Wykład 1

Naród - podmiot s.m. Pierwotnym podmiotem s.m. są państwa, drugim są narody

Kryteria narodu

a) odwołanie się do kategorii języka; samo ono nie jest wystarczające. Indoeuropejczycy to najliczniejsza grupa mieszkańców w Europie. Można wyróżnić:

- rodzinę języków słowiańskich

- rodzinę języków germańskich

Drzewo rodziny języków słowiańskich

Język prasłowiański

Zachodnio- południowo- wschodnio-

Słowiański słowiański słowiański

Języki języki słoweński ukraiński rosyjski białoruski

lechickie: łużyckie:

- połański - dolnołużycki serbsko-

- polski - górnołużycki chorwacki

- kaszubski czeski słowacki bułgarski macedoński

b) kryterium pisma; żeby mówić o narodzie musi być pismo, jeśli go nie ma to mówimy o kulturze folklorystycznej; narody europejskie w większości posługują się pismem rzymskim (45% posługuje się językiem z rodziny indoeuropejskiej z czego 35% tych języków zapisanych jest alfabecie łacińskim; drugi dominujący to cyrylica); w Europie w użyciu znajduje się ok. 80 języków

c) kryterium rasowe; Europejczycy są generalnie jednorasowi; podział na rasy (biała, żółta, czarna); Europejczycy są głównie rasy białej, w skutek migracji pojawiły się inne rasy

d) kryterium kulturowe jest ściśle związane z kryterium religijnym,

Kręgi kulturowo-cywilizacyjne lub religijne wyznacza się na bazie religii. Wyróżniamy następujące kręgi:

- krąg chrześcijański

- krąg muzułmański

- krąg hinduistyczny

- krąg buddyjsko-konfucjański

- krąg judaistyczny

Kręgi chrześcijańskie wg Huntingtona: zachodni, latynoamerykański, prawosławny

Ludność Europy ok. 728 mln mieszkańców (czyli około 12,1 % ogółu ludności świata)

Najliczniejsze ludy to:

Słowianie - 35,8% Europejczyków

- Rosjanie - 115 mln

- Ukraińcy - 42 mln

- Polacy - 40 mln

Ludy Romańskie - 26,2% Europejczyków

- Włosi - 60 mln

- Francuzi - 57 mln

- Hiszpanie 39 mln (te 3 narody stanowią 82% ludności romańskich)

Ludy Germańskie - 25,6% Europejczyków

- Niemcy - 76 mln

- Anglicy - 47 mln

- Skandynawowie - 19 mln (Duńczycy, Szwedzi, Norwegowie)

Pozostałe

- ludy ugrofińskie - 16 mln (Finowie, Węgrzy, Estończycy)

- Grecy - 12 mln

- Albańczycy - 6 mln

- Celtowie - 6 mln (Irlandczycy, Walijczycy)

Łącznie jest ponad 89 języków. Największe to rosyjski i niemiecki.

Rumunii są narodem romańskim to nie Słowianie !

Basków nie można zakwalifikować do ludów i rodzin europejskich!

Finowie nie należą do ludów germańskich

W Belgii mieszkają trzy narody:

- walońska - francuskojęzyczna

- Flamandowie - rodzina germańska- mowią po flamandzku

- ludność niemieckojęzyczna

Nie ma narodu belgijskiego!

I Ludy słowiański

II Ludy romańskie

III Ludy germańskie

IV ugrofińskie

V Grecy

VI Albańczycy

VII Celtowie

Litwini i Łotysze nie są słowiańskie, są to narody bałtyckie

Czynniki powodujące zmiany:

- migracje

- różnice w przyroście naturalnym

- ekspansje

Wykład 2

Narody - wytwór procesów historycznych. Nauka dopatruje się powstania współczesnych narodów po rewolucji francuskiej.

Czynniki:

• językowy (środek komunikacji, nośnik kultury)

• państwowy (specyficzna forma organizacji)

Narody powstają w dwustopniowym procesie:

1. faza językowo-kulturowa

2. faza polityczna

Ad. A

Wspólnota mała, rozwijająca się musiała znaleźć sposób wspólnej komunikacji, poprzez język, kulturę itp. W pewnym momencie język przestaje wystarczać. Dochodzi do standaryzacji języka

STANDARYZACJA JĘZYKA - przejście z języka mówionego na język pisany

Kultura folklorystyczna , standaryzuje podnosi ją do kultury wyższego rzędu. Kultura wyższego rzędu musi stać się kulturą narodową; przejście społeczności z fazy grupy etnicznej do narodowości; przejście z ludu do narodu poprzez posiadanie języka;

Pojawia się POSTULAT PRAWA DO SAMOOKREŚLENIA JĘZYKOWEGO, pojawia się wtedy narodowość. Teraz zaczyna się druga faza

Ad. B

W fazie tej mamy dwa etapy:

a) HISTORYCZNY - świadomość historyczna, dużą rolę w tym odgrywa inteligencja, która uzmysławia świadomość historyczną. Wykorzystane są mity, legendy.

Pojawia się POSTULAT DO SAMOOKREŚLENIA NARODOWEGO - postulat do suwerenności wewnętrznej i zewnętrznej

3. w tym etapie musi pojawić się IDEA NARODOWA wtedy mamy prawo do samostanowienia; w wyniku tego etapu wykształcił się naród lub mniejszość narodowa

Obie te fazy musiały przebiec aby powstał naród, w nowych państwach przebiegały te fazy

Wprowadzono 2 modele procesu narodowotwórczego

1. MODEL ZACHODNIOEUROPEJSKI

2. MODEL WSCHODNIOEUROPEJSKI

Rozważaniem jest to co było najpierw państwo czy świadomość narodowa

Ad. A

- w modelu zachodnioeuropejskim najpierw powstaje państwo a potem świadomość narodowa

- najpierw zdobywali terytorium, nie identyfikowali się z nim; państwo ustala normy życia, hierarchie, normy gospodarcze;

- na potrzeby państwa występuje kodyfikowanie języka, to państwo ujednolica język, staje się ono nośnikiem kultury (to ciągle faza 1); (faza 2) państwo narodowe, historycyzm

PAŃSTWO WSPÓLNOTA JĘZYKOWA KULTURA WYŻSZA WSPÓLNOTA

KULTUROWA WSPÓLNOTA ŚWIADOMOŚCI IDEA NARODOWA

Gdy zabraknie państwa, gdy jest już język pisany i zaczątki świadomości ten proces i tak trwa
i powstaje idea narodowa

„Narody państwowe” -

„Narody historyczne” - wywodzą się ze wszystkich warstw społecznych i mają długa historię

Ad. B

- w Europie środkowej powstają duże organizacje a wśród nich małe mniej rozwinięte społeczności, spośród nich część się kształci a potem zaczyna wytwarzać świadomość narodową; kodyfikacja języka, odrębność językowa, kulturowa. Najpierw pojawia się faza językowa potem faza polityczna i świadomość narodowa

„Narody niehistoryczne”

„Narody etniczne”

„Narody kulturowe”

Pogranicza językowo-narodowościowe - (najczęściej przy granicach, ale nie zawsze), obszary, na których mamy do czynienia z przemieszaniem ludności językowej, kulturowej. (to obszar na którym zamieszkuje 2 lub więcej grup ludności, grupy kulturowe, językowe), (obszar wymieszany, dawna Jugosławia).

Pograniczne językowo-narodowościowe może być przy granicach państwa, ale również w środku państwa.

Pogranicze czasami przybiera formę enklawy

Cechy pograniczna językowo-narodowościowego:

- konfliktogenność (walka o terytorium)

- dwu lub wielojęzyczność ludności pogranicza

- wykształcić się może specyficzna mowa potoczna

- może się wykształcić świadomość kresowa

Są różne typy pogranicza:

- przejściowe - to taki obszar na którym występują grupy posługujące się językami z tej samej rodziny językowej np. polsko-ukraiński, francusko-włoska, francusko-hiszpańska

- stykowe - to taki obszar na którym mieszają się grupy posługujące się językami z dwóch różnych rodzin językowych, np. polsko-niemiecki, niemiecko-francuski, polsko-rumuński

Hybryda kulturowa - pojawia się w wyniku masowych migracji

Człowiek marginesu - to człowiek, który żyje w kulturach, w tradycji co najmniej dwóch narodów jednocześnie, albo nie jest w stanie albo nie chce z jednej z nich zrezygnować. Ze względu na to jest podejrzliwie lub niechętnie traktowany przez obie te grupy. Może być postrzegany jako zdrajca, neofita.

Wykład 3

Potrzeba zdefiniowania mniejszości narodowych pojawiła się w okresie międzywojennym. Same mniejszości pojawiły się tak samo jak narody po rewolucji francuskiej.

Mniejszość narodowa czy etniczna jest jedną z czterech podstawowych mniejszości m.in. religijna, rasowa.

W 1930 roku Trybunał Sprawiedliwości narodowej przyjął definicję, „termin mniejszość narodowa oznacza istnienie grupy osób, żyjących w danym kraju mających własną rasę, religię, język lub tradycję i zjednoczonych identycznością tej rasy, religii, języka lub tradycji wyrażającego się w poczuciu wspólnoty zachowania swych tradycji, wierzeń religijnych, nauczaniu i wychowaniu dzieci stosownie do ducha tradycji swojej rasy oraz we wzajemnym wspieraniu się.

Wyróżniamy dwa typy definicji:

a) grupa definicji socjologicznych

MNIEJSZOŚĆ NARODOWA - to społeczność trwale zamieszkała na pewnym terytorium, zwłaszcza państwa różniące się od większości jego mieszkańców cechą bądź cechami, które powodują uznawanie ich z świadomości społecznej za odmienne a w stosunkach społecznych wywołują dyskryminację. Cechą taką bywa religia, język, kultura, bądź świadomość narodowa.

b) grupa definicji prawniczych

MNIEJSZOŚĆ NARODOWA - oznacza grupę mniejszą liczebnie od pozostałej części ludności w danym państwie, której członkowie będący obywatelami danego państwa mają etniczne, religijne lub językowe cechy odróżniające ją od pozostałej części ludności i kierują się wolą zachowania własnej kultury, tradycji, religii

Cechy mniejszości narodowych (kryterium RADY EUROPY)

- grupa osób odróżniająca się od reszty społeczeństwa

- jest to grupa mała liczebnie czy bezwzględnie proporcjonalna

- grupa ta odróżnia się od pozostałej ludności

- cechy odróżniające: odrębne pochodzenie, kultura, język, tradycja, religia

- samokategoryzacja (świadomość odrębności i dążenie do jej zachowania)

- jest to zawsze grupa obywateli

- jest trwale związana z danym terytorium ( tzw. ludność miejscowa)

- aktywność w wyrażaniu potrzeb

Dodatkowe cechy:

- mniejszość narodowa jest zawsze dyskryminowana

- mniejszości są zawsze grupami dobrowolnymi

Wyróżniamy 3 drogi powstawania mniejszości:

1. HISTORYCZNA - powstanie mniejszości na danym obszarze, że w wyniku zaistniałych wydarzeń na jednym państwie wytworzyły się dwa narody w tym jeden dominujący. Może to nastąpić przez podbój np. sebo-łużycznaie w Niemczech

2. POLITYCZNA - powstanie mniejszości w skutek decyzji politycznych, które wyznaczając granice państw nie uwzględniły zasięgu zamieszkania etnicznego (działo się to najczęściej po wojnach)

3. SOCJOLOGICZNA - powstanie mniejszości w skutek procesu migracji (zwłaszcza zarobkowych)

TYPOLOGIA MNIEJSZOŚCI

a) kryterium dróg powstania

• Historyczne

• Polityczne

• Socjologiczne

b) kryterium usamodzielnienia się

• Warunkowe - jest uznana za zdolną do utworzenia własnego państwa (Baskowie)

• Bezwarunkowe - nie jest zdolna do utworzenia własnego państwa (Romowie)

c) kryterium powiązań z terytorium zajmowanego państwa

• Osiadłe (miejscowe)

• Przybyłe

d) ze względu na umiejscowienie na terytorium państwa

• Przygraniczne (Białorusini w Polsce)

• Wewnętrzne (Niemcy na Opolszczyźnie)

e) kryterium skupienia

• Zwarte

• Rozproszone

Rada Europy sugeruje instytucjonalizację ochrony mniejszości. 90% to państwa etniczne.

Rodzaje polityk wobec mniejszości narodowych:

- niedostrzeganie na terytorium państwa mniejszości (np. Francja, Bułgaria)

- próba oczyszczenia państwa z mniejszości, ujednolicenie struktury etnicznej; może przybrać formę CZYSTEK ETNICZNYCH jest to działanie radykalne dążące do wyeliminowania zazwyczaj poprzez wysiedlenie lub ludobójstwo.

- wysiedlenie może wynikać z polityki państwa np. Stalin

- przesiedlenie może też być wynikiem umowy dwustronnej

- może również przesiedlenie wynikać z decyzji organizacji międzynarodowej np. decyzja o wysiedleniu Niemców

- ludobójstwo - unicestwienie grupy etnicznej, holokaust II w.ś., wojna w Jugosławii

- polityka segregacji i dyskryminacji mniejszości może łączyć się z polityką asymilacji (wynarodowieniem danych grup)

- polityka pluralizmu kulturowego

- dostrzeganie mniejszości narodowych i etnicznych; ustalanie autonomii bądź rozwiązywanie problemów; dwa rodzaje autonomii:

- AUTONOMIA TERYTORIALNA - na jednolitym państwie występują mniejszości o ……………………………….. uzyskują oni pełną autonomię w ………………………………. na tym terytorium; na …………………

- AUTONOMIA KULTUROWA - tu nie chodzi o terytorium tu chodzi ………………………………………………………………………………………………….

- utworzenie państwa federacyjnego gdy federacje uznane są za wrogów etnicznych np. ZSRR

Wykład 4

MIGRACJA - proces przenoszenia się ludności z jednego obszaru na inny obszar; stała lub czasowa zmiana miejsca pobytu zwana wędrówką ludu.

Do badania bierze się:

- obszar na którym przemieszcza się ludność

- czas pobytu w nowym miejscu lub nieobecność w starym

- cel wędrówki, przyczyna migracji

MIGRACJE WEWNĘTRZNE - odbywają się w obrębie jednostki podziału administracyjnego

Ruchy wewnętrzne:

- ze wsi do miast

- pomiędzy regionami w ramach państwa

MIGRACJE ZEWNĘTRZNE - przekroczenie granicy państwa - jednostki podziału administracyjnego.

Ruchy zewnętrzne:

- zamorska (oceaniczna)

- kontynentalna

- kierowana (ktoś wskazuje kierunek migracji np. Brazylia)

- indywidualna (jednostki decydują się na podstawie własnej decyzji gdzie się udać)

- osadnicza (gdzie stanie się właścicielem działek ziemi)

- najemna (jeśli będzie wynajętą siłą roboczą)

- stała

- czasowa

- sezonowa

- wahadłowa (pracuje tu i tam)

WYCHODŹSTWO - migracja ludzi powodowana czynnikiem ekonomicznym (poszukiwaniem pracy)

UCHODŹSTWO - migracja ludzi ze względu na zagrożenia

EMIGRACJA - to ruch wędrówkowy ludności postrzegany z perspektywy kraju który jest opuszczany. To opuszczenie terytorium własnego państwa. To proces opuszczania terytorium własnego państwa i grupa ludzi którzy opuścili kraj

IMIGRACJA - przybywanie na terytorium państwa jakiejś grupy. Może oznaczać grupę, która przybyła. Ruch wędrówkowy i grupa osób która przybyła

Przyczyny migracji:

- ekonomiczne

- polityczne

Teorie psychologii i teoria decyzji

- teoria pull-push (siły przyciągania i wypychania) na jednostkę działają dwie siły: przyciąganie do kraju gdzie chcemy migrować (tam jest lepiej, atrakcyjność); wypychania, sytuacje które wypychają nas z naszego kraju (niskie płace, bezrobocie). Jeśli bardziej ma ona charakter przyciągania to jest ona selektywna (na ogół mężczyźni, młodzież, bardziej wykształceni, rzutcy). Jeśli ma ona bardziej charakter wypychania to nie ma selektywnego charakteru.

- teoria decyzji (zasada maksymalizacji potrzeb)

- droga wyjścia z frustracji

- teoria socjalnej równowagi

Zawsze jako zasadniczy czynnik sprawczy wysuwa się kwestie ekonomiczne.

Historia migracji.

Przełom w migracjach nastąpił w 1500, wcześniej były migracje transkontynentalne. Głównie to Europejczycy, którzy to opuszczali swój kontynent, szacuje się że około 70 mln ludzi opuściło Europę, aż 53% z tej liczby udało się do USA.

Od 1500 do XX Europa była dominującym obszarem emigracyjnym

Główne obszary imigracyjne to:

- obie Ameryki, przy czym USA i Kanada do dnia dzisiejszego

- kraje Ameryki Łacińskiej i Południowej

- Australia - kolonia karna, migracje z krajów Korony Brytyjskiej

Od lat '60 XX wieku kraje Europy zachodniej stały się krajami imigracyjnymi. Kolejny przełom to koniec lat '90, również kraje Europy środkowo-wschodniej to kraje stające się obszarem imigracyjnym

Migracje Polaków

- Polacy zaczęli uczestniczyć bardzo późno bo dopiero pod konie XIX wieku w celach zarobkowych. Jako pierwsi zaczęli mieszkańcy zaboru pruskiego (od 1870) rocznie ubytek z poznańskiego był porównywalny z ubytkiem Irlandczyków w Irlandii. Jako drudzy zaczęli migrować mieszkańcy zaboru rosyjskiego. Ostatni zabór austriacki to lata '90 XIX pojawia się na masową skalę wraz z „gorączką brazylijską”. Do I w.ś. mają miejsce migracje do krajów obu Ameryk

Okres międzywojenny

- drugi etap migracji Polaków to okres międzywojenny. Ponad 2 mln wyemigrowało z Polski, a około połowy wróciło. Przeważa migracja do Francji, Niemiec czy Belgii. Wprowadzenie limitów przyjmowania Europejczyków w USA i Kanadzie

Okres powojenny

- okres powojenny dzieli się na etapy:

• 1945-1950 - powojenne migracje w tym repatriacja

• 1951-1955 - stagnacja okresu stalinowskiego

• 1956-1960 - nowa repatriacja, emigracja do Izraela, początek „łączenia rodzin” (do RFN i NRD) oraz do USA, Wielkiej Brytanii, Kanady

• 1960-1980 - do NRD i RFN (ok. 22 tys. Rocznie) oraz do USA, Kanady, Francji, Australii, Skandynawii i Włoch

• 1981-1988 - przeważa uchodźstwo głównie do USA, Kanady, Australii oraz do państw zachodnioeuropejskich

• od 1989 migracje zarobkowe

POLONIA - ludność polskiej grupy etnicznej mieszkająca stale zagranicą i zachowująca niezależnie od miejsca urodzenia oraz posiadanego obywatelstwa, poczucie łączności duchowej z rodakami i z Polska.

Określa się wszystkich Polaków i osoby mieszkające poza granicami Polski

Skupiska Polonii Były ZSRR

- USA - 8 mln 228 tys. - Rosja - 1 mln 500 tys.

- Niemcy - 1 mln 500 tys. - Białoruś - 418 tys.

- Francja 1 300 tys. - Litwa - 258 tys.

- Kanada - 400 tys. - Ukraina - 219 tys.

- Brazylia - 200 tys. - Łotwa - 60,4 tys.

- Wielka Brytania - 150 tys. - Kazachstan - 60 tys.

- Argentyna - 170 tys.

- Australia - 67,7 tys.

- RPA - 10 tys.

Wykład 5

ASYMILACJA (łac. Asymilare - upodabniać) - upodabnianie się jednostek czy grup pod względem cech do innych grup.

Asymilacja narodowa lub etniczna zależy od obszaru postrzegania

ASYMILACJA - to taki zespół procesów, w którym jednostki i grupy pochodzące z innych społeczeństw czy kręgów kulturowych w krajach zamieszkania (bądź osiedlenia) zostają powoli przetworzone w sferze kultury, tradycji, zachowań i przynależności strukturalnej. Efektem asymilacji narodowej (etnicznej) jest zmiana świadomości narodowej asymilowanych osób.

Często proces ten jest opisywany jednostronnie (socjologia) bądź dwustronnie (kulturoznawcy)

Proces asymilacji przebiega w 3 płaszczyznach:

a) płaszczyzna struktury społecznej - na początku osoby asymilanci są obcy dla reszty obywateli. W wyniku integracji obcy są traktowani jak „swoi”. Wyróżniamy dwa etapy integracji: integracja społeczności lokalnych, integracja w makrostrukturze.

Na początku mniejszości to osoba obca, traktowana z dystansem, stereotypowo, poprzez zamieszkiwanie stałe zaczyna być postrzegany jako „swój”. Tzw. swój w mikrostrukturze.

II etap w społeczności lokalnej jest swój, ale na większą skalę jest obcy. Teraz integruje się w makrostrukturze poprzez przenoszenie kultury, języka itp. W pełni się zintegrują gdy zaniknie dyskryminacja. Gdy zostanie przyjęty CENTRALNY UKŁAD KULTURY i zaakceptowany jako swój wtedy jest AKULTURACJA

b) płaszczyzna kulturowa - przejmowanie wzorów kulturowych, centralnego układu kultury - AKULTURACJA

c) płaszczyzna osobowościowa - to ona decyduje o pełni asymilacji; jednostka musi sama siebie postrzegać jako część tej społeczności, postrzegać obcych tak jak reszta społeczeństwa; jeśli subiektywna ja jestem; jeśli odzwierciedlana jak postrzega mnie reszta i czy akceptują jako swojego. Każda kultura ma swoje wartości i osoba zasymilowana musi to zatem przejąć. Ta płaszczyzna jest najtrudniejsza i najdłuższa min. 3 pokolenia. Asymilacja dotyczy migrantów i grup osiadłych

Etapy procesu asymilacji różne dla grup pochodzenia migracyjnego i osiadłych

1 Etap asymilacji grup migracyjnych

a) emigracja - sam proces przemieszczania się na nowe terytorium

b) osiedlenie - czy znaleźliśmy to miejsce, jak się tam czujemy; poziom zadowolenia z dokonanego procesu migracji, jeśli go nie ma jest bariera, jeśli jest zadowolenie to następuje następny etap:

c) integracja:

• integracja z własną grupą etniczną

• w sferze mikrostruktury

• w sferze makrostruktury

d) akulturacja przebiega w trzech etapach:

• akulturacja konieczna - niezbędne minimum przejmowania języka, zachowań; polega na naśladownictwie dla korzyści

• akulturacja wskazana - lepiej znamy język, kulturę, sposoby zachowań, uznajemy to za niezbędne do naszego awansu (celu)

• akulturacja pełna - pełne przejęcie tych wzorów i utożsamianie się z nimi, traktowanie ich jak własnych

2 Etap asymilacji grup miejscowych (osiadłych)

a) asymilacja językowo-kulturowa - zaznajomienie się z językiem, często wybiera język własny, etniczny; przejmowanie wzorów kultury najpierw naśladowanie potem utożsamienie

b) asymilacja narodowościowa - tu zmienia się osobowość i pojęcie świadomości narodowej, nowa tożsamość

Definicja Kubiaka

ASYMILACJA jest również sytuacją gdy mniejszość narodowa w ogóle nie przejmuję języka, tradycji tej większośći, zostaje przy własnych, ale dochodzi pomiędzy mniejszością narodową a większością do konsensusu i wzajemnego poszanowania interesu. Efektem tego jest zachowanie języka, kultury mniejszości narodowej i jej rozwoju, ale musi i jest lojalna wobec państwa. Kubiak nazywa to ASYMILACJĄ PAŃSTWOWĄ

Asymilacja ma zabarwienie pejoratywne bo utożsamiana jest często z wynarodowieniem (asymilacja przymusowa)

WYNARODOWIENIE jest jednym z 4 typów asymilacji

4 typy asymilacji narodowych

1. ASYMILACJA PRZYMUSOWA - przymusowa zmiana tożsamości narodowej grupy, związana z przymusem państwowym, dyskryminacje

2. ASYMILACJA KIEROWANA - nie przyciąga za sobą przymusu, nie musi prowadzić do aktów dyskryminacji, a państwo poprzez politykę edukacyjną, kieruje asymilacją

3. ASYMILACJA DOBROWOLNA - postępuje z świadomej inicjatywy jednostek, której jej podlegają

4. ASYMILACJA ŻYWIOŁOWA - państwo nie zakład przymusu asymilacji, ani mniejszości, też same od tego nie wychodzą, ale sam fakt np. mieszkania na pograniczu …………….sprawia, do dochodzi do podanej asymilacji

Uwarunkowania asymilacji dzielimy na:

a) subiektywne - są zawsze zależne od woli, zalicza się dwie sytuacje:

• Niechęć mniejszości do asymilacji

• Kiedy mniejszość chce, ale większość zamyka się na obcych

Oba te uwarunkowania utrudniają proces asymilacji

DYSTANS ETNICZNY - im większy dystans ma większość tym trudniejsza asymilacja. Może on wynikać z różnic rasowych lub historycznych

Traktowanie państwa - dyskryminacja

b) obiektywne - są niezależne od woli

• Łatwiej asymilują się imigranci, trudniej autochtoni

• Dystans obiektywny (etniczny, rasowy, kulturowy) im większy ten dystans tym trudniejsza asymilacja

• Kwestia liczebności - im mniej liczna jest grupa która ulega procesowi asymilacji tym asymilacja jest łatwiejsza

• Sposób zamieszkania jeśli grupa jest zwarta asymiluje się trudniej, rozproszona łatwiej

• Łatwiej asymiluje się ludności zamieszkała w miastach niż zamieszkała we wsi

• Ułatwiają proces asymilacji przemiany społeczno-gospodarcze

• Im mniej „kulturalna” grupa tym szybciej się asymiluje

• Łatwiej asymilują się takie grupy, które znajdują odpowiednią dla siebie warstwę społeczną

REASYMILACJA - mniejszości zasymilowane chcą powrócić do swoich korzeni i je kultywować

Wykład 6

Prawo narodów do samostanowienia

Wymiar wewnętrzny

- początkowo było formułowane tylko wewnątrz narodu. Potem do jednostki i jego prawa do samostanowienia. Postulat demokratyzacji systemu

- postulat kolonii, które chciały prawa do decydowania o samym sobie

Wymiar zewnętrzny

- w wymiarze zewnętrznym - prawo narodu do tworzenia własnej prywatności. Postulaty były takie stawiane od okresu Wiosny Ludów. Walka o odbudowanie państwa - jeden z wymiarów, tworzenie wspólnego jednolitego państwa - drugi wymiar.

Prawo do decydowania o własnej państwowości - dwie koncepcje:

1. Zasada narodowości - leanzini? - prawo jednostki i zbiorowości do wolności, miało się to przejawiać w prawie ludności do wyboru ustroju wewnętrznego oraz prawo do własnego państwa, niezależność państwowa

2. Luazini? dodał do tej zasady, zasadę progu, muszą mieć odpowiednią liczba ludności i stosunkowo duże terytorium

W okresie I w. ś. Poruszono prawnie kwestę narodów do samostanowienia. Pojawiły się 3 koncepcje prawa:

a) koncepcja Wilsona - każdy lud ma prawo wybrać własną formę rządu

b) koncepcja Lenina (w dekrecie o pokoju) - wszystkie narody Rosji bez żadnych ograniczeń mają prawo do tworzenia własnych państw (prawo klasy robotniczo-chłopskiej)

c) koncepcja socjaldemokratów - prawo do rozwoju i uzyskiwania autonomii w ramach państw istniejących przed I w. ś.

Z tych koncepcji była realizowana tylko koncepcja pierwsza, która stała się podstawą nowego ładu o Europie (konferencja w Wersalu). Ta koncepcja miała pewne braki, gdyż Wilson nie zdawał sobie sprawy z podziału w europie. Prawo to zostało zastosowane głównie do krajów w Europie Środkowo-wschodniej. Tą koncepcję określa się jako pierwszy etap nadawania prawa narodów do samostanowienia

Po II w. ś. w Karcie Narodów Zjednoczonych, prawo narodów do samostanowienia z postulatu stało się prawem międzynarodowym. Zapis był bardzo ogólny

Pojawiły się ruchy migracyjne - proces dekolonizacji. Ludy walczyły o własne państwa. W deklaracji z 1960 roku Deklaracja w sprawie przyznania niepodległości krajom i narodom kolonialnym. Drugim dokumentem był Międzynarodowy Pakt praw obywateli i polit. Deklaracja zasad prawa międzynarodowego dotycząca przyjaznych stosunków między państwami (z 1970 r.)

Prawo do samostanowienia mają:

- narody,

- narody kolonialne,

- narody krajów wieloetnicznych (wielonarodowych),

- ludność terytoriów zamorskich,

- ludność obszarów powierniczych

Ludność tych obszarów musi się o prawo do samostanowienia upomnieć, walczyć, zabiegać.

Co oznacza w praktyce prawo narodów do samostanowienia (treść?)

- prawo do tworzenia odrębności (własnej państwowości)

- prawo do połączenia

- prawo do uzyskania autonomii bądź przekształcenia państwa w federację

- prawo mniejszości do uzyskania reprezentacji (w wąskim znaczeniu)

W 1970 przy Deklaracji rozszerzono prawo o m.in.:

- decydowanie o sobie

- rozwoju własnego państwa

- prawo do suwerenności i niepodległości

Trzy kryteria oceny podmiotów w prawie do samostanowienia:

- efektywności - nawiązuje do przyznania praw takim grupom, które mają odpowiednią licz i spore terytorium, walka o własną państwowość. Ludność na tym terytorium musi być miejscowa a nie napływowa. Stanowią grupę większościową, przeważającą na danym terytorium

- reprezentatywności - naród musi mieć jedną uznaną przez wszystkich reprezentację

- legalności - prawo do samostanowienia mają takie narody, które posiadały kiedyś państwo, posiadali autonomię bądź byli częścią federacji

KBWE w wyniku rozpadu Jugosławii

- ochrona praw człowieka

- demokratyzacja

W okresie lat '90 dodano 4 kryterium tzw. nowe kryterium

Metody walki o samostanowienie (dwa podziały):

• Metody pokojowe (plebiscyt, referendum, wolne wybory, ogłoszenia sesji bez walki

• Metody niepokojowe (walka narodowo-wyzwoleńcza, metody terrorystyczne, interwencja humanitarna - musi to być interwencja w sytuacji zagrożenia istnienia narodu, na wniosek organizacji międzynarodowych, musi to być interwencja sił więcej niż jednego państwa)

- metody legalne (wszystkie inne metody prócz terroryzmu)

- metody nielegalne (terroryzm)

Wykład 7

Początek międzynarodowej ochrony uchodźców to okres międzywojenny, system Ligi Narodów. Wynikało to m.in. z sytuacji po I w. ś. i na obszarze Rosji. W obawie przed rewolucją duża grupa ludności opuściła Rosję i już tam nie chciała wracać. W tym wypadku postanowiono odebrać im wszelkie prawa.

W 1921 r. Liga Narodów powołała Urząd Wysokiego Komisarza do spraw Uchodźców Rosyjskich. Na czele tego urzędu stanął Norweg F. Nansen („urząd nansenowski”)

Uchodźcą rosyjskim - była każda osoba pochodzenia rosyjskiego, która nie podlega ochronie ZSRR i nie otrzymała obywatelstwa rosyjskiego.

Do zadań tego urzędu należało m.in. wydawanie dokumentów podróży („paszport nansenowski”).

W 1924 kompetencje Nansena poszerzono o ochronę uchodźców ormiańskich

Po dojściu Hitlera do władzy ludność zaczęła opuszczać terytorium Niemiec. Po śmierci Nansena (1930) ograniczono kompetencje tego urzędu. W 1933 r. wydano konwencje dotycząca statusu uchodźców. W 1934 r. powołano osobny urząd przez Niemców - Urząd Wysokiego Komisarza do spraw Uchodźców z Niemiec żydowskiego bądź jakiegokolwiek pochodzenia. Kompetencje tego urzędu poszerzono o Austrię.

Pod konie II w. ś. Międzynarodowa Organizacja ds. Uchodźców (IRO), tutaj najwięcej do powiedzenia mieli Amerykanie.

D.P. „Dipisi” - osoby przemieszczone w czasie II w. ś. To pojęcie było szersze niż „uchodźcy”. Po II w. ś. wielu Dipisów nie zdecydowało się na powrót do swoich ojczyzn

W 1951 r. przyjęto przez ONZ tzw. Konwencja Genewska - to dokument prawa międzynarodowego. Konwencja definiowała kto jest uchodźcą i określała zasady postępowania i pomocy uchodźcom. Powołano Urząd Wysokiego Komisarza ONZ ds. Uchodźców, który zaczął działać w 1954 r.

Konwencja wprowadzała dwa ograniczenia:

- przy definicji uchodźca, to każda osoba, która nim się stała przed 01.01.1951 - ograniczenia czasowe

- ograniczenia geograficzne - ochroną obejmował tylko te osoby, które stały się nimi w skutek wydarzeń w Europie

W 1967 do tej Konwencji przyjęto dokument uzupełniający - Protokół Nowojorski, protokół ten zniósł oba ograniczenia

UCHODŹCA - osoba, która na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem z powodu swojej rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej lub z powodu przekonań politycznych przebywa poza granicami państwa, którego jest obywatelem i nie może lub nie chce z powodu tych obaw korzystać z ochrony tego państwa, albo które nie ma żadnego obywatelstwa………………………..

Kto może uzyskać status uchodźcy?

Zgodnie z art. 34 cudzoziemcowi może być nadany w RP status uchodźcy, w rozumieniu Konwencji Genewskiej i Protokołu Nowojorskiego o ile nie uzyskał on tego statusu w innym państwie, które zapewnia mu rzeczywistą ochronę

Konwencja reguluje, że status uchodźcy przyznaje państwo. Nie można złożyć wniosku w dwóch państwach jednocześnie

Status uchodźcy ma prawo uzyskać każda osoba, która spełnia warunki z definicji. Nie może uzyskać tego statusu osoba oskarżona o zbrodnie przeciw ludzkości, zbrodnie przeciw pokojowi, i zbrodnie wojenne oraz poważnych zbrodni o charakterze niepolitycznym.

Status uchodźcy nie jest statusem dożywotnim. Ustaje on wskutek REPATRIACJI (powrót do kraju opuszczonego), zwrócenie się o pomoc do ambasady kraju, z którego się wywodzi, kiedy przyjmuje się obywatelstwo innego kraju

Ochronie podlegają wg tej definicji uchodźcy zewnętrzni - ci którzy szukają schronienia nie w innym kraju ale w innym regionie swojego kraju

20 -25 mln jest uchodźców jednak nie ma wyraźnej liczby

Uchodźcy de jure i de facto

- de jure - to takie osoby, które spełniają kryteria postawione w definicji i które uzyskały status uchodźcy

- de facto - to takie osoby, które rzeczywiście opuściły swój kraj, ale nie mają uregulowanego statusu uchodźcy

Państwo jest zobowiązane są do ochrony uchodźców de jure. De facto nie ma obowiązku.

Prawa de jure:

- mają pomoc medyczną, pieniężną, mieszkaniową, pomoc w adaptacji, pomoc w nauce języka państwa, mają ułatwienia w nabywaniu obywatelstwa

Jeszcze jedna forma pomocy uciekinierom z kraju to udzielenie AZYLU

Prawo AZYLU to wyłączne prawo państwa. Państwo decyduje czy udzieli AZYLU czy nie. Polska osobno traktuje azyl i uchodźstwo - nie łączą tego. Osoba, która ma azyl podlega pomocy tylko tego państwa nie podlega ochronie ONZ

Rok 2000

12,8% - uchodźcy w skutek wydarzeń w Europie (14 mln)

2

---