oraz porty: morskie, rzeczne i lotnicze.
Nie wszystkie elementy sieci TINA podlegać będą działaniom w okresie 2004-2006. Wynika to z faktu, że przy ograniczonych środkach działania muszą zostać skoncentrowane na przedsięwzięciach najpilniejszych. Ograniczone zostaną więc one do:
modernizacji linii kolejowych (z układu TINA),
budowy autostrad,
budowy dróg ekspresowych.
Natomiast przebudowa dróg krajowych (zarówno z układu TINA, jak i pozostałych) realizowana będzie w ramach sektorowego programu operacyjnego i współfinansowana z funduszu ERDF.
Główne kierunki strategii wykorzystania Funduszu Spójności w ochronie środowiska
W kontekście wyzwań i strategicznych celów polityki państwa w okresie przystępowania do UE, jak też celów przypisanych Funduszowi Spójności, określonych w rozporządzeniu Rady 1164/94/WE, w latach 2004-2006 środki tego instrumentu będą przeznaczone przede wszystkim na niżej wymienione kierunki interwencji:
poprawa jakości wód powierzchniowych oraz polepszenie dystrybucji
i jakości wody do picia,racjonalizacja gospodarki odpadami i ochrona powierzchni ziemi,
poprawa jakości powietrza.
Finansowanie Narodowego Planu Rozwoju
Łączna suma środków publicznych (fundusze strukturalne, Fundusz Spójności, środki krajowe) zaangażowanych w realizację Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006 wyniesie 14891,5 mln Euro, z czego 11368,6 mln Euro tj. 76,3% całości sumy pochodzić będzie ze środków wspólnotowych. Środki te będą wydatkowane począwszy od roku 2004 do roku 2009, a w przypadku Funduszu Spójności nawet do 2010 r.
W okresie realizacyjnym NPR do roku 2006 będzie trwało wydatkowanie środków pochodzących z programów przedakcesyjnych (Phare, ISPA, SAPARD) a od 2007 r. rozpocznie się realizacja kolejnego programu rozwojowego polityki strukturalnej na lata 2007-2013. Środki te będą wzmacniały pozytywny efekt ekonomiczny i gospodarczy realizacji niniejszego Planu.
Z ogólnej sumy 11368,6 mln Euro wkładu Wspólnoty w realizację Narodowego Planu Rozwoju 7635,3 mln Euro (67,2%) będzie pochodzić z zasobów funduszy strukturalnych (ERDF, ESF, EAGGF, FIFG). Z tej sumy 7320,7 mln Euro zostanie wykorzystane na realizację Podstaw Wsparcia Wspólnoty (programów operacyjnych), natomiast 314,6 mln Euro na realizację programów Inicjatyw Wspólnotowych: INTERREG oraz EQUAL. W realizację działań rozwojowych współfinansowanych z funduszy strukturalnych zostanie zaangażowanych 2861,4 mln Euro publicznych środków krajowych. Oznacza to, że łączna suma środków publicznych przeznaczonych na realizację programów współfinansowanych z funduszy strukturalnych wyniesie 10496,7 mln Euro, a średni poziom współfinansowania ze strony środków wspólnotowych sięgnie 72,7%.
W okresie realizacji NPR zostanie zaangażowanych w Polsce na wspieranie działań rozwojowych dodatkowo 3733,3 mln Euro ze środków Funduszu Spójności, z czego po 50% zostanie przekazane na projekty transportowe i projekty infrastruktury ochrony środowiska. W realizację projektów współfinansowanych przez Fundusz Spójności zostanie zaangażowanych łącznie ok. 661,5 mln Euro z krajowych środków publicznych. Łączna kwota środków publicznych włączonych w realizację projektów Funduszu Spójności osiągnie więc 4394,8 mln Euro, a poziom współfinansowania środkami Wspólnoty wyniesie 84,9%.
Na działania z zakresu ochrony środowiska oprócz środków Funduszu Spójności zaangażowane będą również środki Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, który finansuje w ramach SPO Wzrost Konkurencyjności Gospodarki działanie dotyczące wsparcia dostosowań przedsiębiorstw w tym zakresie (12,6% całości środków UE przeznaczonych na realizację programu) oraz w ramach ZPORR działanie dotyczące infrastruktury ochrony środowiska (ponad 14% całości środków UE przeznaczonych na realizację ZPORR).
Obok środków publicznych w realizacji Narodowego Planu Rozwoju, będą uczestniczyły także środki prywatne. Łączna wartość wkładu podmiotów prywatnych szacowana jest na około 1818,0 mln Euro, co podwyższa łączną sumę środków zaangażowanych w realizację NPR do 16709,5 mln Euro.
Szacuje się, że zaangażowanie środków UE w realizację celów polityki strukturalnej w Polsce (11368,6 mln Euro), w układzie poszczególnych funduszy, ukształtuje się w latach 2004-2006 następująco:
fundusze strukturalne łącznie - 67,2 % (7635,3 mln Euro) w tym:
ERDF |
- |
60,9 |
% |
(4456,7 |
mln |
Euro), |
ESF |
- |
22,9 |
% |
(1630,4 |
mln |
Euro), |
EAGGF |
- |
13,8 |
% |
(1005,0 |
mln |
Euro), |
FIFG - 2,3 % (178,6 mln Euro), |
|
|
|
|||
Rys.1. Podział Funduszu Spójności.
W układzie poszczególnych programów operacyjnych realizujących Podstawy Wsparcia Wspólnoty środki z zasobów funduszy strukturalnych (7320,7 mln Euro) zostaną rozdysponowane w następujący sposób:
Wykres 1. Rozdysponowanie środków z zasobów funduszy strukturalnych.
W układzie dziedzin interwencji funduszy strukturalnych najwięcej środków w ramach NPR (fundusze strukturalne łączne z Funduszem Spójności) zostanie przeznaczone na realizację projektów i działań modernizacyjnych i rozwojowych
w sferze infrastruktury - 55,3%, w tym w szczególności infrastruktury transportowej - 31%.
W ramach Podstaw Wsparcia Wspólnoty (bez uwzględniania Funduszu Spójności) udział poszczególnych dziedzin interwencji w wydatkach funduszy strukturalnych wynosił będzie:
39,2% infrastruktura podstawowa, w tym w szczególności infrastruktura transportowa - 24,0% całości alokacji funduszy strukturalnych,
20,9% zasoby ludzkie,
36,5% środowisko produkcyjne, w tym 17,8% przemysł i usługi, 15,9% rozwój rolnictwa, obszarów wiejskich i rybołówstwa oraz 2,8% turystyka.
Spodziewane efekty Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006
Realizacja przedstawionych powyżej celów strategicznych i celów cząstkowych npr zmierza do:
Zapewnienia stałego podnoszenia pozycji konkurencyjnej polski,
Stworzenia warunków do poprawy poziomu i jakości życia społeczeństwa,
Stworzenia oferty pracy dla setek tysięcy osób wkraczających dopiero na rynek pracy,
Zapewnienia osłon dla grup społecznych i regionów, które wskutek niedostosowania strukturalnego będą mogły być w mniejszym zakresie beneficjentem zmian strukturalnych, które dokonają się w polskiej gospodarce.
Do najważniejszych spodziewanych efektów narodowego planu rozwoju 2004-2006 należy zaliczyć:
Wzrost poziomu pkb na jednego mieszkańca względem średniej ue po rozszerzeniu,
Wzrost udziału przemysłów nowoczesnych technologii w wartości dodanej przemysłu brutto,
Wzrost udziału zatrudnionych w usługach rynkowych,
Spadek stopy bezrobocia oraz spadek zróżnicowania stopy bezrobocia pomiędzy województwami.
Jak wskazuje ocena efektu makroekonomicznego wpływu środków strukturalnych ue na gospodarkę polską, przeprowadzona w oparciu o model hermin, największe efekty co do zmiany poziomu pkb występować będą w 2007 r., gdzie w wyniku realizacji npr dodatkowy wzrost pkb wyniesie 3,33 punktu procentowego, natomiast stopa bezrobocia będzie niższa o około 2 punkty procentowe.
W tym okresie odnotowano również potencjalny największy wpływ npr na poziom realnej wielkości produkcji w sektorze przemysłowym, w usługach rynkowych i sektorze usług publicznych. Realizacja npr spowoduje obniżenie (największe w 2006 r. - o 0,81% pkb) deficytu sektora publicznego. Ponadto nastąpi spadek zadłużenia publicznego o 2,89% pkb oraz zmniejszenie nadwyżki netto w handlu o 0,96% pkb w 2006 r.
Cel Planu Rozwoju Lokalnego Powiatu Parczew 2004-2006
Cel Planu Rozwoju Powiatu na lata 2004 - 2006 i strategia jego osiągnięcia uwzględnia nie tylko horyzont najbliższych lat, ale odnosi się do inicjatyw, które będą aktualne w następnym okresie programowania, tj. co najmniej do roku 2013.
Cel strategiczny Planu Rozwoju Powiatu formułowany z tej perspektywy określa się następująco:
Celem nadrzędnym działań strategicznych samorządu lokalnego jest rozwój Powiatu rozumiany jako szybki i wyraźnie odczuwalny dla mieszkańców wzrost szans realizowania celów życiowych w oparciu o własną przedsiębiorczość, talenty, wiedzę i indywidualną aktywność.
Realizacja celu strategicznego odbywać się będzie poprzez osiąganie celów cząstkowych, zdefiniowanych w odpowiedzi na zmiany zachodzące w gospodarce oraz wniosków wynikających z analizy słabych i mocnych stron Powiatu, a także szans
i zagrożeń przed nią stojących.
W świetle powyższego sformułowano dwa podstawowe cele cząstkowe Programu Rozwoju Powiatu na lata 2004 - 2006:
Budowa i rozbudowa infrastruktury technicznej
Budowa i rozbudowa infrastruktury społecznej i turystycznej
Cele Planu Rozwoju Powiatu będą realizowane ze środków własnych Powiatu i krajowych. Zakłada się również dokonanie wszelkich starań o pozyskanie środków za pomocą programów i projektów współfinansowanych w ramach środków akcesyjnych oraz wspólnotowych.
ROZDZIAŁ III. ANALIZA PORÓWNAWCZA WYBRANYCH GMIN POWIATU PARCZEWSKIEGO
Gmina Parczew
Gmina miejsko - wiejska Parczew położona jest w pobliżu kompleksu leśnego Lasów Parczewskich i Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego u ujścia rzeki Konotopy i Kłodzianki do Piwonii. Miasto jest położone przy linii kolejowej Lublin-Łuków oraz na skrzyżowaniu ciągów komunikacyjnych: Biała Podlaska-Lublin, Międzyrzec Podlaski-Łęczna, Wola Uhruska-Radzyń Podlaski.
Miasto należy do jednych z najstarszych miast Lubleszczyzny (początki osady datuje się na wiek XIII). Miasto posiada bardzo ciekawe zabytki architektoniczne wzbogacone kilkuwiekową historią. Atutem gminy są również tereny rekreacyjno-turystyczne, które są potencjałem rozwojowym gminy.
Gmina Parczew ma dobrze rozwiniętą infrastrukturę techniczną. Dysponuje terenami pod rozwój inwestycji. Jest siedzibą wielu instytucji publicznych i podmiotów gospodarczych działających na terenie powiatu, a także ośrodkiem kulturalnym.
Gmina Dębowa Kłoda
Historia administracyjna
Data założenia miejscowości. Dnia 16 X 1530 roku król Zygmunt I Stary dał przywilej Maciejowi Grocholi na założenie nowych wsi w pobliżu Parczewa. Były to Wargoschow, Bednarzów, Uhnin i Białka. Nowe wsie zostały założone na prawie niemieckim, miały więc wójta, własny samorząd oraz jasno określone prawa i przywileje.
Nazwa. Pierwotnie miejscowość występowała pod nazwą Wargoschow (Wargoszów, od nazwy osobowej "Wargosz"). Ta jednak nie przyjęła się i już w 1565 roku zamiennie zaczęto używać innej. Nowa nazwa - Dembowa Kłoda - była bardziej adekwatna, bo wiązała się z ówczesnymi warunkami komunikacyjnymi na terenie wsi. Okolicznym gościńcem wiódł najprawdopodobniej trakt kupiecki, który był jednak trudno przejezdny z powodu błotnistej i podmokłej drogi. Jedynym sposobem na to, by umożliwić wozom przejazd, było rzucanie na bagnistą drogę dębowych gałęzi i kłód, dzięki którym koła nie grzęzły w błocie. W XVI wieku zapisano, iż zdarzało się, że cała wieś musiała ścielać gać i nawozić rumy (czyli ziemię, wióry, słomę i kłody) żeby wozy mogły przejechać. Zapewne z powodu charakterystycznych dębowych żerdzi na drodze, zaczęto, najpierw zwyczajowo a później już urzędowo, nazywać tę miejscowość Dębową Kłodą.
Według tekstu lustracji z 1565 roku we wsi mieszkało 35 rodzin kmiecich na 12 łanach ziemi. Mieszkańcy oddawali swoje powinności w postaci czynszu pieniężnego oraz danin w naturze. We wsi mieszkał jeden zagrodnik i były tu trzy karczmy.
Przez stulecia mieszkańcy Dębowej Kłody i innych okolicznych miejscowości narażeni byli na wyzysk ze strony zarządców, którzy nie dbali o rozwój wsi i dobro ich mieszkańców.
W 1648 roku dobra królewskie wokół Parczewa były miejscem koncentracji i postoju wojsk królewskich, kiedy wybuchł bunt kozacki na Ukrainie. Mimo, że wojna nie dotarła w te strony, jej skutki dla wsi starostwa parczewskiego były katastrofalne. Rok później okoliczna ludność musiała wyżywić 7 000 armię królewską. To samo wydarzyło się w 1651 roku. Postoje i częste przemarsze wojsk polskich i litewskich przyczyniły się do wielkich zniszczeń w tych stronach. Ludność najzamożniejsza odniosła największe straty. Przyczyniły się do tego rabunki żołnierskie ale też ucisk ze strony zarządców, którzy chcieli szybko odbudować swoje majątki kosztem chłopów. Urzędnicy i dzierżawcy zamiast stosować ulgi i zwolnienia, aby odbudować gospodarstwa chłopskie, podwyższali jeszcze czynsze, powinności i daniny. Powodowało to ciągłe ubożenie wsi i mimo upływu lat liczba ludności i ich status materialny nie zmieniał się. W 1676 roku w Dębowej Kłodzie zanotowano zaledwie 47 mieszkańców.
Na początku XVIII wieku kolejne przemarsze wojsk przyczyniły się do jeszcze większego zubożenia ludności. Nawet wojska polskie zabierały chłopom wszystko co przedstawiało jakąkolwiek wartość. Zdarzało się, że burzono domy chłopskie z poszukiwaniu ukrytych pieniędzy czy zapasów. W wyniku dużych strat i licznych skarg ludności wiejskiej na zarządców i dzierżawców zmniejszył się nieco wymiar pańszczyzny i czynszów a król wziął te wsie w osobistą ochronę.
W końcu XVIII wieku Dębowa Kłoda była największą osadą w okolicy. Spis ludności z 1787 roku informuje, że w tej miejscowości mieszkało w sumie 234 osoby w tym 15 Żydów.
W 1795 roku Dębowa Kłoda, podobnie jak inne wsie królewskie, przeszła na własność rządu Austrii, a od 1815 roku była to rządowa miejscowość Królestwa Polskiego, którą zarządzała Komisja Skarbu Królestwa Polskiego. Wsie rządowe miały nieco lepsze warunki rozwoju niż prywatne, obciążenia ludności nie były tak duże. W 1837 roku Dębowa Kłoda i inne okoliczne miejscowości przeszły na własność Kruzenszternów, jednak 27 lat później należał do nich tylko folwark, gdyż reszta ziem została uwłaszczona.
Dębowa Kłoda była siedzibą gminy już w połowie XIX wieku. Miała wówczas ok. 16 tys. mórg powierzchni i 4.500 mieszkańców. W jej skład wchodziły w większości te same tereny co obecnie, poza gruntami należącymi do ówczesnej gminy Krzywowierzba.
Według danych z pierwszego spisu powszechnego z 1921 roku Dębowa Kłoda liczyła 51 domów i 278 mieszkańców. Wszyscy mieszkańcy, oprócz 3 osób (prawosławni), podali wiarę katolicką.
Skarb Państwa w 1924 roku przestał płacić podatki na rzecz gminy, więc Rada Gminy w styczniu 1925 roku podjęła decyzję o zajęciu podatków państwowych, ściąganych przez gminę, na rzecz podatku gminnego. Przyczyną takiej decyzji była nienajlepsza sytuacja budżetu gminnego. Z czasem sytuacja gminy zaczęła się polepszać. Główne dochody gmina czerpała z podatków samorządowych (76 %), oraz dodatków do podatków państwowych (19 %).
W 1926 roku powstała gminna Kasa Pożyczkowo-Oszczędnościowa. Kapitał założeniowy wynosił 4000 zł a wkłady oszczędnościowe w 1931 roku 3000 zł.
Według opisu gminy z 1931 roku obszar gminy podzielony był na 10 sołectw i wynosił 12 613 ha a zamieszkiwało go 3 659 osób.
Na terenie gminy działała jedna spółdzielnia mleczarska. Osiągnięciem było wybudowanie w latach 1928-1930 ponad 8 kilometrów dróg bitych na trasie Parczew-Włodawa. W 1927 roku wybudowano szkołę w Chmielowie a w 1928 roku jeden z gmachów czteroklasowej szkoły w Dębowej Kłodzie. Gmina miała do dyspozycji dwie jednostki Straży Pożarnej a nad podniesieniem kultury rolnej pracowało gminne kółko rolnicze. Funkcjonowały także 4 koła młodzieży wiejskiej i oddział Strzelca.
Położenie i warunki naturalne.
Powierzchnia gminy Dębowa Kłoda wynosi 188,29 km2. Zamieszkuje ją 4 272 mieszkańców. Dębowa Kłoda jest gminą typowo rolniczą. Północną część gminy położonej na Równinie Parczewskiej stanowią głównie pola uprawne. Natomiast część południowa należąca do Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego, gdzie przepływają leniwie Tyśmienica i Piwonia, jest zalesiona.
Turystyka i rekreacja
Dla turystów wspaniałe warunki stwarzają - zajmujące około 30 % obszaru gminy i będące zarazem największym kompleksem leśnym w powiecie - Lasy Parczewskie. Lasy te, to wielogatunkowy bór (świerk, jodła i jawor) rozciągający się w widłach Piwonii i Tyśmienicy. W Lasach Parczewskich licznie występują bagna i torfowiska o pięknych, starych nazwach: Rude Bagno, Uroczysko Hryc, Cyga Kąt, Ochorza. Niepowtarzalny krajobraz tego kompleksu leśnego wzmacniają także śródleśnie jeziora: Gościnnieckie, Czarne czy Obradowskie - będące rezerwatem wodnym (pow. 82 ha) z przyległymi torfowiskami, porośniętymi unikalnymi gatunkami flory borealnej i atlantyckiej: widłak torfowy, turzyca strunowa i borówkolistna, brzoza niska, wierzba lapońska. Swój urok mają także stawy śródleśne: Wiklik, Rumieniec, Płonne, Prokop, nad którymi żyją bardzo ciekawe gatunki ptaków.
Wędrówkę po Lasach Parczewskich umożliwiają dróżki leśne, a także turystyczny Szlak Partyzancki, oznaczony kolorem czerwonym i szlak zielony "Leśny". Prowadzą one do rezerwatów leśnych "Królowa Droga", "Lasy Parczewskie" i "Jezioro Obradowskie". Najczęściej odwiedzanym miejscem w gminie jest Jezioro Bialskie o głębokości 18,2 m koło wsi Białka.
Czysta, dobrze natleniona woda z kąpieliskami strzeżonymi, przyjemnie usytuowane pola namiotowe i ośrodki wypoczynkowe sprawiają, że popularność Jeziora Bialskiego stale rośnie (turystyka).
Zabytki przyrody i architektury
Pomnikowe okazy dębu szypułkowego liczące ok. 200 lat można podziwiać w znajdującym się na terenie gminy Dębowa Kłoda rezerwacie leśnym Królowa Droga (pow. 38 ha).
Lasy Parczewskie są rezerwatem przyrodniczo-historycznym. Dzięki swojej rozległości były one w czasach walk narodowo-wyzwoleńczych doskonałą kryjówką dla walczących partyzantów. Są tu ślady walk o wolności i niepodległość Polski z okresu Powstania Styczniowego, I i II wojny światowej oraz lat powojennych - krzyże, mogiły i pomniki.
Miłośnicy architektury powinni w tej gminie zwrócić uwagę na drewnianą, trójnawową, pounicką cerkiew parafialną z 1791 r. w Kodeńcu, będącą obecnie kościołem rzymsko-katolickim p. w. NMP. Ta cenna budowla sakralna ma interesujące polichromie klasycystyczne na sklepieniu oraz późnobarokowe, a także ludowe wyposażenie wnętrza. Obok kościoła stoi współczesna mu, czworoboczna, dwukondygnacyjna, drewniana dzwonnica - także zabytek.
Warto zwrócić ponadto uwagę na inne ciekawe miejscowości w gminie, jak np. Chmielów, który charakteryzuje się zabytkową zabudową, czy Lubiczyn z drewnianą kaplicą przydrożną z pierwszej połowy XIX wieku.
Północną część gminy położonej na Równinie Parczewskiej pokrywają w większości pola uprawne. Uprawa ziemniaka zajmuje w gminie wysoką pozycję (około 12 tys. ton rocznie). Jednocześnie istnieje uzbrojony teren pod budowę zakładów przemysłu ziemniaczanego, dlatego też potencjalni inwestorzy, chętni do współpracy z gminą, będą mile widziani.
Inwestycje
W latach 1990-2005 w gminie sfinalizowano kilka bardzo ważnych inwestycji samorządowych:
95km sieci wodociągowej (18 wsi - 850 przyłączy)
telefonizacja gminy (100% wsi)
budowa gimnazjum w Dębowej Kłodzie
budowa wysypiska międzygminnego w Lubiczynie
budowa hydrobotanicznej oczyszczalni ścieków w Dębowej Kłodzie
budowa dróg gminnych w miejscowościach położonych na terenie gminy
Inwestycje do realizacji w 2006 roku:
budowa chodników ulicznych w miejscowości Białka i Kodeniec
budowa kanalizacji sanitarnej z przykanalikami w miejscowościach Dębowa Kłoda, Żmiarki i Leitnie
modernizacja drogi dojazdowej do jeziora Bialskiego wraz z budową infrastruktury w miejscowości Białka
modernizacja infrastruktury informatycznej JST powiatu parczewskiego
Gmina Jabłoń
Gmina położona jest przy drodze Wisznice-Parczew, w zlewisku rzeki Zielawy. Gmina ma charakter rolniczy. Gmina wyróżnia się tradycją historyczną i zabytkami architektury. Główną atrakcją gminy jest zespół pałacowo-parkowy z zabudowaniami folwarcznymi w Jabłoniu należący do rodziny Zamoyskich oraz zespół pałacowo-parkowy w Kolanie. Na terenie gminy znajduje się Zespół Szkół Rolniczych, z którego korzystają mieszkańcy całego powiatu, a także powiatów ościennych. Przez teren gminy przebiega Kanał Wieprz-Krzna oraz znajdują się tu 2 zbiorniki wodne bogate w różne gatunki ryb.
Gmina Jabłoń leży w województwie lubelskim, na terenie północnej części powiatu parczewskiego, w zlewisku rzeki Zielawy, przy drodze Parczew - Wisznice. Geograficznie teren gminy znajduje się na obszarze Polesia Lubelskiego, obejmując jego środkową część, czyli Równinę Parczewską. Odległość siedziby gminy od Lublina wynosi 88 km, a od Parczewa - 18 km. Jest to gmina o charakterze typowo rolniczym.
Gmina Jabłoń zajmuje powierzchnię 111 km2. Na koniec 2003 roku zamieszkiwało ją 4200 osób, co daje przeciętną gęstość zaludnienia 38 osób na 1 km2.
Ludność jest silnie rozproszona, zamieszkuje 12 miejscowości wchodzących w skład 12 sołectw: Jabłoń, Kudry, Paszenki, Wantopol, Puchowa Góra, Kolonia Kolano, Kolano, Holendernia, Kalinka, Gęś, Łubno oraz Dawidy.
W Jabłoniu na koniec 2004 r. mieszkało 1275 osób. Powierzchnia gruntów skomunalizowanych na koniec 2003 r. wynosiła 191 ha.
Układ komunikacyjny obsługujący gminę Jabłoń opiera się na systemie dróg powiatowych, gminnych i wewnętrznych. Przez teren gminy przebiega droga wojewódzka nr 815 Parczew - Wisznice. Zarządy tych dróg mają swoje siedziby poza terenem gminy.
Łączna długość dróg powiatowych na terenie gminy wynosi 58,108 km, w tym 53,868 km stanowią drogi o nawierzchni twardej. nadzór nad stanem tych dróg stanowi Zarząd Dróg Powiatowych w Parczewie.
Drogi gminne łączące pozostałe miejscowości na terenie gminy mają długość 58 km, w tym o twardej nawierzchni 18 km, gruntowych 40 km.
Pod względem liczby mieszkańców gmina Jabłoń należy do grupy gmin małych, w których liczba mieszkańców nie przekracza 5 tysięcy. Na koniec 2003 r. gminę zamieszkiwało 4200 osób (2106 mężczyzn i 2094 kobiety).
Na stan ilościowy mają wpływ następujące czynniki: przyrost naturalny, długość życia mieszkańców oraz zjawiska migracyjne. Od 1996 roku liczba mieszkańców maleje i spadła o 328 osób (tj. wynikająca ze spadku współczynnika przyrostu naturalnego (-4,91) oraz ujemnego salda migracji (-7).
W 2003 roku urodziło się 39 osób, tj. o 7 mniej niż przed rokiem, zmarło 60 osób tj. o 5 mniej. W ogólnej liczbie mieszkańców kobiety stanowią 49,86%. Biorąc pod uwagę strukturę wiekową najliczniejszą grupę wśród mieszkańców gminy stanowią osoby w wieku produkcyjnym (w roku 2003 - 55,0%). Pod koniec 2003 roku na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadało 82 osoby w wieku nieprodukcyjnym.
Miejscowości.
GĘŚ - obecnie mieszka tu 707 osób w 237 gospodarstwach rolnych. Funkcjonuje tu szkoła podstawowa. Bogate tradycje ma Ochotnicza Straż Pożarna, założona w 1933 r. W Gęsi oprócz Kościoła interesującym zabytkiem jest przydrożna kapliczka z I połowy XIX w. z rzeźbą św. Jana Nepomucena. Na miejscowym cmentarzu znajdują się groby partyzantów z lat okupacji hitlerowskiej. Obok wsi w lesie Horodek można obejrzeć pozostałości wałów szwedzkich.
DAWIDY - w II połowie XIX w. wchodziły w skład dóbr Jabłoń. Dawidy mają 139 gospodarstw rolnych i 507 mieszkańców. Od 1916 r. istnieje tu szkoła podstawowa, dysponująca nowym budynkiem wraz z salą gimnastyczną od 1996 r.
KOLANO - wieś ma 336 mieszkańców, funkcjonuje tu 138 gospodarstw rolnych. We wsi jest szkoła podstawowa. Kolano ma dwa cenne zabytki -kościół oraz rezydencję dworską - pałac Łubieńskich. Zabytkowy dwór jest siedzibą Domu Pomocy Społecznej.
KALINKA - to wieś pozyskana dla gminy Jabłoń po II wojnie światowej. W XIX wieku był tu folwark. Obecnie wieś ma 18 gospodarstw i 410 mieszkańców. Od 10 lat w Kalince funkcjonuje Dom Pomocy Społecznej.
KUDRY - wieś od 1867 r. wchodziła w skład gminy Jabłoń w powiecie radzyńskim. Obecnie Kudry liczą 96 mieszkańców.
PASZENKI - wieś liczy 125 gospodarstw i 456 mieszkańców. Jest tu szkoła podstawowa. Paszenki szczycą się najstarszą świątynią w powiecie parczewskim, dawną cerkwią unickąpw. św. Symeona (obecnie kościół rzymsko-katolicki).
Puchowa Góra - wieś liczy 63 gospodarstwa rolne i 89 mieszkańców. Puchowa Góra wpisała się w karty historii Polski jako miejsce zwycięskiej bitwy żołnierzy SGO "Polesie" gen. Fr. Kleeberga z jednostkami Armii Czerwonej w dniu 29 września 1939 r.
We wsi Jabłoń przy ulicy A.Zamoyskiego 15 funkcjonuje Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Ośrodek Zdrowia w Jabłoniu, który swym zasięgiem obejmuje wszystkie miejscowości w gminie oraz świadczy usługi medyczne dla wszystkich chętnych także spoza terenu gminy. Istnieje prywatna apteka. W Ośrodku Zdrowia w Jabłoniu prowadzona jest opieka lekarska i stomatologiczna. Działalność opiekuńczo środowiskową i pielęgnacyjną prowadzą 3 pielęgniarki środowiskowe.
W gminie Jabłoń znajdują się 2 zakłady stacjonarnej opieki społecznej z 85 miejscami.
Na terenie gminy funkcjonują 4 kościoły parafialne wyznania rzymsko-katolickiego w miejscowościach: Jabłoń, Gęś, Kolano i Paszenkach.
Na terenie gminy Jabłoń funkcjonują:
Szkoły podstawowe w Jabłoniu, Kolanie, Paszenkach, Dawidach i Gęsi
gimnazjum w Jabłoniu
Biblioteka Gminna
Gminny Ośrodek Kultury i świetlice wiejskie
stadion sportowy
gminny ośrodek zdrowia,
apteka
urząd pocztowy
banki
kościoły
cmentarze
placówki handlu detalicznego
stacja benzynowa i gazowa
Gmina Milanów
Gmina leży w odległości 7 km od Parczewa. Przebiega przez nią droga z Łęcznej do Międzyrzeca Podlaskiego. Gmina wyróżnia się walorami krajobrazowo - przyrodniczymi oraz tradycją historyczną i zabytkami architektury. Na terenie Milanowa znajduje się pałac neoklasycystyczny wraz z obiektami dworskimi i XIX wiecznym parkiem w stylu angielskim. Przez teren gminy przepływa rzeka Stara Piwonia. Gmina otoczona jest malowniczymi lasami. Atrakacją turystyczną gminy jest rezerwat „Czarny Las” obejmujący fragment wielogatunkowego boru mieszanego naturalnego pochodzenia. Potencjał rozwojowy gminy związany jest z produkcją zdrowej żywności i rozwojem agroturystyki.
Gmina Milanów jest położona w województwie lubelskim, na Równinie Parczewskiej. Wybitnie rolniczy charakter gminy wiąże się z bardzo wysokim poziomem warunków agroekologicznych rolniczej przestrzeni produkcyjnej, ocenianym na 72,1 punkty.Gleby klas I-IV stanowią tu 81,5%. Główne kierunki produkcji rolniczej to chów trzody chlewnej i uprawa zbóż.
Milanów jest ośrodkiem lokalnym położonym w powiecie Parczewskim. Na terenie gminy oprucz gimnazjum i szkół podstawowych funkcjonuje liceum ogólnokształcące im. Marii Konopnickiej. Działające w gminie małe przedsiębiorstwa opierają swą działalność na rolnictwie bądź usługach na jego rzecz: Gorzelnia, GS "SCH", Spółdzielnia Usług Rolniczych. Dobrze rozwija się rzemiosło.
Działalność gospodarczą prowadzi 104 podmiotów gospodarczych - 35% z nich to zakłady stolarskie, 39% - firmy murarskie, pozostałe to firmy handlowe.
Przez teren gminy przebiegają ważne szlaki komunikacyjne: kolejowy Łuków - Lublin, droga krajowa nr 817 Radzyń Podlaski - Sławatycze i wojewódzka nr 813 Łęczna - Międzyrzec Podlaski.
W wodociąg wyposażone są wszystkie miejscowości. W zakresie telefonizacji zrealizowana jest linia światłowodowa. Wskaźnik gęstości telefonicznej wynosi 171 na 1000 mieszkańców.
Gmina wiąże swoją szansę rozwoju w produkcji zdrowej żywności oraz agroturystyki.
Od 1997 roku Gmina Milanów utrzymuje partnerskie kontakty ze Związkiem Gmin Menigoute położonych w Departamencie DEUX-SEVRES we Francji.
Po raz pierwszy w źródłach historycznych nazwa Milanów pojawiła się w 1431 roku. Wieś była wówczas własnością szlachcica Andrzeja Kostro. W 1440 r. Mroczko z Milanowa, rządca łukowski, kupił starostwo parczewskie. Wieś leżała na terenach będących przedmiotem sporu pomiędzy Koroną a Wielkim Księstwem Litewskim. Nazwa pobliskiego uroczyska Mogiłki pochodzi od potopionych żołnierzy szwedzkich, których podczas "potopu szwedzkiego" rozgromili pod Milanowem miejscowi chłopi. W XVII wieku Milanów należał do dóbr Potockich, a później Czetwertyńskich, którzy zbudowali tu piękną rezydencję. Po roku 1875 wsie gminy były miejscem prześladowań unitów m.in. Rudno, Radcze. Carat prowadził tu intensywną politykę rusyfikacyjną, fundując m.in. w końcu XIX stulecia cerkiew prawosławną w Radczu.
W 1906 r. powstała w Milanowie straż pożarna założona przez studenta Szkoły Górniczej Rudolfa Levitou, a w pierwszym jej zarządzie znalazł się książe Włodzimierz Czetwertyński. OSP odegrała istotną rolę kulturalną w życiu gminy - działała przy niej orkiestra, sekcja oświatowa, teatralna oraz biblioteka. We wrześniu 1939 r. pod Milanowem toczyła boje SGO "Polesie", potykając się z odziałami Armi Czerwonej. Na miejscowym cmentarzu znajdują się groby poległych wówczas żołnierzy polskich.
W 1973 roku Milanów stał się siedzibą gminy w powiecie parczewskim województwa lubelskiego i tak jest obecnie od 01.01.1999 roku.
Gmina Podedwórze
Gmina ma charakter typowo rolniczy. Gmina specjalizuje się w uprawie zbóż i ziemniaków oraz produkcji zwierzęcej. Gmina wiąże swój potencjał rozwojowy z produkcją zdrowej żywności. Przez teren gminy przepływa rzeka Zielawa i kanał Wieprz-Krzna. W gminie znajdują się dwa zbiorniki retencyjne we wsi Mosty i Podedwórze bogate w rożne gatunki ryb. Zbiorniki położone są przy kompleksach leśnych z terenami łowieckimi. Na teren gminy przyjeżdżają wędkarze z całej Polski. Do atrakcji turystycznych należy rezerwat „Warzewo” bogaty w miejsca lęgowe wielu gatunków ptaków. W gminie znajduje się kilka cennych zabytków architektury.
Gmina Podedwórze położona jest na terenie nizinno - bagiennym wśród rozlewisk rzeki Zielawa w sąsiedztwie pojezierza Łęczynsko - Włodawskiego.
W Średniowieczu prawdopodobnie był tu gród i osada Opole. Przez Opole przechodził lokalny szlak komunikacyjny wzdłuż rzeczki Zielawa, jako odnoga głównego traktu handlowego, zwanego bużanskim. Sprzyjało to rozwojowi grodu jak i sprawnemu funkcjonowaniu w XI-XIII wieku centrum osadniczego. Od XVI wieku do 1756r wieś była własnością Kopciów, później Sierakowskich, w początkach XIX wieku Szlubowskich, a w 1874 roku Zalewskich. Od około 1880r - Zabiełłów. Od 1867r do 1975r gmina należała do powiatu włodawskiego, województwa lubelskiego. Od 1975r do końca 1998r do województwa bialskopodlaskiego. Natomiast od 01.01.1999r należy do powiatu parczewskiego, województwa lubelskiego.
W chwili obecnej Gmina Podedwórze graniczy: od zachodu z gminą Jabłon, od północy z gminą Wisznice i Sosnówka, od południa z gminą Dębowa Kłoda, od wschodu z gminą Wyryki. Obszar gminy wynosi 10 720ha, jest ona zamieszkana przez około 1996 osób w sołectwach: Antopol, Bojary, Grabówka, Hołowno, Kaniuki, Mosty, Nowe Mosty, Niecielin,Opole, Piechy, Podedwórze, Rusiły i Zaliszcze.
Gmina Podedwórze to gmina typowo rolnicza. Rolnictwo indywidualne preferuje uprawę podstawowych zbóż, ziemniaka oraz dysponuje dużymi obszarami łąk i pastwisk sprzyjającym hodowli bydła. Wśród rolników są też plantatorzy ziół - rumianku. Gospodarstwa indywidualne posiadają obszary 10 - 60 ha. Dysponują one podstawowym sprzętem do uprawy ziemi i bazą co hodowli bydła i trzody chlewnej.
Gmina położona jest z dala od miast, w związku z tym występuje tu nieskażone środowisko pozwalające produkować zdrową żywność.
Przez gminę przepływa rzeka Zielawa i kanał Wieprz - Krzna. Znajdują się też zbiorniki retencyjne we wsi Podedwórze o pow. 282ha i wsi Mosty o pow. 396 ha. W chwili obecnej zbiorniki są zarządzane przez Polski Związek Wędkarski. Korzystają z nich wędkarze z terenu całej Polski. Występują tu różne gatunki ryb takie jak: sum karłowaty, szczupak, lin, karp itp. Zbiorniki wykorzystywane są więc do celów rekreacyjno - sportowych. Istnieje możliwość przeznaczenia terenu wokół zbiorników na cele rekreacyjne. Zbiorniki położone są przy zbiorowiskach leśnych z ciekawymi terenami łowieckimi obfitującymi w zwierzynę płową jak: łoś, jeleń, sarna i inną jak dziki piżmaki, dzikie ptactwo. Tereny leśne z terenu gminy Podedwórze dzierżawią trzy koła łowieckie. Koło łowieckie "Szóstek" prowadzi hodowlę bażantów, posiada w użytkowaniu wieczystym, na których usytuowany jest dom myśliwski.
Oprócz zwierząt lasy obfitują w grzyby, jagody, borówki, jeżyny. Na terenie gminy znajduje się rezerwat przyrody "Warzewo". Obejmuje on obszar o pow. 41,91ha. Na obszarze tym wykształconych jest 14 typów zbiorowisk roślinnych. Większość z nich zachowała charakter naturalny. Występują tu płytkie i rozległe powierzchnie nasłonecznionej wody stwarzające doskonałe warunki bytowe dla ptactwa. Jest to miejsce lęgowe i ostoja dla wielu interesujących gatunków awifauny. Występuje tu około 60 gatunków ptaków. Bagno - rezerwat, ze względu na swój naturalny charakter i niepowtarzalną specyfikę, przedstawia wysoką wartość naukową.
Na terenie gminy znajduje się Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej, Apteka, Bank Spółdzielczy. Wykonywane są usługi weterynaryjne oraz handlowe, jest też stacja LPG. Na szczególną uwagę zasługuje działalność Ochotniczej Straży Pożarnej. Podedwórską straż założono w 1928r. Obecnie w gminie jest prawie dwustu strażaków ochotników, oraz trzy drużyny młodzieżowe, w tym dwie dziewczęce. Niewątpliwą zasługą Wójta Pana Wiesława Nowaka jest to, że jednostka OSP weszła do Krajowego Systemu Ratowniczo - Gaśniczego. Są to elitarne oddziały - najlepiej wyposażone i najbardziej sprawne.
Działalność kulturalną na terenie gminy prowadzą: Gminna Biblioteka Publiczna, szkoła podstawowa, gimnazjum, oraz dwa stowarzyszenia regionalne. Perłą w gminie jest zespół "Wrzeciono" - aktywny zespół folklorystyczny, który podtrzymuje tradycję ludową Polesia Lubelskiego.
W miejscowości Podedwórze znajdują się obiekty zabytkowe takie jak:
kaplica murowana z 1646r przedstawiająca wizerunek Jezusa Frasobliwego, usytuowana na skrzyżowaniu dróg Wisznice - Kodeniec, Mosty - Jabłoń,
kościół murowany "Biały" pod wezwaniem Zwiastowania Najświętszej Marii Panny - wybudowany w latach 1805 - 1811,
obok kościoła znajduje się pomnik wystawiony w 1807r przez synów Józefa Szlubowskiego - Jana i Ignacego na cześć rodziców, fundatorów kaplicy,
kościół murowany "Czerwony" pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego budowany w latach 1911-1914,
w centrum miejscowości Podedwórze znajdują się dwa murowane pomniki. Pierwszy upamiętnia poległych żołnierzy w 1919-1920r. Drugi pomnik upamiętnia walkę z hitlerowskim najeźdźcą.
Jeszcze raz należy podkreślić, że brak zakładów przemysłowych czyni środowisko czystym i nieskażonym ekologicznie, natomiast zbiorniki retencyjne i kompleksy leśne są doskonałym miejscem do wypoczynku i relaksu.
Gmina Siemień
Gmina położona jest w zachodniej części Powiatu Parczewskiego przy trasie Lublin-Parczew-Biała Podlaska. Miejscowość gminna - Siemień - położona jest w dolinie rzek Tyśmienicy,Piskornicy i Piwonii oraz przy około 800-hektarowym stawie powiązanym architektonicznie z zespołem parkowym i pałacowym. Na terenie gminy znajdują się zespoły dworskie wybudowane w parkach krajobrazowych (Żminne, Glinny Stok, Miłków Kolonia). Atutami gminy są uwarunkowania przyrodnicze zachęcające do rozwoju turystyki i agroturystyki. Gmina Siemień ma dobrze rozwiniętą infrastrukturę techniczną. Dysponuje terenami przeznaczonymi pod działalność przemysłowo-usługową.
W skład gminy, której ogólna powierzchnia wynosi 110,93 km2, wchodzi 21 sołectw. Na jej terenie zamieszkują 5 087 osoby (stan na 31.12.2005 r.).
Miejscowość Siemień - siedziba gminy - położona jest w dolinie rzek Piskornicy i Piwonii, uchodzących do rzeki Tyśmienicy oraz przy, największym w całym województwie lubelskim, 830-hektarowym stawie, zbudowanym przez jeńców tatarskich w II połowie XVII wieku za panowania Władysława IV.
Ze wspaniałymi rozległymi stawami powiązany jest przestrzennie okazały niegdyś park, na terenie którego wybudowano z cegły w połowie XIX w. zespół dworski rodziny Zaorskich - obecnie siedziba Gospodarstwa Rybackiego - składający się z dworu i lodowni. Zespół pałacowo-parkowy posiada wyraźny charakter krajobrazowy, a swoje romantyczne piękno zawdzięcza księżnej Izabeli Czartoryskiej, która była swego czasu właścicielką Siemienia.
Zespoły dworskie wybudowane w parkach krajobrazowych znajdują się również we wsiach: Żminne, Glinny Stok i Miłków Kolonia. W samym Siemieniu godny uwagi jest także zabytkowy drewniany kościół p. w. Przemienienia Pańskiego z 1931 r. oraz dwie późnobarokowe kapliczki w kształcie słupów. Ponadto na terenie gminy znajduje się wiele obiektów zabytkowych, jak: młyn wodny (obecnie elektryczny) z XIX wieku, położony nad rzeką Piskornicą, kapliczki przydrożne, czworaki i inne.
Gmina Siemień posiada bardzo dobre warunki do wypoczynku ze względu na to, że na jej terenie nie ma żadnego przemysłu. Czyste powietrze, wspaniałe krajobrazy, dużo przestrzeni leśnej i wodnej- to są jej niewątpliwe atuty dla każdego, kto szuka ciszy. Są tu także niezwykłe miejsca i warunki do wędkowania. W okresie letnim dodatkowo można skorzystać z bogactwa lasów i znaleźć wiele grzybów, jagód, malin leśnych i innych owoców.
Gmina Sosnowica
Gmina położona jest w zlewiskach rzek Wieprz i Bug. Przez gminę przepływa rzeka Piwonia oraz Kanał Wieprz-Krzna. Na terenie gminy znajdują się jeziora i stawy rybne. Do atrakcji turystycznych należą jeziora: Białe Sosnowickie, Tomaszne, Skomileno, Zagłębocze, Czarne Sosonowickie, Cycowe (Komarowskie), Zienkowskie. W części północnej gminy znajdują się kompleksy leśne bogate w różne gatunki flory i fauny. Najbardziej wartościowe tereny gminy objęto ochroną i włączono do Ekologicznego Systemu Obszarów Chronionych. Obszary podlegające ochronie stanowią 68 % powierzchni gminy. Przez teren gminy przebiega szlak turystyczny „Nałęcz” oraz ścieżka przyrodnicza „Perchool” wiodąca do schronu orniotologicznego. Gmina posiada również ciekawe zabytki architektury. Swój potencjał rozwojowy wiąże z agroturystyką i turystyką.
SOSNOWICA - dawniej miasteczko, obecnie osada wiejska, położona na obszarze Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego nad rzeką Piwonią przy starym trakcie łączącym Parczew z Włodawą. Prawdopodobnie już od XV wieku była posiadłością możnego rodu Sosnowskich herbu Nałecz, którzy w 1685 roku uzyskali dla niej prawa miejskie. Rozwój miasteczka nastąpił w czasach St. Augusta Poniatowskiego kiedy to panem na Sosnowicy był faworyt królewski wojewoda smoleński i płocki, hetman polny litewski - Józef Sosnowski. W latach 1741-53 rozbudował on swoją rodową siedzibę. Wówczas to dwór pochodzący z 1723 r. uzyskał cztery narożne alkierze a jego otoczenie wielkie założenie parkowe.
Z okresem tym wiąże się pobyt Kościuszki w sosnowickim dworze, zamieszkiwał on w stojącej do dziś oficynie północnej. Po śmierci Józefa Sosnowskiego, miasteczkiem i rozległymi dobrami, władała wdowa Tekla z Zanowiczów Sosnowska, która w 1797 roku w miejsce drewnianego kościółka ufundowała nową murowaną świątynię. Na początku XIX w. Sosnowica podobnie jak wiele innych miejscowości utraciła rangę miasteczka. W okresie Powstania Styczniowego sosnowickie lasy, dały schronienie licznym grupom partyzanckim. Miejscowa ludność udzielała powstańcom pomocy w postaci żywności, odzieży zimowej, służyła przewodnictwem i informacjami o ruchach wojsk nieprzyjacielskich. We wrześniu 1863 r., grupa powstańców zaatakowała stacjonujące w osadzie dwie roty żołnierzy rosyjskich, zmuszając ich do wycofania się. W potyczce tej ranny został ksiądz St. Brzóska. W kilka miesięcy później, w rejonie Górek doszło do kolejnego starcia z wojskami rosyjskimi. Zginęło wówczas 14 powstańców, którzy zostali pochowani na cmentarzu w Sosnowicy. Pierwsza wojna światowa przyniosła Sosnowicy duże zniszczenia. W 1915 r. spłonął zabytkowy dwór Sosnowskich, cenny obiekt polskiej architektury. Po odzyskaniu niepodległości nastąpił stopniowy rozwój osady. Stała się ona lokalnym środkiem usługowo-handlowym skupiającym rzemieślników i sklepikarzy. Z inwestycji publicznych udało się rozpocząć budowę szkoły podstawowej. Lata okupacji były okresem szczególnie tragicznym dla Sosnowicy. Miejscowość stanowiła bazę zaopatrzeniową dla "leśnych ludzi", co stało się powodem represji ze strony okupantów. We wrześniu 1939 r. gen. Wacław Piekarski zorganizował w Sosnowicy punkt zborny dla rozbitych przez Niemców polskich oddziałów. Tędy przeszedł ze swą dywizją gen. Zygmunt Podhorski, który dołączył do grupy operacyjnej "Polesie" dowodzonej przez gen. Franciszka Kleeberga. Byli to ostatni żołnierze września, którzy przeszli przez osadę. Okoliczne lasy stały się miejscem schronienia rozbitych oddziałów kampanii wrześniowej jak również dogodnym terenem do tworzenia licznych grup partyzanckich. Były obszarem wielu akcji bojowych i dywersyjnych przeciwko okupantom. W uznaniu wybitnych zasług w walce z hitlerowskim najeźdźcą, w 1979 r. miejscowość została odznaczona Orderem Krzyża Grunwaldu II klasy.
Ważniejsze daty z historii Sosnowicy i okolic
ok. 1500r p.n.e. pierwsze potwierdzone ślady osadnictwa w rejonie Sosnowicy - grób ludności kultury trzcińskiej (epoka brązu) odkryty w Zienkach.
pierwsze wzmianki w źródłach o wsi Sosnowica (Terrestria Chelmensia Inscriptiones).
lustratorzy krolewscy Ziemi Chełmskiej opisują Sosnovyczę (Sosnowicę) wieś w parafii Sawin powiatu chełmskiego, składająca się z 3 działów i 16 zagród. Dwa działy należały do Sosnowskich (zapewne wzięli oni swoje nazwisko od nazwy wsi) - drobnej szlachty prezentującej się herbem ,,Nałęcz", a trzeci do Fryderyka Wietrzyńskiego.
prawdopodobna data uzyskania przez Sosnowicę praw miejskich, nadanych przez króla Jana III Sobieskiego na wniosek Oktawiana Sosnowskiego - miecznika bracławskiego.
Marcin Sosnowski wznosi w Sosnowicy drewniany dwór.
budowa oficyn murowanych pałacu Sosnowskich. Duży drewniany dwór, z podwójnym dziedzińcem, obudowany oficynami i koszarami, uzyskał 4 narożne alkierze i wielkie założenie parkowe - park pałacowy oraz aleje wysadzane szpalerami drzew.
w Sosnowicy przebywa Tadeusz Kościuszko, świeżo upieczony absolwent kursów wojskowych w Paryżu.
w wyniku III rozbioru Polski Sosnowica wraz z Ziemia Chełmska wchodzi w skład zaboru austriackiego (Galicja Zachodnia).
decyzją władz Królestwa Polskiego Sosnowica - licząca wówczas 24 domy i 107 - mieszkańców traci prawa miejskie. Wieś i folwark - własność rodu Sosnowskich - miała 36 domów i 205 mieszkańców. W skład dóbr wchodziły: osada miejska Sosnowica i wsie: Górki, Olchówka i Bohutyn.
grupa powstańców z oddziału płk Walentego Lewandowskiego i Marcina Borelowskiego zaatakowała przebywające czasowo w Sosnowicy dwie roty żołnierzy rosyjskich i zdobyta osadę. W potyczce ranny został późniejszy bohater Po-wstania Styczniowego ks. Stanisław Brzóska.
właścicielem dóbr sosnowickich został Alfons Libiszowski, po zakupie majątku od Walerii Niepokolczyckiej.
wycofujące się z Lubelszczyzny wojska rosyjskie palą Sosnowicę.
wg pierwszego w niepodległej Polsce spisu powszechnego w Sosnowicy mieszkało 616 osób, w tym 184 Polaków, 151 Rusinów, 275 Żydów i 6 osób innej narodowości. Oprócz parafii rzymskokatolickiej i prawosławnej funkcjonowała gmina żydowska.
16/17.09.1939 do Sosnowicy dotarty rozbite pod Kałuszynem oddziały 1 DP Legionów gen. Wacława Kowalskiego. Piloci Luftwaffe bombardowali wówczas polskie wojska kwaterujące w Sosnowicy.
likwidacja getta w Sosnowicy. 584 Żydów hitlerowcy zgładzili w obozie w Sobiborze koło Włodawy.
jesień 1944 dekret o reformie rolnej odbiera dobra sosnowickie ostatniemu ich właścicielowi Teodorowi Libiszewskiemu, synowi Alfonsa.
na bazie dawnego majątku w Sosnowicy utworzono Zespół Państwowych Gospodarstw Rolnych składający się z PGR Sosnowica Rolna i PGR Sosnowica Rybna.
powstał Bank Spółdzielczy w Sosnowicy.
po blisko sześciu wiekach reaktywowano powiat Parczewski. W jego składzie znalazła się gromada Sosnowica.
na mapie Polski pojawiła się po raz pierwszy w historii gmina Sosnowica, wchodząca w skład powiatu Parczewskiego. W nowej gminie znalazły się sołectwa: Górki, Komarówka, Kropiwki, Lipniak, Lejno, Pieszowola, Orzechów Nowy, Sosnowica, Sosnowica Dwór, Orzechów Stary, Zienki i Zbójno.
w efekcie kolejnej reformy administracyjnej PRL gmina Sosnowica weszła w skład nowoutworzonego województwa chełmskiego.
Rada Państwa PRL odznaczyła gminę Sosnowica Krzyżem Grunwaldu II klasy za walkę z faszyzmem hitlerowskim.
reforma administracyjna kraju przywraca po 24 latach powiat Parczewski w woj. lubelskim. Gmina Sosnowica wchodzi w skład tego powiatu z miejscowościami: Sosnowica, Orzechów Stary, Orzechów Nowy, Górki, Komarowka, Kropiwki, Lipniak, Olchówka, Pieszowola, Turno, Zbójno, Zienki, Sosnowica Dwór, Bohutyn, Zacisze, Izabelin, Mościska, Czołoma, Czerniów, Hołodyska.
w Sosnowicy zamieszkuje 731 osób.
ZAKOŃCZENIE
Pomoc zagraniczna to przekazanie określonych zasobów (pieniędzy, wiedzy, towaru, sprzętu wojskowego), które nie wynikają z działania rynku. Cechą charakterystyczną takiej pomocy jest jej przepływ międzynarodowy. Rozwój gospodarczy poszczególnych krajów na świecie jest bardzo zróżnicowany. Chociaż krajów rozwiniętych i bogatych jest o wiele mniej niż państw rozwijających się, to 60% całego światowego handlu skupia ta pierwsza grupa. Aby pomóc krajom biedniejszym w przeprowadzeniu niezbędnych reform albo zapewnieniu ich stabilności, udzielane są im środki na wszechstronny rozwój. Trafiają one do nich od rządów państw rozwiniętych przez bezpośrednią politykę. Przekazywanie środków pomocowych ma sens wtedy, gdy mimo ich przekazywania dawca sam nie traci, a biorca potrafi je efektywnie spożytkować i dzięki nim pomnożyć swoje efekty. Polska otrzymuje wsparcie w ramach programów pomocy zagranicznej od 1989 roku.
Polska jest obecnie największym odbiorcą bezzwrotnej pomocy. Największym programem bezzwrotnej pomocy dla naszego regionu był i jest nadal PHARE. Rozpoczął swą działalność w 1990 roku. Początkowo pomoc skierowana była tylko dla Polski i Węgier (stąd powstał skrót programu: Poland Hungary Assistance to Restructuring their Economies). Podstawę prawną programu stanowi decyzja Rady Unii Europejskiej nr 3906/89 (OJ L 375 z 23.12.1989), gdzie określone są formy pomocy, jak i jej terytorialny zasięg. Później na skutek przemian w regionie Europy Środkowej Unia Europejska postanowiła rozszerzyć zasięg programu o kolejne państwa. PHARE jest wydzieloną częścią budżetu UE, którą administruje Komisja Europejska. Część pieniędzy jest przekazywana w ramach programów narodowych i transgranicznych. Pieniądze te śa następnie przekazywane na mocy memorandów finansowych (umowy międzyrządowe) do krajów-beneficjentów i zarządzane przez ich administracje. Pozostałą częścią (rosnącą w latach 1995-1999) gospodaruje Komisja Europejska. Programy te są przeznaczone dla wszystkich krajów uczestniczących w PHARE i dlatego nazywane są programami wielonarodowymi. Wszystkie programy PHARE mają wydłużony czas realizacji w stosunku do budżetu państwa i trwają nawet kilka lat. Do 1996 roku ze środków programu korzystało 14 państw naszego regionu. Obecnie pomocą objętych jest 11 państw. Warunkiem otrzymywania pomocy jest realizacja reform ekonomicznych i politycznych umacniających gospodarkę wolnorynkową oraz demokratyczne rządy prawa.
Od początku funkcjonowania programu PHARE Polska jest jego największym odbiorcą. W latach 1990 - 1998 otrzymaliśmy prawie 1700 milionów EUR (około 27% całego budżetu PHARE na ten okres). Do 1996 roku ze środków programu korzystało 14 państw naszego regionu. Obecnie pomocą objętych jest 11 państw. Warunkiem otrzymywania pomocy jest realizacja reform ekonomicznych i politycznych umacniających gospodarkę wolnorynkową oraz demokratyczne rządy prawa.
Programy narodowe są negocjowane corocznie przez poszczególne kraje. Kraje w porozumieniu z Komisją Europejską przygotowują projekty rozdysponowania funduszy. Tak przygotowane projekty stanowią Krajowy Program Operacyjny, który jest podstawą umowy międzyrządowej (memorandum finansowego) pomiędzy rządem danego kraju a Komisją Europejską. Następnie programy są wdrażane przez administrację kraju składającego projekty.
SPIS TABEL, RYSUNKÓW I WYKRESÓW
Tab.1. Dane o Powiecie parczewskim.
Tab.2. Obszary chronione na terenie powiatu parczewskiegoTab.3. Wykaz większych kompleksów leśnych na terenie powiatu parczewskiego
Tab.4. Demograficzna charakterystyka gmin
Tab.5. Struktura zatrudnienia na terenie powiatu parczewskiego
Tab.6. Zasoby mieszkaniowe
Tab.7. Sieć dróg powiatowych
Tab.8. Sieć wodociągowa i kanalizacyjna
Tab.9. Struktura gruntów
Tab.10. Struktura zasiewów
Tab.11. Ludność w gospodarstwach domowych z użytkowaniem indywidualnego gospodarstwa rolnego
Tab.12. Powierzchnia użytków rolnych w ha
Tab. 13. Wykaz programów operacyjnych wraz z instytucjami odpowiedzialnymi za ich przygotowanie
Rys.1. Podział Funduszu Spójności
Wykres 1. Rozdysponowanie środków z zasobów funduszy strukturalnych
BIBLIOGRAFIA
Międzynarodowa współpraca regionów - wybór ekspertyz, praca zbiorowa pod redakcją Witolda Toczyskiego, Witolda Sartoriusa i Jacka Zauchy, Zespół Zadaniowy ds. Polityki Strukturalnej w Polsce, Warszawa, wrzesień 1997
Od programu Phare do zreformowanych Funduszy Strukturalnych, Simon Johnston, Marek Kozak, Andrzej Pyszkowski, Jakub Sieradzki, Polska Agencja Rozwoju Regionalnego, Warszawa, styczeń 1999
Fundusze Strukturalne Unii Europejskiej. Wprowadzenie, Simon Johnston, Polska Agencja Rozwoju Regionalnego, Warszawa 1997
"Pilotażowy program rozwoju regionalnego Phare - STRUDER - doowiadczenia-efekty-inspiracje" - praca zbiorowa pod redakcją Marka Kozaka i Andrzeja Pyszkowskiego - Polska Agencja Rozwoju Regionalnego, Warszawa, styczeń 1999
Reform of the Structural Funds, Komitet Regionów, Bruksela marzec 1998
Polityka rozwoju regionalnego - innowacje i restrukturyzacja, red. nauk. Marek Kozak, Antoni Kukliński, Jacek Szlachta, Polska Agencja Rozwoju Regionalnego, Uniwersytet Warszawski, Centralny Urząd Planowania, Warszawa 1997
Rozwój regionalny w Polsce - podstawowe informacje, Marek Kozak, Robert Szewczyk - Polska Agencja Rozwoju Regionalnego, Warszawa 1998
Słownik Rozwoju Regionalnego, Marek Kozak, Andrzej Pyszkowski, Robert Szewczyk, Polska Agencja Rozwoju Regionalnego, Warszawa, listopad 1998
Integracja polskiej wsi i rolnictwa z Unią Europejską. Wspólna polityka rolna. Fundusze strukturalne, Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA), Warszawa 1998
Pomoc dla transformacji w Europie Środkowo-Wschodniej - raport 1995, Krzysztof Ners, Ingrid Buxell, Fundacja Badań i Edukacji nad Pomocą Zagraniczną, Warszawa 1995
Regiony wobec integracji europejskiej, Dagmir Długosz, w: "Integracja Europejska - implikacje dla Polski" - praca zbiorowa pod redakcją Jacka Czaputowicza, Wydawnictwo WAM, Kraków 1999
Polityka regionalna - finansowe i organizacyjne implikacje dla Polski, Cezary Lusiński, w: "Integracja Europejska - implikacje dla Polski", praca zbiorowa pod redakcją Jacka Czaputowicza, Wydawnictwo WAM, Kraków 1999
Euroregiony - pierwszy krok do integracji europejskiej, Włodzimierz Malendowski, Małgorzata Ratajczak, Wydawnictwo Atla 2, Wrocław 1998
Jednolity Akt Europejski - zagadnienia prawne i instytucjonalne, Jan Barcz, Andrzej Koliński, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych (PISM), Warszawa 1991
Europejska Integracja Gospodarcza, Zbigniew Doliwa - Klepacki, Wydawnictwo Temida 2, Białystok 1996
Przewodnik po Unii Europejskiej, Dick Leonard, Wydawnictwo The Economist, Warszawa 1998
Polityka regionalna, w: "Unia Europejska" - Lucjan Ciamaga, Ewa Latoszek, Krystyna Michałowska - Gorywoda, Leokadia Oręziak, Eufemia Teichmann, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998
Międzynarodowa współpraca regionów - raport uzupełniający, Zespół Zadaniowy ds. Polityki Strukturalnej w Polsce, Warszawa, czerwiec 1997
Moving Beyond Assistance - Final report of the IEWS task force on western assistance to trasition in the Czech and Slovak Repulic, Hungary and Poland, - Raymond Barre, William H. Luers, Anthony Solomon, Krzysztof Ners - Instytut Studiów Wschód-Zachód
Assistance - to Accession and Beyond - Krzysztof Ners, Michael Palmer, Andrew Fyfe - Fundacja Badań i Edukacji nad Pomocą Zagraniczną, Warszawa 1998
Zarys Strategii Rozwoju Regionalnego Polski - raport końcowy, Zespół Zadaniowy ds. Rozwoju Regionalnego w Polsce, Warszawa, lipiec 1996
Regional Developement in Poland 1990-1995 - diagnostic report, Zespół Zadaniowy ds. Rozwoju Regionalnego w Polsce, Warszawa, styczeń 1996
Polityka rozwoju regionalnego w perspektywie członkostwa Polski w Unii Europejskiej - raport uzupełniający, Zespół Zadaniowy ds. Rozwoju Regionalnego w Polsce, Warszawa, czerwiec 1996
Polityka strukturalna Polski w perspektywie integracji z Unią Europejską, Zespół Zadaniowy ds. Polityki Strukturalnej w Polsce, Warszawa, czerwiec 1997
S. Dudzik, Pomoc państwa dla przedsiębiorstw publicznych w prawie Wspólnoty Europejskiej. Między neutralnością a zaangażowaniem, Wyd. ABC, Warszawa 2002.
Fiscal Federalism in the European Union, (red.) A. Fossati, G. Panella, Routledge, London 1999.
Integracja europejska. Wybrane zagadnienia (red.) H. Machińska, UKIE, USC, FW, DSPA, Warszawa 2000.
Integracja europejska. Wybrane zagadnienia szczegółowe, (red.) A. Nowak-Far, UKIE,USC, FW, DSPA, Warszawa 2000.
P. Jasiński, C. Ross, Unia Europejska a władze lokalne i regionalne, PWSL, Fundusz Know-How, Warszawa 2002.
Kommentar zu EU-Vertrag und EG Vertrag, (red.) Ch. Calliess, Matthias Ruffert, Luchterhand, Wien 2002.
M. Kulesza, K. Galus, M. Tułowiecki, Harmonizacja prawa polskiego w zakresie przepisów dotyczących samorządu terytorialnego, UKIE, Warszawa 2001.
J-C. Masclet, Wspólnota Europejska a środowisko naturalne. Konferencja w Angers, TN KUL, Lublin 1999.
C. Mik, Europejskie prawo wspólnotowe. Zagadnienia teorii i praktyki, t. 1, C. H. Beck, Warszawa 2000.
Negocjacje w sprawie członkowstwa Polski w Unii Europejskiej. Wybrane problemy, (red.) J. Barcz, A. Michoński, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Warszawa 2002.
Nowak-Far, Integracja europejska, Naczelna Rada Adwokacka, Warszawa 2001.
Nowak-Far, Unia Gospodarcza i Walutowa w Europie, C. H. Beck, Warszawa 2001.
Polska w przededniu członkowstwa w Unii Europejskiej. Nadzieje i obawy, (red.) J. Osiński, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 2002.
Pietrzyk, Polityka regionalna Unii Europejskiej i regiony w państwach członkowskich, WN PWN, Warszawa 2002.
Polityka regionalna Unii Europejskiej w praktyce krajów członkowskich, (red.) I. Pietrzyk, Wyd. AE w Krakowie, Kraków 1998.
Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe, (red.) J. Barcz, Wyd. Prawo i Praktyka Gospodarcza, Warszawa 2002.
Popławski, Zamówienia publiczne w Unii Europejskiej, PWSL, Fundusz Know-How, Warszawa 2000.
Prawo gospodarcze Wspólnoty Europejskiej na progu XXI wieku, (red.) C. Mik, TNOiK, Toruń 2002.
T. Rabska, Analiza skutków prawnych regulacji wprowadzanych przez ustawodawstwo dostosowawcze dla samorządów gminy, powiatu i województwa, UKIE, Warszawa 2001.
Ross, Władze lokalne a lobbying w Unii Europejskiej, PWSL, Fundusz "Know-How", Warszawa 2000.
Rozszerzenie Unii Europejskiej. Wyzwania dla władz lokalnych, Związek Miast Polskich, Poznań 2001
P. Saganek, Podział kompetencji pomiędzy Wspólnoty Europejskie a państwa członkowskie, Wyd. Prawo i Praktyka Gospodarcza, Warszawa 2002.
Streżyńska, M. Barzycka-Banaszczyk, Prawo zatrudnienia. Dostęp do zatrudnienia w sektorze publicznym w zakresie stosunków pracy pracowników samorządowych, PWSL, Fundusz Know-How, Warszawa 2000.
The National Co-Ordination of EU Policy: The Domestic Level, (red.) H. Kassim et al., Oxford University Press, Oxford 2000.
The National Co-Ordination of EU Policy: The European Level, (red.) H. Kassim et al., Oxford University Press, Oxford 2001
Unia Europejska. Przygotowania Polski do członkowstwa, (red.) E. Kawecka-Wyrzykowska, E. Synowiec, IKiCHZ, Warszawa 2001.
Z. Zgud, Zasada subsydiarności w prawie europejskim, Zakamycze, Kraków 1999.
www.parczew.pl
Tamże
Tamże
Tamże
Tamże
Tamże
Tamże
Tamże
Tamże
Międzynarodowa współpraca regionów - wybór ekspertyz, praca zbiorowa pod redakcją Witolda Toczyskiego, Witolda Sartoriusa i Jacka Zauchy, Zespół Zadaniowy ds. Polityki Strukturalnej w Polsce, Warszawa, wrzesień 1997
www.parczew.pl
Od programu Phare do zreformowanych Funduszy Strukturalnych, Simon Johnston, Marek Kozak, Andrzej Pyszkowski, Jakub Sieradzki, Polska Agencja Rozwoju Regionalnego, Warszawa, styczeń 1999
Fundusze Strukturalne Unii Europejskiej. Wprowadzenie, Simon Johnston, Polska Agencja Rozwoju Regionalnego, Warszawa 1997
"Pilotażowy program rozwoju regionalnego Phare - STRUDER - doowiadczenia-efekty-inspiracje" - praca zbiorowa pod redakcją Marka Kozaka i Andrzeja Pyszkowskiego - Polska Agencja Rozwoju Regionalnego, Warszawa, styczeń 1999
Reform of the Structural Funds, Komitet Regionów, Bruksela marzec 1998
Polityka rozwoju regionalnego - innowacje i restrukturyzacja, red. nauk. Marek Kozak, Antoni Kukliński, Jacek Szlachta, Polska Agencja Rozwoju Regionalnego, Uniwersytet Warszawski, Centralny Urząd Planowania, Warszawa 1997
Rozwój regionalny w Polsce - podstawowe informacje, Marek Kozak, Robert Szewczyk - Polska Agencja Rozwoju Regionalnego, Warszawa 1998
Słownik Rozwoju Regionalnego, Marek Kozak, Andrzej Pyszkowski, Robert Szewczyk, Polska Agencja Rozwoju Regionalnego, Warszawa, listopad 1998
Integracja polskiej wsi i rolnictwa z Unią Europejską. Wspólna polityka rolna. Fundusze strukturalne, Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA), Warszawa 1998
Pomoc dla transformacji w Europie Środkowo-Wschodniej - raport 1995, Krzysztof Ners, Ingrid Buxell, Fundacja Badań i Edukacji nad Pomocą Zagraniczną, Warszawa 1995
Regiony wobec integracji europejskiej, Dagmir Długosz, w: "Integracja Europejska - implikacje dla Polski" - praca zbiorowa pod redakcją Jacka Czaputowicza, Wydawnictwo WAM, Kraków 1999
Polityka regionalna - finansowe i organizacyjne implikacje dla Polski, Cezary Lusiński, w: "Integracja Europejska - implikacje dla Polski", praca zbiorowa pod redakcją Jacka Czaputowicza, Wydawnictwo WAM, Kraków 1999
Euroregiony - pierwszy krok do integracji europejskiej, Włodzimierz Malendowski, Małgorzata Ratajczak, Wydawnictwo Atla 2, Wrocław 1998
Jednolity Akt Europejski - zagadnienia prawne i instytucjonalne, Jan Barcz, Andrzej Koliński, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych (PISM), Warszawa 1991
Europejska Integracja Gospodarcza, Zbigniew Doliwa - Klepacki, Wydawnictwo Temida 2, Białystok 1996
Przewodnik po Unii Europejskiej, Dick Leonard, Wydawnictwo The Economist, Warszawa 1998
Polityka regionalna, w: "Unia Europejska" - Lucjan Ciamaga, Ewa Latoszek, Krystyna Michałowska - Gorywoda, Leokadia Oręziak, Eufemia Teichmann, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998
Międzynarodowa współpraca regionów - raport uzupełniający, Zespół Zadaniowy ds. Polityki Strukturalnej w Polsce, Warszawa, czerwiec 1997
Moving Beyond Assistance - Final report of the IEWS task force on western assistance to trasition in the Czech and Slovak Repulic, Hungary and Poland, - Raymond Barre, William H. Luers, Anthony Solomon, Krzysztof Ners - Instytut Studiów Wschód-Zachód
Assistance - to Accession and Beyond - Krzysztof Ners, Michael Palmer, Andrew Fyfe - Fundacja Badań i Edukacji nad Pomocą Zagraniczną, Warszawa 1998
Zarys Strategii Rozwoju Regionalnego Polski - raport końcowy, Zespół Zadaniowy ds. Rozwoju Regionalnego w Polsce, Warszawa, lipiec 2006
Regional Developement in Poland 1990-1995 - diagnostic report, Zespół Zadaniowy ds. Rozwoju Regionalnego w Polsce, Warszawa, styczeń 1996
Polityka rozwoju regionalnego w perspektywie członkostwa Polski w Unii Europejskiej - raport uzupełniający, Zespół Zadaniowy ds. Rozwoju Regionalnego w Polsce, Warszawa, czerwiec 1996
Polityka strukturalna Polski w perspektywie integracji z Unią Europejską, Zespół Zadaniowy ds. Polityki Strukturalnej w Polsce, Warszawa, czerwiec 1997
S. Dudzik, Pomoc państwa dla przedsiębiorstw publicznych w prawie Wspólnoty Europejskiej. Między neutralnością a zaangażowaniem, Wyd. ABC, Warszawa 2002.
www.debowa-kloda.bazagmin.pl
Tamże
Tamże
Tamże
www.jablon.pl
Tamże
Tamże
www.milanow.pl
Tamże
www.podedworze.pl
Tamże
Tamże
www.siemien.pl
Tamże
www.sosnowica.pl
Tamże
Tamże
80
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Zarządzanie środkami unijnymi przeznaczonymi na rolnictwo w Polsce do 2007 roku, do pracy, obrona WP
budzet, do pracy, obrona WPR
Rachunku Kosztów Pełnych wz, do pracy, obrona WPR
Praca Magisterska - Pozyskiwanie Środków Unijnych Na Finansowanie Zadań Gmin, do pracy, obrona WPR
Informacja - wykorzystanie funduszy UE 26-11, BUDOWA DRÓG SUM h drogi, budowa i projektowanie lotnis
Do definicji !!!Finansowanie MSP z funduszy UE
do pracy o powiecie, PREZENTACJA
1 2510 do pracy na zimno
Niezdolność do pracy z powodu choroby zawodowej, stwierdzona po zaprzestaniu
prawopracy przywrocenie do pracy i wynagrodzenie
Motywacja do pracy
Scenariusz zabaw andrzejkowej dla przedszkolaków, pomoce do pracy z dziećmi
Rozwiazanie stosunku pracy z powodu czasowej niezdolnosci do pracy spowodowanej choroba, kadry-i-awa
wersja bez badan pol, materiały do pracy z autyzmem, Pomoce naukowe, gotowość szkolna
wniosek o kuratora, DRUKI do pracy
Rodzina państwa M, wprowadzenie do pracy z rodziną
więcej podobnych podstron