INSTRUKCJA TECHNOLOGICZNO RUCHOWA
OCHRONY PRZECIWPOŻAROWEJ
OPRACOWANA DLA
PRZEDSIĘBIORSTWA HANDLOWO USŁUGOWO PRODUKCYJNEGO
`LECHCANT'
Instrukcję opracował:
INSTRUKCJA TECHNOLOGICZNO RUCHOWA
OCHRONY PRZECIWPOŻAROWEJ
SPIS TREŚCI
I. Opis techniczny obiektu
II. Niebezpieczeństwo powstania pożaru przy realizowaniu operacji
technologicznych
III. Potencjalne źródła powstania pożaru i drogi jego rozprzestrzeniania
IV Zasady zapobiegania możliwości powstania pożaru
V Zasady zabezpieczania prac pożarowo niebezpiecznych
VI Rozmieszczenie podręcznego sprzętu gaśniczego
VII Zasady obsługi podręcznego sprzętu gaśniczego
VIII Alarmowanie
IX Organizacja i warunki ewakuacji
X Organizacja i zasady zaznajamiania pracowników z przepisami
przeciwpożarowymi
XI Podstawy prawne opracowania
Wykaz telefonów alarmowych
I. OPIS TECHNICZNY OBIEKTU
1. Dane ogólne obiektu :
a. powierzchnia zabudowy ogółem -340 m2
- pomieszczenie biurowe: 28m2
jadalnia 12m2
łazienka 7,5m2
prysznic 17,5m2
magazyn 30m2
pomieszczenie socjalne 28 m2
2. Charakter zabudowy: szeregowa
3. Ilość kondygnacji obiektu : budynek parterowy
4. Przewody wentylacyjne : brak dokumentacji budynku
5. Instalacje elektryczne w obiekcie: 220V, 380V
6. Główny wyłącznik prądu znajduje się w : korytarz wejściowy.
7. Instalacja odgromowa - badania nie rzadziej niż co 5 lat lub w przypadku
przebudowy lub zmiany funkcji budynku
8. Ilość osób przebywających na co dzień w obiekcie wynosi : do10
9. Ilość klatek schodowych w obiekcie : 0
10. Z obiektu na zewnątrz prowadzą 2 wyjścia ewakuacyjne
12. Usytuowanie podręcznego sprzętu gaśniczego
pomieszczenia biurowe 1 szt GP 2 X,
hala produkcyjna : 1 szt GS5X, 1 szt GP4Z
13. zasilanie w wodę do celów p.poż.
14. Dojazd do obiektu zapewniony jest od : ulica Łaska
15. Telefon znajduje się w : pomieszczeniu biurowym
II. NIEBEZPIECZEŃSTWO POWSTANIA POŻARU PRZY
REALIZOWANIU OPERACJI TECHNOLOGICZNYCH .
Stopień zagrożenia pożarowego procesów technologicznych wynika z rodzaju i własności zastosowanych materiałów, z istoty poszczególnych operacji technologicznych oraz wielkości podstawowych parametrów technicznych operacji : ciśnienia, temperatury, stężenia mediów, natężenia przepływów itp. Poza wymienionymi, na stopień zagrożenia pożarowego wpływają czynniki natury technicznej :
warunki prowadzonych operacji, a więc : miejsce realizowanych operacji technologicznych /np. wnętrze szczelnej aparatury, otwarta przestrzeń , przestrzeń poza urządzeniami technologicznymi /,
rodzaj i stan urządzeń technologicznych,
zabezpieczenia techniczne, np. wentylacja , zabezpieczenia zawarte w konstrukcji urządzeń technologicznych, , zawory bezpieczeństwa , itp.
Z różniącymi się znacznie grupami zagrożeń pożarowych stykamy się w przypadkach procesów technologicznych, opartych na operacjach z palnymi materiałami stałymi, cieczami i gazami . Różne są mechanizmy tworzenia się zagrożeń pożarowych, wynikających z zastosowania ciał stałych i gazów, zróżnicowane sposoby zabezpieczenia tych procesów i wymagania stawiane przed urządzeniami zabezpieczającymi .
Fizyko - chemiczne właściwości zastosowanych materiałów .
Surowce zastosowane w procesach technologicznych poddawane są często w trakcie trwania operacji technologicznych obróbce mechanicznej, cieplnej, działaniu ciśnień, reakcjom chemicznym itp. Surowce użyte w pierwszej fazie procesy technologicznego zmieniają najczęściej swoją postać i własności na kolejnych jego etapach .
Analizując zagrożenie pożarowe całego procesu technologicznego należy poznać własności wszystkich substancji występujących w kolejnych fazach procesu, własności surowców, półproduktów, materiałów pomocniczych, produktów ubocznych i ostatecznego produktu gotowego . Własności fizyczne materiałów określa się podając dane opisujące :
stan skupienia, barwę , zapach,
temperatury przemian fazowych - topnienia i wrzenia ,
ciężar właściwy i cząsteczkowy,
temperaturę zapłonu /zapalenia dla ciał stałych/,
temperaturę samozapalenia ,
granice wybuchowości,
ciepło spalania /wartość opałową /,
Własności chemiczne określa się poprzez budowę chemiczną, reaktywność, charakterystykę reakcji spalania i wpływ zmiany temperatur i ciśnienia na własności chemiczne .
Zagrożenia pożarowe w procesach technologicznych
Poza rodzajem i własnościami substancji zastosowanych w procesach technologicznych, czynnikiem określającym zagrożenie pożarowe procesów jest istota poszczególnych operacji technologicznych. To jakim operacjom poddawane są surowce w procesie technologicznym , czy ich obróbka polega tylko na działaniach mechanicznych czy na działaniach wysokich temperatur lub ciśnień, względnie reakcji chemicznych, czy wreszcie operacji polegających na sezonowaniu i magazynowaniu półproduktów lub produktów gotowych, ma zasadnicze znaczenie przy określaniu zagrożenia pożarowego i projektowaniu najwłaściwszych sposobów zabezpieczenia . Te same substancje zastosowane w różnych procesach technologicznych mogą stworzyć całkiem różne zagrożenia , wynikające z prawdopodobieństwa wydostania się poza urządzenia technologiczne i zainicjowanie palenia .
Charakterystyczne dla każdego procesu technologicznego jest występowanie specyficznych czynników inicjacji pożaru lub wybuchu. Wynika ono z wykorzystania w technologii automatycznych urządzeń elektronicznych, z rodzaju i ilości zastosowanych silników i innych urządzeń elektrycznych, z rodzaju zastosowanych źródeł energii /np. ciepła spalania paliw lub energii elektrycznej /, z prawdopodobieństwa gromadzenia się ładunków elektryczności statycznej i możliwości jej niekontrolowanych wyładowań .
Istota procesu technologicznego, jego poszczególnych operacji oraz rodzaj zastosowanych urządzeń technologicznych , są podstawą analiz prawdopodobieństwa występowania zagrożeń podczas normalnych i awaryjnych stanów pracy. Awaryjne stany pracy urządzeń zwielokrotniają zagrożenie pożarowe występujące podczas pracy prowadzonej zgodnie z założeniami technologicznymi - zwiększają zakładane ryzyko powstania pożaru lub wybuchu .
Każdy proces technologiczny zawiera specyficzne elementy zagrożenia pożarowego . Wymaga więc szczególnych sposobów zabezpieczenia przed możliwością zaistnienia pożaru lub wybuchu . Specyfika zagrożeń wynika z omówionych fizykochemicznych własności zastosowanych materiałów, z istoty operacji technologicznych i parametrów technicznych ich realizacji .
Na stan bezpieczeństwa pożarowego procesów technologicznych, prowadzonych w rzeczywistych warunkach przemysłowych , wpływa ponadto stan techniczny aparatury i urządzeń technologicznych oraz stan urządzeń zabezpieczających . Równie ważnym czynnikiem wpływającym na bezpieczeństwo wszystkich operacji technologicznych jest poziom wiedzy fachowej pracowników, wiedzy ludzi o niebezpieczeństwach powstawania pożaru lub wybuchu, o skutkach takich zdarzeń, metodach przeciwdziałania im i sposobach gaszenia pożarów.
Mechaniczna obróbka ciał stałych
Źródłami niebezpieczeństwa pożarowego, wynikającego z mechanicznej obróbki ciał stałych są w większości przypadków - poza własnościami samych materiałów poddanych obróbce następujące czynniki :
wytwarzanie szczególnie podatnych na zapalenie postaci obrabianej substancji : pyłów, wiórów itp. .
gromadzenie się na maszynach i urządzeniach technologicznych i wokół nich tych odpadowych produktów trwającego procesu ,
wysoka temperatura osiągana przez obrabiane materiały, wyższa od ich temperatury zapalenia,
występowanie warunków umożliwiające wytworzenie się dostatecznie bogatego w energię czynnika inicjującego zapłon lub wybuch /iskra pochodzenia mechanicznego, wyładowania elektryczności statycznej itp. /.
1. Warsztaty produkcyjne i hale ślusarsko - mechaniczne
Warsztaty ślusarsko - mają za zadanie produkcję elementów metalowych oraz prowadzenie gospodarki remontowej w ramach całego zaplecza technicznego. W procesie produkcji występują następujące podstawowe czynności :
trasowanie, cięcie ,
zwijanie blach i kształtowników,
wiercenie otworów w elementach ,
obrabianie elementów za pomocą obrabiarek, frezarek, szlifierek, i tokarek ,
naprawy przy użyciu narzędzi ręcznych ,
spawanie ,
montaż zespołów i detali ,
malowanie detali, zespołów lub produktów .
Obróbka skrawaniem
Operacje technologiczne obróbki skrawaniem polegają na nadawaniu obrabianym przedmiotom żądanego kształtu, wymiarów i jakości powierzchni przez zdejmowanie materiału narzędziami skrawającymi, których część robocza jest twardsza od obrabianego materiału .
Zależnie od geometrii ostrza narzędzia , rozróżnia się obróbkę wiórową (ostrza o określonej geometrii) i obróbkę ścierną ( ostrza o geometrii nie dającej się określić ) . Podczas realizowania operacji obróbki skrawaniem wywiązuje się duża ilość energii cieplnej . Energia ta jest efektem odkształceń plastycznych i sprężystych warstwy skrawanej i znajdującej się pod nią warstwy materiału oraz tarcia zewnętrznego . Wywiązujące się ciepło skrawania jest przyjmowane przez wiór, ostrze narzędzia, materiał obrabiany, płyn obróbkowy, zastosowane chłodziwo i powietrze . Wydzielaniu ciepła towarzyszy wzrost temperatury w strefie styku ostrza z materiałem obrabianym i wiórem . W ustalających się podczas trwania procesu warunkach , temperatura osiąga określoną wartość (założoną w technologii obróbki danego materiału ), zwaną temperaturą skrawania .
Równowaga, a więc i temperatura obróbkowa , ustala się na określonej wartości wówczas, gdy wytwarzane dalej ciepło zużywane jest na ogrzewanie cieczy roboczej i powietrza . Wysokość ustalonej temperatury zależy od ilości wytworzonego ciepła , a więc : intensywności skrawania, właściwości skrawanego materiału i narzędzia, właściwości cieplnych cieczy roboczej, jej temperatury i intensywności podawania, temperatury i szybkości przepływającego powietrza.
Wartość temperatury skrawania oznaczyć można doświadczalnie, dla ustalonych warunków realizacji procesu, za pomocą termoelementu, umieszczonego w strefie tarcia ostrza o materiał obrabiany i wiór . Wysokość temperatury skrawania reguluje się przy określonej szybkości procesu, zmieniając intensywność podawania lub temperaturę początkową chłodzącej cieczy obróbkowej.
Chłodzenie, odprowadzanie ciepła skrawania realizowane jest w celu obniżenia temperatury ostrzy narządzi skrawających i zwiększenia w ten sposób ich trwałości . Do chłodzenia stosowane są ciecze obróbkowe, a niekiedy i gazy, które poza chłodzeniem spełniać mogą dodatkowe zadania :
smarowanie w strefie styku ostrza z materiałem obrabianym i wiórem,
usuwanie wiórów powstających przy skrawaniu .
Zasadniczym składnikiem cieczy zwanych cieczami obróbkowymi lub chłodząco - smarującymi może być woda lub olej .
Mimo bardzo dobrych właściwości chłodzących, czysta woda nie jest stosowana jako ciecz obróbkowa ze względu na znikome własności smarujące, małą zdolność nawilżania i zmywania metalowych powierzchni oraz niebezpieczeństwo korozji. Z tych względów chłodziwa wodne zawierają dodatki, najczęściej olej emulgujący (olej mineralny zawierający emulgator i środki wiążące). Emulgator (zazwyczaj mydło ) zapobiega rozdzielaniu się emulsji na wodę i olej, obniżając napięcie powierzchniowe .
Zagrożenie pożarowe przy obróbce mechanicznej części metalowych i narzędzi stanowią :
aluminium i jego stopy, gdyż w gorącym stanie rozkładają wodę z wydzieleniem wodoru,
magnez i jego stopy są pod względem pożarowym zbliżone do aluminium, z tą różnicą, że wydziela on wodór pod działaniem pary wodnej, a jego strużyny i wióry łatwo się zapalają ,
pył cynkowy unoszący się w powietrzu jest wybuchowy, a bardzo cienkie wióry cynkowe są palne ; wióry i opiłki zanieczyszczone olejami mogą również ulec samozapaleniu po dłuższym przechowywaniu,
nafta używana jako chłodziwo w operacjach wytaczania, wiercenia i gwintowania stwarza równie ż niebezpieczeństwo pożaru, ponieważ może nastąpić jej zapalenie na skutek tarcia, zaiskrzenia, zwarcia elektrycznego lub przypadkowego źródła ognia,
poważne zagrożenie pożarowe stanowi benzyna do mycia detali oraz olej podgrzewany do temperatury 150 0 C, stosowany najczęściej do odciskania tulei ,
olej rzepakowy i mineralny, terpentyna oraz nafta stosowane jako chłodziwo przy obróbce skrawaniem ,
podczas obróbki stali średniej twardości, przy głębokości skrawania 4-5 mm, posuwie 0,5-0,6 mm / obr i prędkości skrawania 180-200 mm / min , wydziela się w ciągu 1 minuty ilość ciepła, która może nagrzać 4-5 litrów wody do temperatury wrzenia; ilość powstającego ciepła jest proporcjonalna do prędkości skrawania wzrasta również temperatura ostrza ,
benzyna ekstrakcyjna i spirytus denaturowy stosowane przy zmywaniu powierzchni detali,
użycie przy obróbce metali zbyt dużego posuwu lub tępego narzędzia, co w skutek przekroczenia dopuszczalnych oporów skrawania powoduje lokalne nagrzewanie powierzchni do temperatury zapłonu chłodziwa .
Przyczyną pożaru może być też przeciążenie silników elektrycznych, wskutek którego może nastąpić zapalenie się uzwojenia. Uszkodzona lub przeciążona instalacja elektryczna może ulec zapaleniu.
Wskazania prewencyjne
Przy użytkowaniu obrabiarek, tokarek , szlifierek itp. należy przestrzegać następujących zasad :
jeżeli jakieś zespoły tych maszyn nagrzewają się zbytnio podczas pracy, należy je wyłączyć i wezwać mechanika,
silniki elektryczne należy chronić przed cieczą i kurzem , w przypadku topienia się bezpieczników lub nadmiernego grzania, należy maszynę wyłączyć i wezwać elektryka,
kontrolować aby nie brakowało chłodziwa i smarownice działały prawidłowo,
Na czyściwo i zaoliwione szmaty powinny być pojemniki metalowe z pokrywami, a wióry i opiłki powinny być usuwane spod maszyn codziennie na wyznaczone składowisko. Przy przemywaniu przedmiotów cieczami łatwo zapalnymi zabronione jest palenie tytoniu i używanie otwartego ognia.
Nie dopuszczalne jest używanie niesprawnej instalacji elektrycznej.
2. Postępowanie z butlami z gazami technicznymi
Magazyn butli z gazami technicznymi powinien być wybudowany z materiałów niepalnych, mieć lekką konstrukcję dachu i być usytuowany w odległości co najmniej 20 m od innych budynków mieszkalnych, a 100 m od budynków użyteczności publicznej.
Szczególne środki ostrożności należy zachować przy przekładaniu butli. Nie wolno ich bowiem upuszczać, rzucać, uderzać ani toczyć. Przeładunku butli powinno dokonywać dwóch ludzi. Na terenie poziomym najlepiej jest butle przewozić na specjalnych wózkach, bądź przenosić na noszach. Dopuszcza się również przenoszenie butli na ramionach. W takich wypadkach butlę powinno wziąć na ramiona dwóch ludzi jednakowego wzrostu i przenosić ją idąc równym krokiem .
Pojedyncze, napełnione butle, pozostające w zakładzie pracy, powinny być ustawione pionowo oraz zabezpieczone przed przewróceniem przez przymocowanie do ściany . Butli z tlenem nie wolno przechowywać w pomieszczeniach, w których znajdują się butle z gazami palnymi . Muszą być one składowane w osobnych pomieszczeniach .
Butle z gazami technicznymi powinny być ustawione w odległości nie mniejszej niż1 m od grzejników centralnego ogrzewania, a od innych źródeł ciepła z ogniem otwartym co najmniej 10 m . Ponadto butle te powinny być zabezpieczone przed przewróceniem i uszkodzeniami mechanicznymi, zaoliwieniem i zetknięciem się z przewodami elektrycznymi pod napięciem. W przypadku zamarznięcia reduktora butli, zawory można ogrzewać wyłącznie czystymi tkaninami zamoczonymi w gorącej wodzie .
W celu zmniejszenia możliwości powstania pożaru lub wybuchu należy przestrzegać następujących wskazań :
nie palić tytoniu i nie używać otwartego ognia podczas zmywania części maszyn i urządzeń płynami łatwo zapalnymi ,
nie rozrzucać zużytych i zaoliwionych szmat oraz czyściwa, lecz przechowywać je w szczelnie zamkniętych pojemnikach metalowych ,
nie przeciążać silników napędzających urządzenia,
nie używać wadliwej lub uszkodzonej instalacji elektrycznej,
ustawiać pod łożyskami naczynia, aby oliwa nie kapała na podłogę,
nie gromadzić materiałów palnych (opony samochodowe, smary, materiały pędne itp. )
W pomieszczeniach z gazami technicznymi punkty świetlne muszą być w oprawie szczelnej z drucianą siatką ochronną. Podczas naprawy silników oraz maszyn poruszanych za pomocą paliwa ciekłego należy używać do oświetlania lamp przenośnych o napięciu 24 V z żarówką zabezpieczoną siatką ochronną z uchwytem.
III. POTENCJALNE ŹRÓDŁA POWSTANIA POŻARU I DROGI JEGO ROZPRZESTRZENIANIA
Nieodzownym warunkiem skuteczności zapobiegania pożarom jest obok znajomości mechanizmu procesu spalania, znajomość przede wszystkim związków przyczynowo - skutkowych, które warunkują możliwość powstania pożaru. Ogół tych związków można określić jako przyczyny pożarów . Przyczynami powstawania pożarów mogą być :
zaprószenie ognia przez pracowników (palenie tytoniu, używania otwartego ognia )
pozostawione , nie wyłączone odbiorniki energii elektrycznej lub ustawione w pobliżu materiałów palnych ( nie bliżej niż 0,5 m ) ,
niewłaściwe użytkowanie i posługiwanie się materiałami łatwopalnymi,
niewłaściwa i nie terminowa konserwacja urządzeń elektrycznych i piorunochronnych ,
niewłaściwa eksploatacja urządzeń elektrycznych,
zwarcie instalacji elektrycznej,
umyślne podpalenie,
wyładowania atmosferyczne w przypadku uszkodzenia instalacji odgromowej,
Najczęściej występującymi przyczynami rozprzestrzeniania się pożarów mogą być :
palność materiałów wystroju wnętrz,
duże nagromadzenie materiałów palnych w miejscach do tego celu nie przeznaczonych ,
brak lub niesprawność podręcznego sprzętu gaśniczego do likwidacji pożarów w zarodku,
nieznajomość zasad i sposobów likwidacji pożaru w zarodku przez pracowników,
brak środków alarmowych i odpowiedniej łączności ze strażą pożarną,
3. drogami rozprzestrzeniania się pożaru mogą być :
instalacja elektryczna ,
ciągi wentylacyjne ,
palne wyposażenie obiektu ,
IV. ZASADY ZAPOBIEGANIA MOŻLIWOŚCI POWSTANIA POŻARU
Właściwa, zgodna z instrukcją obsługi eksploatacja urządzeń będących na wyposażeniu /szczególnie elektrycznych /,
Przestrzeganie zakazu palenia tytoniu i używania otwartego ognia, poza miejscami do tego wyznaczonymi.
Przestrzeganie zakazu użytkowania elektrycznych urządzeń ustawionych bezpośrednio na podłożu palnym.
Stosowanie na osłony punktów świetlnych materiałów niepalnych.
Zakaz zakładania i używania prowizorycznych instalacji elektrycznych oraz dokonywanie napraw przez osoby nieuprawnione .
Pozostawianie po zakończeniu pracy włączonych maszyn i urządzeń elektrycznych .
Przestrzeganie zakazu instalowania opraw oświetleniowych oraz sprzętu instalacji elektrycznych, jak wyłączniki, przełączniki, gniazda wtyczkowe, bezpośrednio na podłożu palnym , jeżeli ich konstrukcja nie zabezpiecza podłoża przed zapaleniem .
Przestrzeganie zakazu składowania materiałów palnych na drogach komunikacji ogólnej służących celom ewakuacji oraz w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi .
Właściwe zabezpieczenie prac pożarowo niebezpiecznych .
Przeszkolenie pracowników w zakresie przestrzegania przepisów przeciwpożarowych
Stosowanie niepalnych lub trudno zapalnych wystrojów wnętrz .
Stosowanie instalacji odgromowej na budynku.
Poddawanie okresowym przeglądom, konserwacjom i pomiarom instalacje elektryczne i odgromowe.
CZASOOKRESY BADAŃ INSTALACJI ELEKTRYCZNEJ :
sprawdzenie skuteczności działania środków ochrony przeciwporażeniowej nie rzadziej niż co 5 lat ,
pomiar rezystancji izolacji przewodów roboczych instalacji nie rzadziej niż raz w roku ,
przeglądy urządzeń oświetlenia elektrycznego nie rzadziej niż co 5 lat,
czasookresy badania instalacji odgromowej - nie rzadziej niż co 5 lat ,
okresowa kontrola stanu technicznego przewodów kominowych / dymowych, spalinowych, wentylacyjnych / 4 razy w roku w przypadku opalania paliwem stałym oraz 2 razy do roku w przypadku paliwa gazowego lub ciekłego ,
usuwanie zanieczyszczeń z przewodów wentylacyjnych min raz w roku ,
V. ZASADY ZABEZPIECZENIA PRAC POŻAROWO
NIEBEZPIECZNYCH
Prace pożarowo niebezpieczne , nie przewidziane instrukcją technologiczną lub prowadzone poza wyznaczonym na stałe do tego celu miejscem, jak prace remontowo - budowlane związane z użyciem otwartego ognia , prowadzone wewnątrz obiektu, na przyległych do niego terenach oraz placach składowych, a także wszelkie prace remontowo-budowlane wykonywane w strefach zagrożonych wybuchem, należy prowadzić w sposób uniemożliwiający powstanie pożaru lub wybuchu.
Przygotowanie budynku i pomieszczeń do prowadzenia prac niebezpiecznych pożarowo polega na :
oczyszczeniu pomieszczeń lub miejsc , gdzie będą wykonywane prace z wszelkich palnych materiałów lub zanieczyszczeń ,
odsunięciu na bezpieczną odległość od miejsca prowadzenia prac wszelkich przedmiotów palnych,
zabezpieczenie przed działaniem rozprysków spawalniczych wszelkich materiałów i urządzeń palnych, których usunięcie na bezpieczną odległość nie jest możliwe / np. osłaniając je arkuszami blachy, płytami gipsowymi itp. /,
sprawdzeniu, czy znajdujące się w sąsiednich pomieszczeniach materiały lub przedmioty podatne na zapalenie wskutek przewodnictwa cieplnego bądź rozprysków spawalniczych nie wymagają zastosowania lokalnych zabezpieczeń ,
uszczelnieniu materiałami niepalnymi wszelkich przelotowych otworów instalacyjnych, kablowych, technologicznych, wentylacyjnych, itp. ,
zabezpieczeniu przed rozpryskami spawalniczymi lub uszkodzeniami mechanicznymi kabli, przewodów elektrycznych, gazowych oraz instalacyjnych z palną izolacją , o ile znajdują się w zasięgu zagrożenia spowodowanego pracami niebezpiecznymi pożarowo,
sprawdzeniu , czy w miejscu planowanych prac nie prowadzono tego dnia prac malarskich lub innych przy użyciu substancji łatwopalnych ,
przygotowaniu w miejscu dokonywania prac niebezpiecznych pożarowo m. n. :
napełnionych wodą metalowych pojemników na rozgrzane odpadki drutu spawalniczego, elektrod itp. .
materiałów osłonowych i izolacyjnych niezbędnych do zabezpieczania toku prac ,
podręcznego sprzętu gaśniczego,
zapewnieniu stałej drożności przejść i wyjść ewakuacyjnych z miejsc prowadzenia prac niebezpiecznych pożarowo,
Przy wykonywaniu prac niebezpiecznych pożarowo przy użyciu cieczy, gazów i pyłów mogących tworzyć z powietrzem mieszaniny wybuchowe należy przestrzegać następujących zasad :
na stanowiskach pracy mogą znajdować się stosowane tam ciecze , gazy i płyny palne w ilości niezbędnej do prowadzenia prac z zapasem umożliwiającym utrzymanie ciągłości pracy
zapas substancji znajdującej się na stanowisku pracy powinien być przechowywany w niepalnych lub /dopuszczonych / szczególnych opakowaniach ,
pozostawienie opróżnionych opakowań na stanowisku pracy jest zabronione ,
po zakończeniu prac wszystkie naczynia , wanny i pojemniki należy szczelnie zamknąć lub zabezpieczyć przed emisją do otoczenia znajdujących się w nich substancji ,
ciecze, gazy i płyny palne oraz ich pozostałości nie powinny zalegać na urządzeniach, w przewodach wentylacyjnych i na podłożu,
prace niebezpieczne pożarowo w pomieszczeniach, urządzeniach zagrożonych wybuchem lub pomieszczeniach, w których wcześniej wykonywano inne prace związane z użyciem łatwopalnych cieczy lub gazów , mogą być prowadzone wyłącznie wtedy, gdy stężenie par cieczy lub gazów w pomieszczeniu nie przekracza 10 % ich dolnej granicy wybuchowości .
Miejsce wykonywania prac niebezpiecznych pożarowo należy wyposażyć w podręczny sprzęt gaśniczy w ilości i rodzaju umożliwiającym likwidację wszystkich źródeł pożaru .
Po zakończeniu prac niebezpiecznych pożarowo w pomieszczeniu i pomieszczeniach sąsiednich należy przeprowadzić dokładną kontrolę , mającą na celu stwierdzenie, czy nie pozostawiono tlących lub żarzących się cząstek w rejonie prowadzenia prac, czy nie występują jakiekolwiek objawy pożaru oraz czy sprzęt / np. spawalniczy/ został zdemontowany , odłączony od źródeł zasilania i należycie zabezpieczony przed dostępem osób postronnych .
Prace niebezpieczne pożarowo powinny być wykonywane przez osoby do tego upoważnione , posiadające odpowiednie kwalifikacje zaś sprzęt używany do wykonywania prac powinien być sprawny technicznie i zabezpieczony przed możliwością wywołania pożaru.
Butle ze sprężonymi gazami mogą znajdować się na terenie obiektu wyłącznie w okresie wykonywania prac i pod stałym nadzorem .
W przypadku prowadzenia prac spawalniczych na wysokości, butli z gazem palnym nie należy ustawiać w rejonie bezpośredniego oddziaływania spadających rozprysków spawalniczych .
VI. ROZMIESZCZENIE PODRĘCZNEGO SPRZĘTU GAŚNICZEGO
W strefach pożarowych, w których występują pomieszczenia zagrożone wybuchem wymagana jest jedna jednostka sprzętu o masie środka gaśniczego 2 kg / lub 2 dm3 / na każde 150 m2 powierzchni. W strefach pożarowych zaliczanych do I kategorii zagrożenia ludzi (ZL I ) wymagana jest jedna jednostka sprzętu o masie środka gaśniczego 2 kg / lub 2 dm3 / na każde 300 m2 powierzchni.
Podręczny sprzęt gaśniczy przeznaczony jest do gaszenia pożarów w zarodku, w pierwszej fazie ich powstania .
Do podręcznego sprzętu gaśniczego zalicza się wszelkiego rodzaju gaśnice płynowe, proszkowe, pianowe , śniegowe, małe agregaty gaśnicze /do 20 kg środka gaśniczego/ oraz hydranty wewnętrzne .
Przy rozmieszczaniu podręcznego sprzętu gaśniczego należy przestrzegać następujących zasad :
sprzęt powinien być umieszczony w miejscach łatwo dostępnych i widocznych, przy wejściach i klatkach schodowych, przy przejściach i korytarzach, przy wyjściach na zewnątrz pomieszczeń.
W obiektach wielokondygnacyjnych sprzęt należy umieszczać w tych samych miejscach na każdej kondygnacji, jeżeli warunki techniczne na to pozwalają ,
Miejsca, w których znajduje się podręczny sprzęt gaśniczy należy oznakować zgodnie z Polską Normą PN -92 / N - 01256 / 01 „ Znaki Bezpieczeństwa. Ochrona Przeciwpożarowa „ ,
Do sprzętu powinien być zapewniony dostęp o szerokości co najmniej 1m
Sprzęt należy umieszczać w miejscach nie narażonych na uszkodzenie mechaniczne oraz działanie źródeł ciepła (piece, grzejniki, miejsca silnie nasłonecznione),
Odległość dojścia do sprzętu nie powinna być większa niż 30 m .
Budynek powinien być wyposażony w podręczny sprzęt gaśniczy w zależności od kategorii zagrożenia ludzi, wielkości obciążenia ogniowego oraz powierzchni /jednostki odniesienia / . Przy ustalaniu rodzaju sprzętu gaśniczego należy stosować następujące zasady :
do gaszenia pożarów grupy A /w których występuje zjawisko spalania żarowego, np. drewna , papieru, tkanin / stosuje się gaśnice płynowe lub pianowe ,
do gaszenia pożarów grupy B / cieczy palnych i substancji stałych topiących się np. benzyn, alkoholi , tłuszczów, lakierów / stosuje się zamiennie gaśnice płynowe, pianowe, śniegowe, proszkowe
do gaszenia pożarów grupy C / gazów palnych, np. propanu, acetylenu , gazu ziemnego / stosuje się zamiennie gaśnice proszkowe, śniegowe lub do gaszenia pożarów grupy D /metali lekkich, np. magnezu, sodu, potasu , litu/ stosuje się gaśnice proszkowe do tego celu przeznaczone ,
do gaszenia pożarów poszczególnych grup z indeksem E /urządzeń elektrycznych pod napięciem i innych materiałów znajdujących się w pobliżu tych urządzeń/ stosuje się zamiennie gaśnice śniegowe, lub proszkowe .
VII. ZASADY OBSŁUGI PODRĘCZNEGO SPRZĘTU GAŚNICZEGO
Gaśnice pianowe - z uwagi na obecność w gaśnicy wody, nie należy używać do gaszenia pożarów instalacji i urządzeń elektrycznych znajdujących się pod napięciem. Uruchomienie gaśnicy następuje poprzez odwrócenie jej do góry dnem i uderzenie zbijakiem o twarde podłoże i skierowanie strumienia piany na źródło ognia.
Gaśnice śniegowe (CO2 ) - ze względu na lekkość dwutlenku węgla (śniegu) , nie zaleca się stosować na wolnym powietrzu, na wietrze . Uruchomienie gaśnic śniegowych następuje przez przyciśnięcie dźwigni zaworu szybkootwieralnego.
Gaśnice proszkowe - zaleca się stosować przede wszystkim tam, gdzie zachodzi obawa uszkodzenia materiałów i urządzeń szczególnie cennych, które przy stosowaniu innych środków gaśniczych, a zwłaszcza wody i piany mogą ulec zniszczeniu . Sposób uruchamiania gaśnic proszkowych jest różny w zależności od typu gaśnicy
gaśnice GP-1 i GP -2 uruchamia się pociągając za dźwignię zabezpieczającą do zerwania plomby i naciśnięcia dźwigni mechanicznej,
gaśnice GP-6 i GP-12 uruchamia się wbijając ręką zbijak i uruchamiając dźwignię prądownicy.
Gaśnice halonowe (krajowej produkcji) - sposób uruchamiania podobny jak gaśnic proszkowych.
Czynności konserwacyjne gaśnic
Czynności konserwacyjne powinny być prowadzone nie rzadziej niż raz na rok, a ich zakres powinien być zgodny z instrukcją obsługi ustaloną przez producenta .
Czynności naprawczo-regeneracyjne powinny być dokonywane nie później niż 36 miesięcy od daty produkcji lub ostatniego użycia ,
Okres konserwacji gaśnic może być skrócony w zależności odmiejscowych warunków(warunki atmosferyczne, kwaśne środowisko, itp.) - wg wskazań konserwatora,
Dokonanie przeglądu stanu technicznego i naprawy powinno być oznaczone z podaniem :
imienia i nazwiska konserwatora,
daty badania,
daty następnego badania ,
W gaśnicach zaleca się wymianę proszku gaśniczego wg zaleceń producenta.
VIII. ALARMOWANIE
W wypadku powstania pożaru każdy pracownik zobowiązany jest zaalarmować niezwłocznie przy użyciu dostępnych środków pracowników objętego lub zagrożonego pożarem pomieszczenia, straż pożarną, policję i kierownika zakładu.
Wykaz telefonów instytucji i osób, które należy zawiadomić o wybuchu pożaru oraz sposób przekazywania meldunku zawiera „Instrukcja alarmowania” oraz wywieszki „Telefony alarmowe „ .
Akcja ratowniczo - gaśnicza .
Pracownicy, którzy nie biorą udziału w alarmowaniu bezzwłocznie przystępują do likwidacji pożaru posługując się podręcznym sprzętem gaśniczym znajdującym się w pobliżu.
Akcją ratowniczo - gaśniczą do czasu przybycia straży pożarnej kieruje szef zakładu lub osoba najbardziej energiczna i opanowana.
Wszystkich pracowników obowiązuje podporządkowanie się kierownikowi akcji.
Kierujący akcją ratowniczo - gaśniczą obowiązany jest wyznaczyć osobę, której zadaniem jest udzielenie informacji pierwszej przybywającej jednostce straży pożarnych dotyczących :
źródła pożaru
punktów czerpania wody
miejsc szczególnie niebezpiecznych pożarowo
Po przybyciu jednostki straży pożarnej kierujący akcją obowiązany jest podporządkować się dowódcy tej jednostki oraz poinformować go o sytuacji i wydanych poleceniach.
Każda osoba przystępująca do akcji ratowniczo-gaśniczej powinna pamiętać że :
w pierwszej kolejności ratuje się zagrożone życie ludzkie
należy wyłączyć dopływ prądu elektrycznego do pomieszczeń objętych pożarem
z zasięgu ognia należy usunąć wszystkie materiały palne, cenne urządzenia, maszyny i dokumenty
nie należy otwierać bez koniecznej potrzeby drzwi i okien pomieszczeń w których powstał pożar, ponieważ dopływ powietrza powoduje dalszy rozwój pożaru,
szybkie i prawidłowe uruchomienie podręcznego sprzętu gaśniczego umożliwia ugaszenie pożaru w zarodku tzn. w najmniejszej fazie jego rozwoju.
IX. ORGANIZACJA I WARUNKI EWAKUACJI
Podczas każdego pożaru może się zdarzyć, że mimo zachowania warunków ochrony przeciwpożarowej , w strefie pożaru zostaną uwięzieni ludzie. Sytuacja taka może zaistnieć w skutek odcięcia dróg i wyjść ewakuacyjnych przez płomienie lub duże zadymienie.
Warunki ewakuacji polegają w szczególności na :
zapewnieniu odpowiedniej ilości i szerokości wyjść ,
zachowaniu dopuszczalnych długości dróg ewakuacyjnych,
zapewnieniu odpowiedniej, bezpiecznej pożarowo obudowy i wydzieleń dróg ewakuacyjnych,
1. Postanowienia ogólne .
W obiektach budowlanych im pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi należy zapewnić bezpieczne wyjście prowadzące bezpośrednio lub pośrednio na otwartą przestrzeń albo na poziomie (korytarze) drogi komunikacji ogólnej, zwane drogami ewakuacyjnymi,
Drzwi ewakuacyjne z budynku powinny otwierać się na zewnątrz,
Z pomieszczenia należy zapewnić przynajmniej dwa wyjścia ewakuacyjne, jeżeli liczba osób mogących przebywać jednocześnie w pomieszczeniu przekracza 50 ,
Drzwi stanowiące wyjście ewakuacyjne powinny otwierać się na zewnątrz pomieszczeń w których może przebywać jednocześnie więcej niż 50 osób,
Stosowanie drzwi obrotowych na drogach ewakuacyjnych jest zabronione ,
Okładziny sufitów oraz sufity podwieszone powinny być wykonane z materiałów niepalnych lub niezapalnych, nie kapiących i nie odpadających pod wpływem ognia,
2. Zagrożenia zdrowia i życia ludzi w wyniku działania pożaru.
Pożar wnętrza budynku , szczególnie w pomieszczeniach zamkniętych
stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi powodując szereg
szkodliwych zjawisk z których najbardziej niekorzystne to :
bezpośrednie działanie płomieni i wysokich temperatur,
niedobór tlenu w środowisku otaczającym strefę palenia ,
zadymienie ,
możliwość uszkodzenia konstrukcji budynku /zawalenie się ścian, stropów, podciągów i innych elementów konstrukcyjnych/ .
3. Cel i warunki bezpiecznego prowadzenia ewakuacji .
Ustalenie warunków ewakuacji ma na celu zapewnienie pełnego bezpieczeństwa ludziom w przypadku konieczności szybkiego opuszczenia
budynku i pomieszczeń, w których powstał pożar lub inne niebezpieczeństwo zagrażające ich zdrowiu i życiu . Drogi ewakuacyjne mają szczególne znaczenie i są podstawowym elementem prawidłowego prowadzenia ewakuacji.
Zapewnienie warunków bezpiecznej ewakuacji polega na spełnieniu technicznych wymagań dla dróg ewakuacyjnych oraz przestrzeganiu ustalonych zasad.
4. Szczegółowe zasady prowadzenia ewakuacji .
Wymagania dotyczące dróg ewakuacji :
a. na drogach komunikacji ogólnej służącym celom ewakuacji zabrania się :
składowania materiałów palnych,
ustawiania jakichkolwiek przedmiotów utrudniających ewakuację,
zamykania drzwi ewakuacyjnych w sposób uniemożliwiający ich natychmiastowe otwarcie,
uniemożliwiania lub ograniczania dostępu do wyjść ewakuacyjnych,
stosowania łatwo zapalnych wykładzin podłogowych,
stosowania do wykończenia wnętrz materiałów, których produkty rozkładu termicznego są bardzo toksyczne lub intensywnie dymiące,
b. drogi, wyjścia i kierunki ewakuacji należy właściwie oznakować,
Właściwe oznakowanie polega na :
stosowaniu znaków fotoluminescencyjnych zgodnych z PN-92/N01256/01 i 02 ,
rozmieszczeniu wspomnianych znaków w taki sposób aby człowiek znajdujący się w obiekcie, z każdego zlokalizowanego w nim miejsca mógł widzieć gdzie się ma udać w przypadku ewakuacji,
stosować wymagane wysokości liter w zależności od odległości widzenia według poniższych zasad :
odległości widzenia wymagana wysokość liter
< 20 m 50 mm
20-30 m 75 mm
30-40 m 100 mm
40-50 m 125 mm
przy rozmieszczaniu znaków należy brać pod uwagę dopuszczalne długości dojść ewakuacyjnych określone w przepisach budowlanych (ZL III 10 m przy 1 dojściu, 30 m przy większej liczbie dojść) oraz długość dojścia do podręcznego sprzętu gaśniczego,
znaki fotoluminescencyjne powinny być umieszczane możliwie blisko źródeł światła (najlepiej i najszybciej uzyskują energię przy oprawach świetlówkowych),
znaki powinny być zlokalizowane możliwie nisko /na wysokości oczu człowieka i niżej / w celu uzyskania jak najdłuższego czasu ich widzialności przy występującym podczas pożaru zadymieniu,
znaki na klatkach schodowych powinny być również umieszczane na ścianach przy pośrednich spocznikach schodów.
Sposób prowadzenia ewakuacji
Do czasu przybycia jednostek straży pożarnej całością akcji ratowniczej kieruje kierownik lub osoba wyznaczona. W przypadku stwierdzenia zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzi należy przeprowadzić ewakuację wykonując następujące czynności :
Ustalić dokładnie miejsce pożaru, drogi jego rozprzestrzeniania i zagrożenia dla sąsiednich pomieszczeń .
Alarmować jednostkę straży pożarnej tel. 998 lub też krzykiem powiadamiać kierownika, który alarmuje straż .
Przystąpić do ewakuacji pracowników zgodnie z zasadami organizacji akcji ewakuacyjnej, a następnie prowadzić akcję ratowniczo-gaśniczą przy użyciu podręcznego sprzętu gaśniczego /akcję tą powinny rozpocząć natychmiast osoby, które nie uczestniczą w ewakuacji /.
Kierownik, jeśli sytuacja na to pozwala, sprawdza czy ktoś z pracowników nie pozostał wewnątrz obiektu. Winien zwrócić szczególną uwagę na fakt, że w czasie ewakuacji mogły nastąpić takie wydarzenia jak uszkodzenia, omdlenia, zaczadzenia. W tej sytuacji należy przenieść poszkodowanego w bezpieczne miejsce i powiadomić pogotowie ratunkowe .
U W A G I !
W przypadku wystąpienia silnego zadymienia należy poruszać się z twarzą możliwie najbliżej podłogi, gdzie najdłużej utrzymuje się strefa czystego powietrza.
W celu zaznajomienia pracowników z zasadami ewakuacji należy przeprowadzić szkolenie i próbną ewakuację z zachowaniem zasad przedstawionych w instrukcji.
Do utrudnień jakie mogą wystąpić podczas prowadzenia ewakuacji należy zaliczyć :
występowanie silnego zadymienia oraz występowanie toksycznych gazów pożarowych /głównie tlenku węgla /,
występowanie wysokiej temperatury,
powstanie paniki wśród grupy ewakuowanych,
utrudnienie w odnalezieniu wyjścia ewakuacyjnego w przypadku braku oznakowania lub jego zasłonięciu,
brak znajomości zasad prowadzenia ewakuacji przez pracowników,
W związku z tym należy dążyć do maksymalnego ograniczenia potencjalnych utrudnień /m.in. przez właściwe oznakowanie dróg ewakuacyjnych znakami luminescencyjnymi, przeszkolenie przeciwpożarowe pracowników, udrożnienie wyjść ewakuacyjnych, nadzór kierownika przestrzeganiem zakazu palenia i używania ognia otwartego/.
Zasady poszukiwania zagrożonych ludzi :
zdrowi, dorośli ludzie najczęściej sami podejmują próbę ratowania się , wzywają krzykiem pomocy, dążą do wyjść ewakuacyjnych i okien,
jeżeli osoby, które podejmują próbę ratowania się zostaną zaskoczone przez żar, dym, płomienie i utracą przytomność znaleźć je można najczęściej na klatkach schodowych, przy oknach, w różnych miejscach dróg ewakuacyjnych.
Po odszukaniu zagrożonych osób, dotarciu do nich, ratownicy powinni przede wszystkim swoim opanowaniem i perswazją uspokoić je a następnie wyprowadzić, wynieść lub ewakuować najbezpieczniejszą z dróg ratunku .
X. ORGANIZACJA I ZASADY ZAZNAJAMIANIA PRACOWNIKÓW
Z PRZEPISAMI PRZECIWPOŻAROWYMI
Szkolenie przeciwpożarowe pracowników jest jednym z podstawowych elementów profilaktyki pożarniczej i powinno :
zapoznać pracowników z wszystkimi podstawowymi elementami stanowiącymi o zagrożeniu pożarowym w miejscu pracy ,
uświadomić pracownikom przyczyny powstawania i rozprzestrzeniania się pożarów, ze szczególnym uwzględnieniem warunków lokalowych,
zapoznać pracowników z podstawowymi zakazami i nakazami w zakresie bezpieczeństwa pożarowego ,
wdrożyć u pracowników umiejętności :
alarmowania,
sposobów i zasad posługiwania się podręcznym sprzętem gaśniczym,
postępowania na wypadek konieczności przeprowadzania ewakuacji ludzi .
Szkolenie pracowników prowadzi specjalista lub funkcjonariusz pożarnictwa z co najmniej średnim wykształceniem specjalistycznym w tym zakresie według następującej dokumentacji :
program szkolenia,
dziennik szkolenia,
oświadczenia pracownika o odbytym szkoleniu ,
Oświadczenie o odbytym szkoleniu składa się w aktach osobowych pracownika.
Wszyscy pracownicy powinni być zaznajomieni z przepisami przeciwpożarowymi podczas szkoleń wstępnych oraz okresowych .
Zakres szkolenia powinien obejmować w szczególności :
zasady i sposoby ogłaszania alarmów,
zasady prowadzenia ewakuacji,
sposób użycia podręcznego sprzętu gaśniczego,
znajomość telefonów alarmowych oraz planu alarmowania,
obowiązki użytkownika obiektu wynikające z obowiązujących przepisów przeciwpożarowych,
zasady współpracy z kierownikiem akcji ratowniczej .
Uwaga : szkolenie teoretyczne należy łączyć z ćwiczeniami praktycznymi !
XI. PODSTAWY PRAWNE OPRACOWANIA
Ustawa o ochronie przeciwpożarowej z dnia 24.08. 1991 r /Dz. U. Nr 81 poz. 351 /,
Ustawa o Państwowej Straży Pożarnej z dnia 24.08.1991 r / Dz. U. Nr 88 poz. 400 /,
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 3.11. 1992 r w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, obiektów budowlanych i terenów. /Dz. U. Nr 92 poz. 460 § 5/.
Ustawa z dnia 7.07. 1994 r - Prawo budowlane /Dz. U. Nr 89 poz. 414 /.
WYKAZ
TELEFONÓW ALARMOWANIA
1. Państwowa Straż Pożarna - telefon nr - 998
2. Pogotowie Ratunkowe - telefon nr - 999
3. Policja - telefon nr - 997
4. Pogotowie energetyczne - telefon nr - 991