Społeczna Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości
i Zarządzania w Łodzi
Wydział Zamiejscowy w Kołobrzegu
MAREK NOSALSKI
Alfa i Beta - hydroksykwasy
Kołobrzeg 2010 r.
Alfa - hydroksykwasy (AHA) to grupa substancji naturalnych, które od wielu lat wzbudzają zainteresowanie zarówno dermatologów jak i kosmetologów. Te związki chemiczne stosowane miejscowo wywierają specyficzne działanie na naskórek, warstwę brodawkową skóry właściwej i mieszki włosowe. Alfa-hydroksykwasy zwane także kwasami owocowymi znalazły szerokie zastosowanie w kosmetyce i leczeniu chorób skórnych.
W dużych i małych stężeniach, w różnorodnych postaciach farmakologicznych (roztwory, mleczka, kremy, żele) dostarczają nowych możliwości leczenia szeregu stanów chorobowych.
Kwasy owocowe zapobiegają powstawaniu na powierzchni skóry grubej warstwy zrogowaciałego naskórka, co przyczynia się do wygładzenia zmarszczek i bruzd.
Dzięki właściwościom złuszczającym stosowane są także na młodej skórze trądzikowej , zapobiegają tworzeniu się czopów łojowych i podnoszą jakość skóry. Pomagają one również w leczeniu suchej skóry, rogowacenia okołomieszkowego, rybiej łuski, znamion starczych rogowacenia posłonecznego, brodawek zwykłych i łojotokowych, pozapalnych przebarwień i stosowane są również jako środki do peelingu.
AHA rozszerzają możliwości terapeutyczne zarówno lekarza - dermatologa, jak i kosmetologa. Podawane na skórę w dużych stężeniach powodują oddzielanie się keratynocytów i spełzanie naskórka (epidermolysis). Ze względu na takie działanie wysokich stężeń znalazły zastosowanie w leczeniu trądziku pospolitego, łagodnych i złośliwych ognisk rogowacenia, brodawek zwykłych i łojotokowych. W dużych stężeniach są wykorzystywane do wywołania głębokiego i powierzchniowego peelingu. Oczywiście wysokie stężenia alfa - hydroksykwasów mogą być jedynie stosowane w procedurach leczniczych pod kontrolą lekarską.
W przypadku niższych stężeń efekty ich działania ograniczone są do rozluźnienia (kohezji) korneocytów głównie w niższych rzędach warstwy rogowej połączonych z warstwą ziarnistą, w wyniku czego zapobiegają pogrubieniu warstwy rogowej prowadząc do jej ścieńczenia. W odpowiednich proporcjach mogą być używane przez pacjentów do terapii domowej stanów związanych z nadmiernym rogowaceniem (hyperkeratosis) np. sucha skóra, rybia łuska. Niskie stężenia AHA pozwalają też użyć ich jako potencjalnych promotorów przejścia przezskórnego dla substancji biologicznie czynnych.
Dzięki specjalnym właściwościom zmiękczającym i nośnikowym są doskonałym partnerem w preparatach mieszanych np. połączenie AHA z kwasem salicylowym wzmacnia efekt peelingu, dodatek ceramidów lub kwasu hialuronowego powoduje wzrost zdolności magazynowania wilgoci.
Właściwości alfa-hydroksykwasów
Hydroksykwasy
Kwasy można formalnie podzielić na: kwasy organiczne (np. hydroksykwasy, kwasy karboksylowe, kwasy tłuszczowe, kwasy nukleinowe, aminokwasy) oraz kwasy nieorganiczne (np. kwasy mineralne, woda sodowa, wodorotlenki wykazujące amfoteryczność).
Olbrzymia liczba różnorodnych związków organicznych wynika m.in.z faktu, że mogą one w swoich cząsteczkach zawierać dwie lub więcej grup funkcyjnych. Takimi związkami wielofunkcyjnymi są hydroksykwasy. Zawierają one w cząsteczce grupy: hydroksylową (-OH) i karboksylową (-COOH). W zależności od wzajemnego położenia tych grup, rozróżnia się alfa-, beta-, gamma-, delta-hydroksykwasy.
Hydroksykwasy wykazują własności chemiczne odpowiednich kwasów lub alkoholi, ponadto wchodzą w specyficzne reakcje:
Alfa-hydroksykwasy kondensują do cyklicznych estrów (laktydów) lub poliestrów, ulegają rozkładowi do odpowiedniego aldehydu (lub ketonu) i kwasu mrówkowego,
Beta-hydroksykwasy odszczepiają cząsteczki wody przechodząc do kwasów L,B-nienasyconych,
Gamma i alfa-hydroksykwasy mogą ulegać wewnątrzcząsteczkowej estryfikacji, z utworzeniem pierścieni pięcio - lub sześcioczłonowych (laktony).
Wśród hydroksykwasów częste są przypadki występowania izomerii optycznej.
W kosmetyce stosuje się wyłącznie alfa- i beta-hydroksykwasy, zawierające grupę hydroksylową w bezpośrednim sąsiedztwie ugrupowania kwasowego (grupy karboksylowej).
Alfa- i beta-hydroksykwasy powodują rozluźnienie wiązań pomiędzy korneocytami warstwy rogowej i usuwają luźną warstwę zrogowaciałych komórek naskórka, jednocześnie przyspieszając jego odnowę.
ALFA - hydroksykwasy
Są one nazywane również „kwasami owocowymi”, a symbolicznie przedstawia się je jako AHA (z ang. Alpha Hydroxy Acids).
Ich wspólny wzór to: R - HCOHCOOH .
Mogą zawierać w swojej strukturze do 14 atomów węgla. Najbardziej popularne i najczęściej stosowane AHA to:
kwas glikolowy
kwas mlekowy
kwas winowy
kwas cytrynowy
kwas jabłkowy.
Mogą one być otrzymywane w sposób naturalny (ekstrakty roślinne) np. kwas glikolowy otrzymuje się z trzciny cukrowej, ale obecnie często również w sposób syntetyczny (synteza chemiczna) lub biotechnologiczny (metabolity drobnoustrojów).
Alfa-hydroksykwasy zawierają jedną grupę hydroksylową umieszczoną w położeniu alfa w stosunku do karboksylowego atomu węgla. Wszystkie AHA z wyjątkiem kwasu glikolowego mają hiralny węgiel i są optycznie czynne.
KWAS GLIKOLOWY - wzór sumaryczny: HO - CH2 - COOH ,
Obecnie najczęściej stosowany w kosmetykach do codziennej pielęgnacji zawierających AHA jest kwas glikolowy (hydroksyoctowy). Posiada on najmniejszą cząsteczkę zbudowaną tylko z dwóch atomów węgla, przez co może najłatwiej penetrować powierzchnię skóry. Jest bardzo dobrze przez nią tolerowany, ponieważ jest naturalnym bioproduktem naszego organizmu, uczestniczy w cyklu Krebsa i ulega spalaniu podobnie jak cukier.
Nie znane są reakcje alergiczne na ten związek. Jest on powszechnie stosowany w preparatach do eksfoliacji, czyli głębokiego złuszczania. Jest uniwersalny, rezultaty obserwuje się w wielu różnych przypadkach. Skóra łuszczy się w niewidoczny dla oka sposób i zaraz po zabiegu wygląda ładnie i zdrowo, można nawet robić makijaż.
Stwierdzono, że aktywność 30% kwasu glikolowego jest najwyższa przy pH=3. Zanotowano wtedy najwyższy poziom stymulacji odnowy komórek naskórka, najwyższy wzrost nawilżenia skóry, zwiększenie jej jędrności, wygładzenie i spłycenie zmarszczek. Stosowanie 5% - 30% kwasu glikolowego w formach hydrożeli polecane jest przez firmę „Dermika” do zabiegu eksfoliacji. Wyższe stężenia 50% - 90%, które są przedmiotem propozycji firm zachodnich, wykazują działanie inwazyjne, mogące prowadzić do epidermolizy.
Kwas glikolowy stosowany jest też w stężeniach 5%, 10%, 15% w preparatach do użytku domowego, a w wyższych 20%, 30%, 50%, 70% - w peelingach leczniczych.
Efekty stosowania kwasu glikolowego:
Zmiękczenie i wygładzenie skóry
Poprawa kolorytu skóry
Przyspieszenie odnowy naskórka
Rozjaśnienie plam pigmentacyjnych
Nawilżenie skóry
Redukcja zmarszczek i spłycenie bruzd.
Oddziaływując zarówno na naskórek jak i skórę właściwą, ze względu na swoje liczne właściwości, nie można ograniczać jego roli do czynnika złuszczającego. W sposób bardziej kompleksowy powinien być on traktowany jako aktywator mechanizmów regulujących energetyczny mechanizm komórkowy, zarówno na poziomie keratynocytów jak
i fibroblastów.
KWAS MLEKOWY + czyli hydroksypropionowy ma wzór sumaryczny:
CH3 - CHOH - COOH,
Kwas ten zawiera asymetryczny atom węgla, może więc występować w dwóch odmianach optycznych i jednej racemicznej. Powstaje podczas fermentacji cukru mlekowego i innych cukrów. Występuje w kwaśnym mleku, żurach, kiszonych warzywach i owocach. W warunkach fizjologicznych kwas mlekowy przekształca się w formę ketonową - kwas pirogronowy (CH3C(O)COOH) i odwrotnie.
Kwas mlekowy L(+) - kwas 2-hydroksy propionowy jest produktem fermentacji mleczanowej u bakterii lub glikolizy beztlenowej w tkankach zwierzęcych, powstający na drodze katabolizmu glukozy bezpośrednio z kwasu pirogronowego i NADH pod wpływem dehydrogenazy mleczanowej.
Pod względem chemicznym, kwas mlekowy jest kwasem hydroksyaekanokarboksylowym zawierającym asymetryczny atom węgla w cząsteczce. W stanie czystym jest bezbarwnym, przezroczystym płynem o bardzo ostrym, kwaśnym smaku. Kwas mlekowy występuje w trzech postaciach. Może mieć dwie odmiany izomeryczne: optycznie czynne prawo- i lewoskrętną oraz odmianę optycznie nieczynną , racemiczną, która spotykana jest powszechnie w produktach spożywczych takich jak: chleb (zwłaszcza razowy), kwaśne ogórki, kapusta, kefir czy kwaśne mleko. Prawoskrętna forma kwasu mlekowego L(+) powstaje w tkankach oraz płynach ustrojowych człowieka i jest metabolizowana przez nasz organizm szybko i całkowicie, natomiast lewoskrętna D(-) od czterech do dziesięciu razy wolniej.
Kwas DL-mlekowy jest jedynym lub głównym końcowym produktem rozkładu glikozy przez grupę drobnoustrojów nazywanych „bakteriami kwasu mlekowego” takich jak: Bacillus acidi lactici, Lactobacillus delbrueckii, Lactobacillus bulgaricus. Możliwe, że powstawanie kwasu DL-mlekowego jest wynikiem działania dehydrogenaz glikosalazy I i II, ponieważ proces ten zależny jest od NAD. Kwas L-mlekowy otrzymuje się na drodze fermentacji glukozy przy pomocy bakterii Lactobacillus delbrueckii.
Kwas mlekowy to naturalny produkt przemian biochemicznych.
W stanach niedotlenienia kwas mlekowy przenikając z komórek do krwi powoduje kwasicę metaboliczną (mleczanową). Kwas ten zmienia się w wątrobie ponownie w glukozę na drodze glukoneogenazy. Właściwości biologiczne tego kwasu pozwalają na zastosowanie go w szerokiej gamie kosmetyków. Powoduje wygładzenie i odświeżenie skóry oraz odgrywa ważną rolę w procesie pielęgnacyjnym torebki włosa.
Zastosowanie
Zastosowanie kwasu mlekowego w szamponach jest czynnikiem zabezpieczającym pH emulsji, dlatego stosuje się dodatek tego kwasu również do kremów, wykorzystując dodatkowo jego właściwości konserwujące. Biologiczne właściwości kwasu mlekowego pozwoliły zastosować go również jako środek przeciwpotowy, gdyż bierze udział w mechanizmach regulacji temperatury ciała.
Preparaty do wybielania skóry, głównie kremy, zawierają oprócz kwasu salicylowego, recoryny, nadtlenków nieorganicznych i organicznych, również kwas mlekowy.
Znajduje się on głównie w tonikach i maseczkach, gdzie obok miąższu z cytryny i miodu pszczelego, truskawek czy gotowanych ziemniaków , wybiela, wygładza, oczyszcza i odżywia skórę. Toniki zawierające kwas mlekowy stosowane są do ściągania ujść gruczołów łojowych, mają przeciwzapalne i keratolityczne działanie.
Kwas ten powoduje więc normalizację procesu złuszczania skóry, zmiękczanie spoiwa międzykomórkowego i rozrywanie więzów odpowiedzialnych za spójność korneocytów. Działa on jako środek nawilżający gdyż ma właściwości wiązania wody i powierzchniowego złuszczania skóry. Wydelikatnienie warstwy rogowej przez pocienianie jej, odżywienie i nawilżenie zwiększa przenikanie czynnych składników, polepszając zdolność skóry do przyjęcia oraz wykorzystania składników kosmetycznych i leczniczych.
Kwas mlekowy zalecany jest przez lekarzy podczas antybiotykoterapii trądziku oraz wraz ze środkami grzybobójczymi przeciwko grzybicom.
Użycie kwasu mlekowego wzmacnia więc efekty zastosowania innych produktów kosmetycznych. Zwiększenie grubości naskórka to wynik liczniejszych podziałów komórkowych i ich wzrostu, który zależy od specyficznego receptora komórkowego, z którym wiąże się kwas mlekowy. Pod wpływem zgrubienia naskórka, skóra staje się mocniejsza i zmniejsza się jej wrażliwość.
Badania wykazują zwiększenie papilarnego kolagenu skóry, wywołane pobudzeniem jej syntezy przy zastosowaniu kwasu mlekowego. Wraz z redukcją rogowacenia zabezpieczone są mieszki włosowe przed zapychaniem. To powstrzymuje gromadzenie się bakterii oraz wytwarzanie przez bakterie typu propionum drażniących kwasów tłuszczowych odpowiedzialnych za tworzenie się krostek. Kwas mlekowy wypiera nagromadzone „corneocyte occlusion” z już zatkanych mieszków, oczyszcza ujaścia gruczołów łojowych dlatego często jest stosowany przy leczeniu skóry trądzikowej.
Efekty na skórze wynikające z użycia kwasu mlekowego:
Zmniejszenie grubości warstwy rogowej
Związanie warstwy rogowej
Zwiększenie grubości epidermy
Wzmocnienie struktury kolagenu skóry
Zwiększenie Glycosamino Glycans (glikozaminoglikanów) skóry
Zwiększenie uwodnienia
Wzmocnienie przenikania składników
KWAS WINOWY - znany jako dihydroksybursztynowy występujący w winogronach i w winie. Jego wzór sumaryczny to: HOOC - CHOH - CHOH - COOH ,
To alifatyczny hydroksykwas dikarboksylowy i dihydroksylowy, który występuje w czterech odmianach - dwóch optycznie czynnych (aktywność optyczna, enancjomery), jednej nieczynnej (kwas mezowinowy) oraz racematu (kwas gronowy). Bezbarwne kryształy o temperaturze topnienia 170 0C dla odmian enancjomerycznych albo 140 0C ? dla kwasu mezo-winowego, rozpuszczalne w wodzie. W przyrodzie przeważa izomer kwasu L(+)-winowego, zaś kwas mezo-winowy nie występuje w ogóle.
KWAS CYTRYNOWY - zawiera sześć atomów węgla i ma wzory:
- sumaryczny: HOOC - CH2 - HOC - COOH - CH2 - COOH
Znajduje się w cytrynie i ananasie . Stąd cytryna stosowana jest jako rozjaśniacz skóry i często używana w domu jako środek tonujący, odświeżający do skóry tłustej. Może jednak podrażniać skórę wrażliwą. Kwas ten uczestniczy we wspomnianym wcześniej cyklu Krebsa.
KWAS JABŁKOWY - inaczej nazywany hydroksyetanoidikarboksylowy występuje w wielu owocach. Jego wzór sumaryczny to: HOOC - CHOH - CH2 - COOH
W przyrodzie występuje on m.in. w jabłkach i rabarbarze.
Łączenie kwasów owocowych z innymi substancjami chemicznymi
Dzięki właściwościom zmiękczającym i nośnikowym, alfa-hydroksykwasy są doskonałym partnerem w „preparatach mieszanych” . Przykładem może być połączenie AHA z kwasem salicylowym (beta-hydroksykwas) wzmacniające efekt peelingu . Dodatek ceramidów lub kwasu hialuronowego do kwasów owocowych powoduje wzrost zdolności magazynowania wilgoci. Niskie stężenia AHA pozwalają użyć ich jako potencjalnych promotorów przejścia przezskórnego dla substancji biologicznie czynnych.
Stężenie i ph kwasów owocowych
Najważniejszymi środkami ostrożności jakie należy podjąć przed zastosowaniem kwasów, to zapoznanie się z ich stężeniem oraz wartością „pH”.
pH jest wskaźnikiem stężenia jonów wodorowych (kwaśnych). Dla normalnych roztworów wodnych, skala wartości pH leży pomiędzy 0 a 14. Przy pH = 7, stężenie jonów wodorowych (kwaśnych) i wodorotlenowych (zasadowych) są takie same - roztwór ma wówczas roztwór neutralny (obojętny). Wartości mniejsze od 7 odpowiadają przewadze jonów wodorowych (odczyn kwaśny), większe od 7 przewadze jonów wodorotlenowych (odczyn zasadowy lub alkaliczny).
Zmiana pH o jedną jednostkę oznacza 10 - krotną zmianę stężenia jonów wodorowych. Pomiaru wartości pH roztworu wodnego można dokonać w odpowiednio zestawionym ogniwie elektrycznym, mierząc różnicę potencjału między dwiema elektrodami odpowiednio dobranymi. Urządzenie do tego służące nosi nazwę „pehametru”. Mniej dokładnie, ale za to szybko można oznaczyć pH roztworów bezbarwnych lub słabo zabarwionych stosując wskaźniki. Są to barwniki zmieniające kolor w zależności od pH roztworu. Zalicza się do nich metyloranż (oranż metylowy), błękit bromotymolowy, fenoloftaleinę i lakmus.
Stężenie roztworu wyrażamy jako stosunek masy substancji rozpuszczanej do objętości roztworu. Stosownie do potrzeby, stężenie wyrażamy w rożnych jednostkach masy i objętości, np. mol/l lub g/ml . Innym sposobem wyrażania stężeń jest podanie wagowego składu procentowego mieszaniny. Na przykład 3%-owy roztwór NaCl zawiera w 100 g , 3 g NaCl.
Wartości te wpływają więc na głębokość działania eksfoliacyjnego. Przy głębokiej eksfoliacji prowadzonej pod kontrolą lekarską stosuje się nawet roztwory zawierające ponad 30% wolnego kwasu. Hydroksykwasy mogą działać drażniąco, zależy to zarówno od ich stężenia, jak i wartości pH kosmetyku. W produktach rynkowych, z reguły nie przekracza się stężenia powyżej 4 ? 5%, przy wartości pH = 4,0 do 5,0. Najlepsze wartość pH to 3,0 - 5,5 , gdyż mniejsza może powodować podrażnienia. Przy pH powyżej 6,0 aktywność eksfoliacyjna hydroksykwasów znacznie maleje, a powyżej pH =7 zanika całkowicie.
Związek pomiędzy skutecznością, a tolerancją kosmetyków na bazie alfahydroksykwasów jest określony przez następujące kryteria:
pH = 3 do pH = 5,5
% kwasu w postaci wolnej, która jest bardziej aktywna niż w postaci soli
% AHA
związek aktywnych składników nawilżających, uśmierzających, kojących, kompensujących podrażnienie spowodowane przez AHA.
W.P. Smitch (Soap and Cosmetics) porównał aktywność i podrażnienia powodowane przez codzienne stosowanie 3% kwasu w formie pH = 3 i pH = 7. pH = 3 pH = 7
Stopień odnawiania komórek 33% 9%
Jędrność skóry 35% 11%
Nawilżanie 23% 18%
Łagodność 44% 15%
Liczba widocznych zmarszczek 55% 11%
Natomiast podrażnienie jest prawie 2,5 razy większe w przypadku pH = 3 niż pH = 7.
Wskazania i przeciwwskazania do leczenia kwasami owocowymi wskazania :
Poprawienie stanu i wyglądu skóry tłustej
Zmniejszenie zmian trądzikowych i potrądzikowych
Łojotok z silnie rozszerzonymi porami
Usuwanie skutków hiperpigmentacji (rozjaśnienie plam)
Przebarwienia pozapalne
Usuwanie skutków fotostarzenia się skóry
Rogowacenie słoneczne
Plamy soczewicowe starcze
Znamiona starcze
Regeneracja skory starzejącej się o zmniejszonej elastyczności
Poprawienie stanu skóry suchej
Rogowacenie przymieszkowe
Rybia łuska
Trądzik pospolity
Brodawki zwykłe i łojotokowe
Rozstępy
Przeciwwskazania :
Uszkodzenie ciągłości naskórka
Stany ropne, bakteryjne, wirusowe
Opryszczka (w każdej postaci)
Brodawki (młodzieńcze, wirusowe, nieznanego pochodzenia)
Znamiona barwnikowe (owłosione, nieowłosione, wyniosłe)
Zaburzenia naczynioruchowe
Trądzik różowaty
Naczyniaki
Choroby zakaźne
Choroby uogólnione
Ciąża
Choroby psychiczne
Bliznowce, keloidy
Skłonność do obrzęków
Cukrzyca
Miażdżyca
Nadciśnienie
Alergie
Wpływ aha na skórę
Wpływ aha na naskórek:
Alfa - hydroksykwasy w niskich stężeniach działają jedynie na naskórek, a nie na skórę właściwą. Podane miejscowo zmniejszają spójność korneocytów, głównie w niższych rzędach warstwy rogowej połączonych z warstwą ziarnistą, natomiast nie wywierają wpływu na komórki leżące zewnętrznie, w ten sposób prowadzą do ścieńczenia warstwy rogowej. Proces ten można zaobserwować zarówno klinicznie jak i histologicznie.
Badania nad miejscem uchwytu AHA sugerują, że działanie farmakologiczne tych kwasów jest zjawiskiem dynamicznym, które zachodzi na określonym poziomie procesu rogowacenia. Mechanizm tego zjawiska nie jest do końca wyjaśniony. Może on wynikać z modyfikacji wiązań jonowych przez hamujący wpływ AHA na enzymy uczestniczące w tworzeniu tych wiązań. Poprzez wpływ na komórki naskórka następuje normalizacja procesu rogowacenia. AHA nie tylko zmniejszają wzajemne przyleganie korneocytów niżej leżących lecz również ułatwiają zatrzymanie wody w części powierzchniowej naskórka, powodując w ten sposób lepsze nawodnienie skóry i w dalszym efekcie zmniejszenie nadmiernego rogowacenia naskórka. Poprawa nawodnienia skóry jak wykazały badania następuje przez znaczący wzrost wskaźnika przeznaskórkowej utraty wody (TEWL - transepidermal water loss).
Dzięki licznym badaniom prowadzonym przez wybitnych specjalistów na całym świecie, wykazane zostało istotne statystycznie skrócenie czasu przejścia korneocyta przez warstwę rogową (SCTT - stratum corneum turnover time) dzięki czemu przyspieszona zostaje odnowa naskórka. Stwierdzono również znaczne zmniejszenie suchości skóry po podaniu AHA. Zjawisko to naukowcy tłumaczą wzrostem poziomu ceramidów w naskórku na skutek stymulacji ich biosyntezy przez AHA.
Pomimo swych wielokierunkowych mechanizmów działania, AHA nie tylko nie uszkadzają bariery ochronnej skóry, ale w sposób znaczący ją poprawiają.
Wpływ aha na skórę właściwą:
Alfa - hydroksykwasy w wyższych stężeniach prowadzą nie tylko do rozdzielenia połączeń między korneocytami, lecz powodują powstanie epidermolizy naskórka. Mają również wpływ na warstwę brodawkową i siateczkową skóry właściwej. Wielu autorów w pracach badawczych wykazało zwiększoną syntezę kolagenu w hodowli ludzkich fibroblastów pod wpływem AHA. Ta zwiększona synteza wynika ze wzrostu wytwarzania specyficznego m-RNA (informacyjnego).
W skórze właściwej AHA aktywują fibroblasty, makrofagi i komórki tuczne, zwiększają produkcję glikozaminoglikanów, kolagenu i elastyny. W ostatnich latach badacze zwrócili uwagę, że stosowania alfa - hydroksykwasów poprawia stan skóry zmienionej pod wpływem niekorzystnego, wieloletniego działania promieniowania słonecznego
(tzw. „fotostarzenie” skóry). Proces naprawy szkód posłonecznych rozpoczęty zostaje zarówno w naskórku, jak i w skórze właściwej.
W skórze właściwej dochodzi albo do bezpośredniej, albo do pośredniej stymulacji fibroblastów. Zaktywowane fibroblasty produkują czynniki wzrostu dla substancji podstawowej skóry, kolagenu i elastyny, które są ważnymi elementami przebudowy i naprawy struktur skóry właściwej. Podobne wyniki naprawcze, po zastosowaniu AHA stwierdzono w przypadku skóry zmienionej po uprzednim leczeniu kortykosteroidami zewnętrznymi. Wykazano, że podanie AHA odwraca niekorzystny wpływ kortykosteroidów na naskórek i skórę właściwą.
Dość ważna z punktu praktycznego jest możliwość „kontroli”- procesu rogowacenia poprzez ciągłe, podtrzymujące stosowanie AHA w średnich stężeniach w warunkach domowych. W ten sposób zapobiega się ponownemu pogrubieniu warstwy rogowej po jej początkowym ścieńczeniu w gabinecie zabiegowym. Regularne i systematyczne podawanie AHA miejscowo jest szczególnie ważne w prowadzeniu chorych z rybią łuską, trądzikiem pospolitym, rogowaceniem starczym, suchą skórą, a także w celu utrzymania gładkiej powierzchni skóry u osób mających tendencję do tworzenia zarówno powierzchniowych, jak i głębszych zmarszczek. Specyficzne działanie AHA zależne jest od działania kwasu, jego stężenia, podłoża w którym jest zawieszony, czasu ekspozycji itp.
Duże stężenia AHA znalazły zastosowanie w leczeniu łagodnych i złośliwych ognisk rogowacenia, brodawek, zmarszczek oraz są wykorzystywane w wykonywaniu powierzchniowego i głębokiego peelingu. Oczywiście wysokie stężenia alfa - hydroksykwasów mogą być jedynie stosowane pod kontrolą lekarską.
Podsumowanie
Alfa - hydroksykwasy w chwili obecnej są szeroko stosowane w terapii dermatologicznej i kosmetyce skóry, a doświadczenia nad potencjalnymi możliwościami AHA są ciągle prowadzone. Kwasy te wywierają znaczący wpływ zarówno na naskórek, zwłaszcza na toczący się w nim proces rogowacenia jak i na skórę właściwą. Mechanizm ich działania zależy od stężenia preparatu. W skórze właściwej AHA stymulują czynność fibroblastów, histiocytów i komórek tucznych, w związku z tym dochodzi do wzrostu syntezy glikozaminoglikanów i kolagenu. Wszystkie omówione wyżej właściwości AHA poprawiają stan skóry, zwiększają jej elastyczność, wygładzają naskórek i rozjaśniają przebarwienia oraz spłycają zmarszczki. Mechanizm działania preparatów zawierających AHA pozwolił na ich zastosowanie również w leczeniu wielu stanów patologicznych skóry.
Kwasy owocowe są bezpieczne podczas umiejętnego ich stosowania, dlatego też zabiegi z ich zastosowaniem cieszą się ostatnio dużym zainteresowaniem. Eksfoliacja kwasami owocowymi jest metodą średnio ? głębokiego złuszczania naskórka. Najczęstszym produktem wykorzystywanym do tego zabiegu jest kwas glikolowy, ponieważ posiada najmniejszą cząsteczkę zbudowana tylko z dwóch atomów węgla, dzięki czemu łatwo penetruje powierzchnie skóry.
Alfa - hydroksykwasy są dobrze tolerowane przez skórę, ponieważ są naturalnymi bioproduktami biorącymi udział w przemianach biochemicznych w organizmie. Bardzo ważne jest stężenie i pH stosowanego preparatu, ponieważ odstępstwa od przyjętych norm stosowania mogą spowodować zbędne skutki uboczne, jak: poparzenia, blizny.
Dlatego też zabiegi z kwasami owocowymi powinny być wykonywane wyłącznie pod kontrolą lekarza lub przez kosmetologa w licencjonowanym gabinecie kosmetycznym, a pacjent powinien przestrzegać zaleceń dotyczących pielęgnacji skóry, w domu po zabiegu.
Kwasy owocowe stanowią jedną z najczęściej stosowanych przez dermatologów i kosmetologów zabiegów, należących do zabiegów, stosowanych do leczenia wielu schorzeń
i niedoskonałości skóry. Zwane również peelingami chemicznymi.
Piling chemiczny polega na kontrolowanym uszkodzeniu skóry powodującym złuszczenie części naskórka i/lub skóry właściwej.
Beta - hydroksykwasy (w skrócie BHA) pojawiły się po raz pierwszy w składzie kosmetyków w 1995 roku, czyli tuż za kwasami AHA. W odróżnieniu od AHA w kosmetyce stosuje się najczęściej tylko jeden rodzaj kwasu BHA - kwas salicylowy. Koncern L'Oreal opracował ostatnio nową formę kwasu salicylowego tzw. lipohydroksykwas jest to kwas kapriolowo-salicylowy. Jego innowacja polega na tym, że oprócz wszystkich cech charakterystycznych dla kwasu salicylowego, ma większe powinowactwo do naskórka, dzięki czemu ma działać jeszcze łagodniej. Kwas salicylowy jest otrzymywany z kory wierzby. Ogólne działanie kwasu BHA jest bardzo podobne do opisanych powyżej kwasów AHA, czyli także reguluje on odnowę komórkową skóry, działa złuszczająco, poprzez rozluźnianie połączeń międzykomórkowych, usuwając zbędne warstwy zrogowaciałych komórek naskórka. Jednak posiada on również kilka nowych odróżniających go od kwasów AHA właściwości:
• działa łagodniej w porównaniu do kwasów AHA, podczas jego stosowania rzadziej pojawiają się efekty uboczne w postaci pieczenia, szczypania i nadmiernego złuszczania się skóry
• zastosowanie kwasu salicylowego i jego pochodnych w kosmetyce warunkują jego właściwości keratolityczne, bakteriostatyczne, przeciwgrzybicze i pochłaniające promieniowanie UV. Wchodzi w skład roztworu Jessnera. Łagodzi uszkodzenia skóry wywołane przez nadmiar UV, ma szerokie zastosowanie w zmniejszaniu suchości skóry, trądziku, znamion starczych, keratoz, brodawek i zmarszczek
• rozpuszczalny w tłuszczach, dzięki temu oprócz tego, że złuszcza martwe komórki z powierzchni naskórka, ma także zdolność przenikania przez warstwę łojową-sebum i wnikania w głąb oraz oczyszczania porów skóry, a także wnikania w głąb mieszków włosowych, co ma duże znaczenie w leczeniu trądziku. Dzięki temu przyczynia się do odblokowania porów, a co za tym idzie zapobiega tworzeniu wszelkich wyprysków oraz pomaga oczyszczać tzw. "zaskórniki", które stają się dzięki temu mniej widoczne
• jeśli chodzi o stężenie, to w przypadku kwasów BHA efektywne stężenie jest dużo niższe i wynosi 1-2 %. Stężenie kwasu salicylowego wynoszące minimalnie 1 % jest wystarczające, aby mógł on skutecznie spełniać swoje zadanie
Kwas pirogronowy to alfa-ketonokwas o trzech atomach węgla (CH3CO-COOH), różni się on od kwasu mlekowego (alfa-hydroksykwas), z którym jest w fizjologicznej równowadze, poprzez obecność grupy ketonowej w pozycji alfa zamiast grupy hydroksylowej. Kwas pirogronowy jest obecny w naturze (jabłka, sfermentowane owoce, ocet) i posiada oprócz właściwości dermoplastycznych i keratolitycznych również właściwości sebostatyczne i antymikrobowe, dlatego znajduje zastosowanie w zabiegach na photoaging, powierzchniowe zmarszczki, miejscowe hiperpigmentacje, keratozę trądzikową, dyskeratozy i hiperkeratozy, łojotokowe zapalnie skóry, trądzik w fazie aktywnej i powierzchniowe blizny potrądzikowe. Na poziomie naskórka kwas pirogronowy zmniejsza przyleganie pomiędzy korneocytami co powoduje utratę łączności między komórkami kolczystymi (akantoliza) i w następstwie następuje ścienienie warstwy rogowej. Działa rozjaśniająco i zwiększa świetlistość skóry. Na poziomie mieszka włosowo-łojowego kwas pirogronowy ma wysokie właściwości penetracyjne i bakteriostatyczne (znacząco obniża miejscowe pH) oraz działanie komedolityczne (przeciwzaskórnikowe), redukujące przyleganie keratynocytów ścianki gruczołu. Ma silne działanie regulujące sebum i zmniejszające tłustość skory łojotokowej i trądzikowej. Na poziomie skóry właściwej stymuluje powstawanie kolagenu. Stymulacja i ponowne modelowanie skóry właściwej (neosynteza glikoprotein, kolagenu i włókien elastyny) są intensywniejsze niż po peelingach glikolowych.
Kwas migdałowy otrzymywany jest poprzez hydrolizę wyciągu z gorzkich migdałów. Jego antybakteryjne i odbarwiające działanie już od lat wykorzystywane w medycynie w leczeniu takich problemów skórnych jak: trądzik, fotoaging czy nieregularne przebarwienia. Struktura chemiczna kwasu migdałowego podobna jest do struktury stosowanych i znanych antybiotyków. Jest substancją nietoksyczną. Zainteresowanie ze strony naukowców wzbudził fakt podwójnej natury kwasu tj. tak jak AHA posiada on znaczące działanie kosmetyczne oraz udokumentowane działanie antybakteryjne. Z gorzkich migdałów otrzymuje się również witaminę B17.
Amigdalinę po raz pierwszy wyodrębniono z gorzkich migdałów w 1830 roku. W latach 70. XX wieku Ernst T. *Krebs ogłosił, że odkryta przez niego witamina B17, sprzedawana pod nazwą handlową Laetrile, jest skutecznym lekiem na raka. Niegdyś była słynna, bowiem in vitro hamuje rozwój komórek nowotworowych. Może mieć właściwości zapobiegające ontogenezie.
COSMELAN - jest to najskuteczniejszy zabieg wywabiający plamy barwnikowe pochodzenia hormonalnego, jednocześnie przywraca równowagę skórze tłustej i mieszanej , a także wykazuje właściwości odmładzające skórę. Zabieg ten istnieje na rynku europejskim od kilku lat. W Polsce od niedawna. Jest efektem kilkuletnich badań w zakresie hiperpigmentacji prowadzonych przez dr E. Kruliga z Wenezueli. Czynnikami aktywnymi w preparatach do użytku domowego i w masce założonej w gabinecie są: kwas kojowy, fitowy, arbutyna, palmitynian retinolu, kwas askorbowy. Mechanizm działania jest oparty na wykorzystywaniu substancji hamujących tyrozynazę, kluczowego enzymu w procesie formacji melaniny. Kilka z substancji obecnych w COSMELAN działa przez blokowanie tego enzymu, lub nawet odwraca przemiany metaboliczne w łańcuchu.
Kwasy Poli-hydroksylowe - PHA - to nowa generacja kwasów hydroksylowych, które posiadają wszystkie cechy i zdolności charakterystyczne dla kwasów AHA, ale dodatkowo działają łagodniej, nie powodując efektów ubocznych w postaci intensywnego łuszczenia, pieczenia, szczypania lub zaczerwienienia skóry możliwego w przypadku kwasów AHA. Łagodniejsze działanie kwasów PHA jest wynikiem budowy ich cząsteczek, które mają większe rozmiary przez co nie mają możliwości tak szybkiego wnikania głęboko w skórę jak kwasy AHA, zwłaszcza kwas glikolowy. PHA są więc dobrą opcją dla osób o bardzo wrażliwej skórze, a także mogą być stosowane u osób z trądzikiem różowatym, łuszczycą, łojotokiem, egzemą i innymi schorzeniami skórnymi, w przypadku których złuszczanie może być pomocne w leczeniu, ale musi być ono przeprowadzane bez ryzyka wystąpienia drażniących efektów ubocznych.
Dodatkowo kwasy PHA ze względu na swą budowę wykazują:
- Silne właściwości nawilżające, potrafią wiązać wodę z powietrza i zatrzymywać wilgoć w naskórku. Są one bowiem pochodnymi związków naturalnie występujących w skórze - glikozaminoglikanów, które to odpowiadają za utrzymanie odpowiedniego nawilżenia skóry.
- Ponadto kwasy PHA są dobrymi antyutleniaczami walczącymi z niszczącymi skórę wolnymi rodnikami oraz wiążącymi metale ciężkie.
- Posiadają właściwości przeciwzmarszczkowe, wpływają bowiem pozytywnie na syntezę kolagenu i elastyny, zwiększając grubość skóry, która z wiekiem staje się coraz cieńsza. Tak więc z jednej strony regulują odnowę komórkową, złuszczając zbędne, zrogowaciałe komórki naskórka, z drugiej działając na poziomie skóry właściwej poprawiają ogólną grubość skóry.
- Łagodzą podrażnienia i przyspieszają proces gojenia skóry.
- Wzmacniają barierę lipidową skóry.
- Kwasy PHA polecane są w przypadku cery naczynkowej, wpływają korzystnie na stan rozszerzonych naczynek, zmniejszając ich widoczność i skłonności do czerwienienia.
- W odróżnieniu od kwasów AHA, kwasy PHA nie zwiększają wrażliwości skóry na promieniowanie UV. Produkty z kwasami PHA mogą być stosowane także latem, nawet przy mało rygorystycznej ochronie przeciwsłonecznej.
Aby kwasy poli-hydroksylowe mogły skutecznie działać podobnie jak kwasy AHA także wymagają conajmniej 5 % stężenia oraz kwaśnego odczynu w granicach pH 3 - 4.
W praktyce stosuję się trzy typy poli-hydroksykwasów:
- glukonolakton,
- glukoheptanolakton,
- kwas laktobionowy.
Podsumowanie
Alfa - hydroksykwasy w chwili obecnej są szeroko stosowane w terapii dermatologicznej i kosmetyce skóry, a doświadczenia nad potencjalnymi możliwościami AHA są ciągle prowadzone. Kwasy te wywierają znaczący wpływ zarówno na naskórek, zwłaszcza na toczący się w nim proces rogowacenia jak i na skórę właściwą. Mechanizm ich działania zależy od stężenia preparatu. W skórze właściwej AHA stymulują czynność fibroblastów, histiocytów i komórek tucznych, w związku z tym dochodzi do wzrostu syntezy glikozaminoglikanów i kolagenu. Wszystkie omówione wyżej właściwości AHA poprawiają stan skóry, zwiększają jej elastyczność, wygładzają naskórek i rozjaśniają przebarwienia oraz spłycają zmarszczki. Mechanizm działania preparatów zawierających AHA pozwolił na ich zastosowanie również w leczeniu wielu stanów patologicznych skóry.
Kwasy owocowe są bezpieczne podczas umiejętnego ich stosowania, dlatego też zabiegi z ich zastosowaniem cieszą się ostatnio dużym zainteresowaniem. Eksfoliacja kwasami owocowymi jest metodą średnio - głębokiego złuszczania naskórka. Najczęstszym produktem wykorzystywanym do tego zabiegu jest kwas glikolowy, ponieważ posiada najmniejszą cząsteczkę zbudowana tylko z dwóch atomów węgla, dzięki czemu łatwo penetruje powierzchnie skóry.
Podsumowanie
Alfa - hydroksykwasy w chwili obecnej są szeroko stosowane w terapii dermatologicznej i kosmetyce skóry, a doświadczenia nad potencjalnymi możliwościami AHA są ciągle prowadzone. Kwasy te wywierają znaczący wpływ zarówno na naskórek, zwłaszcza na toczący się w nim proces rogowacenia jak i na skórę właściwą. Mechanizm ich działania zależy od stężenia preparatu. W skórze właściwej AHA stymulują czynność fibroblastów, histiocytów i komórek tucznych, w związku z tym dochodzi do wzrostu syntezy glikozaminoglikanów i kolagenu. Wszystkie omówione wyżej właściwości AHA poprawiają stan skóry, zwiększają jej elastyczność, wygładzają naskórek i rozjaśniają przebarwienia oraz spłycają zmarszczki. Mechanizm działania preparatów zawierających AHA pozwolił na ich zastosowanie również w leczeniu wielu stanów patologicznych skóry.
Kwasy owocowe są bezpieczne podczas umiejętnego ich stosowania, dlatego też zabiegi z ich zastosowaniem cieszą się ostatnio dużym zainteresowaniem. Eksfoliacja kwasami owocowymi jest metodą średnio - głębokiego złuszczania naskórka. Najczęstszym produktem wykorzystywanym do tego zabiegu jest kwas glikolowy, ponieważ posiada najmniejszą cząsteczkę zbudowana tylko z dwóch atomów węgla, dzięki czemu łatwo penetruje powierzchnie skóry.
Alfa - hydroksykwasy są dobrze tolerowane przez skórę, ponieważ są naturalnymi bioproduktami biorącymi udział w przemianach biochemicznych w organizmie. Bardzo ważne jest stężenie i pH stosowanego preparatu, ponieważ odstępstwa od przyjętych norm stosowania mogą spowodować zbędne skutki uboczne, jak: poparzenia, blizny.
Źródła
Rassner: Dermatologia, Wrocław 1994.
Glinka Ryszard: Nowe idee w recepturze kosmetycznej, Łódź 1998.
L.Czerski: Chemia dla techników, Warszawa 1967.
Arct J., Chatizow J., Floryńska M., Prystupa K., Przybyszewska-Kujawa B.: Encyklopedia Kosmetyki, Warszawa
R: Traczyk W., Trzebski A.: Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej, Warszawa 1989.
Bogdańska-Zarembina A., Matusewicz E., Matusewicz J.: Chemia dla szkół średnich, Warszawa 1995.
Brackle Isolde: Kosmetyki naturalne, Monachium 1991.
Kaniowska Ewa, Szybejko-Machaj Grażyna: Alfa-hydroksykwasy- właściwości i zastosowanie. Biuletyn kosmetologiczny 1998, 2: 67-70.
Piechota-Urbańska M., Zgoda M.: Alfahydroksykwasy jako promotory przejścia przezskórnego dla substancji przeciwzapalnych. Biuletyn kosmetologiczny 1998, 4: 200-203.
Kaniowska Ewa, Szybejko-Machaj Grażyna: Zastosowanie alfa-hydroksykwasów w leczeniu trądzika pospolitego. Biuletyn kosmetologiczny 1999, 1: 46-50.
Tomaszewska Joanna: Ucieczka przed skalpelem. Uroda 2002, 3: 76-81.
2