Geografia Turystyczna

Doc. Dr Antoni Korowicki

Konsultacje

Wtorek 17:30 - 18:15 (sala B20)

Poniedziałek 13:30 - 14:15 (sala B20)

TEL UG [phone]

e-mail: [e-mail] (student wstih drugiego roku)

Plan wykładu

• Przekazanie wiedzy teoretycznej pozwalającej poznanie środowiska przyrodniczego człowieka oraz zrozumienie związków i procesów systemu człowieka - środowisko przyrodnicze - gospodarka turystyczna

• Przedstawienie stanu i aktualnych tendencji wykorzystania turystycznego przestrzeni - turystyczna rynku

Treść kształcenia

1. Geografia turystyczna w strukturze nauk geograficznych - jej związki z innymi obszarami wiedzy

2. Metoda oceny atrakcyjności środowiska przyrodniczego i antropogenicznego dla potrzeb turystyki

3. Elementy kartografii turystycznej

4. Przestrzeń turystyczna i osadnictwo turystyczne

5. Geografia w badaniach nad turystyką

6. Regiony turystyczne w Polsce

Terminologia w geografii turystycznej

1. Turystyka, rekreacja, ruch turystyczny

2. Turyzm, geografia turyzmu, geografia turystyczna

3. Region turystyczny

4. Walor turystyczny

5. Miejscowość turystyczna

6. Zagospodarowanie turystyczne

7. Dostępność komunikacyjna

8. Chłonność turystyczna i pojemność turystyczna

9. Atrakcyjność turystyczna

Literatura:

1. Lijewski T, Mikułowski B, Wyrzykowski J, 2002 ,,Geografia Turystyki Polskiej”, wydanie czwarte zmienione, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa, ss

2. Kowalczyk A, 2000 ,,Geografia turyzmu” wyd. naukowe PWN, Warszawa.

3. Gaworecki W.W, ,,Turystyka” Polskie Wydawnictwo

Wykład 2.

ZAGADNIENIA TEORETYCZNE GEOGRAFII TURYSTYKI (geografia turystyczna w strukturze geograficznych)

1. GEOGRAFIA

• To nauka przyrodnicza i społeczna zajmująca się badaniem powierzchni ziemi (przestrzeni geograficznej)

• Nazwa ta pochodzi od słów geos - ,,ziemia” i grapo - ,,piszę”

• Za twórcę terminu uważa się Eratostenesa z Cyreny (dokonał pomiaru Ziemi - obwód Ziemi)

• Geografia zajmuje się nie tylko analizą rozmieszczenia obiektów czy zjawisk na powierzchni Ziemi, ale także badaniem przyczyn przestrzennego zróżnicowania oraz wpływu człowieka na nie.

Koncentracja równomierne zjawisko

zjawisk rozłożenie zjawisk nie występuje

2. ŚRODOWISKO GEOGRAFICZNE SKŁADA SIĘ Z:

• Środowisko przyrodnicze

• Środowisko społeczno-gospodarcze

• Środowisko przyrodnicze oddziałuje na człowieka - na środowisko społeczno gospodarcze i odwrotnie.

3. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE - ELEMENTY

a) Komponenty przyrody nieożywionej

• Budowa geologiczna

• Rzeźba terenu

• Klimat

• Wody

• Gleby

2. Komponenty przyrody ożywionej

• Szata roślinna

• Świat zwierzęcy

Środowisko przyrodnicze charakteryzuje się zróżnicowaniem, wzajemnym oddziaływaniem, zależnością pomiędzy jego elementami.

4. ŚRODOWISKO SPOŁECZNO - GOSPODARCZE (wybrane elementy)

- stworzone przez człowieka

• Przemysł

• Budownictwo

• Rolnictwo

• Turystyka

• Idt.

- Środowisko społeczno - gospodarcze charakteryzuje się zróżnicowaniem form działalności, oddziaływaniem i wzajemnym powiązaniem ich.

5. PODSUMOWANIE

• Cechą środowiska przyrodniczego jest jakościowe zróżnicowanie jego składowych (elementów, czynników, komponentów)

• Cechą środowiska przyrodniczego jest powiązanie, oddziaływanie i wzajemna zależność wśród jego składowych.

6. CECHY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

• Wzajemne powiązanie

• Jakościowe zróżnicowanie form działalności człowieka

• Oddziaływanie środowiska geograficznego na wszystkie formy

• Jakościowe zróżnicowanie komponentów przyrody

7. GEOGRAFIA TURY ……

a) Geografia turyzmu

• Jest najczęściej definiowana jako dyscyplina geografii, zajmująca się przyrodniczymi oraz antropogenicznymi uwarunkowaniami i następstwami ruchu turystycznego.

• Zajmuje się badaniem stosunków miedzy przyrodniczymi zasobami środowiska geograficznego ujętego w jednostki, ruchem turystycznym.

b) Geografia turystyki

• Jest rozumiana jako dyscyplina zajmująca się badaniem przestrzennego zróżnicowania ruchu turystycznego, jak również zachowaniami przestrzennymi turystów (przemieszczeniami turystów)

• Zajmuje się ona tylko osobami (turystami)

c) Geografia turystyczna

• Jest to cześć geografii stosowanej, która zajmuje się oceną i opisem środowiska przyrodniczego i kulturowego (antropogenicznego) na potrzeby turystyki. Zajmuje się walorami.

8. TEORIA GEOGRAFII TURYSTYKI

a) Przedmiot geografii turystyki

• Analiza form i relacji przestrzennych zjawisk turystycznych oraz związanych z nimi procesów oddziałujących na przestrzeń (Wg. J.Wraszyńska, A. Jackowski, 1978)

b) Cel badawczy geografii turystyki

• Jest stworzenie podstaw teoretycznych do podejmowania właściwych decyzji w świadomym kierowaniu ruchem turyst. przy uwzględnieniu jego aspektów środowiskowych, ekonomicznych, społecznych, ekologicznych.

c) Związki geografii turyst. z innymi dyscyplinami naukowymi

• Geografia wśród innych nauk o Ziemi (Geologia, Geodezja, Geofizyka, Geografia)

• Geografia turystyki jako dyscyplina geograficzno - ekonomiczna

• Geografia turystyki a inne nauki.

d) Kierunki badawcze geografii turystyki

GEOLOGIA - Rodzina nauk zajmująca się materią i budową litosfery, historią Ziemi, jej obecną ewolucją i czynnikami i procesami

GEODEZJA - Nauka o rozmiarach Ziemi i technikach pomiaru położenia, odległości, powierzchni i wysokości obiektów na jej powierzchni

GEOFIZYKA - Dział nauki o Ziemi, z pogranicza geologii i fizyki. Którego przedmiotem badań są właściwości i procesy fizyczne charakteryzujące wnętrze i powierzchnię Ziemi

GEOGRAFIA - Nauka badająca powłokę Ziemi, jej przestrzenne zróżnicowanie pod względem przyrodniczym i społeczno -gospodarczym oraz związki, które zachodzą pomiędzy środowiskiem przyrodniczym a działalnością ludzką.

9. DYSCYPLINY NAUK GEOGRAFICZNYCH

• Ze względu na różnorodność tematyki, przedmiotu i metod badań używa się terminu ,,nauki geograficzne”

• W systemie nauk geograficznych dokonano podziału na 2 podstawowe dyscypliny

- fizyczna

- ekonomiczna

a) Geografia turyst. jako dyscyplina geograficzno - ekonomiczna

• Geografia ludności

• Geografia gospodarcza (ekonomiczna)

• Geografia społeczna

• Geografia medyczna

• Geografia infrastruktury

• Geografia turystyki

• Geografia rolnictwa

b) Powiązania geografii turyst. z naukami

• Ekonomicznymi

• Przyrodniczymi

• Społecznymi

• Technicznymi

• Medycznymi

10. KIERUNKI BADAWCZE GEOGRAFII TURYSTYKI

a) Formalny

• Badania obejmują krajobraz jak i widoczne w nim formy antropogeniczne (np. charakter zabudowy, szlak turystyczny)

b) Funkcjonalny

• Badania dotyczą współzależności zachodzących pomiędzy podmiotem ruchu, czyli turystą, a przedmiotem - przestrzenią turystyczną

c) Historyczno - genetyczny

• To historyczne spojrzenie na problemy turystyki i badania tego typu mają szczególne znaczenie tam, gdzie zostanie struktury formalne nie wykazują zgodności z aktualnymi strukturami funkcjonalnymi.

d) Ekologiczny

• Przedmiotem zainteresowania jest człowiek w jego środowisku geograficznym, traktowane jako dynamiczny system powiązań funkcjonalnych i przestrzennych, określających modele zachowań ludzi, układów przyrodniczych i sposoby gospodarowania w przyrodzie.

Wykład 3.

1TERMINOLOGIA W GEOGRAFII TURYSTYKI

• Turyzm

• Rekreacja

• Turystyka

• Ruch turystyczny

• Zagospodarowanie turystyczne

• Dostępność turystyczna

• Walory turystyczne

• Atrakcyjność turystyczna

• Chłonność turystyczna

• Pojemność turystyczna

• Przepustowość turystyczna

• Sezonowość w turystyce

• Sezon ogólnorekreacyjny

• Sezon kąpielowy

• Sezon zimowy

• Przestrzeń turystyczna

• Region turystyczny

• Rejon turystyczny

• Miejscowość turystyczna

• Regionalizacja turystyczna Polski

2. TURYZM

• ,,Całokształt zagadnień teoretycznych, gospodarczych, geograficznych, statystycznych, prawnych, kulturowych, społecznych związanych z ruchem uzdrowiskowo -turystycznym” (Leszczyki ST; 1937)

• ,, Całokształt zagadnień społecznych i gospodarczych, związanych z ruchem turystycznym (Międzynarodowy Słownik Turystyczny 1961)

• ,,Turyzm jest złożonym zjawiskiem obejmującym społeczno-kulturowe, gospodarcze, prawne, publiczne, przyrodnicze i przestrzenne

3. REKREACJA

• ,,Wielkie czynności podejmowane dla regeneracji sił a przejawiające się w uczestniczeniu w rozrywkach kulturowych, grach sportowych czy też w różnych firmach ruchu turystycznego - porodzinach zajęć służbowych lub szkolnych poza obowiązkami społecznymi i normalnymi czynnościami domowymi”

• ,,jest to działalność podejmowana poza obowiązkami zawodowymi, domowymi, społecznymi dla odpoczynku, rozrywki lub rozwoju własnej osobowości (Wielka Encyklopedia Powszechna)

4. TURYSTYKA

• ,,TOUR” - podróż, Anglia - Xviii.

• ,,Zjawisko społeczne, które polega na odniesieniu podróży w celach rozrywkowych, poznawczych (krajoznawczych, naukowych itp.) wypoczynkowych, leczniczych lub związanych z kultem religijnym, przy jednoczesnym zastrzeżeniu, że nie wiążą się one z pracą zarobkową ani zmianą stałego miejsca zamieszkania” (Warszyńska J., 1978)

• ,, Wyjazdy poza miejsce stałego zamieszkania w czasie wolnym od pracy w celach wypoczynkowych, poznawczych lub związanych z indywidualnymi zamiłowaniami, oraz użytkowanie środowiska celem zaspokajania potrzeb przebywających w nim turystów” (Rogalewski o. 1972, 1974)

5. RUCH TURYSTYCZNY

• ,,Ogół przestrzennych przemieszczeń się ludzi związanych z dobrowolną czasową, zmianą miejsca pobytu, środowisk i rytmu życia - w odniesieniu do określonego obszaru, kierunku, okresu itp.” (Matczak A, 1992)

6. ZAGOSPODAROWANIE TURYSTYCZNE

• Wynik działalności człowieka mającej na celu przystosowanie przestrzeni na potrzeby ruchu turystycznego.

7. DOSTĘPNOŚĆ TURYSTYCZNA

• Możliwość dojazdu środkami komunikacji do celu podjętej podróży, a także system połączeń komunikacyjnych, szlaków i wyciągów turystycznych umożliwiających turyście odbywanie wycieczek w obrębie wybranego regionu turystycznego do określonych miejsc.

8. WALORY TURYSTYCZNE

• ,, Walory turystyczne (regionu, szlaku, miejscowości)stanowi zespół elementów środowiska naturalnego oraz elementów pozaprzyrodniczych, które wspólnie lub każde z osobna są przedmiotem zainteresowań turysty”(Warszyńska J. Jackowski,78

• ,, Wszelkie czynniki występujące w danym terenie, które mogą (maja zdolność) być przesłanką dla podejmowania przez turystów decyzji o przyjeździe do tego obszaru (Peretiatkowicz R.)

Wykład 4

1. KLASYFIKACJA WALORÓW TURYSTYCZNYCH WEDŁUG KRYTERIUM PEŁNIONYCH FUNKCJI:

1. Walory wypoczynkowe

a) zimowe walory (zbocza spadek terenu, opady śniegu) pozostają w ścisłym związku z warunkami środowiska przyrodniczego,

miejsca regionu

b) walory letnie (rzeźba terenu, wody stojące, lasy, łąki (szata roślinna), klimat, fauna, flora

2. Walory krajoznawcze - to osobliwości przyrodnicze (parki narodowe, rezerwaty przyrody itp.) oraz elementy kultury

materialnej i duchowej (zabytki, folklor, obiekty kultu narodowego a także współczesne osiągnięcia społeczeństwa)

(Warszyńska J, Jackowski A, 1979)

3. Walory specjalistyczne - to zespół cech środowiska naturalnego umożliwiający uprawianie różnych form turystyki

kwalifikowanej, a w przypadku obecności wód mineralnych i korzystnych warunków klimatycznych - balneoterapii innych

form lecznictwa uzdrowiskowego. (Warszyńska J, Jackowski A, 1979)

2. PODZIAŁ WALORÓW WG KRYTERIUM GENEZY:

• Walory przyrodnicze (środowiska naturalnego)

• Walory antropogeniczne (kulturowe)

3. WALORY TURYSTYCZNE W KONCEPCJI MARKETINGU

• Atrakcje - sa to elementy miejsca docelowego, które w znacznej mierze określają wybór konsumentów i wpływają na motywacje potencjalnych nabywców.

4. KLASYFIKACJA ATRAKCJI TURYSTYCZNYCH WG V.T.C. MIDDLETONA, 1996

• atrakcje naturalne - krajobraz leśny, krajobraz nadmorski, plaże, klimat i inne cechy geograficzne miejsca docelowego; jego zasoby naturalne

• atrakcje stworzone przez człowieka - budynki i infrastruktura turystyczna obejmująca architekturę zabytkową, współczesną, zabytki, promenady, parki i ogrody, ośrodki konferencyjne, ośrodki żeglarskie, stoki narciarskie, archeologię przemysłową, pola golfowe, specjalistyczne sklepy i specjalistyczne centra handlowe

• atrakcje kulturowe - tradycje i folklor, religia i sztuka, teatr, muzyka, taniec i inne rozrywki, muzea, organizowane imprezy specjalne, festiwale i konkursy;

• atrakcje społeczne - sposoby życia mieszkańców lub lokalnej społeczności, języki możliwości spotkań towarzyskich.

5. WALORY TURYSTYCZNE A ATRAKCYJNOŚĆ TURYSTYCZNA

• Atrakcyjność turystyczna - ,,Występowanie pewnej cechy charakterystycznej, przyciągającej turystów na pewne tereny dzięki walorom krajobrazu naturalnego, klimatu, pomników historii, a także różnych interesujących obiektów zagospodarowania przestrzennego” (Bogucka A. 1976)

• Walor turystyczny jest obiektywnie istniejąca cechą (środowiska przyrodniczego lub antropogenicznego) a Atrakcyjność turystyczna jest subiektywnym odczuciem znaczenia danego waloru przez poszczególnych turystów

• Walor turystyczny należy traktować jako nośnik atrakcyjności turystycznej

6. ELEMENTY OCENY WALORÓW TURYSTYCZNYCH

a) chłonność turystyczna

• Jest to maksymalna liczba uczestników ruchu turystycznego, którzy mogą równocześnie przebywać na danym obszarze, nie powodując dewastacji i degradacji środowiska naturalnego a tym samym pogorszenia warunków wypoczynku.

b) Pojemność turystyczna

• ,,Liczba osób, które mogą jednocześnie przebywać w obszarze turystycznym (rekreacyjnym) zagospodarowanym nazywa się pojemnością”

c) Przepustowość turystyczna

• Liczba osób, które mogą jednocześnie poruszać się po szlaku lub obiekcie na określonym odcinku (długości) lub w określonej jednostce czasu”

d) Sezonowość turystyczna

• Sezon ogólnorekreacyjny

• Sezon kąpielowy

• Sezon zimowy

7. SEZONOWOŚĆ TURYSTYCZNA

a) ogólnorekreacyjny

• W polskich warunkach klimatycznych trwa przeciętnie od połowy kwietnia do końca października

• Pokrywa się on mniej więcej z długością okresu wegetacyjnego (średnia dobowa temperatura powietrza ponad 5 stopni C)

• Jako jego początek można przyjąć zakwitanie leszczyny, podbiału kaczeńca, natomiast za koniec opadanie liści brzozy

b) kąpielowy

• Jest ściśle uzależniony od istniejących aktualnie warunków atmosferycznych.

• Trwa przeciętnie 60 dni

• Jego długość ograniczona jest temperatura wody wyższa od 18 stopni C oraz średnią dobową temperaturą powietrza wynosząca ponad 15 stopni C

c) zimowy

• Okres czasu, którego długość uzależniona jest od trwałości pokrywy śnieżnej, co równocześnie wiąże się z liczbą dni o średniej dobowej temperaturze powietrza 0 stopni C

8. HIERATCHIA JEDNOSTEK PRZESTRZENNYCH W BADANIACH GEOGRAFII TURYSTYKI

• Przestrzeń turystyczna - jest to część przestrzeni geograficznej (społeczno-ekonomicznej) w której zachodzą zjawiska turystyczne”

• Region turystyczny

• Rejon turystyczny

• Miejscowość turystyczna

9. KLASYFIKACJA PRZESTRZENI TURYSTYCZNEJ

• Różnorodność aktywności turystycznej człowieka pozwala na wydzielanie kilku typów przestrzeni turystycznej które reprezentują określone fazy rozwoju lub zawłaszczenia przestrzeni przez turystykę.

• Przyjmując za podstawę charakter działalności turystycznej oraz stopień kształtowania przez nią przestrzeni geograficznej, można wyróżnić pięć typów przestrzeni turystycznej

10. TYPY PRZESTRZENI TURYSTYCZNEJ

a) przestrzeń eksploracji turystycznej

• To taka, gdzie następuje odkrywanie nowych terenów dla potrzeb działalności turystycznej. Cechuje się ona:

- mała skalą ruchu turystycznego

- niewielką uciążliwością ekologiczną

- brak stałych urządzeń

b) Przestrzeń penetracji turystycznej

• Występuje tu forma ruchu turystycznego o znacznej skali i rozmiarach, której motywem są cele poznawcze realizowane najczęściej

• Przestrzeń penetracji turystycznej zagospodarowana jest w stopniu niewielkim i ułatwiającym turyście poznanie i krótkotrwały pobyt

c) Przestrzeń asymilacji turystycznej

• Dotyczy sfery społecznej i kulturowej i wymaga bliskiego kontaktu turysty z miejscowością społeczną

• Jest ona związana z dłuższymi pobytami wypoczynkowymi w środowisku autochtonicznym , niewielkim stopniu pociąga za sobą konieczność dalszego inwestowania turystycznego

d) Przestrzeń kolonizacji turystycznej

• Cechuje tą przestrzeń proces trwałego zajmowania i zagospodarowywana przez obiekty turystyczne nowych ziem.

e) Przestrzeń urbanizacji turystycznej

• Powstaje ona z części przestrzeni kolonizacji turystycznej i jest wynikiem przenoszenia się mieszkańców miast na uprzednio skolonizowane obszary wiejskie.

Wykład 5

1. REGION TURYSTYCZNY

• Tereny gdzie nasilenie występowania cechy zagospodarowania turystycznego i intensywności ruchu było większe niż średnie w danym typie krajobrazu naturalnego (Milewska M.I, 1963)

2. KRYTERIA DELIMITACJI (WYDZIELENIE< WYRÓŻNIENIE) REGIONU TURYSTYCZNEGO

• Atrakcyjność terenu pod względem zróżnicowania rzeźby, wód, zalesienia i występowania unikalnych elementów środowiska geograficznego

• Intensywność zagospodarowania turystycznego

• Nasilenie ogólnopolskiego ruchu turystycznego, co znaczy o ponad lokalnym znaczeniu regionu.

• Zasięg popularnych szlaków, tras turystycznych i innych urządzeń turystycznych ciążących zdecydowanie do centrum regionu

• Powiązanie terenu Jednym z elementów środowiska geograficznego (dolina rzeki, brzeg morza itd.)

3. REGION TURYSTYCZNY

• ,,Obszar pełniący funkcję turystyczną na zasadzie pewnej jedności cech środowiska fizyczno-geograficznego oraz wewnętrznych powiązań usługowych” (Warszyńska J, Jackowski A., 1978)

4. REGION TURYSTYCZNY

• ,, Jednostki przestrzenne w których turystyka stanowi dominującą formę działalności gospodarczej określa się powszechnie mianem jednostek o funkcji turystycznej

• O funkcjach turystycznych mówi się w przypadku regionów czy miejscowości, gdzie zatrudnienie w usługach i handlu związane jest z obsługą turystów (sektor trzeci) stanowi ponad 50% (często 70% i więcej) ogółu zatrudnionych (Warszyńska, Jackowski, 1978)

• To obszar (cześć kraju) charakteryzujący się walorami turystycznymi oraz odpowiednimi do nich walorami recepcyjnymi do którego kieruje się ruch turystyczny `' (Bar. R. Doliński A. 1974)

5. REGIONALIZACJA TURYSTYCZNA POLSKI

a) Wybrzeże

• Pobrzeże Szczecińskie

• Pobrzeże Koszalińskie

• Pobrzeże Gdańskie

b) Pojezierze Pomorskie

• Pojezierze Drawskie

• Pojezierze Kaszubskie

• Bory Tucholskie

c) Pojezierze Mazurskie

• Pojezierze Brodnickie

• Pojezierze Iławskie

• Pojezierze Olsztyńskie

• Pojezierze Mrągowskie

• Kraina Wielkich Jezior

• Pojezierze Ełckie

• Pojezierze Suwalskie

d) Pojezierze Wielkopolskie

• Pojezierze Lubuskie

• Pojezierze Międzychodzko-Sierakowskie

• Pojezierze Leszczyńskie

• Poznań i okolice

• Pojezierze Gnieźnieńskie

• Pojezierze Włocławsko-Gostyńskie

e) Wyżyna Małopolska

• Jura Krakowsko-Częstochowska

• Góry Świętokrzyskie

• Zagłębie Staropolskie

f) Sudety

• Góry Izerskie

• Kotlina Jeleniogórska i Karkonosze

• Góry Kamienne i Wałbrzyskie

• Góry Sowie

• Ziemia Kłodzka

• Góry Opawskie

g) Karpaty

• Beskid Śląski

• Beskid Żywiecki, Mały, Makowski

• Podhale, Orawa, Spisz, Pieniny

• Tatry

• Gorce, Beskid wyspowy

• Beskid Sądecki

• Beskid Niski

• Bieszczady

• Pogórze Karpackie

h) pozostałe rejony turystyczne

6. MIEJSCOWOŚĆ TURYSTYCZNA

• ,, jednostka osadnicza (miasto, osiedle, wieś), która ze względu na walory i zagospodarowanie turystyczne oraz dostępność transportową stanowi punkt docelowy migracji turystycznych” (Warszyńska, Jackowski, 1978)

7. OŚRODEK TURYSTYCZNY

• Miejsce, gdzie ludzie jeżdżą na wakacje i dla rekreacji, skąd ośrodek wakacyjny lub uzdrowiskowy, także śródlądowy i nadmorski (Medik S. 1995)

7