Łukasz Sonnenfeld, grupa 304

Walory turystyczne i historia Białegostoku

Krótka historia miasta

Białystok... Mieszkańcom i turystom znane są dwie interpretacje nazwy miasta. Jedna z nich jest pochopnie wiązana z białym stokiem, rozumianym jako wzniesienie. Jednak słowo stok oznaczało rzekę (od "staczającego się" strumienia wody).
„Tereny, na których później powstał i rozwinął się Białystok- to rozległe, leśne pustkowia, rozciągające się szerokim pasmem wzdłuż granicy między Wielkim Księstwem Litewskim, a Koroną. Aż do późnego średniowiecza, obszar ten był prawie całkowicie nie zamieszkały. Historia Białegostoku (jako ośrodka miejskiego) zaczęła się stosunkowo niedawno. Najstarsze ślady osadnictwa datowane są na epokę neolitu. Dokładna data powstania osady zwanej Białystok, która wzięła swą nazwę od rzeki Białej, jest trudna do ustalenia. Według legendy osadę założył książę litewski Gedymin w 1320 roku.
Do początków XVI wieku jej nazwa nie figuruje jednak w formalnych opisach tych terenów, przemienionych w pustkowia długotrwałymi wojnami prowadzonymi na pograniczu Polski, Rusi, Litwy, plemion Jaćwingów i państwa krzyżackiego”.
Jednak za wiarygodną datę przyjmuje się rok 1450. Najpierw swą rezydencję zbudował tu ród Wiesiołowskich, a później przejęli ją Braniccy. Właśnie wokół rezydencji zaczęła się tworzyć osada. Za zasługą Jana Klemensa Branickiego, w 1691 roku Białystok uzyskał prawa miejskie. To właśnie on przyczynił się dla rozwoju miasta - dzięki temu zyskał miano jego patrona. Jego zasługą jest ostateczny wygląd rezydencji - Pałacu Branickich.



Białystok będący siedzibą władz wojewódzkich jest największą aglomeracją w rejonie Polski północno-wschodniej położoną nad rzeką Białą. Położenie miasta przy wschodniej granicy od dawna czyniło z niego ośrodek handlu ze Wschodem. Obecnie Białystok należy do grupy najszybciej rozwijających się ośrodków w kraju. Jest również stolicą do obszaru funkcjonującego pod nazwą - "Zielone Płuca Polski". Rozwojowi turystyki w tym mieście sprzyja nieskażone środowisko naturalne, dobrze rozwinięta baza noclegowo - gastronomiczna, korzystne połączenia komunikacyjne oraz liczne atrakcje turystyczne.
Białystok to akademickie i kulturowe centrum regionu. Miasto jest siedzibą siedmiu wyższych uczelni, wśród których prym wiodą Akademia Medyczna, Uniwersytet w Białymstoku i Politechnika Białostocka. Dumą białostoczan jest Teatr Lalek, którego realizacje przydały miastu zaszczytny tytuł "polskiego centrum sztuki lalkarskiej". W Białymstoku znajduje się dużo historycznych budowli, pełniących w tej chwili role użytkowe, a można zaliczyć do nich chociażby Pałac Branickich, nazywany również "Wersalem Podlasia", barokowo-klasycystyczny dworek zwany "Zbrojownią", pałacyk gościnny Hetmanostwa nazywany popularnie Domkiem Koniuszego, budynek Loży Masońskiej.
Zwiedzając miasto należy również zwrócić uwagę na ciekawą i różnorodną architekturę sakralną - zespół katedralny pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, klasycystyczną cerkiew katedralną p.w. św. Mikołaja Cudotwórcy czy pięknie usytuowany modernistyczny kościół p.w. Chrystusa Króla i św. Rocha.

Zespół pałacowo- parkowy Branickich z pierwszej połowy XVIII w.

Na teren założenia wchodzimy przez bramę zwaną "Gryfem" zbudowaną ok. 1758 r. wg. projektu arch. Jana Henryka Klema. Jest to najświetniejsza budowla w Białymstoku. Powstała ona na miejscu dawnego, obronnego zamku gotyckiego, wybudowanego jeszcze w XVI wieku. Ślady dawnych fos i bastionów odnaleźć można w przypałacowym parku. Z szesnastowiecznego założenia o walorach obronnych za sprawą Biesiołowskich, a następnie Branickich powstał barokowy zespół pałacowy, wielkiego hetmana koronnego Jana Klemensa Branickiego hetmana wielkiego koronnego, jednego z największych polskich magnatów oraz jego żony Izabeli. Całość z dziedzińcami i ogrodami, zwana była Wersalem Polskim, lub Wersalem Podlaskim. Zachwycały wnętrza pałacowe, ciągnęli tu goście z całej Europy, a przede wszystkim wielcy twórcy by oglądać występy śpiewaków operowych, tancerzy i aktorów, uczestniczyć w przyjęciach, romansować. Obecnie mieści się tu Akademia Medyczna. Dziedziniec pałacowy otoczony jest ozdobnym murkiem. Na którym stoją dwie rzeźby Herkulesów. Pałac wzniesiony jest w stylu baroku saskiego.

Zespół Kościoła Katedralnego pw. Wniebowzięcia NMP

Kościół Farny nie wątpliwie należy do najstarszych zabytków miasta. Jego położenie sprawia ze turyści, którzy przyjeżdżają zwiedzać pałac Jana Klemensa Branickiego jako drugi punkt swej wycieczki obierają sobie tenże kościół. Bazylika mniejsza nazywana w Białymstoku "czerwonym kościołem", to część zespołu sakralnego p.w. Najświętszej Marii Panny, który tworzą: XVI-wieczny stary kościół farny i neogotycka katedra. Trójnawowa bazylika zbudowana została na planie krzyża łacińskiego. Dzisiaj jedynie podziwiamy piękny budynek minionego stulecia. Niewątpliwie jest to jednak obiekt polecenia turystom swym niezwykłym wnętrzem sprawia, iż odwiedzający czują się jakby przenieśli się o kilka stuleci wstecz. Rzeczą godną uwagi są organy, które rozbrzmiewają niemalże w każdej części katedry, dzięki nim czujemy tą niezwykłość i niepowtarzalność miejsca, w którym się znaleźliśmy. Jego duszę. Stary kościół farny bez wątpienia pamięta czasy Branickiego. Jak zapewne wiemy u boku Branickiego jako pani dworu występowała Izabela Elżbieta Branicka z rodu Poniatowskich? Po swej śmierci została ona pochowana w podziemiach miejscowego kościoła na ścianie zawieszono haftowane epitafium zaś w wazonie złożono drogie jej sercu pamiątki. Krypta, w których została złożona znajduje się po dzisiejsze czasy mieści się ona w miejscu małego kościoła. Wejść tam można po uprzednim uprzedzeniu księdza proboszcza, niewątpliwie jest to bardzo ciekawe miejsce a sam fakt tego, iż kilka stuleci wstecz w tych samym kościele przebywał Branicki dodaje specyficznej podniosłości miejsca.



Pałacyk gościnny Branickich- Dom Koniuszego

W bliskim sąsiedztwie katedry mniejszej i pałacu Branickich, prawie u wylotu bramy wjazdowej do pałacu znajdziemy nie duży budynek w stylu barokowym z połowy XVIII w. aczkolwiek zasługujący na uwagę turystów. W czasach Jana Klemensa Branickiego ulokowany był prawie obok bramy wjazdowej do pałacu. W tamtych czasach nazwany był „ Domem Koniuszego”, nazwa ta prawdopodobnie wzięła się stąd, iż domek ten służył do przyjmowania nieco znamienitych gości. We wnętrzu na sklepieniu sufitu i na ścianach znajdują się piękne freski. Obecnie budynek ten pełni trochę inna role, w murach tego domu znajduje się siedziba Urzędu Stanu Cywilnego oraz Podlaskiego Oddziału Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”.

Loża Masońska

Kolejną charakterystyczną budowlą jest budynek Loży Masońskiej zbudowany na miejscu dawnej wozowni pałacowej "Zum goldenen Ring”. Nie wiąże się on osobiście z osobą J.K. Branickiego lecz jego żoną Izabelą, która po jego śmierci wyszła za mąż za Andrzeja Mokronowskiego, członka Wielkiej Loży Narodowej Wielkiego Wschodu Polskiego, do której należał również m.in. król Stanisław August Poniatowski. Jest to klasycystyczny budynek z mansardowym dachem. Obecnie mieści się tutaj Biblioteka Wojewódzka- Książnica Podlaska.

Ratusz miejski

Cechą każdego miasta jest posiadanie rynku na którym mieści się ratusz miejski. XVIII w. białostocki ratusz również jak większość budynków tego miasta wiąże się z osobą J. K. Branickiego. Składa się z korpusu głównego zwieńczonego wieżą, oraz czterech połączonych zeń narożami alkierzy. Od samego powstania do ostatniej wojny nie był on siedzibą władz lecz pełnił funkcje handlowe, co cechowało miasta magnackie, gdzie rola samorządów była ograniczona. Mieściły się tu kramy kupieckie natomiast wieża była wykorzystywana jako punkt obserwacyjny straży pożarnej. Obecnie w budynku mieści się siedziba Muzeum Okręgowego, posiadającego bogate zbiory sztuki, etnograficzne i archeologiczne. W jego filii - Muzeum Historycznym można zobaczyć olbrzymią makietę XVIII-wiecznego Białegostoku.

Kościół pw. św. Rocha

Ze wszystkich stron miasta widoczny jest wzniesiony ponad pół wieku temu kościół św. Rocha -"pomnik" odzyskania niepodległości przez Polskę w 1918 r. Niegdyś na wzgórzu gdzie stoi znajdował się jeden z białostockich cmentarzy. Ze względu na jego wyróżniający się styl modernistyczno- ekspresjonistyczny zbudowany na planie ośmioboku zbliżonego do gwiazdy w czasie okupacji władze sowieckie chciały urządzić w nim cyrk. Jest to jedna z najciekawszych budowli w Europie okresu międzywojennego a zarazem jednym z najbardziej znanych nowoczesnych polskich kościołów.

Cerkiew katedralna pw. Św. Mikołaja Cudotwórcy
Białystok jest miastem bardzo zróżnicowanym narodowościowo a szczególnie dużo jest tu osób wyznających prawosławie. Dlatego też w mieście powstały nie tylko przepiękne kościoły ale również cerkwie. Jedną z najznakomitszych jest z pewnością XIX w. cerkiew św. Mikołaja. Zbudowana w stylu klasycyzmu rosyjskiego na planie krzyża greckiego z centralną kopułą i wieżą- dzwonnicą. Jej wnętrze posiada charakter bizantyjski. Świątynia ta pełni funkcję katedry prawosławnej.

Cerkiew św. Marii Magdaleny
XVIII w. cerkiew p.w. św. Marii Magdaleny jest najstarszą świątynią w Białymstoku. Wraz z barokową kaplicą cmentarną położona jest w centrum miasta na wzgórzu. Została ona ufundowana przez rodzinę Branickich wraz z cmentarzem, który należał do "dominium białostockiego". Przejęcie cmentarza przez skarb państwa w końcu lat 50-tych, zakończyło spór o te tereny między parafią rzymskokatolicką a parafią prawosławną. W latach 70-tych zgodnie z decyzją ówczesnych władz, cmentarz zburzono, a na tym miejscu wybudowano amfiteatr. Cerkiew św. Marii Magdaleny jest kaplicą w parafii św. Mikołaja.

Mówiąc o walorach turystycznych miasta należy wspomnieć również o sporej liczbie pomników, postawionych w ostatnich latach. Przed ratuszem znajduje się pomnik marszałka Józefa Piłsudskiego, na murze kościelnym kościoła Farnego papieża Jana Pawła II, który białostoczanie postawili, aby upamiętnić wizytę w ich mieście w 1991 r., zaś naprzeciw stoi kolejny w pobliżu pałacu Branickich pomnik księdza Jerzego Popiełuszki. Bardzo ważnym jest z pewnością Pomnik Bohaterów Ziemi Białostockiej na Placu Uniwersyteckim, który jest również dla białostoczan miejscem pamięci narodowej. Poświęcony jest on mieszkańcom białostoczyzny, żołnierzom walczącym na frontach II wojny światowej, partyzantom, więźniom, dzieciom, oraz wszystkim ofiarom białostockiego getta. W mieście zwracają uwagę potrzaskane pnie wierzb - Pomnik Obrońców Białegostoku. Stanowią one symbol walk obronnych, gdy wraz z żołnierzami polskimi ginęły także rosnące przy drodze drzewa.
Białystok jest miejscem zieleni. Znajduje się tutaj wiele parków w tym chociażby największy z nich Park Planty, czy Zwierzyniecki a także sporo lasów czy też skwerów. Sprzyja to aktywnemu wypoczynkowi w mieście, a co z tym idzie rozwojowi turystyki. Ze względu na brak uciążliwego przemysłu powietrze jest czyste i każdy spacer jest nie lada przyjemnością. Znajduje się tu również stadion sportowy zaś parki i otaczające miasto lasy tworzą doskonałą bazę dla osób uprawiających biegi. Coraz popularniejszym sportem uprawianym przez białostoczan jest tenis ziemny, wciąż powstają nowe, ogólnodostępne korty. Duża liczba różnorodnych się zarówno w centrum miasta, jak i na jego obrzeżach pozwala na uprawianie dowolnych dyscyplin sportowych w różnych porach roku

Białostocczyzna i województwo podlaskie to obszar naprawdę atrakcyjny pod względem turystycznym. Jedynym mankamentem tego regionu jest to, że przez wiele lat nie był on promowany na forum ogólnopolski. Zaledwie od paru lat walory są prezentowane na wszelkiego rodzaju targach czy ekspozycjach. Według mnie jest to niezwykle dobry pomysł, ponieważ warto jest zwiedzić chociaż niewielki obszar województwa podlaskiego, zamiast przepychać się po zatłoczonych górskich szlakach, czy plażach. Osobiście polecam ten region, warto go zwiedzić a wspomnienia są niezapomniane.

---