Prelekcja do ćw. 2
Czynniki abiotyczne
W ekosystemie rozwój istot żywych ograniczony jest przez abiotyczne (nieożywione) oraz biotyczne (ożywione) czynniki środowiskowe. Prawidłowe czynności organizmu możliwe są tylko w określonym przedziale natężeń (zasada tolerancji Schelforda 1910: „Możliwość bytowania ogranizmów w środowisku określają minima i maksima danego czynnika”)
W oparciu o prawo Liebiga: „Możliwość wzrostu i rozwoju organizmów określa czynnik, którego wartość jest minimalna w stosunku do zapotrzebowań”
Tolerancja organizmu względem tego samego czynnika może być różna w zależności od wieku i płci, może ulegać zmianom w zależności od natężenia pozostałych czynników środowiska.
Standardy jakości żywności pod względem zawartości (...)
Dla związków chemicznych obecnych w żywności WHO i FAO opracowały nazwy dopuszczalnego dziennego pobrania (w mg na kilogram masy ciała) (ADI)
ADI- dopuszczalne dzienne pobranie substancji szkodliwej, które nie wywoła ujemnych skutków zdrowotnych. Maksymalna ilośc substancji (w mg/kg), która pobierana vodziennie w ciągu calego życia nie okaże się według prawdopodobieństwa szkodliwa dla zdrowia.
Wartość ADI uzyskuje się na podstawie badań na zwierzętach
1. wyznacza się maksymalny poziom nieobserwowanego efektu NOEL (to ilość substancji, k™ora może być przyjmowana przez zwierzęta bez ich narażania)
2. przeciczanie NOEL z uwzględieniem współczynnika niepewności, w celu uzyskania ADI dla człowieka
współczynnik niepewności wynika z różnic między zwierzętami a człowiekiem (długość życia, powierzchnia ciała, przepływ krwi przez wątrobę itd.), zmienności osobniczej, ieku, sposobu odżywiania
aby uniemożliwić przekroczenie dawek dziennych ADI ustala się dla substancji maksymalne granice obecności w poszczególnych środkach spożywczych.
v Organizmy mają różne zdolności przystosowawcze do zmiennych zawartości wody w środowisku oraz różną odporność na utratę wody ( u człowieka utrata 20% wody z ogranizmu powoduje śmierć, u niesporczaka- utrata 95% wody)
v „zero biologiczne”- dla limfocytów 6°C, dla neuronów od 5 do 12°C
v u heterotermów (poikilotermicznych) intensywność metabolizmu wzrasta wraz ze wzrostem temperatury (zgodnie z regułą van't Hoffa)
wzrost organizmów drobnoustrojowych ograniczają:
q sterylizacja (niszczy drobnoustroje, zarodniki, przetrwalniki)
- opalanie, wyżarznie
- suche, gorące powietrze (1-3godziny)
- autoklawienie (para wodna 121 - 123°C, ciśnienie 150 kPa na 30 min)
- tyndalizacja (frakcjonowana pasteryzacja, 3 razy co 24 godziny)
- filtracja (filtry z azotanu celulozy)
- promienie jonizujące, promienie UV
- czynniki chemiczne, np. tlenek etylenu, aldehyd glutarowy
q dezynfekcja (niszczy tylko formu wegetatywne, a nie przetrwalniki)
- pasteryzacja (temp. Między 60°C a 100°C)
- gotowanie ( w 100°C przez 15-30 minut)
- czynniki chemiczne, np. chloramina, chlorheksydyna, etanol, IV-rządowe związki amoniowe, aldehydy
q liofilizacja - odwodnienie białek, szybkie zamrożenie w temp od -70°C do -30°C i syblimacja w próżni kryształków lodu; umożliwia długotrwałe przechowywanie białek bez zmiany właściwości biologicznych
odwodnienie powoduje śmierć bądź anabiozę (np. u pierwotniaków, niesporczaków i wrotków, gdy nie niszczy się struktura koloidalna związków białkowych)
niesporczaki
- zwierzęta o nieustalonej pozycji systematycznej
- nazywane „niedźwiedziami wodnymi”
- ponad 800 gatumków żyjących w mchu, glebie, wodach słodkich i słonych
- można je różnicować na podstawie charakterystycznie rzeźbionych jaj
teratologia/ dysmorfologia
v nauka o wadach rozwojowych
v z grec. Terator to potwór
v zaburzenia rozwoju embrionalnego są powodowane przez:
-czynniki genetyczne
-czynniki środowiskowe
-inne
v 7% urodzonych dzieci ma wady rozwojowe
v 2% wad jest spowodowanych działaniem promieniowania, leków, czynników zakaźbych (np. wirus różyczki)
zaburzenia w toku embriogenezy powodują wady rozwojowe (trwałe zmiany w budowie narządu prowadzące do zaburzeń funkcjonalnych). Ich przyczyny i mechanizmy ich powstania orazprofilaktyka to przedmiot badań teratologii
wady rozwojowe:
o brak narządu lub jego części (aplacja)
o niedorozwój narządu (hipoplacja)
o zmnirjszenie masy narządu (ipotrofia)
o zwiększenie długości ciała (gigatyzm)
czynniki teratogenne najbardziej działają w drugim okresie ciązy (różnicowanie listków zarodkowych i powstawanie pierwotnych narządów zarodka [organogeneza] każdy dzień rozwoju różni się od pozostałych)
Najbardziej znanym przykładem działania teratogennego jest działanie kortyzolu wywołujacego rozszczep podniebienia u zarodków myszy
Inhibitory protolizy glusty ludzkiej działają teratogenicznie u zarodków myszy (powodują rozszczep podniebienia, rozszczep powłok brzusznych, niewciągnięty pęcherzyk żółtkowy)
Promieniowanie jonizujące może powodować mutacje w komórkach płciowych u obu płci, nie ma bezpiecznej dawki tego promieniowania. W Japonii po ataku nuklearnym na Hiroszimę wsród ciężarnych *25% poroniło, *25%dzieci zmarło w 1 roku życia *25% dzieci przyszło na świat z wadami rozwojowymi (mikrocefalia, wady umysłowe)
Dzieci z chorobą embriopatii alkoholowej:
o nisko osadzony nos
o wygładzona rynienka nosowa
o krótkie szczeliny powiekowe
o cienka warga górna
efekt teratogenny zależy od:
§ czynnika, dawki, wrażliwości organizmu, stadium rozwojowego
§ pierwsze 2 tygodnie po zapłodnieniu działa zasada „wszystko albo nic” (śmierć albo życie)
§ 3-8 tydzień to największa wrażliwośc, organogeneza
§ później płód- mniejsza wrażliwość (mogą jednak zajść zmiany funkcji, opóźnienie wzrostu, śmierć)
do czynników chemicznych wpływających na wady wrodzone należą:
- alkohol
- niektóre leki (preparat talidonid - srodek przeciwwymiotny, spowodował u kobiet ciężarnych byłego RFN w latach '60 masowe skracanie kości długich płodów)
każdy lek oceniany jest pod względem wpływu na zarodek i płód. Lekarz musi poinformować pacjentkę o przeciwskazaniach dotyczących stotowania
wady rozwojowe:
fokomelia- brak bliższych części kończyn dolnych, skrócenie
amelia -brak kończyn
dwustronny rozszczep wargi
syrenomelia -fuzja kończyn dolnych (zrośnięcie)
ancefalia -waca cewy nerwowej (dodanie do diety kwasu foliowego obniża prawdopodobieństwo wystąpienia tej wady)
wytrzeszcz oczu- brak czaszki, nisko osadzone małżowiny uszne
exencefalia -niekompletne sklepienie czaszki, wystąp mózgu
przepuklina rdzeniowo-oponowa
przepuklina pierścienia pępkowego
[ Dodano: 2006-12-17, 19:56 ]
Prelekcja do ćw. 3
Interakcje biocenotyczne:
v Antagonistyczne międzygatunkowe
Antybioza-
- Terminu tego użył po raz pierwszy Vuillemin dla określenia interakcji między bakteriami
- Teraz określa się jako ANTYBIOZĘ produkcję przez bakterie lub grzyby związków chemicznych o działaniu bakteriobójczym bądź bakteriobiotycznym
Antybiotyki
· Pierwszym była Penicylina odkryta przez Fleminga
· Kolonia grzyba Penicillum notatum na pożywce agarowej wytwarza związek hamujący wzrost bakterii Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty). Fleming izolował substancję hamującą wzrost grzyba- penicylinę
· Penicylinę zastosowano w 1940 roku, potem odkryto także inne antybiotyki
(np. Streptomycynaŕ produkowana przez Streptomyces griseus [bakterie promieniowców])
· Teraz lista antybiotyków jest długa
Przed terapią antybiotykową wykonuje się:
q Antybiogram- szczep bakterii od pacjenta sieje się na płytkę w formie „murawki”, działa się na nią różnymi antybiotykami, wybiera się ten najsilniej działający
q Próba uczuleniowa
Mikotoksynyŕ metabolity produkowane i wydzielane do środowiska przez grzyby mikroskopowe; aflatoksyny (grzyb Aspergillus flavus)
§ Aflatoksyny B1, B2, G1, G2, M1 (w orzeszkach ziemnych, ryżu, fasoli, produktach zbożowych); powodują różne problemy zdrowotne, np. marskość wątroby
§ Ochratoksyny- produkowane przez Penicillum sp. i Aspergillus sp., uszkadza nerki, działa rakotwórczo
§ Trichocetyna (T-2 toxin)- grzyby z rodziny Furanium, najbardziej toksyczne mikotoksyny, działają rakotwórczo
§ Zearalenon- Fusarium, ma strukturę zbliżoną do estrogenu, działa na układ rozrodczy
§ Fumonizyny- produkowane przez Fusarium, występuje w ziarnie i produktach zbożowych, ma znaczenie weterynaryjne (masowe zatrucia świń i koni)
§ Cytrynin- Aspergillus sp., Penicillum, powoduje uszkodzenie nerek, działa rozkurczowo na naczynia krwionośne
Fitoncydyŕ lotne związku pochodzenia roślinnego, mają działanie bakteriobójcze, bakteriostatyczne, grzybobójcze
ŕ Nadają się do leczenia górnych dróg oddechowych drogą inhalacyjną i doustną (fitoncydy w olejkach rumiankowym, miętowym, lawendowym mają silne działanie)
ŕ Synergizm z antybiotykiem
Fitoncydy są produkowane przez:
o Czosnek- obniża poziom cholesterolu, ciśnienie krwi, zapobiega chorobom serca, zwalcza infekcje (głównie układu oddechowego), działa immunomodulująco, działa na bakterii Gram+ i Gram-
o Chrzan
o Cebula
Phytophthora infestans - grzyb z rodziny Oomycetes, tzw. „zaraza ziemniaczana”
- Niebezpieczny pasożyt ziemniaków i pomidorów
- Powoduje gnicie pędów
- Wytwarza mikotoksyny, które przechodzą do bulw (działają teratogennie, przede wszystkim na OUN)
W częściach zielonych ziemniaka jest alkaloid Solania który powoduje ciężkie zatrucia u ludzi ( ból głowy, wymioty, nudności, biegunki, krwawienia)
Entomophthora muscae- grzyb z klasy Zygomycola wywołuje epizoocję u much (w owadzie rozwija się w grzybnię, która powoduje śmierć) Mucha otoczona jest białym nalotem, z ciała wydostają się trzonki z konidiami, na skrzydle widać półprzezroczyste zarodniki
v Protekcjonistyczne
Mutualizm- np. u porostów, współżycie glonów (fikobiont) i grzybów (mikobiont)
POROSTY
to pionierzy życia, zasiedlają skrajnie ubogie siedliska
wrażliwe na zanieczyszczenia powietrza
niektóre mają właściwości lecznicze:
· Tarczownica islandzka- w gruźlicy, nieżytach żołądka, chorobie wrzodowej
· Lichen pulmonarius- w chorobach płuc
Mutualizm występuje także między bakteriami Rhizobium i roślinami motylkowymi
Ż
· W formie glebowej- kształt pałeczkowaty (forma ta wnika do włośnika korzenia
· W formie bakterioidów- komórki rozgałęzione, do 10 razy większe, mają zdolność asymilacji azotu atmosferycznego
Zjawisko regeneracji
o Swoista interakcja między komórkami i tkankami u obrębie 1 organu
o Wśród zwierząt doskonałe regeneratory to bezkręgowce (wirki, stułbiopławy, pierścienice, raki)
o Ssaki mają bardzo małe możliwości regeneracyjne
o Regeneracja fizjologiczna(wymiana erytrocytów, komórek nabłonkowych, odrastanie włosów i paznokci)
o Regeneracja reparatywna (traumatyczna) regeneracja tkanki po uszkodzeniu, odtwarzanie utraconych narządów
i) Faza procesów doraźnych- zasklepianie rany, podział komórek nabłonka
ii) Faza odróżnicowania- napływ komórek wędrownych, totipote(ncyjnych?)
iii) Faza (regeneracji?)- odbudowa narządu
[ Dodano: 2006-12-17, 19:56 ]
Prelekcja do ćw. 4
Grzyby o znaczeniu medycznym
o Zygomycotina ŕ sprzężniaki
o Ascomycotaŕ workowce
o Basidiomycotaŕ podstawczaki
Chorobotwórcze dla człowieka i zwierząt grzyby należą do wszystkich gromad; u żywiciela rozmnażają się bezpłciowo (tylko faza anamorficzna, bez fazy teleomorficznej)
Candida species
§ Dla całej rodziny charakterystyczne pseudostrzępki, okrągłe blastospory i chlamydospory (komórki przetrwalnikowe wytwarzane w warunkach głodowych)
Candida albicans
· Workowiec
· Kolonie kremowe, lśniące, gładkie, starsze kolonie pofałdowane
· Zarodniki (blastospory) w obecności surowice krwi tworzą krótkie pseudostrzępki- tzw. „germ tubes”
· Najczęstszy czynnik etiologiczny grzybic narządowych i uogólnionych
Candida tropicalis
· Workowiec
· Kolonie kremowe lub białe, lekko lśniące, nieco wypukły środek, gładkie, w miarę starzenia pofałdowane promieniście o postrzępionym brzegu
· Wykazują właściwości biochemiczne: asymilacja, fermentacja
· Na podłożu Christensena nie ma zdolności rozkładania ureazy (podłoże nie zmienia barwy z żółtej na różową)
Candida wywołuje:
q Grzybice skóry, paznokci, błon śluzowych, jamy ustnej
q Przewodu pokarmowego, narządów płciowych
q Ukł oddechowego, ukł moczowo-płciowego, gałko ocznej
q Mięśnia sercowego, opon mózgowych
q Mogą przebiegać z kandydemia (być przenoszone przez krew)
Rhodotorula rubra
· Podstawczak
· Kolonie czerwone/ różowe/ łososiowe, błyszczące, gładkie
· Komórki wegetatywne pączkujące, cylindryczne lub kuliste
· Syntetyzuje i magazynuje karoten
· Wywołuje grzybice narządowe i uogólnione
· Na skosie agarowym nie wrasta w podłoże
Geotrichum candidum
· Workowiec
· Kolonie białe/kremowe, gładkie, starsze pofałdowane (puszyste)
· Komórki wegetatywne tworzą blastospory i pseudostrzępki zawsze- strzępki prawdziwe i artospory (prostokątne)
· Geotrychoza: skóry, paznokci, przewodu pokarmowego, układu oddechowego, narządów płciowych
Secale cornutum (sporysz)
· W kłosach zbóż
· Przetrwalnik (ergot) workowca- buławinki czerwonej (Claviceps purpurea)
· Zawiera alkaloidy (pochodne kwasu lizergowego) porażające zakończenia nerwów współczulnych, pobudza do skurczu mięśnie gładkie macicy, obwodowe naczynia krwionośne
· W zatruciu pobudza OUN
o Alkaloidy peptydowe ŕ ergotamina, ergotoksyna
o Alkaloidy amidowe ŕ ergometryna
· Objawy zatrucia: bóle brzucha, wymioty, biegunka, zawroty i bóle głowy, zaburzenia oddechu, czucia i widzenia, drgawki, duszności
· Należy wywołać wymioty, podać węgiel aktywny, niezwłocznie zawieźć do szpitala
· Stosuje się jako składnik preparatów złożonych w położnictwie, ginekologii, migrenach, nerwicach wegetatywnych
Substancje toksyczne owocników grzybów to związki chemiczne o różnym mechanicznym działaniu:
§ Cytotoksycznym
§ Blokującym metabolizm alkoholu etylowego
§ Muskarynowym
§ Atropinopochodnym
§ Halucynogennym
§ Gastroenterotoksycznym
Muchomor sromotnikowy (Amanita phalloides)
ŕ gładki żółtozielony lub oliwkowy kapelusz
ŕ białe blaszki
ŕ biały trzon
ŕduży, słabo prążkowany pierścień na trzonie
ŕ bulwiasta, zgrubiała nasada trzonu otoczona wysoką pochwą
ŕ zarodniki eliptyczne z wyrostkiem (apikulem), bezbarwne, o gładkiej powierzchni
ŕ występują :
o amatoksyny (termostabilne), uszkodzenia błony śluzowej przewodu pokarmowego, martwica wątroby i kanalików nerkowych, śmierć przy stężeniu 0,1mg/ kg masy ciała
o fallotoksyny- inhibitory enzymów wielu produktów metabolicznych, po spożyciu ok. 50g. grzyba następuje śmiertelne zatrucie
ŕ toksyny po czasie:
· 4-6 godz -wiążą się z komórką
· 8-40 godz nudności, bóle brzucha, wymioty, biegunka
· 3-4 dni uszkodzenia wątroby, żółtaczka, skaza krwotoczna, uszkodzenie nerek
ŕ należy wywołać wymioty, podać środek przeczyszczający, podać węgiel aktywny, zabezpieczyć wymiociny do badania mikologicznego
ŕleczenie: płukanie żołądka, uzupełnianie elektrolitów, podawanie glukozy i witaminy K
Agaricus campestris (pieczarka polna)
· blaszki różowe lub brązowe
· pierścień na trzonie
· brak pochwy u nasady trzonu
· zarodniki szeroko elipsoidalne, gładkie, grubościenne
Paxillus involutus (krowiak podwinięty, olszówka)
· zarodniki elipsoidalne, gładkie
· wysyp zarodników rdzawobrązowy
[ Dodano: 2006-12-17, 19:57 ]
Prelekcja do ćw. 5
Substancje toksyczne roślin:
· Alkaloidy - związki zawierające azot: kofeina, nikotyna, kolchicyna, solanina
· Glikozydy cyjanogenne - związki organiczne w gorzkich migdałach, nasionach brzoskwini, moreli, wiśni, śliwki
· Glikozydy nasercowe, np. naparstnic
· Olejki eteryczne
· Aminokwasy niebiałkowe
· Peptydy
· Białka, np. toksalbumina, rycyna z rącznika pospolitego (powoduje aglutynację i hemolizę krwinek), inhibitor trypsyny z soi, fitohemoaglutyniny roślin motylkowych
· Saponiny- obniżają napięcie powierzchniowe
Atropa belladonna (pokrzyk wilcza jagoda)
ŕ zawiera ciała czynne: alkaloidy, flawonoidy, garbniki
Ż
o L-hioscjanina
o Atropina (rozszerza źrenicę, stosowana w okulistyce w badaniu dna oka)
o Skopolanina
o Beladonina
ŕpowoduje rozkurcz mięśni gładkich, przyspieszenie akcji serca (trachykardia), pobudzenie OUN, pobudzenie psychoruchowe, rozszerzenie źrenic, suchość w ustach, konwulsje, drgawki, zaburzenia świadomości
ŕ dawka śmiertelna: 4 owoce -u dzieci 10 owoców - u dorosłych
Datura stramonium (bieluń dziędzierzawa)
ŕ ciała czynne: alkaloidy, flawonoidy, saporoniny (?)
ŕ ma dużo skopolaminy, która poraża OUN i obwodowe nerwy przywspółczulne
ŕ dawka śmiertelna: 15 nasion
Digitalis purpurea (naparstnica purpurowa)
Digitalis lanata (naparstnica wełnista)
NAPARSTNICA
§ Ciała czynne: glikozydy nasercowe (blokują pompę sodowo- potasową w błonie komórkowej, co prowadzi do zmian w potencjale jonowym i w efekcie do zaburzeń przewodzenia bodźca i zaburzeń rytmu)
§ Efekty:
o „+” inotropowe i tonotropowe (wzrost siły skurczów serca i napięcia mięśnia sercowego)
o „-” chronotropowe i dromotropowe (spadek częstości skurczów serca i pobudliwości)
zarażenie pierwotniakami:
q kontakt bezpośredni (rzęsistek, ameby, lamblia)
q żywiciel pośredni (przenosiciel biologiczny) (zarodźce, świdrowce)
q przenosiciel mechaniczny (lamblia)
q woda, żywność, powietrze (ameby, lamblia, cryptosporidium)
Cryptosporidium parvum
· kosmopolityczny pasożyt jelita cienkiego (także czasami układu. Oddechowego)
· niszczy erytrocyty, doprowadza do atrofii kosmków i przerostu krypt
· forma inwazyjna: oocysta- występuje w wodzie pitnej i powietrzu
· rezerwuarem jest człowiek i niektóre zwierzęta
· powoduje kryptosporydiozę- objawy zależą od stanu odporności żywiciela, bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunki, podwyższona temperatura ciała
· zespół złego wchłaniania (ZZW), utrata masy ciała
· wykrywanie inwazji: badania kału, treści dwunastnicy, plwociny, materiału z bronchoskopii- preparaty barwione, testy imunologiczne
· badanie kału: oocysty jasnoróżowe do ciemnoczerwonych z ciemnymi ziarnistościami
· ma właściwości zarażające do 6 miesięcy, gotowanie wody nie niszczy oocyst
· powoduje inwazje środowiskowe z możliwością zarażenia: czł>czł czł>środ>czło zwierz>środ>czł
Trichomonas tenax (rzęsistek policzkowy)
· kosmopolityczny
· w jamie ustnej w postaci trozofitu
· nie wytwarza cyst
· powoduje rzęsistkowicę jamy ustnej- suchość, pieczenie, zapalenie języka, błony śluzowej, kieszonki (patologiczne?)
· większe prawdopodobieństwo zarażenia u osób ze zmianami błony śluzowej i chorobami przyzębia
· w preparacie bezpośrednim 0-9% NaCl, w utrwalonym barwnym Giemsy z zeskrobiny błony śluzowej oraz w hodowli np. na podłożu Simica po dodaniu popłuczyny jamy ustnej
Trypanosoma brucei gambiense (świdrowiec gambijski)
· postacie inwazyjne: trypomastigota
· przenosi mucha tse-tse
· wywołuje śpiączkę afrykańską (trypanosomonis)
· okres wylęgania choroby: 2-23 dni, rzadko 2 lata
· w miejscu ukłucia występuje grudkowaty odczyn zapalny lub wrzód
· I faza choroby: pierwotniaki w osoczu krwi i chłonce, napadowe dreszcze, temp 40°C, nudności, bóle głowy i stawów
· II faza: świdrowce w płynie mózgowo rdzeniowym, zaburzenia psychiczne
Entamoeba gingivalis (pełzak dziąsłowy)
· Kosmopolityczny
· Bytuje w jamie ustnej w postaci trofozoitu, nie wytwarza cyst
· Jądro z małym ekscentrycznym kariosomem i obwodową chromatyną na błonie jądrowej
· Cytoplazma półpłynna, ziarnista, z leukocytami
· Transmisja bezpośrednia czł-czł
· Nieudowodniona chorobotwórczość
· Niekiedy w treści ropni płuc
[ Dodano: 2006-12-17, 19:58 ]
Prelekcja do ćw. 7
Zwierzęta trujące
Toksyny- znajduje się w różnych częściach ciała i w sposób bierny (po spożyciu zwierzęcia) przedostaje się do danego organizmu powodując zatrucie; np. niektóre płazy, ryby, mięczaki
Zwierzęta jadowite
Trucizny- znajdują się w specjalnie przystosowanych organach, są przekazywane w sposób aktywny, np. niektóre skorupiaki, owady, gady
Leiurus (skorpion)
· W krajach klimatu gorącego
· Pajęczak wolno żyjący
· Aktywny tylko w sezonie letnim
· Prowadzi nocny tryb życia
· Jego jad zawiera: neurotoksyny- gwałtowna reakcja ogólnoustrojowa bez uprzednich reakcji miejscowych; w ciągu 24-48 godzin śmierć z powodu niewydolności krążenia lub oddychania, głównie u dzieci
Pediculus humanus (wesz ludzka)
o Żywi się krwią; pobiera ją w dzień i w nocy
o Może przeżyć poza człowiekiem nie dłużej niż kilka dni
o Owad synantropijny, kosmopolityczny
o Dwie odmiany: wesz odzieżowa (Pediculus humanus corporis)i wesz głowowa(Pediculus humanus capitis) ŕ nieznaczne różnice morfologiczne (zmienność przystosowawcza)
o Jaja- gnidy przytwierdzone do włosa wydzieliną gruczołu cementowego
o Przenosi:
§ Dur epidemiczny (szczepionkę na tę chorobę opracował Polak, Weigl)
§ Gorączka okopowa
§ Dur powrotny
Pthirus pubis (wesz łonowa)
o Owad dorosły żyje na człowieku 3 tygodnie
o Poza człowiekiem - 12-24 godziny
o Gry występuje na rzęsach powoduje zapalenie spojówek i brzegów powiek, u dzieci utrudnia otwieranie powiek
o Nie transmituje zarazków
Anopheles macullipennis (komar widliszek)
q Tylko samice pobierają krew
q Kłuje o zmierzchu, w nocy i o świcie
q Latem wewnątrz pomieszczeń, wygłodniałe samice mogą atakować wiosną w dzień na wolnym powietrzu
q Rozmnażają się w zbiornikach naturalnych z dobrze natlenioną wodą stojącą
q W klimacie umiarkowanym 3-4 pokolenia w roku
q Ślina zawiera składniki drażniące, wywołuje odczyny alergiczne
q Przenosi pierwotniaki Plasmodium wywołujące malarię
Culex pipiens (komar kłujący)
· Europa, Azja, Afryka, Ameryka Pn
· W Polsce najliczniej na wsi, pod miastem
· Polimorficzny samica żywi się krwią
· Samice kłują w sierpniu i na początku września; zimą tylko w ogrzewanych pomieszczeniach
· Ślina wywołuje świąd, stany zapalne skóry
· Przenosi ornitozy i wirusy neurotropowe z ptaków na ludzi
Calliphora vicina (plujka)
v Kosmopolityczna
v Około 1cm
v Larwy zanieczyszczają wydalinami produkty spożywcze, np. mięso
v Imago wysysa ropę i krew z ran zwierząt i ludzi
v Szerzenie chorób infekcyjnych, pasożytniczych (tasiemczyce, glistnice), chorób wywoływanych przez pierwotniaki
v Larwy wykrywane w ranach, ropiejących wrzodach skórnych
Pulex irritians (pchła ludzka)
§ Dojrzałe osobniki są kosmopolityczne
§ Samce i samice krwiopijne
§ Ukłucia dokuczliwe
§ Odczyny alergiczne
§ Przenosi: dur endemiczny, dżumę, tularemię
§ Żywiciel pośredni Dipylidium caninum, Hymenolepsis nana, Hymenolepsis diminuta
Sacrophaga haemorrhoidalis (ścierwica)
· Kosmopolityczny
· Duży owad: 10-15 mm
· Jajożyworodny
· Odwłok w postaci szachownicy
· Pasożyt przygodny
· Muszyca jelita u ludzi i zwierząt
· Larwy w padlinie i kale ludzkim
Apis mellifera (pszczoła miodna) i Vespula vulgaris (osa zwyczajna)
§ Żądłówki
§ W populacji ok. 2% osobników jest nadwrażliwa ŕ wstrząs anafilaktyczny, prowadzi do śmierci
§ Śmiertelna liczba użądleń pszczoły: ok. 245mg = 500 użądleń (dla dzieci 20 mg = 40 użądleń)
§ Jad zawiera: ŕtoksoalbuminy
ŕkwas mrówkowy
ŕhistamina
ŕacetylocholina
ŕenzymy: hialuronidaza (odpowiada za rozprzestrzenianie się jadu w organizmie)
§ Niebezpieczne użądlenia w okolicy głowy i szyi (skutki działania na OUN)
§ W okolicy krtani i gardła (obrzęk, uduszenie)
§ Użądlenia bolesne, powodujące miejscowy obrzęk
§ Reakcje alergiczne
Vespula vulgaris
- Agresywna
- W znacznej liczebności
- Niebezpieczna dla człowieka
- Gniazda z plastrów „kartonu” (z przeżutego drewna, między którym są przestrzenie powietrzne)
- Gniazda na ziemi, w miejscach osłoniętych (pod okapami dachów), nieosłonięte (na gałęziach drzew)
Vespa crabro (szerszeń)
§ Królowa 25-35 mm
§ Samce 21-23 mm
§ Robotnice 17-24 mm
§ Roślinożerny
§ Nie agresywny, nie skłonny do ataku, jeśli nie jest niepokojony
§ Gniazdo z masy papierowej w dziuplach, norach, miejscach osłoniętych (np. pod okapami dachów)
Bufo bufo (ropucha szara)
q Największy płaz w Polsce
q Jego jad zawiera: ŕ bufoteniny (aminy biogenne o właściwościach nasennych)
ŕ bufogeniny (np. bufotalina) (budową i działaniem zbliżone do roślinnych glikozydów nasercowych)
Vipera berus (żmija zygzakowata)
v Jedyny jadowity wąż występujący w Polsce
v Zwierzę nocne, ale żeruje w dzień i w nocy
v Jad zawiera: ŕhemoragina- uszkadza ściany naczyń krwionośnych; krwawienie z nosa, krwiomocz, wynaczynienie krwi
ŕhemolizyna- rozpad erytrocytów; niedokrwistość, żółtaczka
ŕneurotoksyna- poraża układ nerwowy; zawroty głowy, nudności, wymioty
ŕhialuronidaza- enzym trawiący polimer kwasu hialuronowego, głównego składnika istoty podstawowej tkanki łącznej; ułatwia rozprzestrzenianie się jadu
v 100-175mg powoduje śmierć (pokąsanie małego dziecka może być groźniejsze)
v pierwsza pomoc:
- ułożyć wygodnie pokąsanego
- założyć elastyczną opaskę nad ukąszeniem (aby zahamować odpływ krwi żylnej z ukąszenia)
- unieruchomić kończynę (zmniejszyć wchłanianie się jadu)
- podać serum antiviperum i przewieźć do szpitala
W przenoszeniu (transmisji) pasożyta uczestniczą m.in. przenosiciele
Przenosiciel biologiczny- organizm przenoszący zarazki lub pasożyty na inny organizm; zwykle żywiciel pośredni pasożyta; w organizmie przenosiciela pasożyt przechodzi pewną część cyklu rozwojowego i wzrasta liczebność jego populacji
Przenosiciel czynny= wektor - wprowadza postacie inwazyjne do innego żywiciela przy ssaniu jego krwi (np. widliszek dla Plasmodium)
Przenosiciel bierny- organizm zawierający zarazki lub postacie inwazyjne pasożyta zjadane przez innych żywicieli lub zawierające innych żywicieli przez mechaniczne przenoszenie patogenów
Przenosiciel mechaniczny- organizm przenoszący zarazki lub formy dyspersyjne pasożytów do drugiego organizmu, ale nie jest to związane z cyklem rozwojowym pasożyta (np. mucha domowa dla pierwotniaków i helmintów)
Choroba transmisyjna- choroba pasożytnicza przenoszona przez stawonogi krwiopijne będące rezerwuarem pasożyta i wektorami patogenów wywołujących tę chorobę; stawonogi te to samice owadów, które mają narząd gębowy kłująco- ssący (umożliwia to pobranie krwi samicy niezbędnej do złożenia jaj), np. malaria, trypanosomoza, filariozy
Istotne znaczenie ma ograniczanie transmisji pasożyta (np. dzięki biologii molekularnej i inżynierii genetycznej)
Znaczenie mają transgeniczne samice komarów, które mogą przerwać transmisję z chorego człowieka na zdrowego
Do zmniejszenia populacji krwiopijnych stosuje się np. grzyby pasożytnicze, pierwotniaki, niektóre nicienie itd.
[ Dodano: 2006-12-17, 19:58 ]
Prekelcja do ćw. 8
HYDROSFERA
Dz. U. Nr 203 poz. 1718 - norma w sprawie wymagań jakości wody
Wymagania dotyczące fizykochemicznych jakości wody do spożywiania przez ludzi:
· Wskaźniki fizyczne: mętność,
barwa,
pH,
przewodność,
smak,
zapach
· Wskaźniki chemiczne:
Substancje nieorganiczne (24)
Substancje organiczne (15)
Uboczne produkty dezynfekcji (11)
Radionuklidy (2)
Wymagania mikrobiologiczne
v (w 100 ml nie mogą występować)
o Escherichia coli i grupy coli typu kałowego (termotolerancyjne)
o Bakterie grupy coli (jedynie sporadycznie, nie w kolejnych próbach, do 5% próbek w ciągu całego roku)
o Enterokoki (paciorkowce kałowe)
o Clostridia redukujące siarczyny (badane w wodzie pochodzącej z ujęć powierzchniowych)
v Określenie ogólnej liczby bakterii w 1ml badanej wody (w 37°C po 24h i w 22°C po 72h)
Norma określa też minimalną częstość pobierania próbek wody przeznaczonej do spożycia w zależności od objętości rozprowadzanej lub zaopatrywanej z badanego ujścia
Barwa wody
ŕ Rzeczywista- wywołana zawartością soli
ŕ Pozorna- wywołana zawartością zawiesin organicznych
porównuje się ją ze skalą wzorcową
Mętność
Zdolność absorbowania promieni świetlnych
Zależy od ilości zawiesiny koloidalnej pcodzenia mineralnego i organicznego
Stężenie jonów wodorowych (pH)
Kwaśne: pH<7 Zasadowe pH>7
Do spożycia dla ludzi nadaje się woda o pH od 6,5 do 9,5
Przewodność wody
Ogólna mineralizacja wody
Zakres wartości dla wody do spożycia: G= 2500[ mS | cm w 20°C] (mikrosimensów na cm dł)
Smak
Zależy od:
- Ilości rozpuszczonych soli i gazów
- Ilości substancji koloidalnych
- Temperatury wody (w zimnej trudniej wyczuwalny)
- Wrażliwości smakowej badającego
Do 2002 roku wyróżniano 4 rodzaje smaków: słony, gorzki, alkaliczny i kwaśny w 6-stopniowej skali intensywności smaku w temp. 18-20°C
Aktualnie: akceptowalny, nieakceptowalny
Zapach wody
Do 2002 roku wyróżniano: roślinny, gnilny (zbutwiały, pleśni, siarkowodowu), specyficzny (chloru, fenolu, fekaliów)
6-cio stopniowa skala na zimno i gorąco
teraz: akceptowalny, nieakceptowalny
Twardość
o Obecność soli Ca i Mg
o Węglanowa (przemijająca) i niewęglanowa (nieprzemijająca)
o W wodach pitnych przeważą twardość węglaowa
o Korelacja ujemna między stopniem twardości wody a zapadalnością na choroby układu sercowo- naczyniowego
Obecność mikroorganizmów w wodzie pitnej ma wpływ na stan zdrowia ludzi:
§ Brak Cr - większe występowanie cukrzycy
§ Nadmiar chromu- uczulenia, nowotwory
§ Brak jodu (Poniżej 10mg/ dm³) - powstawanie wola
§ Niedobór fluoru - próchnica
§ Nadmiar fluoru- fluoroza zębów, zmiany zwyrodnieniowe krwi
Wskaźniki dla śródlądowych wód powierzchownych
˘ temperatura,
˘ pH
˘ BZT5 - biochemiczne zapotrzebowanie na tlen (określane w wodzie po 5 dniach inkubacji)
§ wyższe dla wód zanieczyszczonych (przewaga procesów gnilnych)
˘ CHZTMn - chemiczne zapotrzebowanie na tlen (określane przy pomocy nieorganicznych utleniaczy)
˘ Bi indeks biologiczny
(metoda hydrobiologiczna określenia zanieczyszczenia na podstawie obecności różnych mikroorganizmów w 1ml wody
Bi=2P/R+K
P - ilość producentów
R - ilość reducentów
K - ilośc konsumentów
niskie w wodach zanieczyszczonych (mało producentów dużo organizmów odpowiedzialnych za procesy gnilne)
˘ miano coli
objętość wody na którą przypada jedna pałeczka okrężnicy(E. coli ) lub pałeczka bakterii jelitowych(Citrobacter/ Enterobacter)
[im wyższe miano tym woda czystsza]
˘ wskaźnik coli (ilość drobnoustrojów występującyh w 100 ml wody)
klasy czystości wód
I klasa -
§ wody o bardzo dobrej jakości, soełniają wymagania dla wód powierzchniowych do zaopatrzania ludności do spożycia
§ w przypdku ich uzdatniania stosuje się metody katogorii A1
§ wartości wskaźników wody nie wskazują na żadne oddziaływania antropogeniczne
II klasa
§ spełnia normy dla większości wskaźników wymaganych dla wód powierzchniowych
§ w uzdatnianiu właściwa kategoria A2
§ warkości biologiczne wskazują niewielki wpływ oddziaływać antropogenicznych
III klasa
§ wody zadowalającej jakości
§ uzdatniane metodą A2
§ wartoście biologicznych wskaźników jakości wykazują umiarkowany wpływ oddziaływać antropogenicznych
IV klasa
§ wody niezadowalającej jakości
§ spełniają wymagania określone dla wód powierzchniowych do spożycia metodą uzdatniania A3
§ wykazują zmiany ilościowe i jakościowe w populacjach
V klasa
§ nie spełniają wymagać dla wód do spożycia
§ wartości biologicznych wskaźników wykazuje duże wpływy oddziaływać antropogenicznych
§ zanik znacznej części populacji biologicznych
kategorie wody pitnej
kategoria A1 woda wymaga podstawowego uzdaniania fizycznego, w szczególności filtracji i dezynfekcji
kategoria A2 uzdatnianie fizyczne i chemiczne: utlenianie wstępne, koagulacja, flokulacja, dekantacja, filtracja, dezynfekcja (chlorowanie końcowe)
kategoria A3 wysokosprawne uzdatnianie: utlenianie wstępne, koagulacja, flokulacja, dekantacja, filtracja, adsorbcja na węglu aktywnym, dezynfekcja (ozonowanie, chlorowanie końcowe)
Monitoring diagnostyczny
a) raz na miesiąc w odniesieniu do wskaźników fizycznych, tlenowych, biogennych, zasolenia, mikrobiologicznych
b) raz na kwartał - wskaźniki biologiczne, metale, metale ciężkie
c) raz na rok - zanieczyszczenia przemysłowe, wskaźniki biologiczne
WODY KATAROBOWE = WODY CZYSTE
WODY SAPROBOWE = WODY ZANIECZYSZCZONE
Wody polisaprobowe
v warunki anareobowe
v brak producentów (Bi= 0,00 do 0,80)
v zródło tlenu- dyfuzja z powietrza
v najliczniejsi destruenci- baterie heterotroficzne
v BZT5 = 10 do 100 mg tlenu na litr
v Mała różnorodność organizmów, ale ich masowe występowanie
v Wskaźnik tubifex sp., pierścienice
Wody mezosaprobowe
v Średniozanieczyszczone
v Warunki anareobowe lub areobowe,zależne od strefy (α jeszcze procesy gnilne ; β już procesy mineralizacji i nitryfikacji)
v Bi = 0,81 do 4,5
v BZT5 = 3 do 10 mg tlenu na litr
v Ryby karpiowate, rośliny kwiatowe, duża różnorodność gatunkowa
v Wskaźniki: pijawka lekarska (Hiruda medicinalis)¸ Galba sp.
Wody oligosaprobowe
v Warunki areobowe
v Równowaga konsumenci- producenci- reducenci
v Bi> 4,5
v BZT5= od 0 do 3 mg tlenu na litr(zakończenie procesów rozkładu)
v Duża różnorodność gatunków, mała biomasa populacji
v Gammarus sp., Spongilla sp
Strefa katarobowa
v Wysokogórskie potoki, źródła, strumienie
v Wody silnie natlenowane
v Bardzo mała biomasa ogranizmów i złe warunki pokarmowe - wody oligotroficzne
v Salmo fontinalis - łosoś
Wody transsaprobowe
v toksyczne ścieki
v brak żywych organizmów
[ Dodano: 2006-12-17, 19:58 ]
Prelekcja do ćw. 9
AEROSFERA
Obejmuje najniższą warstwę atmosfery
v Troposferę do wysokości 6-17 km (6-8 km nad biegunami, ok. 17 km nad równikiem)
v Część stratosfery (do ok. 22 km)
Obecna składniki organiczne i nieorganiczne
Zanieczyszczenie aerosfery
Wszystkie składniki nie występujące w powietrzu czystym oraz te, których stężenia przekraczają normę
q Zanieczyszczenia stałe (pyły)
Działają na organizm ludzki drażniąco, toksycznie, zwłókniająco, alergizująco, karcynogennie
q Szkodliwość zależy od:
- Wielkości ziaren (pyły o średnicy poniżej 50 μm przenikają do pęcherzyków płucnych powodując m.in. pylicę płuc)
- Składu chemicznego
- Stężenia
- Zawartości metali toksycznych (Pb, Cu, Zn, Ni)
- Izotopów promieniotwórczych
- Współistnienia zanieczyszczeń gazowych
PYLICE PŁUC
· Przewlekłe choroby układu oddechowego wywołane wdychaniem wolnych pyłów nieorganicznych z gromadzeniem się pyłu i określoną reakcją na jego obecność
· 90% pylic rozpoznawanych po 40 roku życia
· Czas ekspozycji poprzedzający ujawnianie się choroby wynosi powyżej 20 lat
· Metodą klinicznego rozpoznania jest badanie radiologiczne
Pylica kolagenowa
o Wywołuje ją działanie pyłów o właściwościach zwłókniających
o Prowadzi do trwałego uszkodzenia pęcherzyków płucnych z rozwojem włóknienia kolagenowego
o np. pylice krzemowe (pył krzemionki), azbestowe, talkowe, aluminiowe (wolne drobiny glinu)
Pylice niekolagenowe
o Wywołane działaniem pyłów obojętnych o słabym działaniu zwłókniającym
o Charakteryzuje się nieznacznym rozwojem włóknień lub nacieków komórkowych, bez naruszenia pęcherzyków płucnych
o np. barytoza (siarczek baru), starmoza (tlenki cyny), syderoza (tlenek żelaza)
PYLICA WĘGLOWA
§ Ogniskowe włóknienie płuc
§ Przez wdychanie pyłu kopalnianego ( mieszanka pyłu węglowego, krzemionki i in.)
§ Decydujące znaczenie chorobotwórcze ma zawartość krzemionki w pyle węglowym (2-4%)
§ Po kilkunastu latach pracy w kopalni
§ Skrócenie oddechu, przewlekły kaszel, duszności
§ Stadia choroby (widoczne na zdjęciu radiologicznym):
I. rozlany, małe przejaśnienia
II. małe jasne pola
III. rozlane masywne przejaśnienia zlewające się w górnych i środkowych polach płuc
PYLICA AZBESTOWA (azbestoza)
§ Wdychanie wolnych włókien azbestu
§ śródmiąższowe włóknienie płuc (wokół włókien azbestu tworzą się guzki i blizny, dochodzi wówczas do trwałego zniszczenia struktury pęcherzyków)
§ ryzyko wzrasta wraz we wzrostem dawki i czasu narażenia
§ azbest może powodować nowotwory złośliwe: krtani, płuc, oskrzeli, opłucnej, otrzewnej (międzybłoniak- mesothelioma), zmiany skórne (brodawki azbestowe)
§ średni czas rozwoju choroby to 15 lat
§ nowotwory ujawniają się po ekspozycji około 20 lat
§ WHO uznało azbest za trzecią najbardziej szkodliwą substancję
§ W Polsce od 1999 zakaz stosowania azbestu
Mikroflora płuc ŕ stanowią ją saprobiotyczne bakterie z rodzaju Micrococcus, Bacillus, Sarcina
Zanieczyszczenia biologiczne
v Wirusy
v Bakterie chorobotwórcze i saprobiotyczne
v Zarodniki grzybów mikroskopowych Aspergillus sp., Penicillum sp., Alternaria sp.
v Pyłki roślinne
v Alergeny i toksyny roślinne i zwierzęce
Choroby układu oddechowego wywołane pyłami organicznymi:
z Byssinoza (bawełnica)
z Suberoza (korkowica)
z „płuco farmera”
z katar sienny (pyłkowica)
Byssinoza
Ř osoby narażone na pył bawełny, lnu, konopi
Ř w pyle są endotoksyny
Ř Gram- ujemne pałeczki atakują makrofagi płuc, które wydzielają liczne substancje powodujące skurcz oskrzeli, duszność, kaszel
Ř Szczególnie po niedzielnej przerwie w pracy (tzw. „gorączka poniedziałkowa”, „kaszel tkaczy”)
Suberoza
Ř U osób wrażliwych na pył z kory dębu korkowego
Ř Typ nadwrażliwości na inhalowany wilgotny pył kory dębu korkowego zawierający zarodniki grzybów z rodzaju Penicillium
Katar sienny (pyłkowica)
Ř Spowodowany przez pyłki traw
Ř Alergiczny nieżyt nosa
„płuco farmera”
Ř Reakcja na pył ze spleśniałych surowców roślinnych zawierający zarodniki grzybów Alternaria sp., Rhizopus sp., Penicillium sp.
Ř Objawy: duszność w okresie ekspozycji, kaszel z dużą ilością śluzowej plwociny, ból w klatce piersiowej
SKŁADOWISKA ODPADÓW
y Deponowane na składowiskach odpady powodują skażenie powietrza:
· Wirusami
· Bakteriami: Escherichia coli, Enteobacter sp., Streptococcus sp., Actinomyces, Salmonella
· Pleśniami lotnymi: Aspergillusm Penicillium sp., Fusarium sp.,
· Substancjami lotnymi z odpadów powstałych podczas rozkładu lub spalenia (np. dioksyny)
ANALIZA MIKTOBIOLOGICZNA POWIETRZA
Metoda sedymentacji Kocha
· Płytkę Petriego z podłożem agarowym wystawia się na 30 minut w badanym pomieszczeniu i po 24 h inkubacji w 37˚C wyznacza się ilość wyrosłych kolonii
Wskaźnik biologicznego zanieczyszczenia powietrza w 1m³ powietrza
A= 530 · a / r² a- liczba kolonii na płytce
r- powierzchnia płytki (r=4,5)
Ocena mikrobiologiczna powietrza w środowisku szpitalnym (w kierunku wykrywania gronkowca złocistego Staphykococcus aureus)
a) Metoda swobodnej sedymentacji
W 5 różnych miejscach na otwartej przestrzeni rozstawia się płytki Petriego (agar z krwią) na 30 minut ekspozycji. Potem 48 godzin inkubuje się w temp 37˚C i liczy się wyrosłe kolonie oraz przeprowadza identyfikację
Liczbę wyrosłych kolonii w 1 m³ powietrza oblicza się ze wzoru: X= —————
x- liczba drobnoustrojów w 1 m³ powietrza
a- liczba kolonii na płytce
p- powierzchnia płytki
t- czas ekspozycji płytki
b) Metoda zderzeniowa
Płytki z podłożem umieszcza się wewnątrz aparatu i pobiera próbki powietrza wg zaleceń producenta
Liczbę drobnoustrojów w 1 m³ określa się za pomocą tablic dołączonych przez producenta
[ Dodano: 2006-12-17, 19:59 ]
Prelekcja do ćw. 10
LITOSFERA
Ř Zewnętrzna warstwa skorupy ziemskiej
Ř Miąższość około 80- 150 km
Gleba
· Wierzchnia warstwa litosfery
· Zwietrzała warstwa skorupy ziemskiej (do 2m miąższości)
· Wraz z żyjącymi w niej organizmami
· Formowana w procesach glebotwórczych
· Siedlisko roślin i zwierząt (procesy mineralizacji- azotany, fosforany, szczawiany)
· Zbiornik retencyjny wód opadowych
· Humifikacja- tworzenie próchnicy;
· Endofor- organizmy podejmujące ten proces humifikacji
· Skład objętościowy gleby:
- 45% składniki mineralne
- 5% materia organiczna
- 25% powietrze
- 25% woda
· pierwiastki budujące glebę: Ca, Mg, Na, K, Si, C, P, Fe, H
· mikroelementy: Co, I, F
· ilość makro i mikroelementów zróżnicowana w różnych glebach
· w Polsce na całym obszarze występuje umiarkowany niedobór jodu, z wyjątkiem pasa nadmorskiego
ZANIECZYSZCZENIA GLEBY
OŁÓW
głównym źródłem skażenia środowiska jest benzyna samochodowa
też: przemysł garbarski, papierniczy, poligraficzny, hutniczy
arsenian ołowiu- kiedyś stosowany jako środek ochrony roślin
z powierzchniowej warstwy gleby kompleksowe jony PbOH , Pb(OH) pobierane przez rośliny i odkładane w bulwach ziemniaka, liściach szpinaku, korzeniach marchwi
skutki (człowiek): uszkodzenie szpiku kostnego (zaburzenia układu krwiotwórczego),skrócenie życia krwinek czerwonych, białaczka, zatrucia (ołowica), rąbek ołowiczy na dziąsłach, uszkodzenie wątroby, uszkodzenie ObUN (u dorosłych), uszkodzenie OśUN (u dzieci),
długo po zakończeniu narażenia (utajenie nawet 10-30 lat) uszkodzenie i niewydolność nerek
skutki (roślina): ciemne zabarwienie liści, więdnięcie, skrócenie korzeni, zaburzenie fotosyntezy i gospodarki wodnej
KADM
źrodło: emisje przemysłowe (huty Zn, Pb, Cu), ścieki komunalne i galwanizerskie, nawozy posforowe (apatyty)
łatwo pobierany z gleb kwaśnych, bioakumulacja w korzeniach i liściach (buraki, marchew, sałata, szpinak, ogórki)
działanie teratogenne, rakotwórcze, embriotoksyczne,
przwlekłe narażenie: anemia, nadciśnienie, niedobory Fe, Cu, Zn, zwyrodnienie stawów,
magazynowany w
- nerkach (uszkodzenie syntezy witaminy D3 [osteomalacja])
- trzustce
- jelitach
- narządach gruczołowych
- wątrobie
- płucach
stężenie w łożysku wielokrotnie wyższe jak we krwi matki i płodu
wpływ na płód- nieprawidłowości w rozwoju psychofizycznym dziecka
wady: wodogłowie, przepuklina mózgowa, niedorozwój kości
pierwiastki promieniotwórcze
z opadów promieniotwórczych
działanie rakotwórcze, mutagenne, teratogenne
90Sr - konkurencyjny do Ca, wbudowuje się w tkankę kostną, dostaje się ze skażonym mlekiem krów (T ½= 28 lat)
137Cs - w tkankę mięśniową (T ½= 30 lat)
działanie zależne od czasu jaki upłynął od skażenia do wydalenia przez organizm
AZOTANY
efekt działania człowieka (nadmierne nawożenie pól)
skutki (środ.): zanieczyszczenia wód powierzchniowych, zakwity, eutrofizacja,
wpływ na wegetację roślin: ciemnozielone gąbczaste liście, opóźnione dojrzewanie
skutki (człowiek): methemoglobinemia, nadciśnienie, prekursory karcynogennych i mutagennych nitrozoamin