PSYCHOLOGIA - powstała w kulturze greckiej; psyche oznacza umysł dusze a logos badanie, dziedzina wiedzy; tak więc psychologia zajmuje się badaniem umysłu; rozwija się lekko od 100 lat; w 1879 r. - w Lipsku na terenie Niemiec Wilhelm Wundt utworzył pierwsze laboratorium psychologiczne na świecie. Koncepcje psychologiczne człowieka: I. BEHAWIORYZM - kierunek ten zwraca uwagę na zachowanie człowieka (pacjenta), twórcą jest John Watson, który postrzegał człowieka jako czarną skrzynkę na którą oddziałują niektóre bodźce, stąd zachodzą różne reakcje; uważał że jest w człowieku coś, czego nie da się zbadać (pacjent), natomiast można zbadać siłę bodźca oraz jak reaguje;(ulega bodźcom) II. PSYCHOANALIZA 1. twórca Zygmunt Freud (ur. 1856 r., zm. 1939 r.) 2. Człowiek ma psychikę, która zawiera element podświadomości (bodźce wewnętrzne - wczesne przeżycia) Koncepcja psychik Mniej więcej 1/3, z której zdajemy sobie sprawę; 2/3 trwała bogata rzeczywistość, która w nas siedzi, rzeczy wypchane, wyparte ze świadomości do podświadomości; powodem tego może być wstyd albo kompleksy: Edypa (związany z rywalizacja), niższości; Sposób wydobywania podświadomości: analiza marzeń sennych (inaczej analiza wolnych skojarzeń), analiza przeżyć, doświadczeń (nieświadome przyzwyczajenia, lęki). 3. Trójwymiarowa struktura osobowości: . Cześć psychiki, która tworzy się po ID, ale jest związana z różnymi zasadami, zachowaniami które uważamy za słuszne; może to zależeć od tego, jak jesteśmy wychowani, czyli jak uczą nas rodzice; Freud mówi również o identyfikacji płciowej, tzn. w wieku 4-5 lat tworzy się poczucie że jest się kobietą lub mężczyzną, córka utożsamia się z matką a syn z ojcem; w przypadku innej orientacji rodziców jest to element zagrożenia psychiki dziecka. Nasze Ja; najważniejszy element ludzkiej psychiki leży między tym, co można a tym, co chcemy; realizujemy cele w dogodnej sytuacji. To co jest w człowieku związane z dążeniem do przyjemności - sfera LIBIDO; jest ona od samego początku i jest niezależna od człowieka; 4. Znaczenie wczesnego dzieciństwa dla rozwoju ludzkiej psychiki. Dziecko jest ojcem człowieka dorosłego (pierwsze 5 lat). I sfera - oralna - zaspokajanie przez ssanie. II sfera - analna - związana z wydalaniem. III sfera - falliczna. IV sfera - genitalna. 5. Freud wprowadził tzw. mechanizmy obronne, które tyczą pewnych aspektów funkcjonowania naszej psychiki. Samoobrona psychiki przed poczuciem zagrożenia, tzw. mechanizmy samooszukiwania się. Rodzaje mechanizmów obronnych: Represja - wyparcie, wyrzucenie z pola świadomości przeżyć nieprzyjemnych, tego co bolesne i to, co chcemy wyrzucić z pamięci; Regresja - cofanie się w sposobach reagowania do etapów wcześniejszo- rozwojowych (np. tupanie, zaciskanie zębów i obrażanie się przez dorosłych); Racjonalizacja - uzasadnienie racjonalnych sytuacji Projekcja - przypisywanie komu własnych przeważających intencji. Funkcje mechanizmów: - bronią przed utratą poczucia własnej wartości poprzez samooszukiwanie się, zwiększenie poczucia bezpieczeństwa; - ucieczka od rzeczywistości do fikcji. YOUNG — wprowadził pojęcie ekstrawersji (działanie ku otoczeniu oraz introwersji (zamykanie się w sobie i nie uzewnętrznianie swych uczuć). ADIFR- pracował z młodzieżą i dostrzegał w zachowaniu młodych ludzi pewne mechanizmy zupełnie odmienne od tych które widział Freud w pewnej koncepcji, kulturowej, którą badał i miała ograniczone pole badawcze. Skonstruował taką koncepcje dynamizmu zwana instynktem mocy, czyli tzw. dynamizm, popęd to energia życiowa, która nie bierze się w cale z Erosa tylko bierze się z doświadczenia społecznego. FROM - zapoczątkował neopsychoanalizę; jego tezą było to, że podstawowym dążeniem człowieka jest dążenie do wolności; człowiek nie jest istotą samodzielną nie jest istota która wybiera zawsze wolność. HORNEY - była ona pierwszą osobą, która zaczęła pisać o lęku społecznym, mówiła o neurotycznej osobowości, analizowała społeczeństwo, reakcje międzyludzkie, zauważyła sztywność reakcji i rozbieżność między możliwościami a dążeniami. III. HUMANISTYCZNA Psychologia humanistyczna powstała w USA ok. 1950r. Jest to forma alternatywna wobec poprzednich dwóch kierunków. Mówił tym, że człowiek ma poczucie wolności i jest osobą, może wybierać, wpływać, dąży do realizacji dobra w swoim życiu. Twórcami są: C. Rogers; miał on bardzo bogatą praktykę kliniczną (pracował z osobami z zaburzeniami emocjonalnymi); zauważył, że powód oburzenia jest związany z dylematem „chciałbym”, „powinienem” który rodzi lęk; jego zdaniem ludzie są w istocie dobrzy najważniejszą potrzebą ludzi jest potrzeba uznania. szacunku i podziwu ze strony innych; człowiek dąży do aktualizacji człowiek ma w sobie pewien potencjał który powinien być uzewnętrzniony. Centralne pojęcie „ja” - self - moje niepowtarzalne „ja” zaznaczenie swojej indywidualności, zdobywamy je w wyniku doświadczeń, informacji o własnych cechach, wartościach, postawach. Oprócz „ja” - self jest także „ja” idealne - kim chciałbym być. Zależność między - „ja” - self i „ja” - idealne. Wprowadził pojęcie: - terapia niedyrektywna - terapia skoncentrowana na kliencie pewien rodzaj pomocy dla człowieka; ujmuje kontakt z osobą której się pomaga - nie jako z osobą chorą, ale dla tej której można pomóc oraz - jaśniejsze zobaczenie problemów i osiągnięcie wglądów towarzyszy wzrost samooceny (klient) - terapia grupowa - pomagają sobie ludzie na spotkaniu, a nie terapeuta A. Maslow; ważna jest: - samoświadomość i zdolność do samoakceptacji, - bezwzględne składniki dobrego funkcjonowania psychicznego. Motywy, które kierują ludźmi: Motywy obrony - potrzeby redukcji fizjologicznych napięć (uzupełnienia pełnych braków), Motyw wzrostu - związany z zaspokojeniem potrzeby bycia kochanym, podziwianym (zauważanym, dostrzeżonym przez inne osoby). Stworzył - piramidę potrzeb. IV. PSYCHOLOGIA POZNAWCZA - inaczej kognitywna. W XVII w. Kartezjusz powiedział: ”Cogito ergo sum” - myślę więc jestem; Cognition oznacza poznanie, stąd nauka kognitywna. Natomiast słowo cogito pochodzi z łacińskiego i oznacz „myślenie”. Wewnętrzne procesy odbywające się w człowieku są procesami pośredniczącymi (między bodźcem a reakcją organizmu człowieka). Psycholodzy poznawczy chcą odkryć to, co jest pośrodku. Zwracając uwagę na odbiór rzeczywistości przez postrzeganie zmysłów jak człowiek odbiera bodźce. Psychologia poznawcza bada procesy myślowe. Pamięć - jest to dynamiczne mechanizmy związane z zachowywaniem i wydobywaniem informacji pochodzących z przeszłego doświadczenia. Atkinson i Szifrin stworzyli model pamięci, w którym wyróżnili: - pamięć krótkotrwałą, - pamięć długotrwałą. Amnezja - poważne znaczące ubytki pamięci. Amnezja następcza - to nie pamiętanie różnych zdarzeń, które miały miejsce po tragicznym, dramatycznym przeżyciu. Amnezja wsteczna - niepamięć tego wszystkiego, co było przed danym silnym zdarzeniem, np. szok związany z jakimś zdarzeniem losowym. Memomnista - człowiek, który jest w stanie zapomnieć wszystko co do nich mówimy. Amnezja dziecięca - niezdolność do przypomnienia sobie zdarzeń z wczesnego dzieciństwa. Rodzaje mnemotechniki (sposoby zapamiętywania): a) grupowanie - tworzenie kilku kategorii, b) ogniwa pośredniczące - mamy zbiór pojęć do zapamiętywania i tworzymy skojarzenia wyobrażeniowe aby łatwiej było zapamiętać, c) metoda haków, kołków - związane z skojarzeniem nowego słowa ze słowem wcześniej zapamiętanym, np. raz to zraz a dwa to pchła, d) metoda miejsc - to co mamy zapamiętać to łączymy z danym obszarem e) akronimy - tworzymy nowe słowo, którego litery mają odtworzyć ważne aspekty informacji, (KOP - koncentracja, opanowanie, pewność siebie). f) akrostychy - chodzi o tworzeni zdań, które składa się z pewnych słów a pierwsze litery tych słów przypominają nowe ważne informacje, g) słowa kluczowe - tworzymy skojarzenie, wyobrażenie które Powiąże dźwięk obcego słowa z jego znaczeniem Teorie zapominania: 1) teoria zaniku śladów pamięciowych - zaciera się to co do nas dotarło, 2) teoria interferencyjna - zapominamy bo doda do nas szereg informacji, które nakładają czyli stare informacje wypierają nowe. Hamowanie retroaktywne - to, co robi się później zaburza to, co wcześniej robiliśmy. Hamowanie proaktywne - gdy ktoś wcześniej czegoś się nauczył to nie da rady zapamiętać tego co chce w danym momencie zapamiętać. Prawo pierwszeństwa - najczęściej zapamiętuje się to, co jest na początku i na końcu. Środek wypowiedzi jest zazwyczaj pomijany w pamięci. Teoria wykrywania cech w sytuacji rozpoznania wzorów - wzory liter składają się z cech elementarnych (pionowe, poziome, liniowe) np. liter T składa się z 2 cech czyli: mózg wykrywa cechy elementarne liter; my szybciej zapamiętamy te, które różnią się bardziej. Czynniki ludzkiego rozwoju (co wpływa, że jesteśmy tacy a nie inni) Dziedziczność - przekaz genetyczny Wychowanie - wpływ bezpośredni osób najbliższych, środowisko Aktywność własna — co my sami robimy ze sobą W czasie poczęcia 23 chromosomy matki łączą się z 23 chromosomami ojca. Z czego wychodzą 23 pary i jeśli w 23 parze dołączy się chromosom X — to będzie kobieta, jeśli Y to mężczyzna. W V w. pne Hipokrates zwrócił uwagę na temperamenty jako istotny element funkcjonowania naszego organizmu. Było to spojrzenie medyczne, odnosił to jako stan zdrowia człowieka. Twierdził, że w człowieku są 4 różne elementy substancji równowaga między nimi daje zdrowie człowieka. Nie łączył cech psychicznych z temperament . 4 substancje znajdujące się w człowieku: - sangwinik (sangwinik) . - flegma (flegmatyk) - melanchola (melancholik) - chole (choleryk) Brak równowagi tych substancji prowadzi do zaburzeń. W II w. N.E. Gallen napisał dzieło, w którym opisuje jakie typy temperamentalne oddają dane cechy psychiczne człowieka. Sam temperament tłumaczymy jako właściwa propozycja . To jaki mamy układ nerwowy związanej po części z przekazem genetycznym. Silny typ - wyższy próg wrażliwości potrzebuje silniejszych bodźców, aby zareagować. Słaby typ - niski próg wrażliwości a niewielka zmiana jest zauważalna. MELANCHOLIK - człowiek porządkowy zwraca na wszystko uwagę, nawet najmniejszy element jest dla niego zauważalny, musi ja poprawić bo nie da, to mu spokoju, wszystko musi być w ładzie I porządku; ma tendencję do obrażanja wycofuję się z relacji, dopracowanie precyzją - aby wszystko tworzyło zgodną całość. CHOLERYK - pewnych rzeczy może nie zauważyć, ale gdy już zauważy to reaguje w sposób niezrównoważony; ma on tendencje do obrażania kogoś działa impulsywnie; nie myśli a juz Wybuchnie; najpierw powie a później pomyśli; skłonny do wyciągania fałszywych wniosków; zapał szybko się pojawia, ale także szybko gaśnie; niecierpliwy; iskra zapalająca do aktywności. FLEGMATYK - zanim cos powie to musi sobie to przemyśleć wg swojego rytmu; zanim nie przemyśli głosu nie zabierze; bardzo trudno jest go wyprowadzić z równowagi; bez czasowej dobrze wykona swoją pracę; nie rzadko jest postrzegany przez otoczenia jako osoba opanowana . SANGWINIK - towarzyski; szybko potrafi się generować; chce być duszą towarzystwa; dobry organizator; czasami nie zauważa co palnie; zadowala się powierzchownymi określeniami sytuacji; nie rozwiązuje na stałe problemu; jest oporny na sytuacje które są niekorzystne. Kretschmer - niemiecki uczony, który podał swoją typologie temperamentalną opartą na budowie ciała. Wyróżnia 4 podstawowe właściwości psychiczne: a) psychestezja - wrażliwość psychiczna na bodźce, próg może być wysoki lub niski b) nastrój - chodzi o zabarwienie uczuciowe: wesołe, smutne, przykre c) tempo psychiczne - chodzi o szybkość przebiegu procesów psychicznych, rytm i szybkość następowania po sobie; tempo może być zwolnione lub przyspieszone; d) psychomotoryka - ogólne tempo naszych ruchów w sensie tego co robimy z naszym ciałem: sztywny, ociężały Typy temperamentalne wg Kretschmera: l) schizotymik.- budowa ciała u nich ma charakter wątły, o mało rozbudowanej ściance tłuszczowej i mięśniowej, osoby należące do tej grupy mają skłonność zapadania na schizofrenię - człowiek zaczyna tracić własną tożsamość; 2) cyklotymik - takim osobom charakterystyczne jest pykniczny typ budowy ciała, chodzi o przerost tkanki tłuszczowej; występuje psychoza maniakalno depresyjna; pojawia się stan manii; później pojawia się stan depresji poczucie małej kontroli; krytyczna ocena tego co zrobiło się wcześniej; myśli samobójcze; te dwa stany następują na przemian; raz jest mania a drugi raz depresja; pojawienie się choroby następnie zanik a później znowu następuje choroba; prowadzi do wypalenia psychicznego, człowiek pozostaje pozbawiony uczuć; cyklotymik jest towarzyski, oscyluję między radością i smutkiem, łatwo nawiązuje kontakt z otoczeniem; 3) iksotymik - pochodzi od greckiego słowa ikso - lepik, przylegający; budowa ciała a związana z konstrukcją atletyczną, jest to osoba spokojna, mało wrażliwa, rzadko występują silne afekty, ma trudności w przechodzeniu od jednej czynności do drugiej; cechuje go mała plastyczność umysłu przy tym sumienność i drobiazgowość; ma skłonność do padaczki. Cechy temperamentalne wg Sheldona: a) wiscerotonia (wnętrzność) - ogólne rozluźnienie mięśniowe, towarzyskość, upodobanie do fizycznej wygody; Sheldon twierdził, że układ trawienny jest królem i jego dobrobyt określa zasadnicze cele jego życia; b) somatotonia (od greckiego ciało) związane z aktywnością mięśniową i dobrą budową ciała); c) cerebrotonia (z łaciny mózg) - związana z przewagą elementów powściągłych hamowania; łączone z wrażliwością nerwową; duża podatność na sytuacjach trudnych ucieka w samotność. Typy temperamentalne z przewagą; 1) wyscerotonii - wyscerotonik 2) somatotonii - somatotonik 3) cerebrotonii - cerebrotonik Platon wyróżniał 3 podstawowe funkcje: - intelekt, wola, emocje. Inteligencja - pojęcie to przypisuje się Cyceronowi który użył słowa inteligencja do opisu zdolności intelektualnej. Jedni ludzie radzą sobie dobrze, a inni gorzej. Sposób rozumienia inteligencji jest różny; wyróżniamy ok. 200. 1. inteligencja jako specyficzna zdolność adaptacyjna - zdolność do szybszego uczenia się np. psy poddaje się tresurze i jedne rasy uczą się szybciej a inne mniej. 2. inteligencja jako właściwość psychiczna, która przejawia się we względzie stałej charakterystycznej dla jednostki efektywności wykonywania zadań. Różnią się wnioskowaniem i rozumowaniem. 3. inteligencja jako zdolność rozwiązywania problemów. Podkreśla się procesy umysłowe: rozumowanie, wykrywanie, wnioskowanie, porównywanie. 4. inteligencja jako zjawisko, które mierzą testy inteligencji; zdolność, umiejętność znalezienia się w sytuacji, przez wykorzystanie środków umysłowych, czyli procesów myślenia. Przy badaniu inteligencji wykorzystuje się testy indywidualne i grupowe. Przy badaniach indywidualnych wykorzystuje się skalę inteligencji Wechslera, która składa się ze skali słownej (wiadomości, rozumień, arytmetyka, powtarzaniu liczb, podobieństwa, słownik) i pięć wykonaniowych (porządkowanie obrazków; braki w obrazkach; układanki, klocki, symbole cyfr). Otrzymuje się 3 czynniki: - ogólny iloraz inteligencji, - właściwe dla skali werbalnej, - właściwe dla skali wykonaniowej. Iloraz inteligencji = (wiek umysłowy / wiek życia) * 100 Do badań grupowych stosuje się ogólny test klasyfikacyjny, który mierzy 3 zdolności; - rozumienie słów, - zdolności liczbowe, - zdolności przestrzenne WPŁYW ŚRODOWISKA Czynniki ludzkiego rozwoju: 1) dziedziczność (temperament +inteligencja), 2) środowisko (otoczenie w którym żyjemy), 3) wychowanie, 4) aktywność własna (praca własna) Środowisko jest to co nas otacza, w którym się wychowujemy, otoczenie geograficzne, klimatyczne. Wychowanie - mamy do czynienia ze świadomym oddziaływaniem Rodzaje wychowania: - bezpośrednie - słowa, kierowane do osób, które wychowujemy, przedszkolanka - przedszkolak; - pośrednie - kwestie organizacji otoczenia, warunków jakie wpływają na dziecko, np. dobór zabawek, organizacja trybu życia; istotnym świadectwem jest przykład jaki dają naszym dzieciom rodzice. „Najmniej działa się ty co się mówi, więcej tym co się robi a najwięcej tym jakim się jest” - Senecka Cechy instrumentalne, częściej przypisuje się mężczyznom a cechy ekspresyjne kobietom. Typy kobiet: 1) androgeniczna - to kobieta posiada w wysokim natężeniu cechy kobiece i cechy męski, 2) męska - która posiada więcej cech męskich, 3) niezrównoważona - ma mało cech męskich i kobiecych. 4) kobieca - która posiada wysoki poziom cech kobiecych. Typy mężczyzn: 1) męski, 2) androgeniczny, 3) kobiecy, 4) nizr6wnoważony. Aktywność własna - prowadzi do modyfikacji naszych zachowań na bardziej pożądane i korzystne. W wyniku swojego wychowania aktywności towarzyszą własne postawy. Postawa - trwały układ pozytywnych lub negatywnych cech, uczuć i tendencji do działania wobec jakiegoś przedmiotu. Postawa składa się z wiedzy intelektualnej, emocji i zachowania, Emocje - są elementem doświadczanym przez nas nieustannie, są to subiektywne stany, które wpływają na nasze samopoczucie i też regulują nasze relacje z otoczeniem, środowiskiem. Podstawowe stany emocjonalne: a) lęk (obawa, niepokój, trema) - wzmacnia napięcie, może paraliżować w mniejszym natężeniu daje sygnał organizmowi wyzwalając, pobudzając do działania, np. na przejściu dla pieszych; lek może działać niekorzystnie blokując nasze zachowania; b) złość (wściekłość, agresja, furia, gniew) - kwestia wyrażenia tego co czuje na zewnątrz; stan emocjonalny, który angażuje człowieka do dalszego działania; agresja - działanie podejmowane z intencją skrzywdzenia (zrobinie przykrości, krzywdy); asertywność - wyrażenie swoich stanów ale nie narażając drugiej strony; zachowania te są planowane i ćwiczone; Kroki reagowania na gniew: - elementy informacyjne, •zwrócenie uwagi drugiej stronie w sposób informujący, •okazywanie swojego niezadowolenia podkreślając stan jaki mu towarzyszy, - elementy energetyczne, •wezwanie obsługi np. kina, •przekazanie informacji elementami gniewu: c) odraza (wstręt, chłód): d) smutek (żal, porażka, depresja, przygnębienie, żałoba) - stany związane z niezrealizowaniem czegoś, z utratą bliskiej osoby, e) radość (szczęście, sukces euforia) - stan najbardziej pożądany, radość jest stanem osiągnięcia czegoś, daje poczucie spełnienie, pewności siebie i niejednokrotnie motywuje do dalszego działania. KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA Komunikacja interpersonalna - komunikacja między osobami. Podstawowe warunki skutecznej komunikacji: 1) aktywne słuchanie: motto; „bardzo wiele osób przecenia swoje możliwości słuchania” Aby słuchać skutecznie: a) okazuje swoje zainteresowanie - patrz na nadawcę, - często chwytaj kontakt wzrokowy, - unikaj czynności rozpraszających, - zadawaj pytania, - przedstawiaj od czasu do czasu własnymi słowami to co zostało powiedziane b) wykorzystaj nadmiar swoich możliwości słuchania; - porządkuj w myśli to co usłyszałeś, - zastanów się jaki cel pragnie osiągnąć nadawca, - określ uczucia nabywcy, staraj się widzieć świat jego oczami, c) nie postępuj pochopnie zanim nie zrozumiesz w pełni komunikatu; - nie osądzaj, - nie doradzaj, - nie miej zastrzeżeń, 2) przezroczystość - zgodność miedzy treścią a zachowaniem (przekazem werbalnym a nie werbalnym), 3) empatia - wczuwanie się w stany drugiej osoby (współczucie) Odpowiedzi test: 1a - początek psychologii - 1879 2d - psychologia - badając życie psychologicznego człowieka, umysłu 3b - mechanizmy obronne - w psychologizmie - samoobrona przed poczuciem zagrożenia 4a - mechanizmy warunkowe klas 5c - wg psychologów analizy 6c - z potrzeb psychologii 7a - typ temperamentu 8c - interwersje i stabilność 9a - umiejętność rozumienia siebie 10a - życie człowieka rozpoczyna się 11b - środowisko jako czynnik 12 c - stany emocjonalne 13b - zaoferowanie człowiekowi 14c - strategia rozpoczyna się od małej próby 15d - zmniejszająca się osobowość

---