Młody Technik

Lustrzanki małoobrazkowe

Marzec 2003   

Niemiecka firma Ihage, która w 1936 roku wprowadziła na rynek po raz pierwszy jednoobiektywową lustrzankę małoobrazkową o nazwie Exakta, w latach 50-ych wznowiła jej produkcję. Powstał udoskonalony model o nazwie Exakta Varex II.

Był to aparat o ogromnych jak na owe czasy możliwościach. W sztywny aluminiowy korpus wbudowano migawkę szczelinową o czasach otwarcia 12-1/1000 s oraz B i T. Gałka do nastawiania krótkich czasów otwarcia migawki (1/25-1/1000 s) była umieszczona po lewej stronie aparatu. Również po lewej stronie znajdowała się dźwignia do szybkiego naciągu migawki i przewijania filmu oraz spust migawki. Z prawej strony była umieszczona gałka do nastawiania czasów długich 1/5-12 s. Samowyzwalacz można było nastawiać na wartości 1/5-6 s oraz na dowolnie wybrany czas krótki. Aparat miał wymienny układ celowniczy - matówkę z otwieranymi osłonami i lupą do precyzyjnego nastawiania ostrości lub pryzmat pentagonalny. Do aparatu można było zakładać różne matówki specjalne lub matówkę z dalmierzem bazowym. Zamiana jednego układu celowniczego na drugi była bardzo łatwa. Również nieskomplikowana była wymiana obiektywów. Wszystkie obiektywy do aparatu Exakta były mocowane za pomocą uchwytu bagnetowego. Obiektywy wymienne o ogniskowych 35-500 mm, w tym super jasny Biotar 1,5/75 mm poszerzały możliwości aparatu. Nadawał się do fotografowania z bliskich odległości (pierścienie pośrednie), do zdjęć przez mikroskop (złączka mikroskopowa) oraz do zdjęć stereoskopowych (nasadki stereoskopowe). Za pomocą tej nasadki można było otrzymać dwa zdjęć stereoskopowe o formatach 17 x 24 mm. Aparat był wyposażony w dwa kontakty do synchronizacji z lampami błyskowymi spaleniowymi i elektronowymi. Synchronizacja była możliwa przy czasie otwarcia migawki 1/50 s.

Z nowszych konstrukcji mechanicznych lustrzanek jednoobiektywowych można również wymienić aparaty z serii Praktica produkowane przez koncern Pentacon w Dreźnie. Były one importowane do Polski w wielu odmianach i miały pewne cechy wspólne: podobny kształt korpusu, pryzmat pentagonalny wyjmowany lub wbudowany na stałe, matówki z dalmierzem i soczewką Fresnela, naciąganie migawki i przesuw filmu dźwignią, pomiar światłą przez obiektyw. Prostszy model, jak Practica MTL 5B miał pomiar światła przy roboczej przysłonie, a Practica VLC 2 przy pełnym otworze przysłony. Obiektywy przystosowane do elektrycznego przenoszenia wartości przysłony mają specjalne styki, które po wkręceniu obiektywu do aparatu stykają się ze ścieżkami stykowymi znajdującymi się na korpusie. Tworzą one zamknięty układ elektryczny obiektywu z aparatem. W układ jest włączony również miliamperomierz, którego wskazówkę widać w wizjerze aparatu, fotoopornik i potencjometry. Jeden potencjometr symuluje wartość otworu przysłony, drugi sterowany jest wskaźnikiem czułości filmu, a trzeci jest połączony z gałką nastawiania czasów migawki. Cały układ jest zasilany baterią alkaliczną o napięciu 4,5 V, umieszczoną w korpusie aparatu.

Aparaty Praktica mają migawki lamelkowe o pionowym przebiegu szczeliny. Czasy otwarcia migawki 1-1/1000 s oraz B. Synchronizacja z elektronową lampą błyskową następuje przy 1/125 s. Jest to bardzo dużym osiągnięciem, gdyż przy fotografowaniu ruchomych obiektów z lampą błyskową, np. przy dziennym świetle, nie ma na zdjęciach podwójnych konturów. W innych aparatach mających synchronizację przy 1/30 s, światło lampy błyskowej daje ostry obraz, na który nakłada się obraz poruszony, wytworzony przez światło dzienne wpadające przez otwartą w ciągu 1/30 s migawkę. Do aparatów z serii Practica można stosować wiele typów obiektywów wymiennych, pierścienie pośrednie, celowniki kątowe, lupy nastawcze powiększające obraz itp. Mocowanie obiektywów do wszystkich modeli za pomocą gwintu M 42 x 1. Obiektywy mają soczewkę z naniesionymi wielowarstwowymi powłokami odblaskowymi i są oznaczone literami MC (multi - coating).

Dużą popularnością cieszą się również wytwarzane w Rosji jednoobiektywowe lustrzanki o nazwie Zenit. W stosunku do aparatów Praktica są to aparaty o uproszczonej budowie. Szczelinowa migawka płócienna ma przebieg poziomy, a czasy otwarcia 1/30 - 1/500 s oraz B. Synchronizacja z lampą błyskową jest możliwa przy 1/30 s. Pryzmat jest wbudowany na stałe, pomiar światła przez obiektyw. Zamiast miliamperomierza zastosowano diody świecące, dwie czerwone i jedną zieloną. Diody czerwone znajdują się u góry i u dołu z prawej strony obrazu, zielona w środku między nimi. Po wstępnym naciśnięciu przycisku migawki obraca się pierścieniem przysłony obiektywu tak długo, aż zaświeci się zielona dioda. Światło górnej czerwonej diody sygnalizuje, że oświetlenie jest za mocne, a dolnej, że za słabe. Czułość filmu nastawia się gałką znajdującą się na korpusie aparatu po lewej stronie pryzmatu. Gałka do wybierania czasów migawki jest po prawej stronie. Standardowy obiektyw to MC Helios 2/58 z automatycznym przymykaniem przysłony w chwili wykonywania zdjęcia.

Canon, Nikon, Minolta, Contax, Olympus to najbardziej znane firmy produkujące automatyczne lustrzanki jednoobiektywowe. Udoskonalenia wprowadzane do aparatów przez jedną wytwórnię są natychmiast ulepszane i wprowadzane do produkcji przez inne. To współzawodnictwo powoduje, że wszystkie lustrzanki wysokiej klasy mają podobne parametry. Wystarczy więc szczegółowo opisać rozwiązania techniczne jednego typu aparatu, a następnie wymienić jakie różnice występują w budowie i działaniu innych.

Całkowicie zautomatyzowanym aparatem jest Canon EOS 1N. Na korpusie aparatu nie ma żadnych dźwigni, gałek nastawczych itp. Znajduje się tam kilkanaście przycisków i przełączników, za pomocą których steruje się działaniami wszystkich mechanizmów. Aparat jest zasilany z jednej baterii litowej o napięciu 6 V. Żywotność baterii w temperaturze pokojowej wystarcza na wykonanie zdjęć na 50 rolkach filmów. W temperaturze minus 200 st. C można wykonać zdjęcia tylko na 8 rolkach. Nic nie wiadomo, jak wówczas działają zespoły elektroniki aparatu.

Canon EOS 1N ma migawkę szczelinową, o pionowym przebiegu. Synchronizacja z dedykowanymi lampami błyskowymi Canon Speedlite następuje przy 1/250 s. Tak jak we wszystkich nowoczesnych lustrzankach pomiar światła (TTL) odbywa się przy pełnym otworze przysłony. Systemów pomiarów może być kilka. Można zmierzyć światło w 16 segmentach umieszczonych w środku pola obrazu, położonych obok punktów pomiarów ostrości. Przy ustalaniu ekspozycji, system uwzględnia wielkość obiektu, jego położenie, jasność ogólną, tło, oświetlenie przed i za obiektem. Może to być pomiar punktowy, obejmujący 9,5% pola widzenia obiektywu, może być również dokładny pomiar punktowy obejmujący 2% pola widzenia.

Aparat ma precyzyjny system nastawiania ostrości wykorzystujący 5 punktów. Pokrywają one szeroki odcinek pola widzenia obiektywu. Aparat można nastawić na automatyczny wybór punktu nastawiania ostrości lub można wybrać punkt nastawiania ostrości samemu. Przy fotografowaniu obiektów ruchomych automatyka nastawia ostrość w sposób ciągły, śledząc ruch obiektu i przewidując jego kierunek aż do momentu naciśnięcia spustu migawki.

Można wykonywać zdjęcia wybierając programy z priorytetem migawki, z priorytetem przysłony, można wybrać pożądaną głębie ostrości (aparat sam dobierze odpowiednią odległość, migawkę i wartość przysłony). Korekcja ekspozycji "+" lub "-" 3 stopnie, co 1/3 lub 1/2 stopnia. Za jednym naciśnięciem spustu aparat może zrobić 3 zdjęcia: jedno niedoświetlone, jedno naświetlone właściwie i jedno prześwietlone. Zakładając do aparatu dodatkowy pojemnik na baterie, można uzyskać dodatkowy szybki tryb przesuwu filmu przy zdjęciach seryjnych (6 klatek/s). W pojemniku mieści się 6 baterii alkalicznych lub niklowo-kadmowych. Kolejne naświetlenia klatek i przesunięcia filmu następują po sobie tak długo, jak długo jest naciśnięty spust migawki.

Wszystkie tryby pracy ukazują się pod postaciami cyfr i symboli na wyświetlaczu ciekłokrystalicznym wbudowanym w górną ściankę aparatu. Również w celowniku aparatu widać punkty nastawiania ostrości i pomiaru oświetlenia, czas naświetlania, wartość liczby przysłony, może też świecić dioda sygnalizująca gotowość lampy błyskowej i dioda sygnalizująca właściwe nastawienie ostrości. Z prawej strony w wizjerze widać wskaźnik nastawienia prawidłowej ekspozycji. Układ pomiarowy DX odczytuje czułość filmu założonego do aparatu w granicach ISO/Din 25-5000. Automatykę aparatu można wyłączać i przechodzić na ręczne sterowanie (symbol M). Nie można ręcznie przewijać filmu i naciągać migawki, gdyż brak jest stosownych dźwigni.

Aparatem o bardzo podobnych możliwościach jest Nikon F90. Różnica polega na tym, że w aparatach Canon serii EOS silnik do nastawiania ostrości jest wbudowany w obiektyw, a baterie zasilające znajdują się w korpusie. W Nikonach zarówno baterie zasilające, jak i silnik są umieszczone w korpusie aparatu, a napęd do pierścienia nastawiania ostrości w obiektywie jest przenoszony za pomocą sprzęgła.

Z kolei w aparacie Minolta Dynax 700si możliwa jest synchronizacja z dedykowaną lampą błyskową nawet przy czasie otwarcia migawki 1/8000 s. Dedykowana dla aparatu Minolta lampa błyskowa 5400 HS o liczbie przewodniej 54 emituje nie jeden błysk, lecz całą serię bardzo krótkich i bardzo szybko po sobie następujących błysków. W tym przypadku wartość liczby przewodniej wynosi tylko 12, zmniejsza się więc znacznie jej zasięg. Jest to cena, jaką płaci się za synchronizację przy tak krótkim czasie naświetlania.

Aparat Contax AX ma wbudowany w korpus nie spotykany w innych konstrukcjach system nastawiania ostrości. Obiektyw jest nieruchomy, a wewnątrz obudowy aparatu porusza się do przodu i do tyłu cały zespół optyczno-mechaniczny: płaszczyzna filmu, migawka, pryzmat, matówka, lustro wraz z czujnikami pomiarów oświetlenia i odległości. Na rysunku lewym odległość jest nastawiona na nieskończoność, a na prawym na odległość najbliższą. Dzięki temu do aparatu nie trzeba stosować specjalnych obiektywów z AF. Nastawianie ostrości może być automatyczne lub manualne. W modelu aparatu Contax RTS III zastosowano odmienną niż w innych aparatach konstrukcję płytki dociskowej filmu. W czasie dokonywania zdjęć film powinien być ułożony płasko. Wiadomo z praktyki, że film ma tendencje do wybrzuszania się i aby temu przeciwdziałać, w aparatach fotograficznych płytka jest dociskana do filmu ze sporą siłą. W czasie przewijania taśmy filmu w jedną, a potem w drugą stronę, na jego zewnętrznej warstwie powstają rysy.

W aparacie Contax zamiast aluminiowej zastosowano płytkę ceramiczną, która jest bardzo gładka. Na fotografii 8 widać dwa wycinki płytek dociskowych, powiększonych 200 razy. Lewa to płytka ceramiczna a prawa - aluminiowa. Na zdjęciach widać doskonale różnice w strukturze powierzchni. Oprócz tego specjalny mechanizm wytwarza podciśnienie pomiędzy płytką a filmem. Dzięki temu jest on ułożony w aparacie idealnie płasko.

Firma Olympus wprowadziła na rynek całkowicie zautomatyzowaną lustrzankę o oznaczeniu IS - 3000. Aparat ten kształtem całkowicie odbiega od tych, do których jesteśmy przyzwyczajeni. Ma wbudowany na stałe obiektyw o zmiennej ogniskowej 35 - 180 mm, /4,5-5,6/. Otwierana podwójna lampa błyskowa dopasowuje kąt emitowanego światła do kąta widzenia obiektywu. Sterowanie aparatem odbywa się za pomocą jednego przycisku umożliwiającego zmiany prędkości przebiegu migawki i wielkości otworu względnego przysłony, w zależności od rodzaju zdjęć. Aparat ma możliwość fotografowania bliskich obiektów. Można również założyć konwenter i wtedy ogniskowa obiektywu wydłuży się do 300 mm.

Ponieważ wskutek dodawania tych udoskonaleń aparaty stają się coraz cięższe i mają coraz większe wymiary. Ostatnio zarysowuje się tendencja do ich odchudzania. Najnowszy produkt firmy Canon, EOS 300V jest bardzo lekki. Jego masa (samego korpusu) wynosi zaledwie 365g. Dla porównania aparat Nikon F5 (sam korpus bez baterii) ma masę 1210g.

(wpj)

---