7,62mm karabin maszynowy PK(PKS), PKM(PKMS), PKMN(PKMSN), PKT

Geneza karabinu maszynowego PK sięga lat 50-tych XX wieku. W ramach prac konstrukcyjnych nad karabinami maszynowymi kalibru 7,62 mm, zasilanymi amunicją 7,62 x 54 mm, mającymi zastąpić wszystkie znajdujące się na uzbrojeniu Armii Czerwonej ciężkie i ręczne karabiny maszynowe, przedstawiono kilka projektów, m.in. uniwersalne karabiny maszynowe bazujące na konstrukcji używanych przez Armię Czerwoną karabinów maszynowych DPM oraz SG-43 (SGM) oraz konstrukcje zbudowane od podstaw . Spośród kilku tych ostatnich projektów broni do dalszych prac wybrano uniwersalne karabiny maszynowe: konstrukcji M.T.Kałasznikowa oraz projektu G.I. Nikitina i J.M.Sokołowa. W 1958 r. zbudowano prototypy obu typów karabinów a w 1960 r. przeprowadzono jednocześnie badania poligonowe obu konstrukcji. Do produkcji skierowano ostatecznie konstrukcję Kałasznikowa, na decyzję o wyborze tego typu miał m.in. wpływ wysoki stopień jego unifikacji z będącym już na uzbrojeniu karabinkiem AK oraz ręcznym karabinem maszynowym RPK .

Karabin maszynowy Kałasznikowa wszedł w 1961 roku do uzbrojenia Armii Radzieckiej pod nazwą: 7,62 mm karabin maszynowy PK ( Pulemiot Kałasznikowa ). Karabin posiada zasilanie taśmowe (początkowo stosowano taśmę ciągłą, później segmentową składającą się z odcinków po 50 naboi). Taśma o pojemności stu naboi jest przechowywana w blaszanej skrzynce amunicyjnej mocowanej pod komorą zamkową broni. Równocześnie z PK opracowano odmianę PKS (Puleijot Kałasznikowa Stankowyj) - wszedł on do produkcji w 1962 r. Odmiana PKS pełni funkcję ciężkiego karabinu maszynowego - posiada podstawę trójnożną oraz większy zapas amunicji. Do karabinu PKS stosowano podstawę trójnożną 6T2 konstrukcji E.S.Samożenkowa o masie 7,5 kg. Jako ckm karabin jest używany z taśmą o pojemności 200 naboi (skrzynka amunicyjna jest w takim przypadku ustawiana obok broni). Istnieje także odmiana tego ukm pod nazwą PKB . Przeznaczona jest do mocowania na zewnątrz wozów bojowych z tym, że zamiast kolby i chwytu pistoletowego zastosowano tylce.

W roku 1962 do uzbrojenia przyjęto pochodny PK , czołgowy karabin maszynowy PKT ( Pulemiot Kalasznikowa Tankowyj ). PKT posiada niewymienną dłuższą lufę o grubszych ściankach oraz zamknięty regulator gazowy. Karabin wyposażono w elektrospust. Zasilanie zapewnia taśma o pojemności 250 naboi.

W 1969 roku PK/PKS zostały zmodernizowane i jako PKM/PKMS (Pulemiot Kałasznikowa Modernizowannyj/ Pulemiot Kalasznikowa Modernizirowannyj Stankowyj ) ) wprowadzone do masowej produkcji. Zmiany konstrukcyjne miały na celu zmniejszenie masy karabinu. Osiągnięto to poprzez szerokie zastosowanie przy produkcji technologii tłoczenia. PKM/PKMS różni się od PK/PKS budową niektórych zespołów, przy czym zasada działania broni pozostała taka sama. Zastosowano lżejszą lufę (bez żeber) i nowy tłumik płomienia. Pokrywę komory zamkowej i osłonę donośnika zaczęto tłoczyć z cieńszej blachy. Aby zachować sztywność pojawiły się na nich charakterystyczne przetłoczenia. Kolbę wyposażono w oporę naramienną ułatwiającą strzelanie z dwójnogu. Zmiany spowodowały zmniejszenie masy broni z dotychczasowych 9 kg do 7,5 kg. W PKMS zastosowano nową podstawę trójnożną 6T5 konstrukcji L.W.Stiepanowa o masie 4,5 kg. Na początku lat 70. pojawiła się wersja PKMN/PKMSN wyposażona w podstawę do mocowania nocnego celownika noktowizyjnego PPN-3 ( w Polsce również PCS-5 Gabro )

Rodzina km PK jest użytkowana w około 40 krajach świata. Są lub były produkowane m.in. w Bułgarii ( PK, PKM i PKT ), Chinach ( PKT oraz PKM jako Typ 80 ), Serbii ( PKT oraz PK jako M80), Rumunii ( PK i PKT ) oraz w Polsce przez Zakłady Przemysłu Metalowego "H. Cegielski" w Poznaniu (obecnie H. Cegielski - Poznań S.A.) - od 1968 roku produkowano PK/PKS i PKT , od 1974 roku PKM/PKMS , od 1974 roku PKMN/PKMSN , a później zmodernizowane jego wersje PKMP/PKMSP , PKMNP/PKMSNP . W Polsce, w latach 1995-1999, opracowano modyfikację km PKM/PKMS , pod nazwą PKM/PKMS-NATO , dostosowaną do amunicji 7,62 x 51 mm. Przekonstruowano lufę (odmienne wymiary komory nabojowej), suwadło, podstawę donośnika, zamek i wyrzutnik. Przekonstruowano także taśmę nabojową. Broni nie wprowadzono do produkcji,. W 1995 r. opracowano także km PKT-Grom. Jest to km czołgowy PKT na regulowanej podstawie kolumnowej, przystosowany do montażu m.in. na jednostkach pływających. Posiada muszkę kołową, spust mechaniczny i tylce. Natomiast ukm PKMP/PKMSP wyposażony jest w podświetlane gazowymi trytowymi źródłami światła przyrządy celownicze, a PKMNP/PKMSNP - w podświetlane przyrządy celownicze i celownik noktowizyjny. W Polsce rodzina karabinów maszynowych PK/PKM stanowi podstawową broń wsparcia na szczeblu drużyny i plutonu (zmechanizowanego, piechoty górskiej, desantowo-szturmowego, kawalerii powietrznej, obrony terytorialnej). PKT jest natomiast uzbrojeniem wozów bojowych i samochodów. Następcą PK/PKM/PKS/PKMS w Wojsku Polskim jest wprowadzana obecnie do jednostek rodzina karabinów maszynowych UKM-2000 zasilanych amunicją 7,62 x 51 mm, opartych na konstrukcji ukm PKM/PKMS.

Ogólna charakterystyka broni:

Karabin maszynowy PK/PKM należy do rodziny zespołowej broni strzeleckiej wsparcia pododdziału. Przeznaczony są do zwalczania celów na odległościach do 1000 m ( odmiana PKS/PKMS - do 1500m).

Jest to broń samoczynna działająca na zasadzie odprowadzenia części gazów prochowych przez boczny otwór w lufie. Ryglowanie następuje poprzez obrót zamka. Broń strzela z zamka otwartego. Mechanizm ( PK/PKM - mechaniczny, PKT - elektrospust) spustowy umożliwia prowadzenie wyłącznie ognia seryjnego (ciągłego). Karabin posiada mechanizm zabezpieczający w postaci dźwigniowego bezpiecznika nastawnego. Ponieważ stosowane do km naboje mają wystającą kryzę karabin posiada tzw. wyłuskiwacz, znajdujący się w tylnej części suwadła i służący do wyciągania naboju z taśmy. Donośnik z wahliwym podajnikiem napędzany jest przez kształtowe powierzchnie suwadła. Sprężynujący wyciąg znajduje się w zamku, wyrzutnik zaś jest nieruchomy - jest nim występ komory zamkowej.

Lufa karabinu ma chromowany przewód oraz regulator gazowy o trzech nastawach, chłodzona jest powietrzem i szybkowymienna, zakończona szczelinowym tłumikiem płomienia Na zewnętrznej powierzchni lufy znajdują się wzdłużne żebra zwiększające powierzchnię promieniowania ciepła - tylko w PK/PKS

Do rury tłoka gazowego umocowany jest na stałe dwójnóg. Broń jest zasilana z prawej strony, taśmą z otwartymi ogniwkami

Przyrządy celownicze składają się z muszki stałej i nastawnego celownika krzywiznowego.

Karabinów maszynowe rodziny PK są bronią niezawodną, odporną na uszkodzenia i brutalne traktowanie.

Dane taktyczno-techniczne PKM (w nawiasie PK )

• Kaliber: 7,62 mm

• Długość broni: 1196 (1173) mm

• Długość lufy: 605 mm

• Liczba (skok) bruzd: 4 (240 mm)

• Długość linii celowniczej: 664 (633) mm

• Masa broni: 7,5 (9) kg.

• Masa PKMN: 7,9 kg

• Masa lufy: 2,4 (2,6) kg.

• Masa skrzynki amunicyjnej na 100 nabojów (załadowanej): 3,9 kg.

• Odległość celowania: 100-1500 m

• Odległość strzału bezwzględnego do celu:
  o wysokości 0,5m: 420
  o wysokości 1,7m: 640 m

• Prędkość początkowa pocisku: 825 m/s

• Energia początkowa pocisku: 3230 J

• Szybkostrzelność teoretyczna: 600-700 strz/min.

• Szybkostrzelność praktyczna: do 250 strz/min.

• Typ naboju: 7,62x54 mm R

• Rodzaje stosowanych nabojów:
  z pociskiem zwykłym ŁPS (w jednostce ognia 700 naboi)
  z pociskiem smugowym T-46 (w jednostce ognia 100 naboi)
  z pociskiem przeciwpancerno-zapalającym B-32 (w jednostce ognia 200 naboi)
  nabój ślepy

• Masa naboju: 22-23 g

• Masa pocisku: 9,5-10,7 g

• Obsługa: 2 ludzi (celowniczy, pomocnik)

Standardowe wyposażenie broni: lufa zapasowa, pas nośny, wycior składany, przybornik, dwie skrzynki 100 i dwie 200 nabojowe z taśmami, odrzutnik i ramka do strzelania amunicją ślepą, pokrowce na broń i lufę, zestaw części zamiennych.

Dane taktyczno-techniczne PKMS (w nawiasie PKS )

• Kaliber: 7,62 mm

• Długość broni: 1196 (1173) mm

• Długość lufy: 605 mm

• Liczba (skok) bruzd: 4 (240 mm)

• Długość linii celowniczej: 677 mm

• Masa broni: 7,5 (9) kg

• Masa PKMSN: 7,9 kg

• Masa lufy: 2,4 (2,9) kg

• Masa podstawy: 4,5 (7,7) kg

• Całkowita masa broni z podstawą:
  6T2: 15 (16,5) kg
  6T5: 12 (13,5) kg
  PKMSN: 15,4 kg

• Kąt ostrzału poziomego z broni zamontowanej na podstawie:
  do celów naziemnych: 6T5: 30 stopni (6T2: 45 stopni)
  do celów powietrznych 6T2/6T5: 360 stopni

• Masa skrzynki amunicyjnej na 200 nabojów (załadowanej): 8 kg

• Odległość celowania: 100-1500 m

• Odległość strzału bezwzględnego do celu:
  o wysokości 0,5m: 420 m
  o wysokości 1,7m: 640 m

• Prędkość początkowa pocisku: 825 m/s

• Energia początkowa pocisku: 3230 J

• Szybkostrzelność teoretyczna: 600-700 strz/min

• Szybkostrzelność praktyczna: do 250 strz/min

• Typ naboju: 7,62x54 mm R

• Rodzaje stosowanych nabojów:
  z pociskiem zwykłym ŁPS (w jednostce ognia 1400 naboi)
  z pociskiem smugowym T-46 (w jednostce ognia 200 naboi)
  z pociskiem przeciwpancerno-zapalającym B-32 (w jednostce ognia 400 naboi)
  nabój ślepy

• Masa naboju: 22-23 g

• Masa pocisku: 9,5-10,7 g

• Obsługa: 3 ludzi (celowniczy, pomocnik, amunicyjny)

Standardowe wyposażenie broni: lufa zapasowa, podstawa 6T5 (6T2), pas nośny, wycior składany, przybornik, sześć skrzynek 200-nabojowych z taśmami, odrzutnik i ramka do strzelania amunicją ślepą, pokrowce na broń i lufę, zestaw części zamiennych oraz pasy do przenoszenia podstawy i skrzynek amunicyjnych.

Dane taktyczno-techniczne PKT (w nawiasie PKT-Grom )

• Kaliber: 7,62 mm

• Długość broni: 1096 mm

• Długość lufy: 722 mm

• Liczba (skok) bruzd: 4 (240 mm)

• Masa broni: 10,5 (11) kg

• Masa lufy: 3,23 kg

• Masa podstawy kolumnowej PKT-Grom : 25 kg

• Wysokość podstawy ( maks.): 1520 mm

• Całkowita masa broni z podstawą: 36 kg

• Kąt ostrzału z broni zamontowanej na podstawie:
  w poziomie: 360 stopni
  w pionie: od -20 stopni do +80 stopni

• Masa skrzynki amunicyjnej na 250 nabojów (załadowanej): 9,6 kg

• Odległość strzału bezwzględnego do celu:
  o wysokości 0,5m: 420 m
  o wysokości 1,7m: 640 m

• Prędkość początkowa pocisku: 855 m/s

• Energia początkowa pocisku: 3280 J

• Szybkostrzelność teoretyczna: 700-800 strz/min

• Szybkostrzelność praktyczna: do 250 strz/min

• Maksymalna długość serii: 500 strzałów

• Typ naboju: 7,62x54 mm R

• Rodzaje stosowanych nabojów:
  z pociskiem zwykłym ŁPS
  z pociskiem smugowym T-46
  z pociskiem przeciwpancerno-zapalającym B-32
  nabój ślepy

• Masa naboju: 22-23 g.

• Masa pocisku: 9,5-10,7 g.

Opracował:kwato

PK

PKMS na podstawie 6T5

PKS na podstawie 6T2

PKT

---