BEZPIECZEŃSTWO I HIGIEHA PRACY

ROBOTY ZIEMNE NA BUDOWIE

Postanowienia ogólne

1. Roboty ziemne, tak jak inne roboty budowlane, powinny być prowadzone w sposób bezpieczny, określony w projekcie organizacji robót oraz stanowiskowych instrukcjach bezpieczeństwa i higieny pracy.

2. Projekt robót ziemnych powinien zawierać przede wszystkim:

1. Plan sytuacyjny warstwicowy z uwidocznionymi wysokościowymi punktami nawiązania (reperami) oraz zaznaczeniem wszystkich istniejących budowli i urządzeń nadziemnych oraz podziemnych.

2. Odpowiednie do realizowanego zadania rozpoznanie warunków geologicznych oraz wodno - gruntowych.

3. Przekroje charakterystyczne terenu z naniesieniem przekroju projektowanych brył.

4. Bilans i rozdział mas ziemnych.

5. Wykaz i plan pracy maszyn do urabiania gruntu.

6. Zestawienie środków transportowych.

7. Ustalenie tras transportu urobku.

Teren, na którym ma być wykonany wykop, jeżeli nie został ogrodzony, należy oznakować tablicami ostrzegawczymi zawierającymi napis "Zakaz wstępu osobom nie upoważnionym". Miejsca niebezpieczne należy ogrodzić i oznakować.

Oczyszczenie terenu budowy

1. Przed przystąpieniem do właściwych robót ziemnych powierzchnia terenu, powinna być uporządkowana przez oczyszczenie z drzew, krzewów, kamieni, istniejących zbędnych budowli, darni i ziemi roślinnej, korzeni oraz gruzu.

2. Prace związane ze ścinaniem lub usuwaniem drzew znajdujących się na terenie robót powinny być poprzedzone dokładnym rozpoznaniem terenu i usunięciem wszystkich przeszkód, które mogą utrudnić wycofanie się pracowników w chwili padania ściętych drzew, oraz zabezpieczeniem terenu przed dostępem osób postronnych.

3. Drzewa ścina się piłami mechanicznymi lub ręcznymi. Przy ścince drzew wyznacza się, stosownie do oceny ryzyka, strefy niebezpieczne. Przy pracy pilarką z piłą łańcuchową strefa niebezpieczna obejmuje przestrzeń o promieniu co najmniej 2m.

4. Osoby dokonujące ścinki drzew oraz inne osoby uprawnione do przebywania przy wykonywaniu tych prac powinny znać strefy niebezpieczne i strefy zagrożenia związane z wykonywaną pracą, a także mieć ustalone zasady porozumiewania się i sygnalizacji.

5. Strefa zagrożenia podczas ścinki drzew obejmuje przestrzeń o promieniu dwóch wysokości ścinanych drzew. W strefie tej w tym samym czasie nie powinny znajdować się inne stanowiska robocze.

6. Do pracy przy ścinaniu drzew nie mogą być dopuszczone osoby o widocznych oznakach niedyspozycji fizycznej lub psychicznej oraz zgłaszające takie niedyspozycje.

7. W celu nadania właściwego kierunku padania ścinanego drzewa można używać m.in. tyczek kierunkowych oraz klinów.

8. Podczas ścinania drzew należy zwracać uwagę, aby nie uszkodzić przebiegających w pobliżu linii telekomunikacyjnych, energetycznych i innych.

9. Niedopuszczalne jest ścinanie lub usuwanie drzew w czasie burzy, silnego wiatru, mgły lub zamieci śnieżnej.

10. Korzenie drzew usuwa się za pomocą karczowników albo specjalnych pługów. Krzewy ścina się za pomocą m.in. toporów lub pługów osadzonych na ciągnikach gąsienicowych.

Drogi dojazdowe

1. Wokół górnej krawędzi planowanego wyrobiska należy wyznaczyć pas ochronny o szerokości nie mniejszej niż 5m. W obrębie pasa ochronnego zabronione jest składowanie materiałów i sprzętu.

2. Odpowiednio do planu organizacji robót należy wytyczyć drogi dojazdowe. Drogi, po których mają poruszać się pojazdy samochodowe do miejsca załadunku urobku i z urobkiem, powinny w miarę możliwości być jednokierunkowe i posiadać utwardzoną nawierzchnię.

3. Szerokość dróg komunikacyjnych należy dostosować do przewidzianych planem organizacji robót środków transportowych i nasilenia ruchu. Nachylenie zjazdów do wykopów w linii prostej, przeznaczonych do ruchu kołowego, nie powinno przekraczać 15% a przy zakrętach 12%. Dojazdy i podjazdy należy chronić przed rozmakaniem.

4. Drogi należy oznakować zgodnie z przepisami o ruchu na drogach publicznych. Na poboczach jezdni dróg głównych, przynajmniej po jednej stronie, powinien być wydzielony ciąg pieszy.

5. Szerokość ciągu pieszego oraz przejść powinna wynosić przy ruchu jednokierunkowym co najmniej 0,75m, a przy dwukierunkowym co najmniej 1,2m.

6. Drogi i ciągi piesze powinny być należycie utrzymane i drożne - nie wolno na nich składować materiałów, sprzętu lub innych przedmiotów.

7. Ruch środków transportowych do załadunku urobku należy zorganizować tak, aby kabina kierowcy była poza zasięgiem łyżki koparki. W czasie załadunku środek transportowy powinien być unieruchomiony i zabezpieczony przed przypadkowym przesuwem przez zaciągnięcie hamulca ręcznego.

8. Wyładowanie urobku z łyżki koparki nad skrzynią środka transportowego powinno nastąpić po zatrzymaniu ruchu obrotowego koparki i na wysokości nie większej niż:

1. 50 cm nad dnem skrzyni jednostki transportowej - w razie ładowania materiałów sypkich.

2. 25 cm nad dnem skrzyni - w razie ładowania materiałów kamiennych lub zbrylonych.

9. Na czas ładowania skrzyni ładunkowej pojazdu do transportu urobku kierowca powinien opuścić kabinę kierowcy, chyba że została ona konstrukcyjnie wzmocniona.

10. Między koparką a ładowanym przez nią samochodem (środkiem transportowym) nie powinni znajdować się ludzie. Pojemność skrzyni środka transportu powinna być wielokrotnością pojemności łyżki koparki (np. 3 - 5 krotna).

Plac budowy

1. Miejsca pracy, drogi, dojścia i dojazdy powinny być w czasie wykonywania robót oświetlone zgodnie z obowiązującymi normami. Gdy światło dzienne nie jest wystarczające, a także o zmroku i w nocy, należy zapewnić dostateczne oświetlenie sztuczne. Punkty świetlne powinny być tak rozmieszczone, aby zapewniały możliwość odczytania tablic i znaków ostrzegawczych oraz znaków sygnalizacji ruchu. Słupy z punktami świetlnymi na drogach dojazdowych do wykopu powinny być rozmieszczone wzdłuż dróg, na ich skrzyżowaniach lub rozgałęzieniach. Na łukach dróg, przy jednostronnym oświetleniu, słupy ustawia się po stronie zewnętrznej łuku.

2. Na terenie placu budowy (robót ziemnych) należy urządzić:

1. Pomieszczenia do spożywania posiłków, urządzenia higieniczno-sanitarne oraz suszarnie odzieży - odpowiednie do liczby zatrudnionych pracowników.

2. Punkty pierwszej pomocy obsługiwane przez wyszkolonych w tym zakresie pracowników. W przypadku gdy roboty są wykonywane w odległości większej niż 500m od punktu pierwszej pomocy, w miejscu pracy powinna znajdować się przenośna apteczka ze środkami opatrunkowymi i lekami do udzielania pierwszej pomocy, obsługiwana przez pracownika przeszkolonego w udzielaniu pierwszej pomocy. Wyposażenie apteczki ustala się w porozumieniu z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami.

3. Punkty wyposażone w odpowiedni sprzęt przeciwpożarowy.

Osoba nadzorująca wykonawstwo robót ziemnych jest obowiązana, przed rozpoczęciem robót, poinformować operatorów koparek, kierowców pojazdów wywożących urobek i innych pracowników wykonujących pracę w obrębie wykopu o zasadach bezpiecznego wykonywania pracy i stosowanych sygnałach ostrzegawczych.

Prace ziemne

1. Koparki, które mają być sprowadzone na miejsce wykonywania wykopów, powinny być sprawdzone pod względem technicznej sprawności oraz spełniania wymagań w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

2. Koparka powinna być ustawiona w odległości co najmniej 0,60m poza klinem odłamu do danej kategorii gruntu. Podczas wykonywania robót ziemnych na terenie bagnistym, podmokłym lub w wodzie maszynę roboczą umieszcza się na podkładach stabilnych i trwale połączonych ze sobą.

3. W przypadku wykonywania wykopów szerokoprzestrzennych, gdy dno wykopu stanowi warstwa gruntów spoistych zalegająca nad warstwą wodonośną, niezbędne jest uprzednie wykonanie pomiaru wielkości ciśnienia hydrostatycznego wód gruntowych, gdyż częściowe usunięcie warstwy gruntu spoistego może na tyle osłabić dno wykopu, że pod wpływem ciśnienia hydrostatycznego może nastąpić jego przełamanie.

Przed rozpoczęciem pracy należy unieruchomić podwozie koparki. Każde uruchomienie maszyny i rozpoczęcie urobku gruntu należy sygnalizować.

4. Zdejmowanie nakładu należy wykonywać stopniowo, tak aby wysokość urobku była nie większa niż 3m, a szerokość zależnie od stosowanego sposobu urabiania wynosiła nie mniej niż 1,5m.

5. Przed zakończeniem napełniania łyżki gruntem jest niedopuszczalne włączanie mechanizmu obrotowego koparki.

6. W razie zacięcia łyżki koparki w czasie skrawania urobku należy łyżkę opuścić i na nowo rozpocząć pracę.

7. Rozpoczęcie pracy na każdorazowej zmianie roboczej w wyrobisku oraz po przerwie w wykonywaniu robót powinno być poprzedzone i zakończone sprawdzaniem stanu bezpieczeństwa eksploatowanej ściany wyrobiska ze zwróceniem szczególnej uwagi na zabezpieczenie skarp wyrobiska przed dopływem wód opadowych i gruntowych, usunięcie nawisów i okapów oraz przedmiotów mogących naruszyć stateczność skarpy.

8. Znad skarpy wykopu należy usuwać wszelkie przedmioty oraz kamienie, aby nie mogły zsunąć się do wykopu.

Lista pytań kontrolnych pomagających utrzymanie właściwego stanu

Bhp na placu budowy

lp.	Pytanie dotyczące badanego zagadnienia	Odpowiedź
				TAK	NIE	NIE DOTYCZY
Przygotowanie i organizacja budowy
1	Czy jest opracowany projekt organizacji robót?
2	Czy projekt organizacji robót jest dostosowany do rodzaju, wielkości, złożoności inwestycji/ budowy oraz zawiera projekt zagospodarowania placu budowy?
3	Czy w projekcie organizacji robót określono bezpieczny sposób prowadzenia robót budowlano-montażowych (m.in. poprzez zastosowanie środków ochronnych)?
4	Czy roboty budowlane prowadzone są zgodnie z projektem organizacji robót?
5	Czy na budowie, na której roboty budowlane wykonywane są jednocześnie przez pracowników różnych pracodawców, został wyznaczony koordynator ds. bhp?
Szkolenia bhp
1	Czy pracownicy wykonujący roboty na placu budowy zostali poddani instruktażowi stanowiskowemu?
Badania lekarskie
1	Czy pracownicy posiadają aktualne orzeczenia lekarskie o braku przeciwwskazań do pracy na zajmowanym stanowisku?
Dodatkowe kwalifikacje
1	Czy kierownik budowy / kierownicy robót są uprawnieni do sprawowania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie?
2	Czy operatorzy maszyn i urządzeń posiadają wymagane uprawnienia kwalifikacyjne?
Czynniki szkodliwe, niebezpieczne i uciążliwe
1	Czy pracodawca dostarczył pracownikom odzież i obuwie robocze?
2	Czy pracownicy stosują dostarczone przez pracodawcę odzież i obuwie robocze?
3	Czy pracownicy są wyposażeni w środki ochrony indywidualnej?
4	Czy pracownicy stosują wymagane środki ochrony indywidualnej?
Teren budowy
1	Czy teren budowy / robót został zabezpieczony przed dostępem osób nieupoważnionych?
Zaplecze higieniczno - sanitarne
1	Czy pracodawca zapewnił pomieszczenia higieniczno-sanitarne?
Oświetlenie
1	Czy drogi, przejścia i miejsca niebezpieczne są właściwie oświetlone?
Stanowiska i procesy pracy
1	Czy zabezpieczono (poręcze, daszki ochronne, inne) i oznakowano strefy niebezpieczne (miejsca niebezpieczne)?
2	Czy zachowano właściwe odległości stanowisk pracy od napowietrznych linii wysokiego napięcia?
3	Czy stanowiska pracy są odpowiednio zabezpieczone przed spadającymi przedmiotami, czynnikami atmosferycznymi i uszkodzeniami mechanicznymi?
4	Czy stanowiska pracy na wysokości (krawędzie otwartych powierzchni) zabezpieczono przez zastosowanie odpowiednich środków ochrony zbiorowej?
5	Czy otwory technologiczne są zabezpieczone zgodnie z przepisami bhp?
Roboty ziemne
1	Czy ściany wykopów są odpowiednio zabezpieczone przez obudowanie lub skarpowanie?
2	Czy do stanowisk pracy w wykopach prowadzą bezpieczne zejścia, rozmieszczone w odległościach max. 20m?
3	Czy urobek jest prawidłowo składowany?
4	Czy roboty ziemne z użyciem sprzętu zmechanizowanego są prowadzone zgodnie z przepisami i zasadami bhp?
Transport
1	Czy drogi komunikacyjne są dostosowane do środków transportu wewnętrznego oraz przewożonego ładunku?
2	Czy drogi i przejścia są właściwie zabezpieczone przed zagrożeniem spadania przedmiotów z góry?
Żurawie
1	Czy żuraw jest wyposażony w tablicę informującą o udźwigu dopuszczalnym?
2	Czy torowisko żurawia jest we właściwym stanie technicznym?
3	Czy elementy sterownicze i sygnalizacyjne żurawia są we właściwym stanie technicznym ?
4	Czy właściwy stan instalacji odgromowej żurawia jest udokumentowany aktualnymi pomiarami?
5	Czy prowadzona jest książka dyżurów i książka kontroli żurawia?
Czas pracy
1	Czy przestrzegane są normy czasu pracy operatora żurawia?
Magazynowanie i składowanie
1	Czy prawidłowo wyznaczono miejsca składowania materiałów?
2	Czy przy składowaniu zachowane są wymagane odległości od energetycznych linii napowietrznych?
3	Czy materiały są właściwie składowane i magazynowane?
Maszyny i urządzenia techniczne
1	Czy opracowano i udostępniono do stałego korzystania instrukcje bhp dotyczące obsługi maszyn i urządzeń?
2	Czy użytkowane maszyny i urządzenia są oznakowane odpowiednimi znakami i barwami bezpieczeństwa?
3	Czy użytkowane maszyny i urządzenia mają odpowiednie urządzenia ochronne?
4	Czy maszyny /urządzenia/ i narzędzia posiadają certyfikat na znak bezpieczeństwa lub deklarację zgodności?
5	Czy użytkowane maszyny i urządzenia są we właściwym stanie technicznym?
6	Czy użytkowane narzędzia ręczne i drabiny są we właściwym stanie technicznym?
7	Czy maszyny i urządzenia podlegające dozorowi posiadają świadectwa dopuszczenia do ruchu?
Rusztowania
1	Czy dokonano udokumentowanego odbioru rusztowania przez nadzór techniczny przed oddaniem go do użytkowania?
2	Czy rusztowanie zostało prawidłowo posadowione na gruncie?
3	Czy powierzchnie robocze rusztowania zostały wypełnione właściwymi pomostami?
4	Czy prawidłowo wykonano kotwienie rusztowania do stałych elementów budynku?
5	Czy wykonano piony komunikacyjne pomiędzy poziomami pomostów rusztowania?
6	Czy prawidłowo wykonano obarierowanie pomostów rusztowania?
7	Czy rusztowanie jest wykorzystywane zgodnie z przeznaczeniem?
8	Czy rusztowanie jest okresowo konserwowane i kontrolowane?
9	Czy rusztowania stalowe posiadają właściwą instalację odgromową?
Urządzenia i instalacje energetyczne
1	Czy instalacje i urządzenia elektryczne maja zapewnioną ochronę przed dotykiem bezpośrednim?
2	Czy skuteczność ochrony przeciwporażeniowej przed dotykiem pośrednim została potwierdzona pomiarami?
3	Czy badania, pomiary i przeglądy instalacji i urządzeń elektroenergetycznych wykonywane są terminowo?
4	Czy rozdzielnice budowlane są prawidłowo rozmieszczone, ustawione i zabezpieczone?
5	Czy przewody zasilające urządzenia elektryczne są zabezpieczone przed uszkodzeniem?
6	Czy podłączenia urządzeń elektrycznych do rozdzielnic budowlanych są wykonane w sposób zapewniający bezpieczeństwo?

1

---