RZĄD: NIEPARZYSTOKOPYTNE - PERISSODACTYLIA

      Duże ssaki kopytne, naziemne roślinożerne, o kończynach mezoksonicznych. Należą tu 3 rodziny (koniowate, tapirowate i nosorożce) z 16 gatunkami. Konie w porównaniu do reszty zwierząt z tego rzędu są smukłe, przystosowane do szybkiego biegu. Skóra ich jest cienka, pokryta gęstą sierścią w przeciwieństwie do grubej, zrogowaciałej skóry tapirów i nosorożców. Nieparzystokopytne są zwykle trawożerne. Kły są u wielu gatunków zredukowane, a u samic może ich być brak. Zęby policzkowe hipsodontyczne, typu lofodontycznego (powierzchnię trącą zęba stanowią poprzeczne listwy). Żołądek prosty, jelito ślepe bardzo duże. 

     Mózg raczej niewielki, lecz półkule pofałdowane. Zarówno węch jak i wzrok oraz słuch dobrze rozwinięte. Źrenica wydłużona w kierunku poziomym, co rozszerza zasięg widzenia w otwartym terenie. Uszy ruchliwe, poruszające się niezależnie od siebie. Pojawiły się w eocenie i wkrótce doszły do wielkiego rozkwitu. Tylko nieliczne grupy przetrwały do dziś.

     PODRZĄD: HIPPOMORPHA

             RODZINA: EQUIDAE - KONIOWATE

     Należą tu smukłe zwierzęta przystosowane do szybkiego biegu, o jednopalczastych kończynach (u koni oś kończyny przechodzi przez przechodzi przez III palec, który jest najlepiej rozwinięty; palce boczne uległy całkowitej redukcji, jedynym śladem po uwstecznionych palcach II i IV są tzw. kości rysikowate). Żyją na otwartych terenach: sawannach, stepach i pustyniach. Koń Przewalskiego, Equus przewalskii Pol. jest zbliżony wyglądem do konia domowego. Ostatnie dzikie osobniki żyją być może jeszcze na pustynnych obszarach Ałtaju w Mongolii i Chinach. Koń domowy, Equus coballus L. pochodzi od wytępionego w czasach nowożytnych tarpana. Udomowiony został on ok. 5000lat temu w zachodniej Azji. W Ameryce Północnej wporowadzone przez Europejczyków i następnie zdziczałe konie, zwane mustangami. Kułan, E. hemoinus Pal., żyje nieliczie na pustyniach Azji. Posiada on cechy pośrednie między koniem a osłem. Osioł, Equus asinus L., występuje w stanie dzikim nielicznie na półpustyniach Afryki. Udomowiony został w starożytnym Egipcie. Znaczenie gospodarcze ma głównie muł, bezpłodny mieszaniec klaczy i osła-ogiera. Do rodziny tej należą także zebry (3gatunki) zamieszkujące Afrykę na południe od Sahary.

 EWOLUCJA

     Ewolucja tej grupy udoskonalała budowę zębów i kończyn równocześnie zwiększając rozmiary ciała. Najstarsze znane koniowate, z dolnego eocenu miały rozmiary średniego psa. Zęby ich były niskie, sęczkowate, przystosowane do miażdżenia miękkich tkanek roślinnych. Ewolucja koniowatych przedstawia się badaczom współczesnym jako kolejne uzyskiwanie rozmaitych usprawnień budowy różnych narządów. Każdy nowy nabytek powodował rozkwit potomków tej jednostki, która go zdobyła, przy równoczesnym wypieraniu grup prymitywniejszych. Tak np. w miocenie pojawił się rodzaj o wysokich, długo rosnących koronach zębów policzkowych ( Meryhippus). Jego potomkowie rozrodzili się, natomiast spokrewnione z nim rodzaje o sęczkowatych koronach zębów zaczęły ustępować i wymarły w pliocenie ( Hypohippus i Megahippus). Pośród potomków Meryhippusa jedna linia doprowadza do współczesnych konie, dwie inne ( rodzaje Calippus i Hipparion) są początkowo pospolite, lecz giną przed rozpoczęciem się czwartorzędu.

     Podejrzewa się, iż rozkwit potomków Meryhippusa był spowodowany opanowaniem nowego środowiska - otwartego stepu, porośniętego trawami. Umożliwił to rozwój zębów, dzięki któremu możliwe było zużytkowanie na pokarm roślin znacznie twardszych od ziół rosnących w lasach i zaroślach. Przejście do życia na terenie otwartym wzmogło presję doboru naturalnego na doskonalenie szybkości i na wzrost rozmiarów ciała, co odbiło się na ewolucji kończyn. Tak koniowate stały się najlepszymi biegaczami wśród kopytnych. Dziki koń Przewalskiego może biec zatrzymywania się 12km z prędkością 60km/h. Jego krewniak kułan, bez problemu przebiega 10km z prędkością 70km/h.

     Długotrwałą ewolucję grupy systematycznej w tym samym kierunku tłumaczy się obecnie powstaniem sieci sprzężeń zwrotnych dodatnich między kierunkami działania doboru naturalnego. W ewolucji koniowatych sieć tę łączyło stopniowe udoskonalanie przystosowania do życia na stepie. Wszystkie dzisiejsze rasy pochodzą od dwóch gatunków pierwotnych koni, których charakterystykę przedstawiam poniżej.

Typ południowy
Występował na pustyniach północnej Afryki i południowej Azji. Szybki i podobny do konia arabskiego miał lekką budowę i jedwabistą sierść. Wystarczała mu mała ilość jedzenia.

Typ północny
Występował na zimnych, pagórkowatych, lub górzystych częściach Europy oraz Azji. Jego sierść była gruba, nogi masywne. W jego dietę wchodziły trawy i krzewy. Podobny był do konia Przewalskiego oraz Exmoora.

 

Materiały opracowane przez k_cian na podstawie "Historii zwierząt kręgowych" Henryka Szarskiego.

http://www.daruma.nora.pl/ewo.html

---