Bankowość komercyjna
1. Cele banku komercyjnego i podstawowe grupy obsługiwanych klientów.
Celem banku komercyjnego jest dążenie do zaspokojenia potrzeb podmiotów gospodarujących w zakresie usług bankowych przy równoczesnym dążeniu do uzyskania zysku. Cel działania banku komercyjnego ma zatem charakter kompleksowy. Jest to takie rozwijanie usług bankowych, przy utrzymaniu zasady rentowności banku
Podstawowe grupy obsługiwanych klientów:
- klienci osoby indywidualne
- Klienci osoby indywidualne o ponad przeciętnych dochodach
- Klienci osoby fizyczne prowadzące dz. gospodarczą, małe firmy 5- 50 prac
- Klienci średnie firmy, pow 50 pracowników
- Klienci firmy z pierwszej „500” przedsiębiorstw
2. Podstawowe wymogi przy licencjonowaniu banków.
Na całym świecie działalność bankową legalnie mogą prowadzić tylko licencjonowane instytucje bankowe. Licencjonowaniem banków zajmują się na ogół instytucje nadzoru bankowego. Organy te stawiają odpowiednio wysokie wymagania kapitałowe oraz kadrowe, celem zapewniania bezpieczeństwa środków gromadzonych w bankach.
Zgodnie z dyrektywą zezwolenie (licencję) może uzyskać instytucja kredytowa, która:
- posiada wyodrębnione fundusze własne i zgromadziła kapitał założycielski min wysokości 5 min euro (przy szczególnych kategoriach instytucji nie może być niższy niż 1 mln euro)
- posiada co najmniej 2 osoby na stanowiskach kierowniczych z odpowiednią reputacją i odpowiednim doświadczeniem do wykonywania takich obowiązków (tzw. Zasada „czworga oczu”)
- przedstawia informację o osobach akcjonariuszy lub udziałowców, posiadające znaczne pakiety akcji
- przedłożyła program przyszłej działalności między innymi usługi bankowe oraz strukturę organizacyjną.
3. Istota jednolitej licencji w UE.
Przyjęcie przez państwo członkowskie minimalnych wymogów licencyjnych pozwoliło na wprowadzenie zasady Jednolitej Licencji tzw. paszportu europejskiego. Istotą jednolitej licencji bankowej dla instytucji kredytowej stanów uprawnienie do prowadzenia działalności bankowej na całym obszarze UE na podstawie zezwolenia uzyskanego w jednym z państw członkowskich. W praktyce oznacza to, że instytucja kredytowa, która uzyskała zezwolenie na prowadzenie działalności bankowej w jednym kraju członkowskim może podejmować tę działalność w pozostałych państwach członkowskich bezpośrednio poprzez transgraniczne świadczenie usług (cross- order), bądź za pośrednictwem oddziałów bez konieczności ubiegania się o nową licencję.
4. Rodzaje działalności świadczone na mocy jednolitej licencji.
Przyjmowanie od ludności wkładów pieniężnych
Udzielanie kredytów
Leasing finansowy
Usługi związane z transferem środków pieniężnych
Emisja i administrowanie środkami płatności
Gwarancje i poręczenia oraz inne zobowiązania pozafinansowe
Obrót na rachunek własny lub klienta
- instrumentami rynku pieniężnego
- wartościami dewizowymi
- zbywalnymi papierami wartościowymi
Uczestniczenie w emisji akcji i świadczenie usług związanych z emisją
Dworactwo dla podmiotów gospodarczych w zakresie struktury kapitałowej, strategii handlowej i fuzji przejęć podmiotów gospodarczych
Usługi brokerskie na rynku pieniężnym
Zarządzanie portfelem i dworactwo inwestycyjne
Przechowywanie i administrowanie papierów wartościowych
Usługi w zakresie opiniowania kredytobiorców
Udostępnienie skrytek sejfowych
5. Istota bilansu bankowego.
Bilans - syntetyczne zestawienie majątku i źródeł jego pochodzenia na określony dzień w ujęciu wartościowym. Bilans banku różni się od bilansu przedsiębiorstwa strukturą aktywów i pasywów. Aktywa są uporządkowane wg stopnia płynności, a więc możliwości spieniężenia. W pierwszej kolejności wykazywany jest majątek obrotowy, a następnie majątek trwały. Pasywa są uporządkowane wg rosnącego stopnia wymagalności, to jest terminów spłaty. Po stronie pasywów wykazywane są najpierw kapitały obce, następnie kapitały własne długoterminowe i krótkoterminowe.
6. Struktura aktywów banku.
aktywa - kontrolowane przez jednostkę gospodarczą zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych.
Środki gospodarcze klasyfikuje się według możliwości ich spieniężenia, upłynnienia ("zasada wzrastającej płynności"), a w ramach tych grup według postaci, w jakiej występują:
majątek trwały, aktywa trwałe
wartości niematerialne i prawne
rzeczowy majątek trwały, środki trwałe
finansowy majątek trwały, inwestycje długoterminowe
należności długoterminowe
majątek obrotowy, aktywa obrotowe
zapasy
materiały
produkcja niezakończona (półprodukty i produkcja w toku)
produkty gotowe (wyroby gotowe, usługi)
towary
należności krótkoterminowe
finansowy majątek obrotowy, inwestycje krótkoterminowe
papiery wartościowe
środki pieniężne
7. Struktura pasywów banku.
Pasywa dzieli się według różnych kryteriów:
zapadalności (zobowiązania długo i krótkoterminowe),
od tego czy pozostają trwale (kapitały własne) czy przejściowo w dyspozycji przedsiębiorstwa
od tego czy są one pochodzenia własnego czy obcego.
Podział pasywa według źródła pochodzenia zasobów majątkowych
I. Kapitał (fundusz) własny
-kapitał (fundusz) podstawowy
-należne wpłaty na kapitał podstawowy (wielkość ujemna)
-udziały (akcje) własne (wielkość ujemna)
-kapitał (fundusz) zapasowy
-kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny
-pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe
-zysk (strata) z lat ubiegłych
-zysk (strata) netto
-odpisy zysku netto w ciągu roku obrotowego (wielkość ujemna)
II. Zobowiązania i rezerwy na Zobowiązania
1. rezerwy na zobowiązania
-rezerwa z tytułu odroczonego podatku
-rezerwa na świadczenie emerytalne i podobne:
*długoterminowa
*krótkoterminowa
-pozostałe rezerwy
*długoterminowe
*krótkoterminowe
2. zobowiązania długoterminowe
-wobec jednostek powiązanych
-wobec pozostałych jednostek
*kredyty i pożyczki
*zobowiązania z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych
*inne zobowiązania finansowe
*inne zobowiązania długoterminowe
3. zobowiązania krótkoterminowe
-wobec jednostek powiązanych
*z tytułu dostaw i usług o okresie wymagalności (do 12 miesięcy / powyżej 12 miesięcy)
*inne zobowiązania krótkoterminowe
-wobec pozostałych jednostek
*kredyty i pożyczki
*zobowiązania z tytułu emisji dłużnych papierów
*inne zobowiązania finansowe
*zobowiązania z tytułu dostaw i usług w okresie wymagalności (do 12 miesięcy / powyżej 12 miesięcy)
*zaliczki otrzymane na dostawy
*zobowiązania wekslowe
*zobowiązania z tytułu podatków
*zobowiązania z tytułu wynagrodzeń
fundusze specjalne
4. rozliczenia międzyokresowe
-ujemna wartość firmy
-inne rozliczenia międzyokresowe
*długoterminowe
*krótkoterminowe
8. Podstawowe zobowiązania pozabilansowe banku.
W bilansie wykazuje się zobowiązania pozabilansowe udzielane i otrzymane w następującym układzie:
I. Zobowiązania warunkowe z tytułu:
1. Weksli akceptowanych i indosowanych, czeków, akredytyw itp.
2. Udzielonych gwarancji i poręczeń
3. Pozostałych
Do zobowiązań pozabilansowych wykazywanych w powyższych pozycjach szczegółowych zalicza się:
- do pozycji 1 - potencjalne zobowiązania przyszłościowe banku z tytułu akceptowanych (zobowiązanie do wykupu) i indosowanych (przeniesienia prawa własności) weksli, akredytyw itp., które mogą stać się wymagalne w przypadku zaistnienia określonych okoliczności (np. nie wykupienia przez klienta banku weksli, nie zapłacenia przez klienta należności na którą otwarto akredytywę),
- do pozycji 2 - potencjalne zobowiązania przyszłościowe banku z racji udzielonych klientom banku gwarancji i poręczeń z różnych tytułów,
- do pozycji 3 - potencjalne zobowiązania banku inne niż wymienione w pozycji 1 i 2.
9. Ryzyko bankowe - istota i rodzaje.
Ryzyko - zagrożenie nie osiągnięcia zamierzonych celów . Wynika ono z transformacji (istoty pośrednictwa finansowego). Każda transakcja generuje ryzyko w różnym stopniu. Ryzyko jest uzależnione od czynników zew. i wew. Rodzaje ryzyka :
- kredytowe - najczęściej występujące, klienci nie wywiązują się ze swoich zobowiązań (spłaty rat, odsetki i prowizje)
- płynności - zagrożona jest zdolność do wywiązania się banku z bieżących obowiązków płatniczych ( wobec dysponentów i kredytobiorców). Źródłem ryzyka jest transformacja terminów (przyjęty depozyt na krótki termin zostaje zmieniony na inwestycję długoterminową). W przypadku depozytu klient może przed upływem terminu wycofać gotówkę. Masowe wycofanie depozytów powoduje ryzyko braku płynności finansowej.
- rynkowe(cenowe) - niekorzystne kształtowanie się parametrów cenowych na rynku(stóp %, kursów walut, akcji, ceny towarów)
- operacyjne - bezpośrednia lub pośrednia strata wynikająca z nieodpowiednich procedur wew. , pracowników i systemów w bankach
10. Wyjaśnij pojęcia : ryzyko pojedyncze i łączne oraz strukturalne i operacyjne.
ryzyko pojedyncze - Ryzyko indywidualne (pojedyncze) ? wynikające z pojedynczej umowy kredytowej. Ten rodzaj ryzyka powstaje, gdy kredytobiorca nie spłaci kredytu, uczyni to w późniejszym terminie lub spłacając kredyt w niepełnej wysokości. Ryzyko to obejmuje także pojedyncze straty wynikające ze zmiany oceny wiarygodności kredytowej klienta oraz
z tytułu jego upadłości.
ryzyko łączne - suma pojedynczych zagrożeń, prawdopodobieństw występowania oraz stopień zależności między nimi. Im mniejsza zależność pomiędzy ryzykami tym mniejsze ryzyko łączne, im większe zależności tym większe ryzyko łączne.
ryzyko strukturalne - kapitałowe - o charakterze długoterminowym monitorujące wzrost bilansu i zobowiązań pozabilansowych. Ocenia się tu konstrukcję transakcji, a także wszystkie typy i poziomy zabezpieczeń ustanowionych dla konkretnej transakcji sekuryzacyjnej oraz kolejność ich uruchamiania
ryzyko operacyjne - bezpośrednia lub pośrednia strata wynikająca z nieodpowiednich procedur wew. , pracowników i systemów w bankach
11. Etapy zarządzania ryzykiem bankowym.
Etapy:
I - identyfikacja, kwantyfikacja ryzyka - wymaga analizy poszczególnych transakcji i określenia jakimi rodzajami ryzyka bank jest zagrożony. Jest to niezbędne do określenia metod pomiaru ryzyka. Przy analizie ryzyka istotny jest jego podział na ryzyko pojedynczej transakcji i ryzyko łączne.
II - sterowanie ryzykiem - w jego ramach podejmowane są działania:
1. przedsięwzięcia oddziałujące na przyczyny występowania ryzyka - aktywna strategia (badanie zdolności kredytowej klienta)
2. przedsięwzięcia oddziałujące na skutki - negatywny wpływ strat na pozycję banku (zwiększenie kapitałów własnych banku, tworzenie rezerw celowych, przynależność systemów gwarantowania)
III - kontrola podejmowanych przedsięwzięć - głównym celem jest badanie efektywności podejmowanych przedsięwzięć.
12. Zarządzanie bilansem banku - cele i rodzaje ryzyka.
Zarządzanie ryzykiem bankowym było oparte na zarządzaniu bilansem banku (pierwsza forma). Cele zarządzania bilansem:
- alokacja pasywów banku w aktywa przynoszące dochód, czyli maksymalizowanie stopy zwrotu z oprocentowanych aktywów
- utrzymanie odpowiedniego poziomu płynnych aktywów w sposób min ryzyko płynności
Bank zarządzający bilansem zarządza również ryzykiem:
- finansowym
- kredytowym
- walutowym
13. Zagrożenia płynności banku.
Zagrożenia te wywoływane są przez:
- nieterminową spłatę rat i odsetek kapitałów
- transformacja terminów środków pozyskiwanych i inwestowanych
- gwałtowne wycofanie lokat przed terminem
14. Reguły zabezpieczenia płynności banku
Reguły :
1. „złota reguła bankowa” - zgodnie z tą regułą terminom i kwotom pasywów powinny odpowiadać terminy i kwoty aktywów
2. „osadu we wkładach” - opiera się na założeniu, że w bankach utrzymuje się pewien poziom wkładów, a to stwarza możliwości prolongaty środków, pozyskiwania nowych środków, transformacji terminów
3. „reguła przesunięć” - zgodnie z tą regułą w razie potrzeby można sprzedać przedterminowo aktywa bez ponoszenia większych strat
4. „reguła maksymalnego obciążenia” - zgodnie z nią suma strat jaką bank poniesie przy przedterminowej odsprzedaży aktywów nie może być większe niż kapitał własny banku
15. Metody zarządzania ryzykiem płynności.
Metody:
- zarządzanie na podstawie aktywów - kształtowanie przez bank struktury czasowej i rodzajowej aktywów oraz posiadanie aktywów, które szybko można wymienić na gotówkę - bony i obligacje skarbowe
- zarządzanie pasywami - aktywne pozyskiwanie depozytów niezbędnych do zaspokojenia popytu na kredyty. Następuje to poprzez zaciąganie pożyczek na rynku międzybankowym, dostęp do rynku uzależniony jest od standingu banku.
- zarządzanie aktywami i pasywami polega na kompromisowym wyborze między dwoma poprzednimi metodami
- sekurytyzacja należności kredytowych- polega na przekształceniu określonej puli kredytów w pap wartościowe i ich sprzedaż inwestorom
- limity wewnętrznej płynności - limity niedopasowania aktywów i pasywów w przedziałach czasowych , stan aktywów wysoko płynnych, limit dużych depozytów, limity na pozycje pozabilansowe
- awaryjne plany zachowania płynności - działania banku w przypadku nieskuteczności dotychczas stosowanych przez bank metod np. możliwość zasilenia finansowego przez akcjonariuszy banku
16. Limity w zarządzaniu ryzykiem.
Do kontrolowania ryzyka bankowego wyznaczane są limity , których celem jest utrzymanie poszczególnych rodzajów ryzyka na dopuszczalnym poziomie zarówno w wymiarze ilościowym jak i czasowym. Z punktu zarządzania poprzez limity ważny jest podział ryzyka na :
- strukturalne(kapitałowe) - o charakterze długoterminowym monitorujące wzrost bilansu i zobowiązań pozabilansowych
- operacyjne - głównie finansowe wymagające codziennej kontroli, którą objęte są poszczególne instrumenty jak i operacje
Szczególną rolę odgrywają limity niedopasowania, które ograniczają wielkość i czas transakcji bilansowych i dewizowych.
W zakresie ryzyka kredytowego szczególne znaczenie limity mają przy zarządzaniu ryzykiem koncentracji, które dotyczy w szczególności:
- ryzyka wynikającego z zaangażowań pojedynczych podmiotów lub podmiotów związanych kapitałowo lub organizacyjnie
- ryzyka wynikającego z tej samej branży sektora gospodarczego, prowadzących tą samą działalność
- ryzyka wynikającego z tego samego regionu geograficznego
- ryzyka wynikającego z tego samego rodzaju zabezpieczenia
- ryzyka wynikającego z zaangażowania w tej samej walucie
17. Istota ryzyka kredytowego i podstawowe instrumenty jego ograniczenia.
Ryzyko kredytowe - najczęściej występujące, jest to niebezpieczeństwo, iż kredytobiorca nie wypełni zobowiązań i warunków umowy, narażając kredytodawcę na powstanie straty finansowej. Czynniki występowania ryzyka kredytowego mogą być:
- zewnętrzne (niezależne od banku):
* okres ekonomicznej niepewności (recesja i inflacja)
* niejasność i niestabilność reguł gry rynkowej, a czasem nawet ich brak
* powiązania kapitałowe i organizacyjne zacierają się w spółkach
* wśród klientów banku zawsze może znaleźć się klient nieuczciwy
- wewnętrzne (zależne od jakości podejmowanych w banku decyzji):
* brak właściwej strategii działania banku
* brak zasad polityki kredytowej przygotowanej w formie pisemnej
* nie zadawalający poziom analizy ekonomicznej przedsiębiorstw
* powierzchowna analiza zdolności kredytowej klienta
* brak identyfikacji siedziby i charakteru kredytobiorcy
* mało wiarygodna sprawozdawczość finansowa
* sporadyczne kontakty z klientami
* nadmierne zaufanie do jakościowych elementów oceny kredytowej
* niekompletna dokumentacja kredytowa
* brak doświadczonych inspektorów kredytowych, kadry kierowniczej
Metodą zabezpieczania się przed ryzykiem w działalności kredytowej jest odpowiednio prowadzona polityka sterowania ryzykiem zarówno w odniesieniu do pojedynczego kredytu, jak i łącznego zaangażowania kredytowego. Polityka sterownia ryzykiem w odniesieniu do pojedynczego kredytu polega na:
- badaniu wiarygodności kredytowej przed udzieleniem kredytu,
- ograniczeniu wysokości kredytu,
- zabezpieczeniu kredytu,
- sprawdzaniu wiarygodności kredytowej po udzieleniu kredytu,
Polityka sterowania ryzykiem w odniesieniu do łącznego zaangażowania kredytowego przeprowadzana jest za pomocą:
- dywersyfikacji ryzyka,
- ubezpieczania się przed ryzykiem,
- transferu ryzyka,
- przedsięwzięć organizacyjnych i kadrowych,
18. Limity koncentracji kredytów wg Polskiego prawa bankowego.
Mają charakter regulacji zew. i wew. Limity zew. to normy ostrożnościowe wynikające z prawa bankowego. Polskie prawo bankowe wyróżnia ich 3 rodzaje:
- limit koncentracji zagrożeń rozumiany jako górna suma wierzytelności banku oraz zobowiązań pozabilansowych obciążonych ryzykiem jednego podmiotu lub podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie. Limity te wynoszą:
- 20% - funduszy własnych banku w przypadku podmiotów powiązanych z bankiem
- 25% - funduszy własnych banku w przypadku braku zależności z bankiem tych podmiotów
Nieprzekraczalnie określonej sumy wierzytelności ma na celu zniwelowanie ryzyka indywidualnego związanego z udzieleniem kredytu
- limit dużego zaangażowania kredytowego stanowi 800% funduszy własnych i oznacza, że suma zaangażowań banku równych lub przekraczających 10% funduszy własnych banku w stosunku do podmiotów powiązanych nie może przekroczyć tego limitu
- limit zaangażowania kredytowego wobec kierownictwa banku, co oznacza, że wartość sumy kredytów, pożyczek, gwarancji, poręczeń udzielanych członkowi zarządu, radzie nadzorczej lub osobie zajmującej kierownicze stanowisko w bankach nie może przekroczyć 10% funduszy własnych w bankach w formie spółki akcyjnej i w banku państwowym
Limity wew. Ograniczające ryzyko koncentracji powinny być dopasowane do skali i złożoności działalności banku
19. Zakres oceny zdolności kredytowej.
Zgodnie z ustawą „Prawo banków” art. 70.1: „Bank uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej kredytobiorcy. Przez zdolność kredytową rozumie się zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie. Kredytobiorca jest obowiązany przedłożyć na żądanie banku dokumenty i informacje niezbędne do dokonania oceny tej zdolności.”
Na ocenę wniosków klientów składa się:
-Ocena sytuacji ekonomiczno finansowej kredytobiorcy
-Ocena transakcji kredytowej
Przede wszystkim pod uwagę brane są średnie miesięczne dochody starającego się wsparcie finansowe z banku. Ich brak, bądź zbyt niski poziom zwykle zamyka drogę do kredytu. Ale odpowiednie dochody to nie wszystko. Banki badają także wolne środki potencjalnego kredytobiorcy, czyli miesięczny dochód po odliczeniu kosztów stałych, takich jak wydatki na utrzymanie, opłaty za mieszkanie, rachunki za telefon, ewentualnie wydatki związane z posiadaniem samochodu. Od dochodu odejmowane są oczywiście także wszelkie obciążenia wynikające z innych spłacanych bądź poręczonych przez klienta kredytów, a także przyznane mu limity kart kredytowych. Próba ukrycia tych pozycji nie jest zachowaniem roztropnym. Bank z całą pewnością zwróci się do Biura Informacji Kredytowej o pełną historię kredytową potencjalnego pożyczkobiorcy, z której dowie się o jego zobowiązaniach wobec innych instytucji finansowych. Ocena zdolności kredytowej jest procesem, który spotka każdego, kto chce zaciągnąć w banku kredyt. Warto przy tym pamiętać o swoich wcześniejszych zobowiązaniach finansowych i tym, czy regulowane były one w terminie. Dane te bowiem dostają się do BIK i mogą stanąć na drodze uzyskania kredytu.
20. Podstawowe mierniki ilościowe i jakościowe wykorzystywane przy ocenie sytuacji finansowej kredytobiorcy.
mierniki ilościowe:
* wskaźnik efektywności działania(np. rentowność, zyskowność kapitału)
* wsk płynności
* wsk rotacji majątku obrotowego
* wsk struktury bilansu(np. zadłużenia i możliwości obsługi długu)
* współczynnik wypłacalności(dotyczy banków)
* margines bezpieczeństwa(dotyczy ubezpieczycieli)
mierniki jakościowe:
* jakość zarządzania(ocena kadry kierowniczej)
* stopień zależności od ryzyka
* stopień zależności od dotacji, zamówień rządowych, kilku dużych dostawców lub odbiorców
* stopień zależności od innych podmiotów grupy
21. Zabezpieczenia osobiste spłaty kredytów - istota i rodzaje.
Zabezpieczenie osobiste wiąże się z ponoszeniem przez kredytobiorcę pełnej odpowiedzialności za spłatę długu, która dotyczy zarówno majątku posiadanego w chwili zaciągania kredytu, jak i majątku, w którego posiadanie kredytobiorca dopiero wejdzie. Rodzaje:
-zabezpieczenie osobiste- to poręczenie cywilne, wekslowe, weksel własny In blanco, gwarancja bankowa, pełnomocnictwo, ubezpieczenie kredytu, przystąpienie do długu kredytowego, przelew wierzytelności na zabezpieczenie.
-zabezpieczenie rzeczowe- zastaw ( na rzeczach ruchomych), hipoteka (na nieruchomość), blokada środków na rachunku bankowym, kaucja, przewłaszczenie na zabezpieczenie ( rzeczy ruchomych)
- weksel własny in blanco - jest bardzo często wykorzystywany jako zabezpieczenie uzupełniające. Jego wystawienie na specjalnym blankiecie urzędowym należy do obowiązków kredytobiorcy, jednak cechą wyróżniającą ten rodzaj weksla od innych jest to, że nie określa się w nim sumy wekslowej ani terminu płatności, a jedynie termin jego wystawienia. W razie zaniechania spłaty kolejnych rat długu przez kredytobiorcę bank może uzupełnić weksel zgodnie z podpisaną uprzednio z klientem tzw. deklaracją wekslową, określającą właśnie warunki i sposób uzupełnienia weksla przez bank.
- poręczenie : *wekslowe- jest czynnością określoną przez prawo wekslowe, na mocy której poręczyciel - przez oświadczenie złożone na wekslu - zobowiązuje się do zapłaty za kredytobiorcę sumy wekslowej w całości lub w oznaczonej przez siebie części
*wg prawa cywilnego - spłata zadłużenia przez kredytobiorcę jest poręczana przez inną osobę fizyczną lub prawną. W przypadku zaprzestania spłacania zadłużenia przez kredytobiorcę bank ma prawo żądać natychmiastowej spłaty całości pożyczonej sumy od kredytobiorcy bądź skorzystać z zabezpieczenia ustanowionego w postaci poręczenia lub gwarancji.
- gwarancja bankowa - jest to zobowiązanie banku do wypłacenia określonej sumy w sytuacji gdyby zleceniodawca nie wypłacił świadczenia. Zleceniodawca jest to klient na zlecenie, którego ban wystawił gwarancję. Bank wypłaca beneficjentowi gwarancji, czyli instytucji na rzecz której wystawiono gwarancję.
- cesję wierzytelności(przelew) - polega na przeniesieniu przez kredytobiorcę na rzecz banku prawa do otrzymania konkretnej sumy za sprzedane towary lub usługi. Umowa o przelew wierzytelności stanowi jedną ze skuteczniejszych form zabezpieczenia udzielonego przez bank kredytu - mocą tej umowy kredytobiorca przelewa bowiem na bank swoją wierzytelność w stosunku do oznaczonej osoby do wysokości zadłużenia wynikającego z umowy kredytowej, np. wierzytelność wynikającą z umowy podpisanej z kontrahentem. Kredytobiorca ma obowiązek powiadomić swojego dłużnika o dokonanym przelewie wierzytelności.
- ubezpieczenie kredytu- ubezpieczyciel bierze na siebie w całości lub w części ryzyko związane z kredytem. Ubezpieczenie jest po to jeżeli dłużnik nie zapłaci w ogóle lub w części wierzytelności. Musi być: ubezpieczyciel - podmiot; kredytobiorca; kredytodawca; bank wybiera zawsze zabezpieczenie najbardziej adekwatne. Przewłaszczenie na zabezpieczenie rzeczy ruchomych - jest to umowa warunkowa.
22. Zabezpieczenia rzeczowe spłaty kredytów - istota i rodzaje.
Zabezpieczenie rzeczowye polega na tym, że ich przedmiotem jest składnik majątku dłużnika, z którego wierzyciel może się zaspokoić z pierwszeństwem przed innymi jego wierzycielami i to nawet wtedy, gdy własność przedmiotu zabezpieczenia zostanie przez dłużnika przeniesiona na inna osobę.
Rodzaje:
- Kaucja - kredytobiorca (lub inna osoba trzecia) zobowiązuje się przelać określoną kwotę pieniężną na rachunek banku (zwany rachunkiem kaucji), który zobowiązuje się, że zwróci tę kwotę po spłacie kredytu przez kredytobiorcę. Banki dopuszczają również pap wartościowe na okaziciela (np. bony oszczędnościowe i lokacyjne) oraz rzeczy oznaczone co do gatunku (sztabki złota, platyny, złote monety itp.)
- Blokada środków na rachunku bankowym - ustanawia ją posiadacz rachunku(pisemne polecenie) w celu zabezpieczenia wierzytelności banku (np. zabezpieczenia kredytu), jednocześnie udzielając bankowi nieodwołalnego pełnomocnictwa do pobrania z rachunku całej zablokowanej kwoty lub jej części w razie nieuregulowania w terminie zobowiązań wobec banku. Blokadę można ustanowić na środkach pieniężnych zgromadzonych na rachunkach: oszczędnościowych, oszczędnościowo-rozliczeniowych, związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub na lokatach terminowych.
- Przewłaszczenie na zabezpieczenie - dłużnik przenosi na wierzyciela własność swej rzeczy z jednoczesnym zobowiązaniem wierzyciela, że będzie on korzystał z tej własności tylko w granicach zakreślonych w umowie, a także z zastrzeżeniem, że po zaspokojeniu wierzytelności wierzyciel przeniesie własność z powrotem na dłużnika
- Zastaw - umowa na mocy której bank ma prawo do zaspokojenia swojej wierzytelności z przedmiotu zastawu bez względu na to , czyją stała się własnością i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy ,z wyjątkiem pierwszeństwa szczególnego wynikającego mocy ustawy. Rodzaje:
* zastaw na rzeczy ruchomej i na prawach
* zastaw zwykły i rejestrowy
*zastaw umowny i zastaw ustawowy
* zastaw skarbowy
* zastaw na statkach morskich
- Hipoteka - ograniczone prawo rzeczowe - bank nie może władać nieruchomością jak właściciel, a jedynie przysługuje mu prawo do zaspokojenia z nieruchomości swoich roszczeń w przypadku nie spłacenia długu. Do powstania hipoteki niezbędne jest podpisanie umowy między bankiem , a właścicielem nieruchomości oraz dokonanie wpisu hipotecznego w księdze wieczystej. Rodzaje:
* zwykła - zawarcie umowy między właścicielem nieruchomości a wierzycielem; właściciel składa oświadczenie w formie aktu notarialnego a wierzyciel w dowolnej formie; wierzytelność istniejąca o znanej wartości
* kaucyjna - polega na wpisie maksymalnej kwoty zobowiązania, jakie może powstać w okresie kredytowania i nie jest ostatecznie znana w dniu ustanowienia zabezpieczenia (stosowana przy kredytach walutowych)
* przymusowa - powstaje na skutek jednostronnego żądania wierzyciela, czyli powstaje bez zgody właściciela nieruchomości. Nie służy uzyskaniu kredytu lecz zabezpieczeniu i egzekucji wierzytelności już istniejącej. W celu ustanowienia hipoteki przymusowej wierzyciel musi uzyskać odpowiednie orzeczenie, które stanowi podstawę jej wpisu do księgi wieczystej. Najczęściej jest to orzeczenie sądu cywilnego.
23. Rezerwy celowe - istota i funkcje.
Rezerwy celowe - jedna z metod minimalizowania ryzyka, tworzone są w ciężar kosztów, a nie strat nadzwyczajnych, gdyż wiążą się z normalną działalnością banków. Celem rezerwy jest pokrywanie ewentualnych strat jakie występują z tytułu nie wywiązania się dłużników ze swoich zobowiązań wobec banków. Wpływają one zmniejszająco na wynik finansowy banków. Nie są one jednak w całości uznawane za koszt uzyskania przychodów. Są one bardziej uszczupleniem zysku niż kosztami rzeczywistymi. Straty banków powstałe w wyniku tworzenia rezerw przy odpowiednim poziomie kapitału nie stanowią zagrożenia dla bezpieczeństwa banków. Saldo rezerw znajduje odzwierciedlenie na rachunku zysków i strat. Wysokość rezerw celowych jako skalkulowanego ryzyka nie ma wpływu na poziom zysku banku. Nie ma jednolitych standardów tworzenia rezerw celowych obowiązujących w większości krajów. Są one tworzone na podstawie systemów wew i weryfikowane przez nadzór bankowy.
Funkcje:
- finansowa - pokrywanie strat związanych z ryzykiem kredytowym
- kosztowa - stanowi w części tzw koszt uzyskania przychodu akceptowany przez władze podatkowe
- instrument zatrzymania ryzyka po stronie akcjonariuszy - odpisy na rezerwy celowe przeprowadzone za pomocą rachunku zysków i strat, są elementem kosztów, zapobiegają przenoszeniu ryzyka na deponentów, przenosząc całość ryzyka po stronie akcjonariuszy
- miernika realnej wartości portfela kredytowego - kwota rezerw odjęta od wartości brutto portfela kredytowego daje przybliżoną wartość realną portfela danego banku
24.Omówić kryteria stosowane przy klasyfikacji ekspozycji kredytowych.
Kryteria klasyfikacji ekspozycji kredytowych:
I kryteria klasyfikacji
- kryterium terminowości spłaty kapitału lub odsetek w odniesieniu do:
* ekspozycji kredytowych wobec skarbu państwa
* pożyczek i terminów detalicznych
* pozostałych ekspozycji kredytowych
- w odniesieniu do pozostałych ekspozycji kredytowych przy uwzględnieniu dwóch kryteriów:
* terminowości spłaty kapitału lub odsetek
* sytuacji ekonomiczno finansowej dłużnika
II ocena sytuacji ekonomiczno-finansowej dłużnika
- mierniki ilościowe:
* wskaźnik efektywności działania(np. rentowność, zyskownośckapitału)
* wsk płynności
* wsk rotacji majątku obrotowego
* wsk struktury bilansu(np. zadłużenia i możliwości obsługi długu)
* współczynnik wypłacalności(dotyczy banków)
* margines bezpieczeństwa(dotyczy ubezpieczycieli)
- mierniki jakościowe:
* jakość zarządzania(ocena kadry kierowniczej)
* stopień zależności od ryzyka
* stopień zależności od dotacji, zamówień rządowych, kilku dużych dostawców lub odbiorców
* stopień zależności od innych podmiotów grupy
25. Kategorie ekspozycji kredytowych i wysokość rezerw.
Wysokość tworzonych rezerw jest ustalona w procesach w zależności od ceny indywidualnego ryzyka danej kategorii ekspozycji kredytowej. Poziom rezerw celowych jest relacją do wielkości zadłużenia z tytułu kapitału, a więc bez odsetek i prowizji. Banki tworzą rezerwy celowe na ryzyko związane z ich działalnością w odniesieniu do ekspozycji kredytowych, które zakwalifikowano do:
- kategorii „normalne” - 1,5% rezerwy tworzy się wyłącznie odnośnie kredytó i pożyczek detalicznych
- kategorii „pod obserwacją” - 1,5%
- grupy „zagrożone” w tym do kategorii „poniżej standardu” - rezerwy 20%. „wątpliwe” - 50%, „stracone” - 100%
26. Jakość portfela kredytowego banku.
Jakość portfela kredytowego jest zależna między innymi od procedur przyjętych w polityce kredytowej. Zagregowane ryzyko kredytowe jest zależne od wysokości pojedynczych kredytów, prawdopodobieństwa ich niespłacenia oraz korelacji między poszczególnymi kredytami. Tak więc konstrukcja optymalnego portfela należności, zgodnego z założeniami polityki kredytowej banku uwzględniającego relacje pomiędzy ryzykiem a zyskiem, staje się zasadniczym elementem procesu zarządzania. Optymalizacja portfela należności przyczynia się do ograniczania łącznego ryzyka kredytowego, które oznaczać może dla banku utratę nie tylko zysków, ale często także płynności finansowej, wypłacalności i może nawet prowadzić do bankructwa. Stąd podstawowym celem pracy jest konstrukcja efektywnego systemu zarządzania ryzykiem kredytowym, w szczególności zaś kwantyfikacja i sterowanie zagregowanym ryzykiem.
27. Kapitał własny banku - istota i funkcje.
Kapitał własny stanowi wartościowy odpowiednik składników majątku, do których danej jednostce przysługuje prawo własności. Wniesione zostały one do przedsiębiorstwa przez założycieli (właścicieli), którzy tym samym nabyli prawo do uczestniczenia w podziale zysku, oraz do zwrotu kapitału w razie likwidacji przedsiębiorstwa. Składniki te mogą również pochodzić z przeznaczenia części wygospodarowanego zysku na cele rozwojowe
Funkcje :
- założycielska - (5 mln euro) odpowiednie wyposażenie w kapitał
- absorbująca - absorbuje straty jakie mogą wynikać w działalności banku
- ograniczająca - odnosi się do ograniczeń w podejmowaniu ryzyka i ma odzwierciedlenie w regulacjach ostrożnościowych ( nie więcej niż 10-20% kapitałów własnych)
- finansowa - finansowana część majątku banku
- baza do podziału zysku - stanowią podstawę do wypłaty dywidendy
28. Rentowność aktywów (ROA) i kapitału banku (ROE)
Rentowność aktywów (ekonomiczna) (ang. Return on assets - stopa zwrotu z aktywów)
Wskaźnik przedstawiający wielkość zysku netto przypadającego na każdą złotówkę zaangażowaną w aktywa (majątek) firmy. Do jego obliczenia przyjmuje się wartość bilansową aktywów na koniec okresu rozliczeniowego (najczęściej roku) i wypracowany w tym samym okresie (bilansowy) zysk netto. Wzrastająca wartość ROA świadczy o poprawiającej się zyskowności. Wielkości osiągnięte powinny być porównywane z poprzednimi okresami, z planem, z innymi przedsiębiorstwami działającymi w tej samej branży.
Rentowność kapitałów własnych (finansowa) (ang. Return of equity - stopa zwrotu z kapitału własnego)
Opisuje relację pomiędzy wypracowanym zyskiem netto a wielkością zaangażowanych kapitałów własnych. Mówi, ile groszy zysku netto przyniósł każdy złoty zaangażowanego kapitału własnego - pokazuje właścicielom, jak efektywnie "pracuje" ich kapitał. Na rentowność zaangażowanych kapitałów wpływa wiele czynników: efektywność operacyjna wyrażana przez zyskowność sprzedaży, efektywność wykorzystania aktywów oraz dźwignia finansowa, czyli zaangażowanie kapitału obcego w celu zwiększenia zysku przypadającego na jednostkę kapitału własnego.
29. Rodzaje kapitałów własnych banku.
Kapitał własny to wyrażone w pieniądzu fundusze własne podmiotu gospodarczego, będące odpowiednikiem majątku stanowiącego jego własność.
Jednym z podstawowych wymogów stawianych założycielom banku jest zgromadzenie kapitału, którego wielkość powinna być dostosowana do rozmiarów i zakresu prowadzonej działalności. Minimalna kwota kapitału założycielskiego nie może wynosić mniej niż równowartość w złotych 5 mln ECU.
Wielkość kapitału własnego określa jego pozycję na rynku, w wielu przypadkach decyduje o wiarygodności finansowej. Większe zasoby finansowe umożliwiają zwiększenie zaangażowania finansowego banku w operacje aktywne. Wysoki kapitał umożliwia także pokrycie ewentualnych strat bez zachwiania podstaw egzystencji banku.
W zależności od formy prawnej banku, kapitałem własnym banku są:
· w banku państwowym - fundusz statutowy, rezerwowy i zapasowy,
· w banku w formie spółki akcyjnej - kapitał akcyjny oraz wszelkiego rodzaju fundusze rezerwowe i zapasowe,
· w bankach spółdzielczych - fundusz udziałowy, zasobowy i rezerwowy
i inne fundusze zaliczone przez Prezesa NBP do funduszy własnych.
Niezależnie od formy własności kapitały własne banków dzieli się na cztery kategorie:
1. Fundusze (kapitały) własne podstawowe - kategoria I
· Kapitał podstawowy,
· Kapitał zapasowy,
· Kapitały rezerwowe,
· Fundusz majątku trwałego
30. Współczynnik wypłacalności banku.
Współczynnik wypłacalności, jest podstawowym współczynnikiem oceny kondycji finansowej banku. Jest to wyrażony w procentach stosunek funduszy własnych banku do sumy aktywów i zobowiązań pozabilansowych ważonych ryzykiem. Wzrost poziomu współczynnika wypłacalności osiągnięty dzięki powiększeniu funduszy własnych, wskazuje na wzrost kondycji finansowej banku, zaś wzrost współczynnika wskutek obniżenia się wartości aktywów i zobowiązań pozabilansowych oznacza poprawę zarządzania aktywami banku, a przez to zmniejszenie poziomu ryzyka. Zgodnie z przepisami prawa bankowego bank jest obowiązany utrzymywać fundusze własne na poziomie nie niższym niż równowartość w złotych kwoty 5.000.000 EURO, przeliczonej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego w dniu sprawozdawczym, z tym że wkłady niepieniężne nie mogą przekroczyć 15% funduszy zasadniczych banku. Współczynnik wypłacalności powinien być utrzymany przez bank na poziomie co najmniej 8%, a w banku rozpoczynającym działalność operacyjną na poziomie co najmniej 15% przez pierwsze 12 miesięcy działalności, a przez następne 12 miesięcy działalności - co najmniej 12%. Sposób i szczegółowe zasady obliczania współczynnika wypłacalności banku określa w drodze uchwały Komisja Nadzoru Bankowego