1. Bilans energetyczny drewna opałowego

Kiedyś paliło się pozostałości zrębowe (gałęzie), obecnie stara się pozostawić to na zrębie (rozdrabnianie) - jest tam ok. 70 % składników pokarmowych ważnych dla roślin.

Niektóre kraje pakietują pozostałości zrębowe i wykorzystują je w celach energetycznych. Coraz częściej do celów energetycznych zakłada się plantacje drzew szybko rosnących. Przykładem może być wierzba, która posiada 2-letnią kolej rębu.

Spalaniu słomy lub suchego drzewa towarzyszy emisja dwutlenku węgla, którego ilość jest równoważna ilości pobieranego CO₂ przez roślinę w okresie wzrostu. Bilans energetyczny jest równy zero.

2. Znaczenie wad w klasyfikacji drewna.

Wady drewna są to anomalie budowy drewna. Obniżenie właściwości technicznych drewna może nastąpić zarówno podczas wzrostu drzewa jak i po jego ścięciu. Wady powstałe w drewnie za życia drzewa określa się mianem wad pierwotnych, zaś wady powstałe w czasie składowania lub obróbki zalicza się do wad wtórnych.

Obie grupy obniżają jego wartość techniczną i ograniczają zakres użyteczności. Z punktu widzenia przerobu surowca drzewnego drewno powinno mieć kształt walca, równomierną słoistość, przebieg włókien równoległy do podłużnej osi, oraz nie powinno mieć sęków (gałęzi).

Wada drewna jest pojęciem względnym: jakaś cecha drewna może być uznana za ewidentną wadę w jednym sortymencie, w innym może stanowić wyjątkową zaletę. Przykładem są poszukiwane wady, w których budowa, rysunek i barwa drewna są nieregularne czy faliste - drewno z taką wadą jest cenione w wyrobach artystycznych, boazeriach, niektórych okleinach. To samo drewno w elementach konstrukcyjnych nie znajdzie zastosowania z uwagi na słabą wytrzymałość. Innym przykładem jest spróchniałe (zgnilizna miękka) drewno drzew liściastych poszukiwane w pszczelarstwie do podkurzaczy, którego wytrzymałość jest znikoma.

Niektóre wady są biologicznie nieuniknioną cechą. Przykładem są sęki - miejsca po odciętych lub obumarłych gałęziach, które zakłócają jednolitość budowy i tym samym zmniejszają użyteczność drewna, jednocześnie gałęzie są niezbędne do podtrzymywania aparatu asymilacyjnego drzew. Innym przykładem jest zmniejszanie się średnicy drzewa ku górze - zbieżystość.

1. Sęki

2. Pęknięcia

3. Wady kształtu

4. Wady budowy

5. Zabarwienia

6. Zgnilizna

7. Uszkodzenia mechaniczne

3. Pozyskiwanie wywrotów z karpą pochyloną w stronę korony

Zawsze konieczne jest zabezpieczenie karpy, aby po odcięciu nie przewróciła się w naszą stronę. Można tego dokonać przy pomocy ciągnika bądź też ściągacza linowego typu TIRFOR.

W przypadku drewna naprężonego konieczne jest zakładanie pierwszego cięcia od strony włókien ściskanych i prowadzenie go do momentu zaciskania piły, a końcowego cięcia- od włókien rozciąganych.

Przy cięciu drewna wykazującego małe naprężenia należy stosować dwa rzazy, przy czym:

- jeżeli drugi rzaz (kończący cięcie) wypada od góry, należy przesunąć go w kierunku wierzchołka o 2-5 cm w

stosunku do rzazu pierwszego,

- jeżeli rzaz drugi (kończący cięcie) wypada od dołu, należy przesunąć go o 2-5 cm w stronę odziomka w stosunku do rzazu pierwszego, założonego od góry

W przypadku większych naprężeń (np. przy odcinaniu od bryły korzeniowej) należy stosować trzy rodzaje rzazów.

1) Rzaz pierwszy - podcinający - od strony włókien ściskanych należy prowadzić do momentu zaciskania piły w rzazie.

2) Cięcia boczne po obu stronach pnia - prostopadle do rzazu podcinającego.

3) Rzaz trzeci - ścinający - od strony włókien rozciąganych. Rzaz ścinający powinien być przesunięty o 2-5 cm w stosunku do rzazu podcinającego:

- w dół, w kierunku bryły korzeniowej, przy strzałach podpartych, ze środkiem ciężkości za podporą,

- w górę, w kierunku wierzchołka, przy strzałach nie podpartych.

4. Emisja hałasu

Hałas - dźwięki zazwyczaj o nadmiernym natężeniu (zbyt głośne) w danym miejscu i czasie, odbierane jako: "bezcelowe, następnie uciążliwe, przykre, dokuczliwe, wreszcie szkodliwe”.

Zabiegi gospodarcze prowadzone w leśnictwie sprzyjają emisji hałasu do środowiska leśnego. Źródłem hałasu są pracujące maszyny i narzędzia. W zależności od częstotliwości fali, jaką emitują, różna jest ich słyszalność. Przykładem może być pilarka i rębarka, które mają odpowiednio 100 i 108 Db, a słyszalne są na nieporównywalnie różne odległości - pilarka emituje fale o wysokiej częstotliwości i zakres jej słyszalności jest mniejszy (ok. 200m), natomiast rębarka emituje fale o niskiej częstotliwości, przez to zakres słyszalności jest większy (ok. 900m).

Dlatego tak ważna jest ochrona słuchu pracowników leśnych, np. ochronniki słuchu przy pracy pilarką czy rębarką, kabiny dźwiękoszczelne w harvesterach.

5. Ergonomia koncepcyjna i korekcyjna

a)ergonomia koncepcyjna

(ergonomia w leśnictwie), działa na etapie projektowania i dyskusji założeń konstrukcyjnych czy też technologicznych. Jest racjonalna i bardziej skuteczna w działaniu, bowiem umożliwia od początku opracowywanie lub konstruowanie, a także produkowanie urządzeń i technologii obejmujących wszystkie czynniki ergonomiczne procesu pracy (techniczne, technologiczne, fizjologiczne, socjologiczne, itp.). Ten rodzaj ergonomii powinien w przyszłości dominować, bowiem lepiej jest zapobiegać ewentualnym niedomaganiem ergonomicznym w procesie pracy niż usuwać już występujące.

b) ergonomia korekcyjna

(ergonomia w leśnictwie), wynika z praktycznej działalności ergonomicznej, obserwacji procesów pracy, a szczególnie z obserwacji i analizy wadliwych rozwiązań. Trzeba jednak podkreślić, że nie wszystkie usterki da się usunąć w trakcie procesu pracy (np. dokonać wszystkich koniecznych zmian w wadliwie skonstruowanej maszynie), a czasami niektóre korekty byłyby bardzo kosztowne, wręcz nieopłacalne. Nie mniej jednak z ergonomią korekcyjną zawsze będziemy mieli do czynienia, gdyż zawsze coś można ulepszyć i poprawić w procesie pracy.

6. Zasady oceny procesu technologicznego

Powinna uwzględniać aspekty ekologiczne, ergonomiczne i ekonomiczne - zasada „3E”; celem dokonywania oceny jest uzyskanie efektywności ekonomicznej tego procesu gospodarczego przy zminimalizowaniu zagrożeń ergonomicznych i środowiskowej uciążliwości wykonanego zadania gospodarczego.

EKONOMIA - czasochłonność

- wydajność

- koszty bezpośrednie, pośrednie i całkowite

ERGONOMIA - obciążenia fizyczne,

- psychiczne,

- środowiskowe : drgania, hałas, spaliny (NDS - największe dopuszczalne

stężenie), mikrobiologiczne, światło, antropometryczne

- zagrożenia zdrowia i życia

EKOLOGIA - uszkodzenie drze, odnowień naturalnych i runa leśnego

- degradacja gleb,

- emisja hałasu,

- przemieszczanie i wycofywanie pierwiastków i masy organicznej,

- emisja substancji toksycznych,

- emisja CO

7, 30, 34 Surowiec specjalny

Klasyfikacja jakościowo-wymiarowa dokonuje podziału surowca wg jego wymiarów j jakości. Istnieją jednak przypadki, kiedy przemysł zgłasza zapotrzebowanie na drewno o warunkach technicznych odbiegających od norm przedmiotowych klasyfikacji jakościowo-wymiarowej. Mówimy wtedy o zapotrzebowaniu przemysłu na surowiec specjalny. Surowiec specjalny to każdy rodzaj drewna w stosunku do którego odbiorca ma inne wymagania w zakresie wymiarów lub wad drewna niż wymieniono w normach. Wymagania dotyczące warunków technicznych drewna specjalnego w niektórych przypadkach wyznaczają nowe granice w zakresie dopuszczalnego występowania wad oraz wymiarów drewna, w innych nieco obniżają wymagania odpowiednich klas jakości KJW.

W przeciwieństwie do norm, których przestrzeganie jest obowiązujące warunki techniczne dla drewna specjalnego mogą być dowolnie modyfikowane przez zainteresowane strony, tj nabywcę i sprzedawcę. W praktyce najczęściej jest zgłaszane zapotrzebowanie na drewno okleinowe, surowiec łuszczarski i słupy teletechniczne. Wiąże się to jednak z odpowiednim ( zwykle 20%) podniesieniem cen na ten surowiec w porównaniu do ceny drewna w klasie z której dokonujemy wyboru drewna.

8. Prace przygotowawcze w procesie produkcyjnym

Obejmują takie czynności jak:

- rozpoznanie bazy surowcowej,

- przyjęcie ogólnych założeń dotyczących metod i technologii pozyskiwania drewna,

- stan sieci drogowo - komunikacyjnej (nośności dróg i przepustów) pod kątem

możliwości zastosowania zmechanizowanych procesów pozyskiwania drewna,

- rozpoznanie potencjału wykonawczego nadleśnictwa i zakładów usługowych,

- przygotowanie kadr do wykonania zadań

9, 23 Okrzesywanie - sposoby i metody

a)okrzesywarka hydrauliczna drzew stojących

(użytkowanie lasu), urządzenie zbudowane na zasadzie głowicy harwestera; posiada napęd gąsienicowy przemieszczający okrzesywarką po pniu drzewa; przeznaczona jest do okrzesywania drzew stojących o średnicy od 8 do 23 cm z gałęzi o grubości nie przekraczającej 4 cm z wydajnością 41 drzew na godzinę (JOSS i BOMBOSCH 1985). Dieter F. Giefing

b) okrzesywarko-korowarka do drzew stojących (użytkowanie lasu), pilarka wspinająca się na drzewa ruchem spiralnym; usuwa gałęzie w czasie wspinania się na drzewo, w drodze powrotnej dokonuje korowania pnia; może pracować w drzewostanach o pierśnicach drzew od 15 do 35 cm do wysokości 20 m.

Dieter F. Giefing

c) Okrzesywanie drzew

Ogólne zasady okrzesywania drzew

Przystępując do okrzesywania należy uwzględnić rodzaj drzewa oraz jego wymiary i położenie w stosunku do podłoża, rozmieszczenie gałęzi oraz ich grubość, występujące w drewnie naprężenia, warunki terenowe i sytuacyjne, stosownie do poniższych zaleceń:

jedno drzewo powinno być okrzesywane tylko przez jednego robotnika,

w zasadzie, okrzesywać należy drzewa leżące na ziemi, z wyjątkiem określonych dalej szczególnych przypadków (usuwania złomów i wywrotów) oraz drzew iglastych do II klasy wieku, które mogą być podniesione do okrzesywania za pomocą specjalnych widełek lub drąga,

sprawdzić położenie drzewa - określić i zlokalizować oraz usunąć zagrożenia, np. jeżeli zachodzi taka potrzeba, zabezpieczyć drzewo przed przemieszczeniem się, odrzucić przeszkadzające gałęzie,

kierunek postępowania z okrzesywaniem na stokach uzależniony jest od kierunku obalenia drzewa, mianowicie: drzewo obalone w dół stoku

okrzesywać od odziomka do wierzchołka;

drzewo obalone wzdłuż warstwicy - okrzesywać przemieszczając się powyżej niego;

drzewo obalone w górę stoku - okrzesywać od wierzchołka do odziomka.

Przy okrzesywaniu zabronione jest:

okrzesywanie gałęzi, które nie są w całości widoczne, np. ukryte pod śniegiem,

opieranie stopy o drzewo, stawanie na drzewie lub okrakiem nad drzewem,

okrzesywania gałęzi naprężonych przed usunięciem naprężenia, np. przez obrócenie drzewa lub skrócenie gałęzi stojąc po stronie ściskanej, a więc najczęściej po stronie wewnętrznej wygięcia,

trzymanie uruchomionej pilarki tylko za uchwyt sterujący.

Podczas okrzesywania pilarką należy:

utrzymywać wyprostowany kręgosłup, unikać wymuszonej pozycji ciała, starać się opierać pilarkę o okrzesywane drzewo lub na lewym udzie,

przy okrzesywaniu drzew o średnicy większej niż 50 cm w miejscu cięcia - stać po tej samej stronie drzewa po której znajduje się obcinana gałąź,

gałęzie o znacznej grubości obcinać dwoma rzazami, z uwzględnieniem występujących naprężeń ściskających i rozciągających,

zachować szczególną ostrożność podczas wykonywania cięcia od góry, stojąc po tej samej stronie drzewa po której znajduje się obcinana gałąź,

przechodzić do następnej gałęzi dopiero po całkowitym odcięciu poprzedniej.

Do odcinania cieńszych gałęzi należy stosować siekierę. W takim przypadku do okrzesywania może być zastosowana także łopatka. Przy okrzesywaniu siekierą drzew o średnicy mniejszej niż 50 cm w miejscu cięcia - stać po przeciwnej stronie drzewa niż znajduje się obcinana gałąź. Przy okrzesywaniu siekierą drzew o średnicy większej niż 50 cm w miejscu cięcia - stać po tej samej stronie drzewa po której znajduje się obcinana gałąź, możliwie na jej wysokości. Wałki o długości do 1,5 m okrzesywać wyłącznie siekierą. Wałek w pozycji zbliżonej do pionowej powinien być przy tym jednym końcem oparty o podłoże, a za drugi podtrzymywany jedną ręką oraz okrzesywany drugą ręką. Po okrzesaniu wałka do połowy jego długości, należy go odwrócić.

Techniki okrzesywania drzew pilarką

Technika wahadłowa

Przydatna jest w szczególności do okrzesywania cienkich gałęzi, wyrastających w okółkach położonych w bardzo małych odstępach. Polega na okrzesywaniu drzewa w cyklach obejmujących po trzy długie (80-100 cm) ruchy (fazy). Fazy okrzesywania gałęzi na bokach strzały (1 i 3) wykonywane są górną stroną prowadnicy, rozpoczynając po stronie drwala. Gałęzie na górnej części strzały (faza 2) mogą być okrzesywane także dolną stroną prowadnicy.

Technika dźwigniowa

Technika dźwigniowa cechuje się opieraniem pilarki o okrzesywane drzewo oraz operowaniem nią na zasadzie dźwigni, podczas większości faz okrzesywania. W jej ramach mogą być stosowane poniższe techniki:

Technika dźwigniowa 3-fazowa (3-punktowa). Najbardziej przydatna, jeżeli odstępy między okółkami są większe niż półtorej długości użytecznej prowadnicy. Cechuje się cyklami składającymi się z trzech faz, w trakcie których okrzesywane są gałęzie i sęki w jednym okółku. Cykl obejmuje:

faza pierwsza (1) - obcięcie gałęzi po stronie przeciwnej pnia niż znajduje się drwal, który powinien przy tym stanąć w lekkim rozkroku przodem do pnia, oprzeć pilarkę o drzewo oraz wykonać cięcie na zasadzie dźwigni ruchem do góry (górną stroną prowadnicy), jeżeli możliwe jest wsunięcie prowadnicy pod gałąź lub ruchem do dołu (dolną stroną prowadnicy), jeżeli brak jest miejsca na wsunięcie prowadnicy pod okrzesywaną gałąź;

faza druga (2) - obcięcie gałęzi na górnej stronie pnia przez drwala, który powinien położyć pilarkę tak, aby prowadnica leżała płasko na pniu, zmieniając przed tym chwyt lewej ręki na uchwycie podtrzymującym pilarki z górnej jego części do nasady przy pokrywie sprzęgła, następnie drwal wykonuje cięcie na zasadzie dźwigni, górną lub dolną stroną prowadnicy, stosownie do potrzeby, np. w celu uniknięcia zakleszczenia;

faza trzecia (3) - obcięcie gałęzi po stronie drwala, który powinien przesunąć chwyt lewej ręki na uchwycie podtrzymującym do jego środka, ustawić pilarkę na pniu po swojej stronie i na zasadzie dźwigni obciąć gałęzie ruchem do dołu (dolną stroną prowadnicy).

Jeżeli możliwe jest obcięcie gałęzi na dolnej stronie pnia, dochodzi faza czwarta (technika 4-fazowa). W tym przypadku drwal powinien cofnąć prawą nogę do tyłu w bok oraz dokonać obcięcia gałęzi górną stroną prowadnicy, opierając przy tym prawe ramie na udzie prawej nogi.

Technika dźwigniowa 6-fazowa (6-punktowa). Najbardziej przydatna, jeżeli odstępy między okółkami są mniejsze niż półtorej długości użytecznej prowadnicy. Jest połączeniem dwóch cykli techniki dźwigniowej 3-fazowej, z tym, że fazy w drugim cyklu wykonywane są w odwrotnej kolejności, biorąc pod uwagę stronę pnia oraz cechują się przeciwnym kierunkiem ruchów prowadnicy podczas cięć. Tak więc: faza czwarta wykonywana jest po tej stronie pnia po której stoi drwal (po tej samej po której zakończyła się faza trzecia) oraz wykonywana jest na zasadzie dźwigni, ruchem prowadnicy do góry (górną stroną prowadnicy); faza piąta na górnej stronie pnia, wykonywana jest na zasadzie dźwigni, górną lub dolną stroną prowadnicy, unikając zakleszczenia piły w rzazie, faza szósta wykonywana jest po przeciwnej stronie pnia, na zasadzie dźwigni, ruchem prowadnicy do dołu (dolną stroną prowadnicy). Jeżeli możliwe jest obcięcie gałęzi na dolnej stronie pnia, wykonuje się dodatkowo dwie fazy (technika 8-fazowa), łącząc odpowiednio dwa cykle techniki 4-fazowej.

Technika dźwigniowa 13-fazowa (13-punktowa). Proponowana w szczególności w młodych drzewostanach iglastych (głównie świerkowych), przy okrzesywaniu drzew dostępnych na całym obwodzie strzały (np. podniesionych) oraz przy mniejszych odstępach między okółkami niż jedna długość użyteczna prowadnicy. Technika 13-fazowa jest połączeniem dwóch cykli techniki 6-fazowej, z okrzesaniem dolnej strony pnia.

Źródło: Praca zbiorowa “Poradnik użytkowania lasu” Warszawa 2000

10,41 Obalanie drzewa pochylonego o 90 stopni od kierunku obalania

Przy ścince drzew pochylonych w bok od kierunku obalania obowiązują podstawowe zasady wykonywania rzazów, z tym, że rzaz ścinający należy wykonać cięciem sztyletowym, rozpoczynając od strony ściskanej i prowadzić go w kierunku strony rozciąganej, zakładając kliny po stronie ściskanej i podbijając je. Po stronie rozciąganej należy zostawić szerszą zawiasę. Szersza zawiasa powoduje przeciągnięcie drzewa w stronę kierunku obalania poprzez większy opór większej powierzchni niedopiłowanego drewna.

11, 42 Pozyskiwanie drewna a klimat.

- prowadzona przez człowieka gospodarka leśna ma korzystny wpływ na obieg węgla w przyrodzie, gdyż przyczynia się do ograniczenia zawartości CO2 w atmosferze.

- energia dodana w wyniku działania nadleśnictwa wyniosła 15 600 GJ, co stanowi ok. 1% energii zmagazynowanej w pozyskiwanym drewnie.

- do uzyskania energii dodanej spalono 301 ton węgla, co stanowi ok. 1,47% węgla wycofanego z obiegu w środowisku.

- zasadniczy wpływ na kształtowanie się bilansu energetycznego gospodarki leśnej miały zastosowane procesy technologiczne pozyskiwania drewna. Zastosowanie energooszczędnych procesów technologicznych pozwala na kilkudziesięcioprocentowe ograniczenie energii dodanej.

NADMIERNA ilość CO2 doprowadziła do :

- temperatura mórz i oceanów podniosła się o 0,06 stopnia C

- poziom mórz i oceanów podniósł się o ok. 15 cm

- od 1990r. stężenie CO2 w atmosferze wzrosło z 300ppm do 380ppm.

Konferencja w KYOTO

- przewiduje się dalszy wzrost stężenia CO2 w atmosferze co spowoduje wzrost temperatury o 3-4 stopni C,

- protokół konferencji zaleca ograniczenie emisji CO2 przez światową gospodarkę do poziomu z 1990r.

12, 40 Drewno rezonansowe

Sortyment klasyfikacji przeznaczeniowej. Równosłoiste drewno, praktycznie bez wad, o szerokości słojów u gatunków iglastych od 0,5 do 4 mm, zaś w drewnie liściastym powyżej 4 mm, przeznaczone do produkcji instrumentów muzycznych. Produkowane jest z gatunków iglastych (głównie świerk i jodła) i liściastych (buk, brzoza, jesion, jawor, grab, klon, lipa, olcha). Surowiec rezonansowy wyrabia się w korze z odziomkowej części drzew pozyskanych zimą i dostarczanych do zakładów do końca marca. Aktualnie jego cechy określone są w warunkach technicznych dla drewna rezonansowego. 

13. Użytki przedrębne

Są to użytki drzewne pozyskiwane w trakcie wykonywania prac pielęgnacyjnych w drzewostanie (czyszczenia i trzebieże); pozyskane użytki przedrębne są produktem ubocznym zasadniczego celu wykonywanych prac, którym jest pielęgnacja drzewostanu; do użytków przedrębnych zaliczamy również użytki przygodne.

14. Normy użytkowania drzewnego

Str 94 -Praca zbiorowa “Poradnik użytkowania lasu” Warszawa 2000

15. Proces technologiczny a metoda pozyskiwania

Proces technologiczny obejmuje wszystkie zadania związane z przetworzeniem surowca w produkt. W pozyskiwaniu drewna surowcem są stojące drzewa, natomiast produktem przygotowane do sprzedaży sortymenty. Wyróżnia się trzy rodzaje czynności procesów technologicznych: przetwarzanie, przemieszczanie i czynności kontrolno-pomiarowe. W procesie technologicznym określa się kolejność i sposób realizacji poszczególnych czynności oraz typy zastosowanych maszyn. 

Wyróżnia się cztery metody pozyskiwania drewna, dla których skonstruowano specjalne zestawy maszyn:

-metoda całych drzew - drewno zrywane jest klembankami i wywożone pojazdami o dużej ładowności;

-metoda drewna długiego - drewno zrywa się skiderami i wywozi pojazdami dłużycowymi,

-metoda drewna krótkiego - drewno zrywa się forwarderami i wywozi samochodami z przyczepami o łącznej ładowności dochodzącej do 70 m3,

-metoda drewna sypkiego - po zrywce drewno rozdrabniane jest na szlakach gospodarczych i wywożone zestawami samochodowymi o podwyższonych burtach lub w kontenerach. 

16. Ścinka drzewa pochylonego przeciwnie do kierunku obalania

Przy ścince drzew lekko pochylonych w kierunku przeciwnym do kierunku obalania obowiązuje technika ścinki z

zachowaniem następującej kolejności czynności:

- wykonać rzaz ścinający z jednej strony drzewa; zabezpieczyć go klinem,

- wykonać rzaz ścinający z drugiej strony drzewa; również zabezpieczyć go klinem,

- wykonać płytki rzaz podcinający,

- dalsze wykonywanie rzazu ścinającego prowadzić w kierunku zawiasy, z jednoczesnym pobijaniem klinów aż do momentu wyprostowania drzewa,

- skrócić zawiasę,

- obalić drzewo klinami.

17. Pozaprodukcyjne użytkowania lasu

Lasy spełniają wiele pozaprodukcyjnych funkcji, które są także formą użytkowania lasu:

- funkcje ochronne (glebochronne, wodochronne, ochrona przed lawinami, ochrona wymierających gatunków itp.)

- funkcje dydaktyczne, rekreacyjne, estetyczne i inne.

18. Problematyka użytkowania lasu

Jest to wykorzystywanie wszelkiego rodzaju zasobów leśnych - użytkowanie drewna, roślin runa, pozyskiwanie cetyny, żywicy, łowiectwo. To dziedzina wiedzy i praktyki zajmująca się poznawaniem i oceną i klasyfikacją drewna oraz pozyskiwaniem surowca drzewnego i innych użytków leśnych.

19. Podaj i omów procesy pozyskiwania o małej uciążliwości dla środowiska

Pozyskiwanie ręczne - człowiek w procesie produkcji wykorzystuje najprostsze narzędzia poruszane własnymi mięśniami, z wykorzystaniem siły mięśni zwierząt lub naturalnych sił przyrody, takich jak siła ciążenia. Przykładem może być ścinka za pomocą piły ręcznej, okrzesywanie siekierą, zrywka konna lub ryzami i wywóz drewna sprzężajem konnym.

Prowadzenie prac w oparciu o przedstawioną technologię prac umożliwiają kilkudziesięcioprocentowe ograniczenie niekorzystnego oddziaływania maszyn.

Zastosowanie optymalnych środowiskowo technologii prac nie było związane ze wzrostem czasochłonności prac, a w wielu przypadkach sprzyjało jej obniżeniu.

Zamiana technologii środowiskowo optymalnej na bardziej zmechanizowaną sprzyjała rozszerzaniu się niekorzystnego oddziaływania prac na środowisko w zakresie:

- uszkodzenia drzew w pozostającym drzewostanie

- ubijania i ranienia gleby

- wzrostu czasu emisji hałasu

- emisji toksycznych składników olejów i spalin

Pozyskiwanie zrębków zubaża środowisko leśne o materię organiczną.

20. Jakie wady eliminują WB z WB1?

IGLASTE (Sklejka ma długość 4,0m a WB 2,70m)

- pęknięcie mrozowe (dopuszczalne w WB)

- spłaszczenie większe od 0,10 średnicy w miejscu występowania

- zabitki powyżej 10 cm (poza świerkiem - u niego niedopuszczalne u obu)

- więcej niż 1 dziupla w stronie trzyrdzeniowej i wymiarze powyżej 8 cm

LIŚCIASTE (Sklejka ma długość 4,0m a WB 2,50m)

- sęki o średnicy 5cm w liczbie większej niż 4 sztuki na 1 mb

- pęknięcia czołowo - boczne ( sklejka niedopuszczalne, WB dopuszczalne 1 w linii prostej)

- pęknięcie czołowe (w sklejce dopuszczalne do 1/3 czół w strefie przyrdzeniowej, w WB dopuszczalne do 1/3 czół)

- krzywizna (sklejka 2cm na 1m, WB 3cm na 1m)

- spłaszczenie (sklejka do 0,10 średnicy w miejscu występowania, WB nie ocenia się)

- zabitka (sklejka dopuszczalna długość 10cm, WB dopuszczalna do szerokości 6cm)

21, 28, 35, 37 Obalanie drzewa obciążonego osiowo.

Obalanie drzewa obciążonego osiowo obala się za pomocą pilarki oraz klinów (bez klinów nie dałoby rady, gdyż środek ciężkości jest na środku drzewa i bez klinów poleciałoby w dowolnym kierunku - kliny nadają w tym przypadku kierunek obalania).

W trakcie wykonywania ścinki należy stosować klin (kliny) zabezpieczający przed zakleszczeniem się piły łańcuchowej.

Po prawidłowym uformowaniu zawiasy, do obalania drzewa należy użyć niezbędnej, zazwyczaj parzystej, liczby klinów. Kliny należy kierować promieniowo do środka pnia.

Do obalania drzew dopuszcza się używanie klinów drewnianych, z tworzywa, miękkich stopów lub żelaznych.

Szerszy koniec klina żelaznego (tylec) musi być na tyle miękki (rozhartowany), aby nie odpryskiwał w trakcie pobijania (przy wbijaniu).

Zabrania się używania klinów z rozbitym tylcem.

Kliny należy pobijać siekierą, z wyjątkiem żelaznych, które muszą być pobijane młotem o masie około 3,5 kg.

Drzewa obciążone osiowo można ścinać na różne sposoby w zależności od średnicy ścinanego drzewa i długości użytkowej części prowadnicy. Wyróżniamy :

Ścinka drzewo średnicy mniejszej od użytecznej długości prowadnicy.

Ścinka drzew o średnicy przekraczającej użyteczną długość prowadnicy

( nie przekraczającej dwóch długości prowadnicy).

Ścinka drzew o średnicy przekraczającej użyteczną długość prowadnicy

( przekraczającej dwie długości prowadnicy).

22. Obieg węgla w drzewostanach gospodarczych i naturalnych.

W lasach gospodarczych wraz z pozyskiwanym drewnem wycofywana jest z obiegu w środowisku znaczna ilość węgla. Z punktu widzenia bilansu CO² w atmosferze pozyskiwanie drewna ma więc szczególnie pozytywne znaczenie. W Polsce dzięki wykorzystywaniu drewna na cele surowcowe z obiegu w środowisku wycofuje się około 60% węgla wiązanego co roku w drewnie w procesie fotosyntezy.

W lasach naturalnych dwutlenek węgla, pobrany w wyniku fotosyntezy z atmosfery, wraca do niej po obumarciu drzew w procesie oddychania organizmów cudzożywnych rozkładających drewno i organizmów będących kolejnymi ogniwami łańcucha pokarmowego. Jedynie w strefie borealnej część biomasy zamierających organizmów roślinnych nie ulega rozkładowi, tworząc np. torfowiska. W lasach tropikalnych proces rozkładu drewna obumierających drzew przebiega bardzo dynamicznie, zgodnie z przedstawionym na rycinie schematem. Proces ten jest więc neutralny wobec bilansu CO² w atmosferze.

( Węgiel (C) to podstawowy pierwiastek budulcowy związków organicznych. Węgiel jest włączany do obiegu w postaci CO2, który jest asymilowany przez autotrofy (rośliny zielone, bakterie samożywne). Dzięki istniejącym łańcuchom pokarmowym węgiel przechodzi od roślin do konsumentów I rzędu (roślinożerców), a następnie do konsumentów II rzędu (zwierząt mięsożernych). Węgiel wraca do obiegu jako CO2, powstający w procesie oddychania heterotrofów i autotrofów. )
Węgiel akumulowany jest w lesie w różnych częściach ekosystemu w rozmaitych ilościach.

Pochłanianie węgla przez rośliny zachodzi na drodze fotosyntezy. Jest to proces produkcji substancji odżywczych (cukrów) z wykorzystaniem atmosferycznego CO2, wody i energii słonecznej. Substancje wykorzystywane są do wytworzenia liści, pączków i korzeni słowem do budowy ciała roślin. W tej postaci zostają na dłużej wiązane w organizmie roślin drzewiastych.

24, 32, 43 Surowiec średniowymiarowy ( S )

Zgodnie z Polską Normą PN-92/D-95018 to drewno okrągłe o średnicach mierzonych bez kory: górnej od 5cm wzwyż i dolnej do 24cm. W zależności od jakości i wymiarów drewno dzieli się na 4 grupy:

• S1 - drewno dłużycowe, np. kopalniakowe

• S2 - drewno stosowe użytkowe, które ze względu na parametry jakościowe i ilościowe dzieli się na podgrupy a i b ( tzw. papierówka), (wyrabiane w postaci wałków lub szczap układanych w stosy).

- szczapa - drewno średniowymiarowe łupane o długości od 0,5 do 2,6 m

- wałek - drewno okrągłe średniowymiarowe o długości od 0,5 do 2,6 m

• S3 - drewno żerdziowe, okrzesane w sposób dobry, o dzieli się także na podgrupy:
  a - do przerobu przemysłowego 7 - 11 cm,

b - ogólnego przeznaczenia 7 - 14 cm.

• S4 - drewno opałowe

25. Wady drewna i ich wpływ na wartość surowca.

Za wady drewna okrągłego uważa się widoczne uszkodzenia lub anomalie jego budowy i barwy oraz takie cechy naturalne, które ograniczają zakres jego użyteczności; większość wad widoczna jest dopiero po przetarciu, łuszczeniu lub skrawaniu surowca; ocena wad, występujących w drewnie drzew stojących jest trudna. ( reszta w normach ).

26. Skider a forwarder - ocena pod względem 3xE.
EKONOMIA

- koszt skidera LKT 81 TURBO 53 500 USD

skidera TIMBERJACK 73 500 USD

forwardera 175 500 USD

- poziom jednostkowy zakupionych ciągników jest zbliżony i wynosi ok 5,50 zł/m
przy 1500 Mh (motogodzin) rocznie dla ciągników skider i dla forwardera 2000 Mh rocznie.

ERGONOMIA

- skider - większe obciążenie energetyczne ( ręczne podwieszanie surowca )

EKOLOGIA

- skider - zrywka półpodwieszona ( większe uszkodzenia wierzchniej warstwy gleby)

- forwarder - zrywka nasiębierna ( mniejsze uszkodzenia wierzchniej warstwy gleby)

39. Drewno mało-, średnio- i wielkowymiarowe .

Drewno małowymiarowe ( M ) o średnicy w grubszym końcu równej lub mniejszej od 5 cm bez kory albo 7 cm w korze.

M1 - drobnica tyczkowa

M2 - drobnica gałęziowa

o małej wartości, wykorzystywana najczęściej jako surowiec energetyczny, dla celów gospodarczych jako żerdzie i tyczki lub w przemyśle do produkcji płyt.

Drewno średniowymiarowe ( S ) - zgodnie z Polską Normą PN-92/D-95018 to drewno okrągłe o średnicach mierzonych bez kory: górnej od 5cm wzwyż i dolnej do 24cm. W zależności od jakości i wymiarów drewno dzieli się na 4 grupy:

• S1 - drewno dłużycowe, np. kopalniakowe

• S2 - drewno stosowe użytkowe, które ze względu na parametry jakościowe i ilościowe dzieli się na podgrupy a i b ( tzw. papierówka), (wyrabiane w postaci wałków lub szczap układanych w stosy).

- szczapa - drewno średniowymiarowe łupane o długości od 0,5 do 2,6 m

- wałek - drewno okrągłe średniowymiarowe o długości od 0,5 do 2,6 m

• S3 - drewno żerdziowe, okrzesane w sposób dobry, o dzieli się także na podgrupy:
  a - do przerobu przemysłowego 7 - 11 cm,

b - ogólnego przeznaczenia 7 - 14 cm.

S4 - drewno opałowe

Drewno wielkowymiarowe ( W ) - zgodnie z Polskimi Normami PN-92/D-95008 oraz PN-92/D-95017 jest to drewno okrągłe o średnicy górnej mierzonej bez kory od 14 cm wzwyż. W zależności od jakości i wymiarów, drewno wielkowymiarowe dzieli się na cztery klasy: A, B, C, D.

44. Ścinka drzewa o średnicy większej niż 2 długości prowadnicy.

Jeżeli średnica w miejscu cięcia przekracza dwie długości użyteczne prowadnicy, ścinkę należy prowadzić przy założeniu rzazu dordzeniowego (sercowego). Stosowanie tej techniki wymaga nadzoru stałego.

Należy zachować następujące zasady:

- rzaz podcinający powinien być na tyle rozwarty, aby zmieściła się w nim pilarka,

- rzaz podcinający powinien być na tyle rozwarty, aby zmieściła się w nim pilarka, zależną od średnicy drzewa,

na poziomie przewidzianym dla rzazu ścinającego,

- rzaz ścinający prowadzi się wokół drzewa, rozpoczynając od prawej strony (z pozostawieniem zawiasy).

45. Proces pozyskiwania drewna przez głowice zawieszone na ciągniku.

agregat maszynowy

(użytkowanie lasu), zestaw połączonych maszyn przeznaczony do wykonywania zadań specjalnych np. żuraw z głowicą harwestera,którego nośnikiem jest ciągnik. Agregat maszynowy może być zdemontowany, a poszczególne jego elementy wykorzystane do innych celów, co ma szczególne znaczenie w przypadku sezonowego wykonywania prac.

Dieter F. Giefing

• przyczepy agregatowane z ciągnikiem rolniczym. Przyczepy mają na sobie zamontowany żuraw (ładowarkę) z chwytakiem do drewna. Są też malutkie przyczepki agregatowane np. z quadami.

• duże, samobieżne maszyny ładujące na siebie drewno za pomocą żurawia (forwardery).

Zakłady usług leśnych wykorzystują maszyny z żurawiami także do ścinki drzew.

Są to:

• harwestery - duże, samobieżne, z żurawiem, na którym zamontowana jest głowica ścinkowo-okrzesująco-przerzynająca. Maszyna podjeżdża do drzewa, chwyta je głowicą, ścina, przewraca, a potem okrzesuje (odcina gałęzie) i przerzyna na krótsze odcinki. Odcinki te zostają w lesie tam, gdzie rosło drzewo (potem są zrywane np. forwarderem lub przyczepą z żurawiem).

• głowica na żurawiu zamontowanym bezpośrednio na ciągniku rolniczym. Żuraw z głowicą jest zamontowany z tyłu ciągnika rolniczego, na trójpunktowym zawieszeniu ciągnika. Steruje nim operator ciągnika z kabiny (ma obrotowy fotel).

• harwarder - połączenie harwestera i forwardera. Są dwa typy harwarderów. Jeden najpierw ścina drzewa głowicą. Potem, gdy wszystkie zetnie, zdejmuje głowicę i na żuraw zakłada chwytak, którym ładuje drewno na przestrzeń ładunkową, którą ma na sobie. Drugi nie musi zmieniać głowicy na chwytak, bo za pomocą głowicy ścinkowo-okrzesującej ładuje drewno od razu na siebie, zaraz po ścięciu drzewa.

46. Choroba wibracyjna ( synergiczne oddziaływanie czynników ).

Zespół wibracyjny (choroba wibracyjna) - choroba zawodowa pracowników narażonych na długotrwałe działanie drgań mechanicznych.

Wibracje mogą pochodzić od maszyn i narzędzi pracy (pilarek, szlifierek, tokarek, młotów pneumatycznych, maszyn do szycia) i działać na człowieka miejscowo poprzez kończyny górne bądź też przenosić się przez podłoże, stanowisko pracy lub środki transportu, działając ogólnie na cały organizm.

Narażenie na wibracje może powodować:

• obniżenie lub wzrost ciśnienia krwi

• zaburzenia czynności układu nerwowego

• zaburzenia wielonerwowe, m.in. tzw. lumbago

• reakcje skurczowe naczyń krwionośnych

• zaburzenia czucia

• zaburzenie ukrwienia i odżywienia tkanek

• zwolnienie i zaburzenia akcji serca

• zmiany chorobowe narządu ruchu

• zwyrodnienie stawów, torbiele kostne

• zespół cieśni nadgarstka

Większość zmian jest trwała i może być przyczyną nieodwracalnego kalectwa.

Jednym z objawów choroby wibracyjnej u osób narażonych na wibracje kończyn górnych jest tzw. wtórny objaw Raynauda polegający na bladości palców, odrętwieniu rąk i nadmiernej wrażliwości na zimno (w języku angielskim nosi on nazwę vibration white finger).

Obecnie w związku z postępem techniki oraz rozwojem wiedzy na temat przyczyn zespołu wibracyjnego maszyny, narzędzia i środki transportu są budowane w taki sposób, by ograniczyć przenoszenie drgań na operatora. W związku z tym narażenie na chorobę wibracyjną jest coraz mniejsze.

Duże maszyny i pojazdy mają amortyzowane siedziska, które ograniczają przenoszenie drgań do najniższych częstotliwości. W przypadku obrabiarek i narzędzi duże znaczenie ma przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy; przykładowo: w przypadku pracowników obsługujących pilarki ważne jest okresowe wykonywanie przeglądów i ostrzenie, ponadto, pracownicy są obowiązani do robienia częstych, kilkuminutowych przerw w pracy

47. Obalanie drzew silnie pochylonych ( w kierunku obalania).

Drzewa silnie pochylone powinny być w zasadzie obalane zgodnie z kierunkiem pochylenia.

1. Przy ścince drzew silnie pochylonych, zgodnie z kierunkiem obalania, obowiązują podstawowe zasady wykonywania rzazów, z tym, że:

- rzaz ścinający rozpoczyna się cięciem sztyletowym prowadzonym od zawiasy na zewnątrz pnia, z pozostawieniem zawiasy oraz listwy przytrzymującej,

- obalenie drzewa następuje przez przecięcie listwy przytrzymującej, przy czym pilarkę należy prowadzić od zewnątrz do wewnątrz drzewa,

- przecięcie listwy należy wykonać cięciem ukośnym z góry, lub poziomym, z możliwie wyprostowanej pozycji ciała, stojąc z boku drzewa.

2. Dopuszcza się ścinkę drzew silnie pochylonych, zgodnie z kierunkiem obalania, z zastosowaniem dwóch razów podcinających bocznych.

48. Użytki rębne.

Jest to drewno pozyskane z drzewostanów, które osiągnęły dojrzałość rębną; pozyskiwanie drewna może przebiegać z zastosowaniem różnych rębni, których celem obok pozyskania drewna jest przygotowanie powierzchni do odnowienia.

12

---