1. Istota i paradygmat obiektowości - wymienić i scharakteryzować

Obiektowość - sposób myślenia i ujmowania rzeczywistości oparty na widzeniu otaczającej nas rzeczywistości (świata) jako zbioru obiektów fizycznych, wzajemnie powiązanych.

Paradygmat obiektowy:

1. Abstrahowanie - odfiltrowywanie atrybutów i operacji klasy nieistotnych z punktu widzenia aktualnie realizowanego zadania - rozwiązywanego problemu. W wyniku abstrahowania w strukturze klasy uwzględniamy zatem jedynie istotne składniki (atrybuty i operacje) .

2. Hermetyzacja (kapsułkowanie) - obiekt widziany jest jako czarna skrzynka połączona z jego otoczeniem wyłącznie poprzez interfejs.

Hermetyzacja -zamknięcie informacji o obiekcie w 1 „bryle”, umożliwienie manipulowania tą „bryłą” jako całością, ukrywanie zbędnych informacji.
Wiąże się z ukrywaniu informacji o obiektach (tzw. składowe prywatne).
Stan obiektu jest dostępny przez metody (tzw. funkcje publiczne).Uumożliwia bezpieczne użycie kodu, bez możliwości zmian wnętrza przy pomocy innych środków niż udostępnione operacje.

Interfejs -informacje o tych własnościach klasy, które są konieczne do poprawnego manipulowania obiektami danej klasy. Opisuje co obiekt robi a nie jak.
Znajomość interfejsu nie oznacza pełnej wiedzy o klasie. Klasa może być wyposażona w wiele interfejsów jak i jeden interfejs może być związany z kilkoma klasami.

Następstwa hermetyzacji w projektowaniu SI:

• możliwość zrównoleglenia prac projektowych;

• błędy w jednym module nie przenoszą się na inne;

• większa łatwość ponownego (wielokrotnego) wykorzystania fragmentów oprogramowania , na zasadzie komponentów.

3. Generalizacja (uogólnienie) -umożliwia stworzenie hierarchii dziedziczenia, co oznacza, że obiekty podklasy dziedziczą cechy obiektów nadklasy. Potomek dziedziczy strukturę i zachowanie przodka, a ponad to ma cechy własne.

4. Polimorfizm - oznacza, że ta sama nazwa operacji w różnych klasach może oznaczać różne działania (ten sam komunikat wysłany do różnych obiektów może wywołać różne operacje, decyzja o wyborze metody jest podejmowana dynamicznie, w czasie wykonywania tzw. późne wiązanie).

2. Klasa - pojęcie i elementy składowe

Klasa - abstrakcja, wzorzec obiektów o jednakowej charakterystyce.

Klasa - zbiór obiektów o tych samych, wyróżnionych przez nas, ich składnikach (atrybutach i metodach).

3. Rola fazy modelowania w identyfikacji wymagań na SI

Faza modelowania systemu obejmuje :

• rozpoznanie, wyjaśnianie, modelowanie, specyfikowanie i dokumentowanie rzeczywistości lub problemu będącego przedmiotem projektu;

• uszczegółowienie kontekstu projektu;

• uszczegółowienie wymagań użytkowników;

• uszczegółowienie wymagań organizacyjnych;

• inne ustalenia i uszczegółowienia, np. dotyczące preferencji sprzętowych, preferencji w zakresie oprogramowania, ograniczeń finansowych, ograniczeń czasowych, itd.

W związku z powyższym, prawidłowo przeprowadzona faza modelowania pozwala na uzyskanie wyższego poziomu szczegółowości w zakresie dziedziny problemowej danej organizacji. W wyniku czego diagramy stworzone w tej fazie stają się bardziej rozbudowane i dokładniej odwzorowują modelowany wycinek rzeczywistości, co z kolei ułatwia określenie i identyfikację wymagań na system.

4. Wyniki fazy projektowania

Rezultatem fazy projektowania są uaktualnione wymagania, a także model logiczny systemu.

Dokumentacja projektowa powinna zawierać:

• diagramy - klas, interakcji, stanów,

• definicje klas - ich pól i metod,

• projekt interfejsu użytkownika,

• projekt bazy danych,

• projekt struktury fizycznej SI - określenie struktury kodu źródłowego, podział systemu na poszczególne aplikacje, fizyczne rozmieszczenie danych na stacjach roboczych i serwerach

• harmonogram fazy implementacyjnej,

• słownik pojęć.

5. Co obejmuje faza wdrożenia?

Na fazę wdrażania składają się:

• szkolenie użytkowników końcowych i administratorów systemu;

• instalacja sprzętu i przeniesienie oprogramowania;

• wypełnienie bazy danych;

• nadzorowane korzystanie z systemu, często równoległe z tradycyjnym sposobem pracy;

• usuwanie błędów w oprogramowaniu i dokumentacji użytkowej;

• przekazanie SI klientowi.

Realizacja wdrożenia SI obejmuje:

1. programowanie i kastomizację,

2. konfigurację podstawową SI,

3. szkolenie użytkowników końcowych SI,

4. szkolenie administratorów SI;

5. testowanie konfiguracji podstawowej SI;

6. konfigurację finalną SI;

7. testowanie akceptacyjne konfiguracji finalnej SI.

6. Pożądane umiejętności zespołu realizującego „określenie wymagań”:

• umiejętność wszechstronnej analizy potrzeb klienta;

• znajomość przepisów i specyfikacji branży w jakiej działa informatyzowana organizacja;

• umiejętność współpracowania ze specjalistami innych dziedzin, dla których ma powstać oprogramowanie;

• zdolność logicznego myślenia i twórcza wyobraźnia ;

• umiejętność przewidywania wszystkich możliwych przypadków tworzonego programu oraz ich konsekwencje;

• umiejętność współpracy z programistą;

• kreatywność i niestandardowe ujmowanie problemu, zdolność do koncentracji i podzielności uwagi, dokładność, umiejętność podejmowania szybkich decyzji;

• umiejętność nawiązywania kontaktów.

7. Cel modelowania biznesowego

Celem pracy jest zdefiniowanie:

• procesów,

• ról,

• zakresów odpowiedzialności.

Powyższe cele wynikają z potrzeby zrozumienia dynamiki i struktury organizacyjnej w której system informatyczny będzie rozwijany.

Wyrażane jest to poprzez modele:

• biznesowych przypadków użycia,

• obiektów biznesowych.

Wykorzystywane są w tym celu diagramy UML, takie jak:

• przypadków użycia,

• klas,

• aktywności,

• sekwencji,

• komunikacji.

Modelowanie biznesowe, jak:

1. Stwórz słownik pojęć biznesowych;

2. Stwórz model biznesowych przypadków użycia:

• zidentyfikuj aktorów biznesowych,

• zidentyfikuj przypadki biznesowe,

• utwórz diagram biznesowych przypadków użycia,

• zidentyfikuj szczegóły przepływów pracy;

3. Stwórz model obiektów biznesowych:

• zidentyfikuj pracowników biznesowych,

• zidentyfikuj encje biznesowe,

• zidentyfikuj sposób współdziałania obiektów biznesowych w procesach biznesowych poprzez tzw. realizację biznesowych przypadków użycia.

8. Faza analizy przedwdrożeniowej gotowej aplikacji i ich charakterystyka

1. Opracowanie modelu funkcjonowania informatyzowanej organizacji lub jej dziedziny problemowej

Informatyzacja organizacji, może być zorientowana na usprawnienie:

• biznesowe- modelowanie procesów biznesowych które realizowane jest w trzech etapach:

• identyfikacja proces ów głównych określających jej specyfikacja;

• dekompozycja procesów głównych na podprocesy;

• konstrukcja map poprawnych realizacji procesów biznesowych najpierw określić jak jest a następnie jak powinno być;

• realizacja ważnych funkcji- możemy informatyzować wybrane obszary funkcjonowania organizacji.

2. Analiza potrzeb użytkownika i specyfikacji wymagań funkcjonalnych wobec SI

• wspieranie informatyczne procesów biznesowych - opiera się na mapie procesów biznesowych organizacji, takich jak sporządzanie listy płac;

• wspieranie ważnych funkcji.

3. Analiza infrastruktury informatycznej organizacji

W ramach etapu analizy przedwdrożeniowej należy dokonać analizy istniejącej techniczno-programowej infrastruktury informatycznej organizacji pod kątem stopnia zaspokojenia potrzeb techniczno-programowych oraz możliwości współpracy wdrażanej aplikacji z aplikacjami już użytkowanymi.

4. Opracowanie projektu wstępnego wdrożenia SI

Na podstawie wyników z wcześniejszych faz opracowujemy projekt wstępny określający:

• cel projektu;

• zakres projektu;

• oszacowanie budżetu czasu trwania projektu;

• zasoby ludzkie i infrastruktura informatyczna zamawiającego zaangażowana w projekcie;

• określenie sposobu sprawowania audytu podczas realizacji projektu.

9. Znaczenie modelowania środowiska SI podczas realizacji przedsięwzięcia informatycznego w organizacji

W cyklu życia systemów informatycznych, etap „formułowania wymagań na system” uważany jest za jeden z najbardziej istotnych. Wynika to z faktu że:

• w ponad 50% przedsięwzięciach przekroczony termin i budżet,

• ponad 25% przedsięwzięć programistycznych jest przerywanych.

Przyczyną takiej rzeczywistości w 56% jest właśnie etap formułowania wymagań. Modelowanie biznesowe środowiska funkcjonowania systemu informatycznego jest sposobem na obniżenie procentowe udziału etapu „formułowania wymagań na system” w przyczynach niepowodzeń przedsięwzięć informatycznych.

10. Obiekt systemowy - pojęcie i elementy składowe

Obiekt w pojęciu UML, to obiekt systemowy, który jest reprezentantem wyodrębnionego obiektu fizycznego organizacji (elementu środowiska).

Przykłady obiektów fizycznych : osoba, urządzenie, dokument, interfejs, baza danych itp.

Obiekt systemowy opisywany jest za pomocą wielkości charakteryzujących:

• tożsamość (ang. identyty) - niepowtarzalna nazwa obiektu,

• stan (ang. state) - wartość atrybutu obiektu,

• zachowanie (ang. behavior) - opis operacji (metod) , jakie obiekt może realizować na własne potrzeby, bądź w     ramach świadczonych usług na rzecz innych obiektów. 

11. Rezultaty fazy analizy

• model, zawierający:

• diagram klas,

• diagram przypadków użycia SI,

• diagramy sekwencji komunikatów (dla wybranych sytuacji),

• diagramy stanów (dla wybranych sytuacji),

• diagramy czynności,

• raport zawierający definicje i opisy klas, atrybutów, związków, metod, itd.

• słownik danych, zawierający specyfikację modelu;

• poprawiony dokument opisujący wymagania;

• harmonogram fazy projektowania.

12. Znaczenie etapu analizy w ustalaniu pożądanych właściwości SI

Faza „analizy” wspiera realizację „określania wymagań”. W fazie analizy powstaje logiczny model systemu, który wspomaga identyfikacje wymagań na system (logiczny model systemu określa sposób realizacji przez system wymagań, bez podawania szczegółów implementacyjnych).

Czynności realizowane w fazie analizy - modelowania systemu :

• rozpoznanie, wyjaśnianie, modelowanie, specyfikowanie i dokumentowanie rzeczywistości lub problemu będącego przedmiotem projektu;

• uszczegółowienie kontekstu projektu;

• uszczegółowienie wymagań użytkowników;

• uszczegółowienie wymagań organizacyjnych;

• inne ustalenia i uszczegółowienia, np. dotyczące preferencji sprzętowych, preferencji w zakresie oprogramowania,

• ograniczeń finansowych, ograniczeń czasowych, itd.

13. Zarządzanie zakresem wymagań

W realizacji każdego przedsięwzięcia, w tym informatycznego, występują trzy wzajemnie zależne wielkości je charakteryzujące :

• zakres - określony przez wymagania;

• koszt ;

• czas.

Metoda ustalania zakresu przedsięwzięcia informatycznego

1. pożądane właściwości projektowanego systemu informatycznego opisujemy za pomocą skończonej liczby cech - w literaturze zaleca się 25-99;

2. sporządza się listę pożądanych cech projektowanego systemu, z podaniem ich:

• ważności: konieczna, ważna, użyteczna;

• wysiłku - pracochłonności: duża, średnia, mała;

• ryzyka niewykonania (w pożądanym terminie): duże, średnie, małe;

3. listę pożądanych cech porządkuje się ze względu na ważność- w kolejności: konieczna, ważna, użyteczna;

• cechy o wadze „konieczne' wyznaczają tzw. „Linię bazową systemu”,

• cechy systemu powyżej tej linii muszą być bezwzględnie zrealizowane.

Zarządzanie zakresem poprzez zarządzanie klientem - podstawowe zasady:

• zaangażowanie klienta,

• „mniej obiecuj, szybciej dostarczaj”,

• każde wymaganie funkcjonalne i niefunkcjonalne powinno być uzgadniane i akceptowanie formalnie przez zamawiającego;

• jak najszerzej stosować prototypowanie;

• ustal hierarchie wymagań funkcjonalnych.

14. Cel modelowania systemowego organizacji

Celem modelowania systemowego jest zwiększenie efektywności funkcjonowania danej organizacji oraz poznanie struktury i procesów zachodzących w projektowanym systemie. Model SI wytwarza się w celu lepszego zrozumienia modelowanego systemu.

Opracował mgr Piotr Czerpak na podstawie wykładów dr hab. Edwarda Kołodzińskiego

---