• ĆWICZENIA BIERNE

• zastosowanie:

• siła mięśniowa 0 i 1

• pacjenci akinetyczni (pozbawieni normalnej aktywności ruchowej)

• u pacjentów u których ruch czynny jest przeciwwskazaniem

• cele:

• zamiana ruchu biernego na czynny

• wzmożenie torowania proprioceptywnego

• wzmożenie torowania exteroceptywnego

• wzmożenia torowania ideomotorycznego

• poprawa trofiki tkanek miękkich objętych porażeniem

• zapobieganie odleżynom (poprawa trofiki, działanie pompy mięśniowej)

• utrzymanie fizjologicznych zakresów ruchu

• utrzymanie prawidłowej elastyczności i plastyczności mięsni, więzadeł i torebek

• zapobieganie procesom osteomalacji

• wskazania:

• porażenia i niedowłady mięśni zarówno wiotkie jak i spastyczne

• początkowy okres uruchomiania stawu po zabiegu operacyjnym

• stan po długotrwałym unieruchomieniu kończyny

• zła trofika tkanek miękkich (pacjenci nieprzytomni)

• przeciwwskazania:

• przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)

• stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych

• stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych

• stany zapalne żył

• rany skóry, mięśni i tkanek miękkich

• stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)

• występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)

• temperatura powyżej 38°

• ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe)

• ogólny ciężki stan pacjenta

• stan po tomografii komputerowej z kontrastem

• stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego)

• metodyka:

• pw. taka jak przy testowaniu danego ruchu na 0 i 1

• stabilizacja:

• stabilizacja odcinka bliższego, tak by ruch był wykonywany tylko w stawie ćwiczonym i nie był wspomagany przez sąsiednie stawy

• uzyskujemy ją poprzez odpowiednią pozycję ułożeniową lub pasy stabilizujące

• chwyt:

• musi być pewny, nie może jednak wywoływać u chorego dolegliwości bólowych

• zawsze dobieramy tak by nie ćwiczyć przez dwa stawy (np.: ćwicząc staw barkowy trzymamy powyżej stawu łokciowego a nie w okolicy stawy nadgarstkowego)

• zasady wykonywania ruchu:

• ruchy w stawach pacjenta wykonuje fizjoterapeuta

• płynnie we właściwej płaszczyźnie i wokół fizjologicznej osi stawu

• w pełnym fizjologicznym zakresie ruchu zgodnym z normą dla danego stawu

• w stawach bolesnych nie należy nigdy przekraczać granicy bólu

• liczba powtórzeń w jednej płaszczyźnie od 20 do30 razy w czasie jednego zabiegu

• ćwiczenia bierne wykonuje się 2-3 razy dziennie (im cięższy stan pacjenta tym częściej)

• tempo ćwiczeń wolne i rytmiczne

• ĆWICZENIA CZYNNO-BIERNE

• zastosowanie:

• wykonuje się przy sile mięśniowej 2,3,4 i 5

• cele:

• przerwanie błędnego koła bólu

• wskazania:

• stany po chirurgicznych zabiegach rekonstrukcyjnych głównie w obrębie narządu ruchu

• stany po unieruchomieniu w opatrunkach gipsowych

• choroby gośćcowe, reumatoidalne

• unieruchomienie kończyn za pomocą wyciągów

• stany atrofii tkankowej

• demineralizacj kości

• oparzenia większych części ciała

• inne zabiegi operacyjne nie koniecznie w obrębie narządu ruchu (np.: stan po mastektomii)

• przeciwwskazania:

• przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)

• stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych

• stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych

• stany zapalne żył

• rany skóry, mięśni i tkanek miękkich

• stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)

• występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)

• temperatura powyżej 38°

• ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe)

• ogólny ciężki stan pacjenta

• stan po tomografii komputerowej z kontrastem

• stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego)

• w sytuacji gdy pacjent nie może dokonać czynnego rozluźnienia (napięcia spastyczne)

• metodyka:

• pw. taka jak przy testowaniu danego ruchu na 0 i 1

• stabilizacja:

• stabilizacja odcinka bliższego, tak by ruch był wykonywany tylko w stawie ćwiczonym i nie był wspomagany przez sąsiednie stawy

• uzyskujemy ją poprzez odpowiednią pozycję ułożeniową lub pasy stabilizujące

• chwyt:

• musi być pewny, nie może jednak wywoływać u chorego dolegliwości bólowych

• zawsze dobieramy tak by nie ćwiczyć przez dwa stawy (np.: ćwicząc staw barkowy trzymamy powyżej stawu łokciowego a nie w okolicy stawy nadgarstkowego)

• chwyt musi gwarantować choremu dobre odciążenie, pacjenta musi zaufać terapeucie i dopiero wtedy będzie w stanie czynnie rozluźnić napięte grupy mięśniowe

• zasady wykonywania ruchu:

• ruchy w stawach pacjenta wykonuje fizjoterapeuta

• zadaniem pacjenta jest rozluźnienie nadmiernie napiętych mięśni

• ruch prowadzony w niepełnym zakresie, płynnie we właściwej płaszczyźnie i wokół fizjologicznej osi stawu

• ruch prowadzimy do granicy bólu a nawet lekko ją przekraczamy

• liczba powtórzeń indywidualna dla każdego pacjenta (optymalne jest 3-5 serii po 10 powtórzeń, przerwa między seriami 30s)

• w czasie przerwy między seriami wykonywać należy masaż, potrząsania, wibracje

• ćwiczenia czynno-bierne powinny być wykonywane3-5 razy dziennie

• tempo ćwiczeń bardzo wolne i rytmiczne pozwalające pacjentowi na koncentrację i rozluźnienie

• przez cały czas trwania ćwiczeń fizjoterapeuta musi mieć kontakt wzrokowy z pacjentem

• ĆWICZENIA SMOWSPOMAGANE

• zastosowanie:

• u osób przewlekle chorych u których proces patologiczny spowodował nieodwracalne zmiany

• jako rozgrzewka przed innymi zabiegami kinezyterapeutycznymi

• cele:

• zwiększenie zakresu ruchu w stawach

• uzyskanie rozluźnienia nadmiernie napiętych mięśni

• poprawa trofiki tkanek przez zwiększenie działania pompy mięśniowej

• zapobieganie niekorzystnym zmianom wynikającym z akinezji

• wskazania:

• ograniczenie zakresu ruchu w stawach

• przygotowanie do redresji wykonywanych przy współudziale fizjoterapeuty

• przygotowanie do ćwiczeń czynnych wolnych

• przeciwwskazania:

• przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)

• stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych

• stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych

• stany zapalne żył

• rany skóry, mięśni i tkanek miękkich

• stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)

• występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)

• temperatura powyżej 38°

• ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe)

• ogólny ciężki stan pacjenta

• stan po tomografii komputerowej z kontrastem

• stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego)

• metodyka:

• ćwiczenia kombinowane

• dla chorych części ciała jest to działanie o charakterze biernym (siła mięśniowa 0 i 1), natomiast dla zdrowych części ciała są to ćwiczenia czynne, często oporowe.

• ćwiczenia samowspomagane najdogodniej jest wykonywać w UGUL -u

• zasady mocowania systemu bloczkowego:

• bloczek kierunkowy zawieszamy na pożądanej wysokości

• pozycja wyjściowa i odpowiednie zamocowanie bloczka pozwala na przebieg ruchu we właściwej płaszczyźnie

• zasady wykonywania ruchu:

• na ćwiczona kończynę zakłada się podwieszkę połączoną z linką, która biegnie przez bloczek kierunkowy, drugi jej koniec zakładany jest na zdrową kończynę

• pacjent wykonując ruch jedna kończyna wspomaga wykonanie ruchu w stawach drugiej kończyny

• jest to rodzaj redresji którą chory sam wykonuje

• fizjoterapeuta kontroluje czy ruch wykonywany jest płynnie we właściwej płaszczyźnie, wokół fizjologicznej osi stawu

• przy osłabieniu siły mięśniowej nie dopuszczamy do pełnego zmęczenia

• ćwiczenia samowspomagane mogą być również wykonywane za pomocą laski gimnastycznej

• liczba powtórzeń jednego ćwiczenia wynosi przeciętnie 30

• ćwiczenia samowspomagane wykonuje się 1 raz dziennie, kilka serii

• ĆWICZENIA CZYNNE W ODCIĄŻENIU

• zastosowanie:

• w odniesieniu do tych grup mięśniowych, których siła oscyluje od -2 do +2

• cele:

• przeciwdziałanie zanikom mięśniowym

• uzyskanie przyrostu siły mięśniowej do wartości umożliwiających swobodne poruszanie kończyną lub jej częścią (doprowadzenie jej do poziomu na 3 wg. Lowetta)

• utrzymanie fizjologicznego zakresu ruchów w stawach poprzez systematyczne odżywianie chrząstki stawowej

• umożliwienie wykonywania ruchu w stawach w pełnym zakresie , podtrzymując tym samym prawidłową dotychczasową elastyczność mięśni zawiadujących danym stawem, więzadeł i innych struktur

• wskazania:

• zaniki i znaczne osłabienie siły mięśniowej

• niepełny zrost kostny

• zmiany zwyrodnieniowe stawów

• ograniczenia ruchomości w stawach

• stany po unieruchomieniu

• zespoły bólowe w obrębie aparatu ruchu

• przeciwwskazania:

• stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych

• stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych

• stany zapalne żył

• rany skóry, mięśni i tkanek miękkich

• stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)

• występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)

• temperatura powyżej 38°

• ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe)

• ogólny ciężki stan pacjenta

• stan po tomografii komputerowej z kontrastem

• stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego)

• metodyka:

• pw. taka jak przy testowaniu danego ruchu na 2

• odciążenie uzyskuje się poprzez: podwieszenie ćwiczonej kończyny, zmniejszenie tarcia o podłoże, zanurzenie chorego w wodzie, podtrzymywanie ćwiczonej kończyny rękami fizjoterapeuty

• podwieszenie ćwiczonej kończyny

1. podwieszenie osiowe

• punkt zawieszenia ćwiczonej kończyny znajduje się prostopadle nad osią ruchu

• podwieszki zakładamy tak, aby ćwiczona kończyna była w pełni odciążona

• ruch powinien się zaczynać od momentu bezwładności kończyny, tzn. że po każdym wykonaniu ruchu kończyna pozostaje przez chwilę w pozycji wyjściowej

2. podwieszenie pozaosiowe

• zmniejszenie tarcia o podłoże

• uzyskuje się poprzez:

• wytalkowanie gładkiej powierzchni, po której odbywa się ruch

• podłożenie pod ćwiczoną kończynę sukna lub krążków z waty

• przymocowanie wrotek do ćwiczonej kończyny

• zanurzenie chorego w wodzie

• stwarza najlepsze warunki dla pracy słabych mięśni

• środowisko wodne powoduje:

• odciążenie

• rozluźnienie

• umożliwia wykorzystanie siły unoszącej ciało dla wspomagania ruchów

• podtrzymywanie ćwiczonej kończyny przez fizjoterapeutę

• fizjoterapeuta podtrzymuje ćwiczony odcinek ciała podczas ruchu

• sposób ten stwarza możliwość wspomagania lub utrudniania ruchu

• stabilizacja:

• stabilizacja odcinka bliższego, tak by ruch był wykonywany tylko w stawie ćwiczonym i nie był wspomagany przez sąsiednie stawy

• uzyskujemy ją poprzez odpowiednią pozycję ułożeniową lub pasy stabilizujące

• zasady wykonywania ruchu:

• pacjent wykonuje ruch samodzielnie w warunkach odciążenia

• ruch prowadzony jest płynnie we właściwej płaszczyźnie, wokół fizjologicznej osi stawu i w pełnym fizjologicznym zakresie ruchu zgodnym z normą dla danego stawu

• w stawach bolesnych nie należy nigdy przekraczać granicy bólu

• czas trwania serii 5-15 minut (bez bólu)

• ćwiczenia czynne w odciążeniu wykonuje się 1 razy dziennie

• raz w tygodniu wykonujemy pomiar zakresu ruchomości i siły mięśniowej

• tempo ćwiczeń zależy od aktualnej siły mięśni

• ĆWICZENIA REDRESYJNE

• zastosowanie:

• przykurcze tkanek miękkich

• cele:

• zniesienie ograniczenia zakresu ruchów w stawie spowodowanego przykurczem tkanek miękkich

• uzyskanie pełnej biernej ruchomości w stawie

• wskazania:

• ograniczenia ruchomości stawu na skutek przykurczu tkanek miękkich

• przeciwwskazania:

• przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)

• stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych

• stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych

• stany zapalne żył

• rany skóry, mięśni i tkanek miękkich

• stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)

• występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)

• temperatura powyżej 38°

• ciśnienie skurczowe powyżej 160 rozkurczowe powyżej 100

• ogólny ciężki stan pacjenta

• stan po tomografii komputerowej z kontrastem

• stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego

• znaczne odwapnienie kości

• morfologiczne zmiany w kościach

• ograniczenie ruchomości stawu łokciowego powstałe na skutek złamania w obrębie stawu

• wówczas gdy przywrócenie prawidłowego zakresu ruchu w stawie można uzyskać poprzez ćwiczenia czynne wolne, ćwiczenia czynne z oporem oraz stałe posługiwanie się chorą kończyną przy wykonywaniu codziennych czynności

• metodyka:

• zasady wykonania ruchu:

• redresje wykonuje fizjoterapeuta rozciągając przykurczone tkanki miękkie siłą własnych mięśni

• konieczna jest stabilizacja odcinka bliższego stawu

• chwyt zwarty, pewny, kontakt ręki terapeuty z ćwiczoną częścią ciała powinien rozciągać się na jak największej powierzchni

• siłę należy dawkować indywidualnie, przekraczając granicę bólu i obserwując zachowanie chorego

• sytuacje niepokojące mogące występować po redresji i postępowanie:

• silny ból w czasie redresji - natychmiast przerwać i skontaktować się z lekarzem

• stanu zapalnego (miejscowego) - zaniechać redresji

• ból długotrwale się utrzymujący - zmniejszenie siły używanej przy redresji

• szczególna ostrożność przy redresji należy zachować u osób młodych przed zakończeniem wzrostu kośćca

• przy redresjach wykorzystuje się działanie dźwigni,

• im dłuższe ramie dźwigni, tym mniejszej siły trzeba użyć do wykonania pracy

• użycie zbyt długiej dźwigni i zbyt dużej siły może spowodować uszkodzenie stawu, a nawet złamanie kości

• przed rozpoczęciem redresji korzystnie działają:

• nagrzewania tkanek (lampa Solux, okłady parafinowe)

• blokady nowokainowe

• ćwiczenia czynne

• masaż

• przyczyniają się one do :

• lepszego ukrwienia tkanek

• rozluźnienia mięśni

• zmniejszenia bólu

• cel ten uzyskuje się również wykonując redresje w ciepłej wodzie

• w czasie redrsesji należy odciągać od siebie kości tworzące staw

• obciążenie należy dobierać stopniowo w zależności od masy ciała pacjenta, siły mięśni, wieku i stanu ogólnego

• po każdorazowym wykonaniu ruchu należy kończynę sprowadzić do pozycji wyjściowej (rozluźnienie mięśni)

• uzyskane w czasie redresji zwiększenie zakresu ruchu należy utrwalić za pomocą:

• odpowiedniego ułożenia chorego

• szyny stabilizującej

• wyciągów

• należy dążyć do czynnej współpracy chorego w czasie wykonywania redresji

• czas trwania redresji 20-30 minut

• nie należy dążyć do uzyskania znacznej poprawy w krótkim czasie

• ĆWICZENIA IZOMETRYCZNE

• zastosowanie:

• osłabienie siły mięśniowej

• cele:

• przeciwdziałanie zanikom mięśniowym

• uzyskanie przyrosty masy i siły mięśni

• utrzymanie aktywności mięśni w obrębie unieruchomionych odcinków ciała

• wskazania:

• unieruchomienia

• proste zaniki mięśni

• przypadki w których ruch w stawach nie jest wskazany

• przeciwwskazania:

• brak

• metodyka:

• chorego trzeba nauczyć wykonywania skurczów izometrycznych mięśni

• chory uczy się łatwiej napinania mięśni najpierw kończyny zdrowej, potem równocześnie kończyny zdrowej i chorej, a w końcu napinani mięśni kończyny chorej

• przewidując konieczność unieruchomienia kończyny należy nauczyć chorego napinania mięśni przed założeniem unieruchomienia

• ćwiczenia izometryczne może chory wykonywać przy pomocy fizjoterapeuty lub sam

• czas trwania skurczu izometrycznego - około 5 sekund, czas odpoczynku pomiędzy kolejnymi skurczami - 10 sekund

• okres odpoczynku mięśnia po pracy statycznej mięśnia musi być dłuższy aby zapewnić dostateczne jego ukrwienie, które jest znacznie upośledzone w czasie skurczu izometrycznego. Liczba powtorzeń od 6 - 10.

• ĆWICZENIA SYNERGISTYCZNE

• w ćwiczeniach synergistycznych wykorzystuje się zjawisko tzw.: promieniowania ruchowego

• istotną cechą tej metody jest wg. M.Weissa „wykorzystanie zjawisk współdziałania mięśni w stale zmieniających się układach symergistycznych pod wpływem odpowiednio dobranych ruchów z określonym oporem i dozowaną pozycją

• cele:

• uzyskanie na drodze skrzyżowania odruchu fizjologicznego lub na drodze pobudzenia zespołów dynamicznych, napięcia izometrycznego mięśni

• wskazania:

• unieruchomienie kończyny całkowite lub częściowe w opatrunku gipsowym

• ćwiczenie przeszczepionych mięśni

• przeciwwskazania:

• niewydolność krążenia

• niewydolność układu oddechowego

• zły ogólny stan pacjenta

• wysoka temperatura ciała

• metodyka:

• synergia:

• współdziałanie wielu czynników ,skuteczniejsze od sumy ich oddzielnych działań

• współdziałanie niekiedy bardzo odległych mięśni w celu stabilizacji odcinka bliższego

• polega na wzajemnie zmieniającym się stosunku napięcia antagonistów i agonistów podczas ruchu

• nie jest wartością stałą i zmienia się w zależności od wielu czynników tj: wiek, sprawność, choroba

• m. agonistyczne:

• mięśnie bezpośrednio odpowiedzialne za ruch

• m.antagonistyczne:

• mięśnie przeciwdziałające agonistom, odpowiedzialne za rozluźnienie

• zasady wykonania ruchu:

• żeby doszło do ruchu musi nastąpić skurcz agonistów przy jednoczesnym rozluźnieniu antagonistów

• rozluźnienie to następuje na drodze odruchowej

• synergizmy bezwzględne:

• wrodzone, utrwalone w procesie filogenezy reakcje neuromięśniowe występujące w mniejszym lub większym nasileniu u każdego osobnika

• najbardziej znane:

1. KOŃCZYNA DOLNA

• wyprost stopy z oporem powoduje napięcie mięśnia czworogłowego uda

2. KOŃCZYNA GÓRNA

• zgięcie grzbietowe w stawie promieniowo-nadgarstkowym powoduje w pozycji nawróconej napięcie mięśnia trójgłowego

• zgięcie dłoniowe w stawie promieniowo-nadgarstkowym powoduje w pozycji odwróconej napięcie mięśnia dwugłowego

3. TUŁÓW

• uniesienie głowy w płaszczyźnie strzałkowej leżąc tyłem, powoduje napięcie mięśnia prostego brzucha

• uniesienie głowy w pozycji leżenia przodem powoduje napięcie mięśni pośladkowych wielkich

• synergizmy bezwzględne są wykorzystywane do aktywizacji zespołów mięśniowych w tych częściach ciała, które znajdują się w unieruchomieniu

• zapobiegają narastaniu zaników mięśniowych z powodu bezruchu, ograniczeniom ruchomości oraz zaburzeniom troficznym

• synergizmy względne:

• tworzą się na bazie łuków odruchowych i są osobniczo odmienne

• określamy je na podstawie badania elektromiograficznego (powierzchniowe, igłowe)

• badania elektromiograficzne pozwalają określić, które ruchy wykonane z oporem w odległym stawie wywołują stan największego napięcia w interesującym nas zespole dynamicznym

• są nietrwałe i utrzymują się około 14 dni

• najczęściej powstające synergizmy względne:

1. MIĘSIEŃ CZWOROGŁOWY UDA

• zgięcie stawu biodrowego

• odwodzenie i przywodzenie w stawie biodrowym

• wyprost i zgiecie w stawie skokowym górnym

• przejście z siadu do leżenia i powrót

• rotacja wewnętrzna i zewnętrzna

2. NAPINACZ POWIĘZI SZEROKIEJ

• zgięcie i wyprost w stawie kolanowym

• zgięcie i wyprost w stawie skokowym górnym

• zgięcie i wyprost w stawie biodrowym

• leżenie przodem - skłon tułowia w tył

3. MIĘSIEŃ KRAWIECKI

• zgięcie w stawie biodrowym

• wyprost w stawie kolanowym

• odwodzenie i przywodzenie w stawie biodrowym

• zgięcie i wyprost w stawie skokowym górnym

4. MIĘŚNIE POŚLADKOWE

• zgięcie w stawie kolanowym

• leżenie przodem - skłon tułowia w tył

• przywiedzenie kończyny górnej

• warunki prawidlowego wykonani ćwiczeń synergistycznych

• ćwiczenia powinny obejmować możliwie największą liczbę zespołów dynamicznych, które maja odpowiadać za przerzut

• musza być wykonywane z max. oporami

• musza być wykonywane do pełnego zmęczenia

• ćwiczenia te prowadzimy minimum 4 razy dziennie

• ĆWICZENIA ODDECHOWE

• podstawowe pojęcia

• pojemność oddechowa

• objętość powietrza którą wdychamy do płuc przy spokojnym wdechu - 0,5 litra

• rezerwowa pojemność wdechowa

• przy maksymalnym wdechu wciągamy do płuc dodatkowo ponad pojemność oddechową około 1,5 - 2 litrów

• rezerwowa pojemność wydechowa

• dodatkowa ilość powietrza jaką możemy wydalić z płuc przy maksymalnym wydechu po zwykłym biernym wdechu - 1,5 litra

• pojemność życiowa

• największa ilość powietrza jaką możemy wydobyć z płuc po maksymalnym wdechu

• dorosły człowiek:

• mężczyzna - 5-6 litrów

• kobieta - 3,5 4 litrów

• wartość tą mierzymy za pomocą spirometrii

• spokojne oddychanie

• podczas spokojnego oddychania tylko około 2/3 powietrza oddechowego tj.:około 350 ml. wchodzi przy każdym wdechu do pęcherzyków płucnych

• reszta 1/3 tj.: około 150 ml pozostaje w drogach oddechowych i nie bierze udziału w procesie natleniania krwi (tzw. przestrzeń martwa)

• zastosowanie:

• należą do podstawowych ćwiczeń w kinezyterapii, ponieważ sprawność układu oddechowego ma decydujący wpływ na prawidłowe funkcjonowanie wszystkich układów naszego organizmu

• wchodzą w skład niemalże wszystkich programów usprawniania leczniczego

• cele:

• nauczenie prawidłowego oddychania

• umiejętność prawidłowego oddychania pożądana jest podczas wykonywania wszystkich ćwiczeń i czynności

• najczęściej spotykanym błędem jest zatrzymywanie oddechu i napinanie pomocniczych mięśni oddechowych podczas wykonywania ćwiczeń i czynności wymagających większego wysiłku oraz brak pełnego wydechu

• bezdech powoduje:

• wzrost ciśnienia

• spadek tętna

• utrudniony dopływ tlenu do narządów

• zwiększenie wydolności narządu oddechowego

• przed przystąpieniem do ćwiczeń oddechowych możemy przeprowadzić ocenę stanu i sprawności układu oddechowego

1. badanie kształtu klatki piersiowej i jej ruchomości

• na wysokości sutków u mężczyzn, pod biustem u kobiet

• maksymalny wydech, następnie maksymalny wdech

• różnica między I a II pomiarem powinna wynosić około 6 cm

2. badanie czynności oddychania

• tor oddychania i częstość oddechów na minutę (około 14 - 16)

3. badanie pojemności życiowej płuc i określenie czasu bezdechu po wdechu i wydechu

• mięśnie oddechowe można wzmocnić przez ćwiczenia

• elastyczna tkanka płucna wykazuje duże zdolności przystosowania się i pod wpływem ćwiczeń dochodzi do zwiększenia pojemności życiowej płuc oraz uruchomienia nieczynnych pęcherzyków płucnych

• uzyskanie prawidłowego rozwoju klatki piersiowej

• prawidłowe oddychanie oraz ćwiczenia wzmacniające układ oddechowy działają kształtująco na klatkę piersiową (przede wszystkim na prawidłowe jej wysklepienie, oraz zwiększenie osi przednio tylnej

• przy stałej lub zaburzonej czynności oddychania włączają się do akcji oddechowej pomocnicze mięśnie oddechowe (pochyłe, piersiowe, zębate)

• mięśnie te na skutek pracy o ruchach w tzw. półzakresie ulegają przykurczom, co w następstwie doprowadza do zniekształceń klatki piersiowej i całej postawy (barki wysunięte ku górze; klatka piersiowa wysunięta do przodu; zapadnięte, okrągłe plecy)

• wskazania:

• podczas wszystkich ćwiczeń leczniczych

• choroby układu oddechowego

• stan przed i po zabiegach chirurgicznych

• przeciwwskazania:

• ostry okres chorób narządu oddechowego i krążenia

• metodyka:

• przed rozpoczęciem ćwiczeń oddechowych należy nauczyć pacjenta prawidłowo oddychać

• najczęstszy błąd - wciąganie brzucha podczas głębokiego wdechu

• oddychanie torem brzusznym

• wdech - brzuch się uwypukla

• wydech - wciągamy brzuch

• oddychanie torem piersiowym

• wdech - klatka się uwypukla, brzuch pozostaje płaski

• wydech - klatka opada, brzuch pozostaje płaski

• wdech odbywa się zawsze przez nos a wydech przez usta

• wdech - dynamiczny przez nos

• wydech - 2-3 razy dłuższy, przez usta

• należy dążyć do rozluźnienia klatki piersiowej (masaż, sprężynowanie, ćwiczenia rozluźniające)

• czas trwania zależy od możliwości pacjenta i potrzeb danego schorzenia

• od 5 do 45 minut

• im krótszy czas spotkania tym częściej

• im starszy pacjent tym większą uwagę zwracamy na wydech

• im młodszy pacjent tym większą uwagę zwracamy na wdech

• maksymalna ilość powtórzeń w serii od 6 do 8 wdechów i wydechów (powyżej następuje zaburzenie składu gazowego krwi)

• ilość serii w zależności od możliwości pacjenta

• wpływ położenia ciała na mechanizm oddychania

1. leżenie tyłem

• utrudniona praca przepony

2. leżenie tyłem z ugiętymi nogami

• utrudniona praca przepony

• zwiększenie amplitudy ruchów klatki piersiowej

3. siad z pochylonym tułowiem

• utrudniona praca przepony

• zwiększona amplituda ruchów klatki piersiowej przy ustabilizowanych kończynach

4. leżenie na boku

• część klatki piersiowej przylegająca do podłoża jest częściowo wyłączona z akcji oddychania żebrowego

• zwiększa się zastępczo zakres ruchów żeber po stronie przeciwnej

• przepona po stronie podłoża charakteryzuje się dużą amplitudą ruchów ze względu na wysokie ustawienie

• wentylacja płuca po stronie podłoża jest nieco wyższa niż po stronie przeciwnej

5. stanie

• umożliwia pełną swobodę rozprężenia płuc we wszystkich kierunkach dzięki zniesieniu ucisków na klatkę piersiową i przeponę

6. skłon boczny tułowia

• zmniejsza amplitudę klatki piersiowej po stronie skłonu

• wzrasta zakres ruchu żeber po stronie przeciwnej oraz zwiększa się zakres ruchów przepony po tej stronie

10